Sri Ramana Geetaa in Oriya:
॥ ଶ୍ରୀରମଣଗୀତା ॥
ଅଧ୍ୟାୟ – ନାମ
୧. ଉପାସନାପ୍ରାଧାନ୍ୟନିରୂପଣମ୍
୨. ମାର୍ଗତ୍ରୟକଥନମ୍
୩. ମୁଖ୍ୟକର୍ତବ୍ୟ ନିରୂପଣମ୍
୪. ଜ୍ଞାନସ୍ୱରୂପକଥନମ୍
୫. ହୃଦୟବିଦ୍ୟା
୬. ମନୋନିଗ୍ରହୋପାୟଃ
୭. ଆତ୍ମବିଚାରାଧିକାରିତଦଙ୍ଗନିରୂପଣମ୍
୮. ଆଶ୍ରମବିଚାରଃ
୯. ଗ୍ରନ୍ଥିଭେଦକଥନମ୍
୧୦. ସଙ୍ଧବିଦ୍ୟା
୧୧. ଜ୍ଞାନସିଦ୍ଧିସାମରସ୍ୟକଥନମ୍
୧୨. ଶକ୍ତିବିଚାରଃ
୧୩. ସଂନ୍ୟାସେ ସ୍ତ୍ରୀପୁରୁଷୟୋସ୍ତୁଲ୍ୟାଧିକାରନିରୂପଣମ୍
୧୪. ଜୀବନ୍ମୁକ୍ତି ବିଚାରଃ
୧୫. ଶ୍ରବଣମନନନିଦିଧ୍ୟାସନନିରୂପଣମ୍
୧୬. ଭକ୍ତିବିଚାରଃ
୧୭. ଜ୍ଞାନପ୍ରାପ୍ତିବିଚାରଃ
୧୮. ସିଦ୍ଧମହିମାନୁକୀର୍ତନମ୍
॥ ଶ୍ରୀରମଣଗୀତା ॥
ଅଥ ପ୍ରଥମୋଽଧ୍ୟାୟଃ । (ଉପାସନାପ୍ରାଧାନ୍ୟନିରୂପଣମ୍)
ମହର୍ଷି ରମଣଂ ନତ୍ୱା କାର୍ତିକେୟଂ ନରାକୃତିମ୍ ।
ମତଂ ତସ୍ୟ ପ୍ରସନ୍ନେନ ଗ୍ରନ୍ଥେନୋପନିବଧ୍ୟତେ ॥ ୧ ॥
ଇଷପୁତ୍ରଶକେ ରାମ ଭୂମିନନ୍ଦଧରାମିତେ ।
ଏକୋନ୍ତ୍ରିଂଶଦ୍ଦିବସେ ଦ୍ୱାଦଶେ ମାସି ଶୀତଲେ ॥ ୨ ॥
ଉପବିଷ୍ଟେଷୁ ସର୍ୱେଷୁ ଶିଷ୍ୟେଷୁ ନିୟତାତ୍ମସୁ ।
ଭଗବନ୍ତମୃଷି ସୋଽହମପୃଚ୍ଛଂ ନିର୍ଣୟାପ୍ତୟେ ॥ ୩ ॥
ପ୍ରଥମଃ ପ୍ରଶ୍ନଃ
ସତ୍ୟାସତ୍ୟବିବେକେନ ମୁଚ୍ୟତେ କେବଲେନ କିମ୍ ।
ଉତାହୋ ବନ୍ଧହାନାୟ ବିଦ୍ୟତେ ସାଧନାନ୍ତରମ୍ ॥ ୪ ॥
ଦ୍ୱିତୀୟଃ ପ୍ରଶ୍ନଃ
କିମଲଂ ଶାସ୍ତ୍ରଚର୍ଚୈବ ଜିଜ୍ଞାସୂନାଂ ବିମୁକ୍ତୟେ ।
ଯଥା ଗୁରୁପଦେଶଂ କିମୁପାସନପେକ୍ଷତେ ॥ ୫ ॥
ତୃତୀୟ ପ୍ରଶ୍ନଃ
ସ୍ଥିତପ୍ରଜ୍ଞଃ ସ୍ଥିତପ୍ରଜ୍ଞମାତ୍ମାନଂ କିଂ ସମର୍ଥୟେତ୍ ।
ବିଦିତ୍ୱା ପରିପୂର୍ଣତ୍ୱଂ ଜ୍ଞାନସ୍ୟୋପରତେରୁତ ॥ ୬ ॥
ଚତୁର୍ଥଃ ପ୍ରଶ୍ନଃ
ଜ୍ଞାନିନଂ କେନ ଲିଙ୍ଗେନ ଜ୍ଞାତୁଂ ଶକ୍ଷ୍ୟନ୍ତି କୋବିଦାଃ ॥ ୭ ॥
ପଞ୍ଚମଃ ପ୍ରଶ୍ନଃ
ଜ୍ଞାନାୟୈବ ସମାଧିଃ କିଂ କାମାୟାପ୍ୟୁତ କଲ୍ପତେ ॥ ୭ ॥
ଷଷ୍ଠଃ ପ୍ରଶ୍ନଃ
କାମେନ ଯୋଗମଭ୍ୟସ୍ୟ ସ୍ଥିତପ୍ରଜ୍ଞୋ ଭବେଦ୍ୟଦି ।
ସକାମୋଽମୁଷ୍ୟ ସାଫଲ୍ୟମଧିଗଚ୍ଛତି ବା ନ ବା ॥ ୮ ॥
ଏବଂ ମମ ଗୁରୁଃ ପ୍ରଶ୍ନାନକର୍ଣ୍ୟ କରୁଣାନିଧିଃ ।
ଅବ୍ରବୀତ୍ସଂଶୟଚ୍ଛେଦୀ ରମଣୋ ଭଗବାନୃଷିଃ ॥ ୯ ॥
ପ୍ରଥମପ୍ରଶ୍ନସ୍ୟୋତ୍ତରମ୍
ମୋଚୟେତ୍ସକଲାନ୍ ବନ୍ଧାନାତ୍ମନିଷ୍ଠୈବ କେବଲମ୍ ।
ସତ୍ୟାସତ୍ୟବିବେକଂ ତୁ ପ୍ରାହୁର୍ୱୈରାଗ୍ୟସାଧନମ୍ ॥ ୧୦ ॥
ସଦା ତିଷ୍ଠତି ଗମ୍ଭୀରୋ ଜ୍ଞାନୀ କେବଲମାତ୍ମନି ।
ନାସତ୍ୟଂ ଚିନ୍ତୟେଦ୍ୱିଶ୍ୱଂ ନ ବା ସ୍ୱସ୍ୟ ତଦନ୍ୟତାମ୍ ॥ ୧୧ ॥
ଦ୍ୱିତୀୟପ୍ରଶ୍ନସ୍ୟୋତ୍ତରମ୍
ନ ସଂସିଦ୍ଧିର୍ୱିଜିଜ୍ଞାସୋଃ କେବଲଂ ଶାସ୍ତ୍ରଚର୍ଚୟା ।
ଉପାସନଂ ବିନା ସିଦ୍ଧିର୍ନୈବ ସ୍ୟାଦିତି ନିର୍ଣୟଃ ॥ ୧୨ ॥
ଅଭ୍ୟାସକାଲେ ସହଜାଂ ସ୍ଥିତିଂ ପ୍ରାହୁରୁପାସନମ୍ ।
ସିଦ୍ଧିଂ ସ୍ଥିରାଂ ଯଦା ଗଚ୍ଛେତ୍ସୈବ ଜ୍ଞାନଂ ତଦୋଚ୍ୟତେ ॥ ୧୩ ॥
ବିଷୟାନ୍ତ୍ସମ୍ପରିତ୍ୟଜ୍ୟ ସ୍ୱସ୍ୱଭାବେନ ସଂସ୍ଥିତିଃ ।
ଜ୍ଞାନଜ୍ୱାଲାକୃତିଃ ପ୍ରୋକ୍ତ୍ତା ସହଜା ସ୍ଥିତିରାତ୍ମନଃ ॥ ୧୪ ॥
ତୃତୀୟପ୍ରଶ୍ନସ୍ୟୋତ୍ତରମ୍
ନିର୍ୱାସେନ ମୌନେନ ସ୍ଥିରାୟାଂ ସହଜସ୍ଥିତୌ ।
ଜ୍ଞାନୀ ଜ୍ଞାନିନମାତ୍ମାନଂ ନିଃସନ୍ଦେହଃ ସମର୍ଥୟେତ୍ ॥ ୧୫ ॥
ଚତୁର୍ଥପ୍ରଶ୍ନସ୍ୟୋତ୍ତରମ୍
ସର୍ୱଭୂତସମତ୍ୱେନ ଲିଙ୍ଗେନ ଜ୍ଞାନମୂହ୍ୟତାମ୍ ।
ପଞ୍ଚମପ୍ରଶ୍ନସ୍ୟୋତ୍ତରମ୍
କାମାରବ୍ଧସ୍ସମାଧିସ୍ତୁ କାମଂ ଫଲୈ ନିଶ୍ଚିତମ୍ ॥ ୧୬ ॥
ଷଷ୍ଠପ୍ରଶ୍ନସ୍ୟୋତ୍ତରମ୍
କାମେନ ଯୋଗମଭ୍ୟସ୍ୟ ସ୍ଥିତପ୍ରଜ୍ଞୋ ଭବେଦ୍ୟଦି ।
ସ କାମୋଽମୁଷ୍ୟ ସାଫଲ୍ୟଂ ଗଚ୍ଛନ୍ନପି ନ ହର୍ଷୟେତ୍ ॥ ୧୭ ॥
॥ ଇତି ଶ୍ରୀରମଣଗୀତାସୁ ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗଶାସ୍ତ୍ରେ ରମଣାନ୍ତେବାସିନୋ
ବାସିଷ୍ଠସ୍ୟ ଗଣପତେରୁପନିବନ୍ଧେ ଉପାସନପ୍ରାଧାନ୍ୟନିରୂପଣଂ
ନାମ ପ୍ରଥମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୧
ଅଥ ଦ୍ୱିତୀୟୋଽଧ୍ୟାୟଃ । (ମାର୍ଗତ୍ରୟକଥନମ୍)
ଈଶପୁତ୍ରଶକେ ବାଣଭୂମିନନ୍ଦଧରାମିତେ ।
ଚାତୁର୍ମାସ୍ୟେ ଜଗୌ ସାରଂ ସଙ୍ଗୃହ୍ୟ ଭଗବାନୃଷି ॥ ୧ ॥
ହୃଦୟକୁହରମଧ୍ୟେ କେବଲଂ ବ୍ରହ୍ମମାତ୍ରଂ
ହ୍ୟହମହମିତି ସାକ୍ଷାଦାତ୍ମରୂପେଣ ଭାତି ।
ହୃଦି ବିଶ ମନସା ସ୍ୱଂ ଚିନ୍ୱ୍ତା ମଜ୍ଜତା ବା
ପବନଚଲନରୋଧାଦାତ୍ମନିଷ୍ଠୋ ଭବ ତ୍ୱମ୍ ॥ ୨ ॥
ଶ୍ଲୋକଂ ଭଗବତୋ ବକ୍ତ୍ରାନ୍ମହର୍ଷେରିମମୁଦ୍ଗତମ୍ ।
ଶ୍ରୁତ୍ୟନ୍ତସାରଂ ଯୋ ବେଦ ସଂଶୟୋ ନାସ୍ୟ ଜାତୁଚିତ୍ ॥ ୩ ॥
ଅତ୍ର ଶ୍ଲୋକେ ଭଗବତା ପୂର୍ୱାର୍ଧେ ସ୍ଥାନମୀରିତମ୍ ।
ଶାରୀରକସ୍ୟ ଦୃଶ୍ୟେଽସ୍ମିଞ୍ଛରୀରେ ପାଞ୍ଚଭୌତିକେ ॥ ୪ ॥
ତତ୍ରୈବ ଲକ୍ଷଣଂ ଚୋକ୍ତଂ ଦ୍ୱୈତମୀଶା ଚ ବାରିତମ୍ ।
ଉକ୍ତଂ ଚାପ୍ୟପରୋକ୍ଷତ୍ୱଂ ନାନାଲିଙ୍ଗନିବର୍ହଣମ୍ ॥ ୫ ॥
ଉପଦେଶୋ ଦ୍ୱିତୀୟାର୍ଧେ ଶିଷ୍ୟାଭ୍ୟାସକୃତେ କୃତଃ ।
ତ୍ରେଧା ଭିନ୍ନେନ ମାର୍ଗେଣ ତତ୍ତ୍ୱାଦୈକ୍ୟଂ ସମୀୟୁଷା ॥ ୬ ॥
ଉପାୟୋ ମାର୍ଗଣାଭିଖ୍ୟଃ ପ୍ରଥମଃ ସମ୍ପ୍ରକୀର୍ତିତଃ ।
ଦ୍ୱିତୀୟୋ ମଜ୍ଜ୍ନାଭିଖ୍ୟଃ ପ୍ରାଣରୋଧସ୍ତୃତୀୟକଃ ॥ ୭ ॥
॥ ଇତି ଶ୍ରୀରମଣଗୀତାସୁ ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗଶାସ୍ତ୍ରେ ରମଣାନ୍ତେବାସିନୋ
ବାସିଷ୍ଠସ୍ୟ ଗଣପତେରୁପନିବନ୍ଧେ ମାର୍ଗତ୍ରୟକଥନଂ
ନାମ ଦ୍ୱିତୀୟୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୨
ଅଥ ତୃତୀୟୋଽଧ୍ୟାୟଃ । (ମୁଖ୍ୟକର୍ତବ୍ୟନିରୂପଣମ୍)
ଦୈବରାତସ୍ୟ ସଂବାଦମାଚାର୍ୟରମଣସ୍ୟ ଚ ।
ନିବଧ୍ନୀମସ୍ତୃତୀୟେଽସ୍ମିନ୍ନଧ୍ୟାୟେ ବିଦୁଷାଂ ମୁଦେ ॥ ୧ ॥
ଦୈବରତ ଉବାଚ
କିଂ କର୍ତବ୍ୟ ମନୁଷ୍ୟସ୍ୟ ପ୍ରଧାନମିହ ସଂସୃତୌ ।
ଏକଂ ନିର୍ଧାୟ ଭଗବାଂସ୍ତନ୍ମେ ବ୍ୟାଖ୍ୟାତୁମର୍ହତି ॥ ୨ ॥
ଭଗବାନୁବାଚ
ସ୍ୱସ୍ୟ ସ୍ୱରୂପଂ ବିଜ୍ଞେୟଂ ପ୍ରଧାନଂ ମହଦିଚ୍ଛତା ।
ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଯତ୍ର ସର୍ୱେଷାଂ ଫଲାନାମୁତ କର୍ମଣାମ୍ ॥ ୩ ॥
ଦୈବରାତ ଉବାଚ
ସ୍ୱସ୍ୟ ସ୍ୱରୂପବିଜ୍ଞାନେ ସାଧନଂ କିଂ ସମାସତଃ ।
ସିଧ୍ୟେତ୍କେନ ପ୍ରୟତ୍ନେନ ପ୍ରତ୍ୟଗ୍ଦୃଷ୍ଟିର୍ମହୀୟସି ॥ ୪ ॥
ଭଗବାନୁବାଚ
ବିଷୟେଭ୍ୟଃ ପରାବୃତ୍ୟ ବୃତ୍ତୀଃ ସର୍ୱାଃ ପ୍ରୟତ୍ନତଃ ।
ବିମର୍ଶେ କେବଲଂ ତିଷ୍ଠେଦଚଲେ ନିରୁପାଧିକେ ॥ ୫ ॥
ସ୍ୱସ୍ୟ ସ୍ୱରୂପବିଜ୍ଞାନେ ସାଧନଂ ତତ୍ସମାସତଃ ।
ସିଧ୍ୟେତ୍ତେନୈବ ଯତ୍ନେନ ପ୍ରତ୍ୟଗ୍ଦୃଷ୍ଟିର୍ମହୀୟସି ॥ ୬ ॥
ଦୈବରାତ ଉବାଚ
ଯାବତ୍ସିଦ୍ଧିର୍ଭବେନ୍ନୄଣାଂ ଯୋଗସ୍ୟ ମୁନିକୁଞ୍ଜର ।
ତାବନ୍ତଂ ନିୟମାଃ କାଲଂ କିଂ ଯତ୍ନମୁପକୁର୍ୱତେ ॥ ୭ ॥
ଭଗବାନୁବାଚ
ପ୍ରୟତ୍ନମୁପକୁର୍ୱନ୍ତି ନିୟମା ଯୁଞ୍ଜତାଂ ସତାମ୍ ।
ସିଦ୍ଧାନାଂ କୃତକୃତ୍ୟାନାଂ ଗଲନ୍ତି ନିୟମାସ୍ସ୍ୱୟମ୍ ॥ ୮ ॥
ଦୈବରାତ ଉବାଚ
କେବଲେନ ବିମର୍ଶେନ ସ୍ଥିରେଣ ନିରୁପାଧିନା ।
ଯଥା ସିଦ୍ଧିସ୍ତଥା ମନ୍ତ୍ରୈର୍ଜପ୍ତୈଃ ସିଦ୍ଧିର୍ଭବେନ୍ନ ବା ॥ ୯ ॥
ଭଗବାନୁବାଚ
ଅଚଞ୍ଚଲେନ ମନସା ମନ୍ତ୍ରୈର୍ଜପ୍ତୈର୍ନିରନ୍ତରମ୍ ।
ସିଦ୍ଧିଃ ସ୍ୟାଚ୍ଛଦ୍ଦଧାନାନାଂ ଜପ୍ତେନ ପ୍ରଣବେନ ବା ॥ ୧୦ ॥
ବୃତିର୍ଜପେନ ମନ୍ତ୍ରାଣାଂ ଶୁଦ୍ଧସ୍ୟ ପ୍ରଣବସ୍ୟ ବା ।
ବିଷୟେଭ୍ୟଃ ପରାବୃତ୍ତା ସ୍ୱସ୍ୱରୂପାତ୍ମିକା ଭବେତ୍ ॥ ୧୧ ॥
ଈଶପୁତ୍ରଶକେ ଶୈଲଭୂମିନନ୍ଦଧରାମିତେ ।
ସପ୍ତମେ ସପ୍ତମେ ସୋଽୟଂ ସଂବାଦୋଽଭବଦଦ୍ଭୁତଃ ॥ ୧୨ ॥
॥ ଇତି ଶ୍ରୀରମଣଗୀତାସୁ ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗଶାସ୍ତ୍ରେ ରମଣାନ୍ତେବାସିନୋ
ବାସିଷ୍ଠସ୍ୟ ଗଣପତେରୁପନିବନ୍ଧେ ମୁଖ୍ୟକର୍ତବ୍ୟନିରୂପଣଂ
ନାମ ତୃତୀୟୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୩
ଅଥ ଚତୁର୍ଥୋଽଧ୍ୟାୟଃ । (ଜ୍ଞାନସ୍ୱରୂପକଥନମ୍)
ପ୍ରଥମଃ ପ୍ରଶ୍ନଃ
ଅହଂ ବ୍ରହ୍ମାସ୍ମୀତି ବୃତ୍ତିଃ କିଂ ଜ୍ଞାନଂ ମୁନିକୁଞ୍ଜର ।
ଉତ ବ୍ରହ୍ମାହମିତି ଧୀର୍ଧୀରହଂ ସର୍ୱମିତ୍ୟୁତ ॥ ୧ ॥
ଅଥବା ସକଲଂ ଚୈତଦ୍ବ୍ରହ୍ମେତି ଜ୍ଞାନମୁଚ୍ୟତେ ।
ଅସ୍ମାଦ୍ୱୃତ୍ତିଚତୁଷ୍କାଦ୍ୱା କିଂ ନୁ ଜ୍ଞାନଂ ବିଲକ୍ଷଣମ୍ ॥ ୨ ॥
ଅସ୍ୟୋତ୍ତରମ୍
ଇମଂ ମମ ଗୁରୁଃ ପ୍ରଶ୍ନମନ୍ତେବାସିନ ଆଦରାତ୍ ।
ଆକର୍ଣ୍ୟ ରମଣୋ ବାକ୍ୟମୁବାଚ ଭଗବାନ୍ମୁନି ॥ ୩ ॥
ବୃତ୍ତୟୋ ଭାବନା ଏବ ସର୍ୱା ଏତା ନ ସଂଶୟଃ ।
ସ୍ୱରୂପାବସ୍ଥିତିଂ ଶୁଦ୍ଧାଂ ଜ୍ଞାନମାହୁର୍ମନୀଷିଣଃ ॥ ୪ ॥
ଗୁରୋର୍ୱଚସ୍ତଦାକର୍ଣ୍ୟ ସଂଶୟଚ୍ଛେଦକାରକମ୍ ।
ଅପୃଚ୍ଛଂ ପୁନରେବାହମନ୍ୟଂ ସଂଶୟମୁଦ୍ଗତମ୍ ॥ ୫ ॥
ଦ୍ୱିତୀୟ ପ୍ରଶ୍ନଃ
ବୃତ୍ତିବ୍ୟାପ୍ୟଂ ଭବେଦ୍ବ୍ରହ୍ମ ନ ବା ନାଥ ତପସ୍ୱିନାମ୍ ।
ଇମଂ ମେ ହୃଦି ସଞ୍ଜାତଂ ସଂଶୟଂ ଛେତ୍ତୁମର୍ହସି ॥ ୬ ॥
ତମିମଂ ପ୍ରଶ୍ନମାକର୍ଣ୍ୟ ମିତ୍ରମଙ୍ଧ୍ରିଜୁଷାମୃଷିଃ ।
ଅଭିଷିଚ୍ୟ କଟାକ୍ଷେଣ ମାମିଦଂ ବାକ୍ୟମବ୍ରବୀତ୍ ॥ ୭ ॥
ଅସ୍ୟୋତ୍ତରମ୍
ସ୍ୱାତ୍ମଭୂତଂ ଯଦି ବ୍ରହ୍ମ ଜ୍ଞାତୁଂ ବୃତ୍ତିଃ ପ୍ରବର୍ତତେ ।
ସ୍ୱାତ୍ମାକାରା ତଦା ଭୂତ୍ୱା ନ ପୃଥକ୍ ପ୍ରତିତିଷ୍ଠତି ॥ ୮ ॥
ଅୟଂ ପ୍ରାଗୁକ୍ତ ଏବାବ୍ଦେ ସପ୍ତମେ ତ୍ୱେକବିଂଶକେ ।
ଅଭବନ୍ନୋ ମିତଗ୍ରନ୍ଥଃ ସଂବାଦୋ ରୋମହର୍ଷଣଃ ॥ ୯ ॥
॥ ଇତି ଶ୍ରୀରମଣଗୀତାସୁ ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗଶାସ୍ତ୍ରେ ରମଣାନ୍ତେବାସିନୋ
ବାସିଷ୍ଠସ୍ୟ ଗଣପତେରୁପନିବନ୍ଧେ ଜ୍ଞାନସ୍ୱରୁପକଥନଂ
ନାମ ଚତୁର୍ଥୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୪
ଅଥ ପଞ୍ଚମୋଽଧ୍ୟାୟଃ । (ହୃଦୟବିଦ୍ୟା)
ପ୍ରାଗୁକ୍ତେଽବ୍ଦେଽଷ୍ଟମେ ମାସି ନବମେ ଦିବସେ ନିଶି ।
ଉପନ୍ୟସିତବାନ୍ ସଂୟଗୁଦ୍ଦିଶ୍ୟ ହୃଦୟଂ ମୁନିଃ ॥ ୧ ॥
ନିର୍ଗଚ୍ଛନ୍ତି ଯତଃ ସର୍ୱା ବୃତ୍ତୟୋଃ ଦେହଧାରିଣାମ୍ ।
ହୃଦୟଂ ତତ୍ସମାଖ୍ୟାତଂ ଭାବନାଽଽକୃତିବର୍ଣନମ୍ ॥ ୨ ॥
ଅହଂବୃତ୍ତିଃ ସମସ୍ତାନାଂ ବୃତ୍ତୀନାଂ ମୂଲମୁଚ୍ୟତେ ।
ନିର୍ଗଚ୍ଛନ୍ତି ଯତୋଽହନ୍ଧୀର୍ହୃଦୟଂ ତତ୍ସମାସତଃ ॥ ୩ ॥
ହୃଦୟସ୍ୟ ଯଦି ସ୍ଥାନଂ ଭବେଚ୍ଚକ୍ରମନାହତମ୍ ।
ମୂଲାଧାରଂ ସମାରଭ୍ୟ ଯୋଗସ୍ୟୋପକ୍ରମଃ କୁତଃ ॥ ୪ ॥
ଅନ୍ୟଦେବ ତତୋ ରକ୍ତପିଣ୍ଡାଦଦୃଦୟମୁଚ୍ୟତେ
ଅୟଂ ହୃଦିତି ବୃତ୍ତ୍ୟା ତଦାତ୍ମନୋ ରୂପମୀରିତମ୍ ॥ ୫ ॥
ତସ୍ୟ ଦକ୍ଷିଣତୋ ଧାମ ହୃତ୍ପୀଠେ ନୈବ ବାମତଃ ।
ତସ୍ମାତ୍ପ୍ରବହତି ଜ୍ୟୋତିଃ ସହସ୍ରାରଂ ସୁଷୁମ୍ଣୟା ॥ ୬ ॥
ସର୍ୱଂ ଦେହଂ ସହସ୍ରାରାତ୍ତଦା ଲୋକାନୁଭୂତୟଃ ।
ତାଃ ପ୍ରପଶ୍ୟନ୍ ବିଭେଦେନ ସଂସାରୀ ମନୁଜୋ ଭବେତ୍ ॥ ୭ ॥
ଆତ୍ମସ୍ଥସ୍ୟ ସହସ୍ରାରଂ ଶୁଦ୍ଧଂ ଜ୍ୟୋତିର୍ମୟଂ ଭବେତ୍ ।
ତତ୍ର ଜୀବେନ୍ନ ସଙ୍କଲ୍ପୋ ଯଦି ସାନ୍ନିଧ୍ୟତଃ ପତେତ୍ ॥ ୮ ॥
ବିଜ୍ଞାନମାନବିଷୟଂ ସନ୍ନିକର୍ଷେଣ ଯଦ୍ୟପି ।
ନ ଭବେଦ୍ୟୋଗଭଙ୍ଗାୟ ଭେଦସ୍ୟାଗ୍ରହଣେ ମନଃ ॥ ୯ ॥
ଗୃହ୍ୟତୋଽପି ସ୍ଥିରୈକାଧୀଃ ସହଜା ସ୍ଥିତିରୁଚ୍ୟତେ ।
ନିର୍ୱିକଲ୍ପଃ ସମାଧିସ୍ତୁ ବିଷୟାସନ୍ନିଧୌ ଭବେତ୍ ॥ ୧୦ ॥
ଅଣ୍ଡଂ ବପୁଷି ନିଃଶେଷଂ ନିଃଶେଷଂ ହୃଦୟେ ବପୁଃ ।
ତସ୍ମାଦଣ୍ଡସ୍ୟ ସର୍ୱସ୍ୟ ହୃଦୟଂ ରୁପସଙ୍ଗ୍ରହଃ ॥ ୧୧।
ଭୁବନଂ ମନସୋ ନାନ୍ୟଦନ୍ୟନ୍ନ ହୃଦୟାନ୍ମନଃ ।
ଅଶେଷା ହୃଦୟେ ତସ୍ମାତ୍କଥା ପରିସମାପ୍ୟତେ ॥ ୧୨ ॥
କୀର୍ତ୍ୟତେ ହୃଦୟଂ ପିଣ୍ଡେ ଯଥାଣ୍ଡେ ଭାନୂମଣ୍ଡଲମ୍ ।
ମନଃ ସହସ୍ରାରଗତଂ ବିମ୍ବଂ ଚାନ୍ଦ୍ରମସଂ ଯଥା ॥ ୧୩ ॥
ଯଥା ଦଦାତି ତପନସ୍ତେଜଃ କୈରବବନ୍ଧବେ ।
ଇଦଂ ବିତରତି ଜ୍ୟୋତିର୍ହ୍ରଦୟଂ ମନସେ ତଥା ॥ ୧୪ ॥
ହ୍ରଦ୍ୟସନ୍ନିହିତୋ ମର୍ତ୍ୟୋ ମନଃ କେବଲମୀକ୍ଷତେ ।
ଅସନ୍ନିକର୍ଷେ ସୂର୍ୟସ୍ୟ ରାତ୍ରୌ ଚନ୍ଦ୍ରେ ଯଥା ମହଃ ॥ ୧୫ ॥
ଅପଶ୍ୟଂସ୍ତେଜସୋ ମୂଲଂ ସ୍ୱରୂପଂ ସତ୍ୟମାତ୍ମନଃ ।
ମନସା ଚ ପୃଥକ୍ପଶ୍ୟନ୍ ଭାବାନ୍ ଭ୍ରାମ୍ୟତି ପାମରଃ ॥ ୧୬ ॥
ହୃଦି ସନ୍ନିହିତୋ ଜ୍ଞାନୀ ଲୀନଂ ହୃଦୟତେଜସି ।
ଈକ୍ଷତେ ମାନସଂ ତେଜୋ ଦିବା ଭାନାବିବୈନ୍ଦବମ୍ ॥ ୧୭ ॥
ପ୍ରଜ୍ଞାନସ୍ୟ ପ୍ରବେତ୍ତାରୋ ବାଚ୍ୟମର୍ଥଂ ମନୋ ବିଦୁଃ
ଅର୍ଥଂ ତୁ ଲକ୍ଷ୍ୟଂ ହୃଦୟଂ ହୃଦୟାନ୍ନପରଃ ପରଃ ॥ ୧୮ ॥
ଦୃଗ୍ଦୃଶ୍ୟଭେଦଧୀରେଷା ମନସି ପ୍ରତିତିଷ୍ଠତି ।
ହୃଦୟେ ବର୍ତମାନାଂ ଦୃଗ୍ଦୃଶ୍ୟେନୈକତାଂ ବ୍ରଜେତ୍ ॥ ୧୯ ॥
ମୂର୍ଚ୍ଛା ନିଦ୍ରାତିସନ୍ତୋଷଶୋକାବେଶଭୟାଦିଭିଃ ।
ନିମିତ୍ତୈରାହତା ବୃତ୍ତିଃ ସ୍ୱସ୍ଥାନଂ ହୃଦୟଂ ବ୍ରଜେତ୍ ॥ ୨୦ ॥
ତଦା ନ ଜ୍ଞାୟତେ ପ୍ରାପ୍ତିର୍ହୃଦୟସ୍ୟ ଶରୀରିଣା ।
ବିଜ୍ଞାୟତେ ସମାଧୌ ତୁ ନାମଭେଦୋ ନିମିତ୍ତତଃ ॥ ୨୧ ॥
॥ ଇତି ଶ୍ରୀରମଣଗୀତାସୁ ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗଶାସ୍ତ୍ରେ ରମଣାନ୍ତେବାସିନୋ
ବାସିଷ୍ଠସ୍ୟ ଗଣପତେରୁପନିବନ୍ଧେ ହୃଦୟବିଦ୍ୟା
ନାମ ପଞ୍ଚମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୫
ଅଥ ଷଷ୍ଟୋଽଧ୍ୟାୟଃ । (ମନୋନିଗ୍ରହୋପାୟଃ)
ନିରୁପ୍ୟ ହୃଦୟସ୍ୟୈବଂ ତତ୍ତ୍ୱଂ ତତ୍ତ୍ୱବିଦାଂ ବରଃ ।
ମନସୋ ନିଗ୍ରହୋପାୟମବଦଦ୍ରମଣୋ ମୁନିଃ ॥ ୧ ॥
ନିତ୍ୟବତ୍ତିମତାଂ ନୄଣାଂ ବିଷୟାସକ୍ତ୍ତଚେତସାମ୍ ।
ବାସନାନାଂ ବଲିୟସ୍ତ୍ୱାନ୍ମନୋ ଦୁର୍ନିଗ୍ରହଂ ଭବେତ୍ ॥ ୨ ॥
ଚପଲଂ ତନ୍ନିଗୃହ୍ଣୀୟାତ୍ପ୍ରାଣରୋଧେନ ମାନବଃ ।
ପାଶବଦ୍ଧୋ ଯଥା ଜନ୍ତୁସ୍ତଥା ଚେତୋ ନ ଚେଷ୍ଟତେ ॥ ୩ ॥
ପ୍ରାଣରୋଧେନ ବୃତ୍ତିନାଂ ନିରୋଧଃ ସାଧିତୋ ଭବେତ୍ ।
ବୃତ୍ତିରୋଧେନ ବୃତ୍ତିନାଂ ଜନ୍ମସ୍ଥାନେ ସ୍ଥିତୋ ଭବେତ୍ ॥ ୪ ॥
ପ୍ରାଣରୋଧଶ୍ଚ ମନସା ପ୍ରାଣସ୍ୟ ପ୍ରତ୍ୟବେକ୍ଷଣମ୍ ।
କୁମ୍ଭକଂ ସିଧ୍ୟତି ହ୍ୟେୟଂ ସତତପ୍ରତ୍ୟବେକ୍ଷଣାତ୍ ॥ ୫ ॥
ଯେଷାଂ ନୈତେନ ବିଧିନା ଶକ୍ତିଃ କୁମ୍ଭକସାଧନେ ।
ହଠୟୋଗବିଧାନେନ ତେଷାଂ କୁମ୍ଭକମିଷ୍ୟତେ ॥ ୬ ॥
ଏକଦା ରେଚକଂ କୁର୍ୟାତ୍କୁର୍ୟାତ୍ପୂରକମେକଦା ।
କୁମ୍ଭକଂ ତୁ ଚତୁର୍ୱାରଂ ନାଡୀଶୁଦ୍ଧିର୍ଭବେତ୍ତତଃ ॥ ୭ ॥
ପ୍ରାଣୋ ନାଡୀଷୁ ଶୁଦ୍ଧାସୁ ନିରୁଦ୍ଧଃ କ୍ରମଶୋ ଭବେତ୍ ।
ପ୍ରାଣସ୍ୟ ସର୍ୱଧା ରୋଧଃ ଶୁଦ୍ଧଂ କୁମ୍ଭକମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୮ ॥
ତ୍ୟାଗଂ ଦେହାତ୍ମଭାବସ୍ୟ ରେଚକଂ ଜ୍ଞାନିନଃ ପରେ ।
ପୂରକଂ ମାର୍ଗଣଂ ସ୍ୱସ୍ୟ କୁମ୍ଭକଂ ସହଜସ୍ଥିତିମ୍ ॥ ୯ ॥
ଜପେନ ବାଽଥ ମନ୍ତ୍ରାଣାଂ ମନସୋ ନିଗ୍ରହୋ ଭବେତ୍ ।
ମାନସେନ ତଦା ମନ୍ତ୍ରପ୍ରାଣୟୋରେକତା ଭବେତ୍ ॥ ୧୦ ॥
ମନ୍ତ୍ରାକ୍ଷରାଣାଂ ପ୍ରାଣେନ ସାୟୁଜ୍ୟଂ ଧ୍ୟାନମୁଚ୍ୟତେ ।
ସହଜସ୍ଥିତୟେ ଧ୍ୟାନଂ ଦୃଢଭୂମିଃ ପ୍ରକଲ୍ପତେ ॥ ୧୧ ॥
ସହବାସେନ ମହତାଂ ସତାମାରୁଢଚେତସାମ୍
କ୍ରିୟମାଣେନ ବା ନିତ୍ୟଂ ସ୍ଥାନେ ଲୀନଂ ମନୋ ଭବେତ୍ ॥ ୧୨ ॥
॥ ଇତି ଶ୍ରୀରମଣଗୀତାସୁ ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗଶାସ୍ତ୍ରେ ରମଣାନ୍ତେବାସିନୋ
ବାସିଷ୍ଠସ୍ୟ ଗଣପତେରୁପନିବନ୍ଧେ ମନୋନିଗ୍ରହୋପାୟଃ
ନାମ ଷଷ୍ଟୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୬
ଅଥ ସପ୍ତମୋଽଧ୍ୟାୟଃ । (ଆତ୍ମବିଚାରାଧିକାରିତଦଙ୍ଗନିରୂପଣମ୍)
ଭାରଦ୍ୱାଜସ୍ୟ ବୈ କାର୍ଷ୍ଣେରାଚାର୍ୟରମଣସ୍ୟ ଚ ।
ଅଧ୍ୟାୟେ କଥ୍ୟତେ ଶ୍ରେଷ୍ଠଃ ସଂବାଦ ଇହ ସପ୍ତମେ ॥ ୧ ॥
କାର୍ଷ୍ଣିରୁବାଚ
ରୂପମାତ୍ମବିଚାରସ୍ୟ କିଂ ନୁ କିଂ ବା ପ୍ରୟୋଜନମ୍ ।
ଲଭ୍ୟାଦାତ୍ମବିଚାରେଣ ଫଲଂ ଭୂୟୋଽନ୍ୟତୋଽସ୍ତି ବା ॥ ୨ ॥
ଭଗବାନୁବାଚ
ସର୍ୱାସାମପି ବୃତ୍ତୀନାଂ ସମଷ୍ଟିର୍ୟା ସମୀରିତା ।
ଅହଂବୃତ୍ତେରମୁଷ୍ୟାସ୍ତୁ ଜନ୍ମସ୍ଥାନଂ ବିମୃଶ୍ୟତାମ୍ ॥ ୩ ॥
ଏଷ ଆତ୍ମବିଚାରଃ ସ୍ୟନ୍ନ ଶାସ୍ତ୍ରପରିଶୀଲନମ୍ ।
ଅହଙ୍କାରୋ ବିଲୀନଃ ସ୍ୟାନ୍ମୂଲସ୍ଥାନଗବେଷଣେ ॥ ୪ ॥
ଆତ୍ମାଭାସସ୍ତ୍ୱହଙ୍କାରଃ ସ ଯଦା ସମ୍ପ୍ରଲିୟତେ ।
ଆତ୍ମା ସତ୍ୟୋଽଭିତଃ ପୂର୍ଣଃ କେବଲଃ ପରିଶିଷ୍ୟତେ ॥ ୫ ॥
ସର୍ୱକ୍ଲେଶନିବୃତ୍ତିଃ ସ୍ୟାତ୍ଫଲମାତ୍ମବିଚାରତଃ ।
ଫଲାନାମବଧିଃ ସୋଽୟମସ୍ତି ନେତୋଽଧିକଂ ଫଲମ୍ ॥ ୬ ॥
ଅଦ୍ଭୁତାଃ ସିଦ୍ଧୟଃ ସାଧ୍ୟା ଉପାୟାନ୍ତରତଶ୍ଚ ଯାଃ ।
ତାଃ ପ୍ରାପ୍ତୋଽପି ଭବତ୍ୟନ୍ତେ ବିଚାରେଣୈବ ନିବୃତଃ ॥ ୭ ॥
କାର୍ଷ୍ଣିରୁବାଚ
ଏତସ୍ୟାତ୍ମବିଚାରସ୍ୟ ପ୍ରାହୁଃ କମଧିକାରିଣମ୍ ।
ଅଧିକାରସ୍ୟ ସମ୍ପତ୍ତିଃ କିଂ ଜ୍ଞାତୁଂ ଶକ୍ୟତେ ସ୍ୱୟମ୍ ॥ ୮ ॥
ଭଗବାନୁବାଚ
ଉପାସନାଦିଭିଃ ଶୁଦ୍ଧଂ ପ୍ରାଗ୍ଜମସୁକୃତେନ ବା ।
ଦୃଷ୍ଟଦୋଷଂ ମନୋ ଯସ୍ୟ ଶରୀରେ ବିଷୟେଷୁ ଚ ॥ ୯ ॥
ମନସା ଚରତୋ ଯସ୍ୟ ବିଷ୍ୟେଷ୍ୱରୁଚିର୍ଭୃଶମ୍ ।
ଦେହେ ଚାନିତ୍ୟତା ବୁଦ୍ଧିସ୍ତଂ ପ୍ରହୁରଧିକାରିଣମ୍ ॥ ୧୦ ॥
ଦେହେ ନଶ୍ୱରତାବୁଦ୍ଧେର୍ୱୈରାଗ୍ୟାଦ୍ୱିଷୟେଷୁ ଚ ।
ଏତାଭ୍ୟାମେବ ଲିଙ୍ଗାଭ୍ୟାଂ ଜ୍ଞେୟା ସ୍ୱସ୍ୟାଧିକାରିତା ॥ ୧୧ ॥
କାର୍ଷ୍ଣିରୁବାଚ
ସ୍ନାନଂ ସନ୍ଧ୍ୟାଂ ଜପୋ ହୋମଃ ସ୍ୱାଧ୍ୟାୟୋ ଦେବପୂଜନମ୍ ।
ସଙ୍କୀର୍ତନଂ ତିର୍ଥୟାତ୍ରା ଯଜ୍ଞୋ ଦାନଂ ବ୍ରତାନି ଚ ॥ ୧୨ ॥
ବିଚାରେ ସାଧିକାରସ୍ୟ ବୈରାଗ୍ୟାଚ୍ଚ ବିବେକତଃ ।
କିଂ ବା ପ୍ରୟୋଜନାୟ ସ୍ୟୁରୁତ କାଲବିଧୂତୟେ ॥ ୧୩ ॥
ଭଗବାନୁବାଚ
ଆରମ୍ଭିଣାଂ କ୍ଷୀୟମାଣରାଗାଣାମଧିକାରିଣାମ୍ ।
କର୍ମାଣ୍ୟେତାନି ସର୍ୱାଣି ଭୂୟସ୍ୟୈ ଚିତଶିଦ୍ଧୟେ ॥ ୧୪ ॥
ଯତ୍କର୍ମ ସୁକୃତଂ ପ୍ରୋକ୍ତଂ ମନୋବାକ୍କାୟସମ୍ଭବମ୍ ।
ତତ୍ତୁ କର୍ମାନ୍ତରଂ ହନ୍ତି ମନୋବାକ୍କାୟସମ୍ଭବମ୍ ॥ ୧୫ ॥
ଅତ୍ୟନ୍ତଶୁଦ୍ଧମନସାଂ ପକ୍ୱାନାମଧିକାରିଣାମ୍ ।
ଇଦଂ ଲୋକୋପକାରାୟ କର୍ମଜାଲଂ ଭବିଷ୍ୟତି ॥ ୧୬ ॥
ପରେଷାମୁପଦେଶାୟ୍ କ୍ଷେମାୟ ଚ ମନୀଷିଣଃ ।
ପକ୍ୱାଶ୍ଚ କର୍ମ କୁର୍ୱନ୍ତି ଭୟାନ୍ନାଦେଶଶାସ୍ତ୍ରତଃ ॥ ୧୭ ॥
ବିଚାରପ୍ରତିକୂଲାନି ନ ପୁଣ୍ୟାନି ନରର୍ଷଭ ।
କ୍ରିୟମାଣାନ୍ୟସଙ୍ଗେନ ଭେଦବୁଦ୍ଧ୍ୟୁପମର୍ଦିନା ॥ ୧୮ ॥
ନ ଚାକୃତାନି ପାପାୟ ପକ୍ୱନାମଧିକାରିଣାମ୍ ।
ସ୍ୱବିମର୍ଶୋ ମହତ୍ପୁଣ୍ୟଂ ପାବନାନାଂ ହି ପାବନମ୍ ॥ ୧୯ ॥
ଦୃଶ୍ୟତେ ଦ୍ୱିବିଧା ନିଷ୍ଠା ପକ୍ୱାନାମଧିକାରିଣାମ୍ ।
ତ୍ୟାଗ ଏକାନ୍ତୟୋଗାୟ ପରାର୍ଥଂ ଚ କ୍ରିୟାଦରଃ ॥ ୨୦ ॥
କାର୍ଷ୍ଣିରୁବାଚ
ନିର୍ୱାଣାୟାସ୍ତି ଚେଦନ୍ୟୋ ମାର୍ଗ ଆତ୍ମବିଚାରତଃ ।
ଏକୋ ବା ବିବିଧସ୍ତଂ ମେ ଭଗବାନ୍ୱକ୍ତୁମର୍ହତି ॥ ୨୧ ॥
ଭଗବାନୁବାଚ
ଏକଃ ପ୍ରାପ୍ତୁଂ ପ୍ରୟତତେ ପରଃ ପ୍ରାପ୍ତାରମୃଚ୍ଛତି ।
ଚିରାୟ ପ୍ରଥମୋ ଗଚ୍ଛନ୍ ପ୍ରାପ୍ତୋତ୍ୟାତ୍ମାନ୍ମନ୍ତତଃ ॥ ୨୨ ॥
ଏକସ୍ୟ ଧ୍ୟାନତଶ୍ଚିତ୍ତମେକାକୃତିର୍ଭବିଷ୍ୟତି ।
ଏକାକୃତିତ୍ୱଂ ଚିତ୍ତସ୍ୟ ସ୍ୱରୁପେ ସ୍ଥିତୟେ ଭବେତ୍ ॥ ୨୩ ॥
ଅନିଚ୍ଛୟାପ୍ୟତୋ ଧ୍ୟାୟନ୍ ବିନ୍ଦତ୍ୟାତ୍ମନି ସଂସ୍ଥିତିମ୍ ।
ବିଚାରକସ୍ତୁ ବିଜ୍ଞାୟ ଭବେଦାତ୍ମନି ସଂସ୍ଥିତଃ ॥ ୨୪ ॥
ଧ୍ୟାୟୋ ଦେବତାଂ ମନ୍ତ୍ରମନ୍ୟଦ୍ୱା ଲକ୍ଷ୍ୟମୁତ୍ତମମ୍ ।
ଧ୍ୟେୟମାତ୍ମାତ୍ମମହାଜ୍ୟୋତିଷ୍ୟନ୍ତତୋ ଲୀନତାଂ ବ୍ରଜେତ୍ ॥ ୨୫ ॥
ଗତିରେବଂ ଦ୍ୱୟୋରେକା ଧ୍ୟାତୁଶ୍ଚାତ୍ମବିମର୍ଶିନଃ ।
ଧ୍ୟାୟନ୍ନେକଃ ପ୍ରଶାନ୍ତଃ ସ୍ୟାଦନ୍ୟୋ ବିଜ୍ଞାୟ ଶାମ୍ୟତି ॥ ୨୬ ॥
॥ ଇତି ଶ୍ରୀରମଣଗୀତାସୁ ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗଶାସ୍ତ୍ରେ ରମଣାନ୍ତେବାସିନୋ
ବାସିଷ୍ଠସ୍ୟ ଗଣପତେରୁପନିବନ୍ଧେ ଆତ୍ମବିଚାରାଧିକାରିତଦଙ୍ଗନିରୂପଣଂ
ନାମ ସପ୍ତମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୭
ଅଥ ଅଷ୍ଟମୋଽଧ୍ୟାୟଃ । (ଆଶ୍ରମବିଚାରଃ)
କାର୍ଷ୍ଣେରେବାପରଂ ପ୍ରଶ୍ନଂ ନିଶମ୍ୟ ଭଗବାନ୍ମୁନିଃ ।
ଚାତୁରାଶ୍ରମ୍ୟସମ୍ବଦ୍ଧମଦିକାରଂ ନ୍ୟରୂପୟତ୍ ॥ ୧ ॥
ବ୍ରହ୍ମଚାରୀ ଗୃହୀ ବାଽପି ବାନପ୍ରସ୍ଥୋଽଥବା ଯତିଃ ।
ନାରୀ ବା ବୃଷଲୋ ବାପି ପକ୍ୱୋ ବ୍ରହ୍ମ ବିଚାରୟେତ୍ ॥ ୨ ॥
ସୋପାନବତ୍ପରଂ ପ୍ରାପ୍ତୁଂ ଭବିଷ୍ୟତ୍ୟାଶ୍ରମକ୍ରମଃ ।
ଅତ୍ୟନ୍ତପକ୍ୱଚିତ୍ତସ୍ୟ କ୍ରମାପେକ୍ଷା ନ ବିଦ୍ୟତେ ॥ ୩ ॥
ଗତୟେ ଲୋକକାର୍ୟାଣାମାଦିଶନ୍ତ୍ୟାଶ୍ରାମକ୍ରମମ୍
ଆଶ୍ରମତ୍ରୟଧର୍ମାଣାଂ ନ ଜ୍ଞାନପ୍ରତିକୂଲତା ॥ ୪ ॥
ସଂନ୍ୟାସୋ ନିର୍ମଲଂ ଜ୍ଞାନଂ ନ କାଷାୟୋ ନ ମୁଣ୍ଡନମ୍ ॥
ପ୍ରତିବନ୍ଧକବାହୁଲ୍ୟବାରଣାୟାଶ୍ରମୋ ମତଃ ॥ ୫ ॥
ବ୍ରହ୍ମଚୟର୍ୟାଶ୍ରମେ ଯସ୍ୟ ଶକ୍ତିରୁଜ୍ଜୃମ୍ଭତେ ବ୍ରତୈଃ ।
ବିଦ୍ୟଯା ଜ୍ଞାନବୃଦ୍ଧୟା ଚ ସ ପଶ୍ଚାତ୍ପ୍ରଜ୍ୱଲିଷ୍ୟତି ॥ ୬ ॥
ବ୍ରହ୍ମଚର୍ୟେଣ ଶୁଦ୍ଧେନ ଗୃହିତ୍ୱେ ନିର୍ମଲୋ ଭବେତ୍ ।
ସର୍ୱେଷାମୁପକାରାୟ ଗୃହସ୍ଥାଶ୍ରମ ଉଚ୍ୟତେ ॥ ୭ ॥
ସର୍ୱଥା ବୀତସଙ୍ଗସ୍ୟ ଗୃହସ୍ଥସ୍ୟାପି ଦେହିନଃ ।
ପରଂ ପ୍ରସ୍ଫୁରତି ଜ୍ୟୋତିସ୍ତତ୍ର ନୈବାସ୍ତି ସଂଶୟଃ ॥ ୮ ॥
ତପସସ୍ତ୍ୱାଶ୍ରମଃ ପ୍ରୋକ୍ତ୍ତସ୍ତୃତୀୟଃ ପଣ୍ଡିତୋତ୍ତମୈଃ ।
ଅଭାର୍ୟୋ ବା ସଭାର୍ୟୋ ବା ତୃତୀୟାଶ୍ରମଭାଗ୍ଭବେତ୍ ॥ ୯ ॥
ତପସା ଦଗ୍ଧପାପସ୍ୟ ପକ୍ୱଚିତ୍ତସ୍ୟ ଯୋଗିନଃ ।
ଚତୁର୍ଥ ଆଶ୍ରମଃ କାଲେ ସ୍ୱୟମେବ ଭବିଷ୍ୟତି ॥ ୧୦ ॥
ଏଷ ପ୍ରାଗୁକ୍ତ ଏବାବ୍ଧେ ତ୍ୱଷ୍ଟମେ ଦ୍ୱାଦଶେ ପୁନଃ ।
ଉପଦେଶୋ ଭଗବତଃ ସପ୍ତମାଷ୍ଟମୟୋରଭୂତ୍ ॥ ୧୧ ॥
॥ ଇତି ଶ୍ରୀରମଣଗୀତାସୁ ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗଶାସ୍ତ୍ରେ ରମଣାନ୍ତେବାସିନୋ
ବାସିଷ୍ଠସ୍ୟ ଗଣପତେରୁପନିବନ୍ଧେ ଆଶ୍ରମବିଚାରଃ
ନାମ ଅଷ୍ଟମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୮
ଅଥ ନବମୋଽଧ୍ୟାୟଃ । (ଗ୍ରନ୍ଥିଭେଦକଥନମ୍)
ଚତୁର୍ଦଶେଽଷ୍ଟମେ ରାତ୍ରୌ ମହର୍ଷି ପୃଷ୍ଟବାନହମ୍ ।
ଗ୍ରନ୍ଥିଭେଦଂ ସମୁଦ୍ଦିଶ୍ୟ ବିଦୁଷାଂ ଯତ୍ର ସଂଶୟଃ ॥ ୧ ॥
ତମାକର୍ଣ୍ୟ ମମ ପ୍ରଶ୍ନଂ ରମଣୋ ଭଗବାନୃଷିଃ ।
ଧ୍ୟାତ୍ୱା ଦିବ୍ୟେନ ଭାବେନ କିଞ୍ଚିଦାହ ମହାମହାଃ ॥ ୨ ॥
ଶରୀରସ୍ୟାତ୍ମନଶ୍ଚାପି ସମ୍ବନ୍ଧୋ ଗ୍ରନ୍ଥିରୁଚ୍ୟତେ ।
ସମ୍ବନ୍ଧେନୈବ ଶାରୀରଂ ଭବତି ଜ୍ଞାନମାତ୍ମନଃ ॥ ୩ ॥
ଶରୀରଂ ଜଡମେତତ୍ସ୍ୟାଦାତ୍ମା ଚୈତନ୍ୟମିଷ୍ୟତେ ।
ଉଭୟୋରପି ସମ୍ବନ୍ଧୋ ବିଜ୍ଞାନେନାନୁମୀୟତେ ॥ ୪ ॥
ଚୈତନ୍ୟଚ୍ଛାୟଯାଶ୍ଲିଷ୍ଟଂ ଶରୀରଂ ତାତ ଚେଷ୍ଟତେ ।
ନିଦ୍ରାଦୌ ଗ୍ରହଣାଭାବାଦୂହ୍ୟତେ ସ୍ଥାନମାତ୍ମନଃ ॥ ୫ ॥
ସୂକ୍ଷ୍ମାଣାଂ ବିଦ୍ୟୁଦାଦୀନାଂ ସ୍ଥୂଲେ ତନ୍ତ୍ର୍ୟାଦିକେ ଯଥା ।
ତଥା କଲେବରେ ନାଡ୍ୟାଂ ଚୈତନ୍ୟଜ୍ୟୋତିଷୋ ଗତିଃ ॥ ୬ ॥
ସ୍ଥଲମେକମୁପାଶ୍ରିତ୍ୟ ଚୈତନ୍ୟଜ୍ୟୋତିରୁଜ୍ଜ୍ୱଲମ୍ ।
ସର୍ୱଂ ଭାସୟତେ ଦେହଂ ଭାସ୍କରୋ ଭୁବନଂ ଯଥା ॥ ୭ ॥
ବ୍ୟାପ୍ତେନ ତତ୍ପ୍ରକାଶେନ ଶରୀରେ ତ୍ୱନୁଭୂତୟଃ ।
ସ୍ଥଲଂ ତଦେବ ହୃଦୟଂ ସୂରୟସ୍ସମ୍ପ୍ରଚକ୍ଷତେ ॥ ୮ ॥
ନାଡୀଶକ୍ତିବିଲାସେନ ଚୈତନ୍ୟାଂଶୁଗତିର୍ମତା ।
ଦେହସ୍ୟ ଶକ୍ତୟସ୍ସର୍ୱାଃ ପୃଥଙ୍ନାଡୀରୂପାଶ୍ରିତାଃ ॥ ୯ ॥
ଚୈତନ୍ୟଂ ତୁ ପୃଥଙ୍ନାଡ୍ୟାଂ ତାଂ ସୁଷୁମ୍ଣାଂ ପ୍ରଚକ୍ଷତେ ।
ଆତ୍ମନାଡୀଂ ପରାମେକେ ପରେତ୍ୱମୃତନାଡିକାମ୍ ॥ ୧୦ ॥
ସର୍ୱଂ ଦେହଂ ପ୍ରକାଶେନ ବ୍ୟାପ୍ତୋ ଜୀବୋଽଭିମାନବାନ୍ ।
ମନ୍ୟତେ ଦେହମାତ୍ମାନଂ ତେନ ଭିନ୍ନଂ ଚ ବିଷ୍ଟପମ୍ ॥ ୧୧ ॥
ଅଭିମାନଂ ପରିତ୍ୟଜ୍ୟ ଦେହେ ଚାତ୍ମଧିୟଂ ସୁଧୀଃ ।
ବିଚାରୟେଚ୍ଚେଦେକାଗ୍ରୋ ନାଡୀନାଂ ମଥନଂ ଭବେତ୍ ॥ ୧୨ ॥
ନାଡୀନାଂ ମଥନେନୈବାତ୍ମା ତାଭ୍ୟଃ ପୃଥକ୍କୃତଃ ।
କେବଲାମମୃତାଂ ନାଡୀମାଶ୍ରିତ୍ୟ ପ୍ରଜ୍ୱଲିଷ୍ୟତି ॥ ୧୩ ॥
ଆତ୍ମନାଡ୍ୟାଂ ଯଦା ଭାତି ଚୈତନ୍ୟଜ୍ୟୋତିରୁଜ୍ଜ୍ୱଲମ୍ ।
କେବଲାୟାଂ ତଦା ନାନ୍ୟଦାତ୍ମନସ୍ସମ୍ପ୍ରଭାସତେ ॥ ୧୪ ॥
ସାନ୍ନିଧ୍ୟାଦ୍ଭାସମାନଂ ବା ନ ପୃଥକ୍ପ୍ରତିତିଷ୍ଠତି ।
ଜାନାତି ସ୍ପଷ୍ଟମାତ୍ମାନଂ ସ ଦେହମିବ ପାମରଃ ॥ ୧୫ ॥
ଆତ୍ମୈବ ଭାସତେ ଯସ୍ୟ ବହିରନ୍ତଶ୍ଚ ସର୍ୱତଃ ।
ପାମରସ୍ୟେବ ରୂପାଦି ସ ଭିନ୍ନଗ୍ରନ୍ଥିରୁଚ୍ୟତେ ॥ ୧୬ ॥
ନାଡୀବନ୍ଧୋଽଭିମାନଶ୍ଚ ଦ୍ୱୟଂ ଗ୍ରନ୍ଥିରୁଦୀର୍ୟତେ ।
ନାଡୀବନ୍ଧେନ ସୂକ୍ଷମୋଽପି ସ୍ଥୂଲଂ ସର୍ୱଂ ପ୍ରପଶ୍ୟତି ॥ ୧୭ ॥
ନିବୃତ୍ତଂ ସର୍ୱନାଡୀଭ୍ୟୋ ଯଦୈକାଂ ନାଡୀକାଂ ଶ୍ରିତମ୍ ।
ଭିନ୍ନଗ୍ରନ୍ଥି ତଦା ଜ୍ୟୋତିରାତ୍ମଭାବାୟ କଲ୍ପତେ ॥ ୧୮ ॥
ଅଗ୍ନିତପ୍ତମୟୋଗୋଲଂ ଦୃଶ୍ୟତେଽଗ୍ନିମୟଂ ଯଥା ।
ସ୍ୱବିଚାରାଗ୍ନିସନ୍ତପ୍ତଂ ତଥେଦଂ ସ୍ୱମୟଂ ଭବେତ୍ ॥ ୧୯ ॥
ଶରୀରାଦିଜୁଷାଂ ପୂର୍ୱବାସନାନାଂ କ୍ଷୟସ୍ତଦା ।
କର୍ତୃତ୍ୱମଶରୀରତ୍ୱାନ୍ନୈବ ତସ୍ୟ ଭବିଷ୍ୟତି ॥ ୨୦ ॥
କର୍ତୃତ୍ୱାଭାବତଃ କର୍ମବିନାଶୋଽସ୍ୟ ସମୀରିତଃ ।
ତସ୍ୟ ବସ୍ତ୍ୱନ୍ତରାଭାବାତ୍ସଂଶୟାନାମନୁଦ୍ଭବଃ ॥ ୨୧ ॥
ଭବିତା ନ ପୁନର୍ବଦ୍ଧୋ ବିଭିନ୍ନଗ୍ରନ୍ଥିରେକଦା ।
ସା ସ୍ଥିତିଃ ପରମା ଶକ୍ତିସ୍ସା ଶାନ୍ତିଃ ପରମା ମତା ॥ ୨୨ ॥
॥ ଇତି ଶ୍ରୀରମଣଗୀତାସୁ ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗଶାସ୍ତ୍ରେ ରମଣାନ୍ତେବାସିନୋ
ବାସିଷ୍ଠସ୍ୟ ଗଣପତେରୁପନିବନ୍ଧେ ଗ୍ରନ୍ଥିଭେଦକଥନଂ
ନାମ ନବମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୯
ଅଥ ଦଶମୋଽଧ୍ୟାୟଃ । (ସଙ୍ଘବିଦ୍ୟା)
ଯତିନୋ ଯୋଗନାଥସ୍ୟ ମହର୍ଷିରମଣସ୍ୟ ଚ ।
ଦଶମେଽତ୍ର ନୀବଘ୍ନିମସ୍ସଂବାଦଂ ସଙ୍ଘହର୍ଷଦମ୍ ॥ ୧ ॥
ଯୋଗନାଥ ଉବାଚ
ସାଙ୍ଘିକସ୍ୟ ଚ ସଙ୍ଘସ୍ୟ କସ୍ସମ୍ବନ୍ଧୋ ମହାମୁନେ ।
ସଙ୍ଘସ୍ୟ ଶ୍ରେୟସେ ନାଥ ତମେତଂ ବକ୍ତୁମର୍ହସି ॥ ୨ ॥
ଭଗବାନୁବାଚ
ଜ୍ଞେୟଶ୍ଶରୀରବତ୍ସଙ୍ଘସ୍ତତ୍ତଦାଚାରଶାଲିନମ୍ ।
ଅଙ୍ଗାନୀବାତ୍ର ବିଜ୍ଞେୟାସ୍ସାଙ୍ଘିକାସ୍ସଧୁସତ୍ତମ ॥ ୩ ॥
ଅଙ୍ଗଂ ଯଥା ଶରୀରସ୍ୟ କରୋତ୍ୟୁପକୃତିଂ ଯତେ ।
ତଥୋପକାରଂ ସଙ୍ଘସ୍ୟ କୁର୍ୱନ୍ ଜୟତି ସାଙ୍ଘିକଃ ॥
ସଙ୍ଘସ୍ୟ ବାଙ୍ମନଃକାୟୈରୁପକାରୋ ଯଥା ଭବେତ୍ ।
ସ୍ୱୟଂ ତଥାଽଽଚରନ୍ନିତ୍ୟଂ ସ୍ୱକୀୟାନପି ବୋଘୟେତ୍ ॥ ୫ ॥
ଆନୁକୂଲ୍ୟେନ ସଙ୍ଘସ୍ୟ ସ୍ଥାପୟିତ୍ୱା ନିଜଂ କୁଲମ୍ ।
ସଙ୍ଘସ୍ୟୈବ ତତୋ ଭୂତ୍ୟୈ କୁର୍ୟାଦ୍ଭୁତିୟୁତଂ କୁଲମ୍ ॥ ୬ ॥
ଯୋଗନାଥ ଉବାଚ
ଶାନ୍ତିଂ କେଚିତ୍ପ୍ରଶଂସନ୍ତି ଶକ୍ତିଂ କେଚିନ୍ମନୀଷିଣଃ ।
ଅନୟୋଃ କୋ ଗୁଣୋ ଜ୍ୟାୟାନ୍ତ୍ସଙ୍ଘକ୍ଷେମକୃତେ ବିଭୋ ॥ ୭ ॥
ଭଗବାନୁବାଚ
ସ୍ୱମନଶ୍ଶୁଦ୍ଧୟେ ଶାନ୍ତିଶ୍ଶକ୍ତିସ୍ସଙ୍ଘସ୍ୟ ବୃଦ୍ଧୟେ ।
ଶକ୍ତ୍ୟା ସଙ୍ଘଂ ବିଧାୟୋଚ୍ଚୈଶ୍ଶାନ୍ତିଂ ସଂସ୍ଥାପୟେତ୍ତତଃ ॥ ୮ ॥
ଯୋଗନାଥ ଉବାଚ
ସର୍ୱସ୍ୟାପି ଚ ସଙ୍ଘସ୍ୟ ନରାଣାଣାମୃଷିକୁଞ୍ଜର ।
ଗନ୍ତବ୍ୟଂ ସମୁଦାୟେନ କିଂ ପରଂ ଧରଣୀତଲେ ॥ ୯ ॥
ଭଗବାନୁବାଚ
ସମୁଦାୟେନ ସର୍ୱସ୍ୟ ସଙ୍ଘସ୍ୟ ତନୁଧାରିଣାମ୍ ।
ସୌଭ୍ରାତ୍ରଂ ସମଭାବେନ ଗନ୍ତବ୍ୟଂ ପରମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୧୦ ॥
ସୌଭ୍ରାତ୍ରେଣ ପରା ଶାନ୍ତିରନ୍ୟୋନ୍ୟଂ ଦେହଧାରିଣାମ୍ ।
ତଦେତ୍ୟଂ ଶୋଭତେ ସର୍ୱା ଭୂମିରେକଂ ଗୃହଂ ଯଥା ॥ ୧୧ ॥
ଅଭୂତ୍ପଞ୍ଚଦଶେ ଘସ୍ତ୍ରେ ସଂବାଦସ୍ସୋଽୟମଷ୍ଟମେ ।
ଯୋଗନାଥସ୍ୟ ଯତିନୋ ମହର୍ଷେଶ୍ଚ ଦୟାବତଃ ॥ ୧୨ ॥
॥ ଇତି ଶ୍ରୀରମଣଗୀତାସୁ ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗଶାସ୍ତ୍ରେ ରମଣାନ୍ତେବାସିନୋ
ବାସିଷ୍ଠସ୍ୟ ଗଣପତେରୁପନିବନ୍ଧେ ସଙ୍ଘବିଦ୍ୟା
ନାମ ଦଶମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୧୦
ଅଥ ଏକାଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ । (ଜ୍ଞାନସିଦ୍ଧିସାମରସ୍ୟକଥନମ୍)
ଷୋଡଶେ ଦିବସେ ରାତ୍ରୌ ବିବିକ୍ତେ ମୁନିସତ୍ତମମ୍ ।
ଗୁରୁଂ ବ୍ରହ୍ମବିଦାଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ନିତ୍ୟମାତ୍ମନି ସଂସ୍ଥିତମ୍ ॥ ୧ ॥
ଉପଗମ୍ୟ ମହାଭାଗଂ ସୋଽହଂ କୈବତମାନବମ୍ ।
ରମଣଂ ସ୍ତୁତବାନସ୍ମି ଦୁର୍ଲଭଜ୍ଞାନଲବ୍ଧୟେ ॥ ୨ ॥
ତ୍ୱୟ୍ୟେବ ପରମା ନିଷ୍ଠା ତ୍ୱୟ୍ୟେବ ବିଶଦା ମତିଃ ।
ଅମ୍ଭସାମିବ ବାରାଶିର୍ୱିଜ୍ଞାନାନାଂ ତ୍ୱମାସ୍ପଦମ୍ ॥ ୩ ॥
ତ୍ୱଂ ତୁ ସପ୍ତଦଶେ ବର୍ଷେ ବାଲ୍ୟ ଏବ ମହାୟଶଃ ।
ଲବ୍ଧବାନସି ବିଜ୍ଞାନଂ ଯୋଗିନାମପି ଦୁର୍ଲଭମ୍ ॥ ୪ ॥
ସର୍ୱେ ଦୃଶ୍ୟା ଇମେ ଭାବା ଯସ୍ୟ ଛାୟାମୟାସ୍ତବ ।
ତସ୍ୟ ତେ ଭଗବନ୍ନିଷ୍ଠାଂ କୋ ନୁ ବର୍ଣୟିତୁଂ କ୍ଷମଃ ॥ ୫ ॥
ମଜ୍ଜତାଂ ଘୋରସଂସାରେ ବ୍ୟପୃତାନାମିତସ୍ତତଃ ।
ଦୁଃଖଂ ମହତ୍ତିତୀଷୂର୍ଣାଂ ତ୍ୱମେକା ପରମା ଗତିଃ ॥ ୬ ॥
ପଶ୍ୟାମି ଦେବଦତ୍ତେନ ଜ୍ଞାନେନ ତ୍ୱାଂ ମୁହୁର୍ମୁହୁଃ ।
ବ୍ରହ୍ମଣ୍ୟାନାଂ ବରଂ ବ୍ରହ୍ମନ୍ତ୍ସୁବ୍ରହ୍ମଣ୍ୟଂ ନରାକୃତିମ୍ ॥ ୭ ॥
ନ ତ୍ୱଂ ସ୍ୱାମିଗିରୌ ନାଥ ନ ତ୍ୱଂ କ୍ଷଣିକପର୍ୱତେ ।
ନ ତ୍ୱଂ ବେଙ୍କଟଶୈଲାଗ୍ରେ ଶୋଣାଦ୍ରାବସି ବସ୍ତୁତଃ ॥ ୮ ॥
ଭୂମବିଦ୍ୟାଂ ପୁରା ନାଥ ନାରଦାୟ ମହର୍ଶୟେ ।
ଭବାନ୍ ଶୁଶ୍ରୂଷମାଣାୟ ରହସ୍ୟାମୁପଦିଷ୍ଟବାନ୍ ॥ ୯ ॥
ସନତ୍କୁମାରଂ ବ୍ରହ୍ମର୍ଷି ତ୍ୱାମାହୁର୍ୱେଦବେଦିନଃ ।
ଆଗମାନାଂ ତୁ ବେତ୍ତାରସ୍ସୁବ୍ରହ୍ମଣ୍ୟଂ ସୁରର୍ଷଭମ୍ ॥ ୧୦ ॥
କେବଲଂ ନାମ ଭେଦୋଽୟଂ ବ୍ୟକ୍ତିଭେଦୋ ନ ବିଦ୍ୟତେ ।
ସନତ୍କୁମାରସ୍ସ୍କନ୍ଦଶ୍ଚ ପର୍ୟାୟୌ ତବ ତତ୍ତ୍ୱତଃ ॥ ୧୧ ॥
ପୁରା କୁମାରିଲୋ ନାମ ଭୂତ୍ୱା ବ୍ରାହ୍ମଣସତ୍ତମଃ ।
ଧର୍ମଂ ବେଦୋଦିତଂ ନାଥ ତ୍ୱଂ ସଂସ୍ଥାପିତବାନସି ॥ ୧୨ ॥
ଜୈନୈର୍ୱ୍ୟାକୁଲିତେ ଧର୍ମେ ଭଗବନ୍ଦ୍ରବିଡେଷୁ ଚ ।
ଭୂତ୍ୱା ତ୍ୱଂ ଜ୍ଞାନସମ୍ବନ୍ଧୋ ଭକ୍ତିଂ ସ୍ଥାପିତବାନସି ॥ ୧୩ ॥
ଅଧୁନା ତ୍ୱଂ ମହାଭାଗ ବ୍ରହ୍ମଜ୍ଞାନସ୍ୟ ଗୁପ୍ତୟେ ।
ଶାସ୍ତ୍ରଜ୍ଞାନେନ ସନ୍ତୄପ୍ତୈର୍ନିରୁଦ୍ଧସ୍ୟାଗତୋ ଧରାମ୍ ॥ ୧୪ ॥
ସନ୍ଦେହା ବହବୋ ନାଥ ଶିଷ୍ୟାଣାଂ ବାରିତାସ୍ତ୍ୱୟା ।
ଇମଂ ଚ ମମ ସନ୍ଦେହଂ ନିବାରୟିତୁମର୍ହସି ॥ ୧୫ ॥
ଜ୍ଞାନସ୍ୟ ଚାପି ସିଦ୍ଧୀନାଂ ବିରୋଧଃ କିଂ ପରସ୍ପରମ୍ ।
ଉତାହୋ କୋଽପି ସମ୍ବନ୍ଧୋ ବର୍ତତେ ମୁନିକୁଞ୍ଜର ॥ ୧୬ ॥
ମୟୈବଂ ଭଗବାନ୍ପୃଷ୍ଟୋ ରମଣୋ ନୁତିପୂର୍ୱକମ୍ ।
ଗଭିରୟା ଦୃଶା ବୀକ୍ଷ୍ୟ ମାମିଦଂ ବାକ୍ୟମବ୍ରବିତ୍ ॥ ୧୭ ॥
ସହଜାଂ ସ୍ଥିତିମାରୁଢଃ ସ୍ୱଭାବେନ ଦିନେ ଦିନେ ।
ତପଶ୍ଚରତିଦୁର୍ଧର୍ଷଂ ନାଲସ୍ୟଂ ସହଜସ୍ଥିତୌ ॥ ୧୮ ॥
ତପସ୍ତଦେବ ଦୁର୍ଧର୍ଷଂ ଯ ନିଷ୍ଠ ସହଜାତ୍ମନି ।
ତେନ ନିତ୍ୟେନ ତପସା ଭବେତ୍ପାକଃ କ୍ଷଣେ କ୍ଷଣେ ॥ ୧୯ ॥
ପରିପାକେନ କାଲେ ସ୍ୟୁଃ ସିଦ୍ଧୟସ୍ତାତ ପଶ୍ୟତଃ ।
ପ୍ରାରବ୍ଧଂ ଯଦି ତାଭିଃ ସ୍ୟାଦ୍ୱିହାରୋ ଜ୍ଞାନିନୋଽପି ଚ ॥ ୨୦ ॥
ଯଥା ପ୍ରପଞ୍ଚଗ୍ରହଣେ ସ୍ୱରୁପାନ୍ନେତରନ୍ମୁନେଃ ।
ସିଦ୍ଧୟଃ କ୍ରିୟମାଣାଶ୍ଚ ସ୍ୱରୁପାନ୍ନେତରତ୍ତଥା ॥ ୨୧ ॥
ଭବେନ୍ନ ଯସ୍ୟ ପ୍ରାରବ୍ଧଂ ଶକ୍ତିପୂର୍ଣୋଽପ୍ୟଯଂ ମୁନିଃ ।
ଅତରଙ୍ଗ ଇବାମ୍ଭୋଧିର୍ନ କିଞ୍ଚିତ୍ଦପି ଚେଷ୍ଟତେ ॥ ୨୨ ॥
ନାନ୍ୟଂ ମୃଗୟତେ ମାର୍ଗଂ ନିସର୍ଗାଦାତ୍ମନି ସ୍ଥିତଃ ॥
ସର୍ୱାସାମପି ଶକ୍ତୀନାଂ ସମଷ୍ଟିଃ ସ୍ୱାତ୍ମନି ସ୍ଥିତିଃ ॥ ୨୩ ॥
ଅପ୍ରୟତ୍ନେନ ତୁ ତପଃ ସହଜା ସ୍ଥିତିରୁଚ୍ୟତେ ।
ସହଜାୟାଂ ସ୍ଥିତୌ ପାକାଚ୍ଛକ୍ତ୍ତିନାମୁଦ୍ଭବୋ ମତଃ ॥ ୨୪ ॥
ପରୀବୃତୋଽପି ବହୁଭିର୍ନିତ୍ୟମାତ୍ମନି ସଂସ୍ଥିତଃ ।
ଘୋରଂ ତପଶ୍ଚରତ୍ୟେବ ନ ତସ୍ୟୈକାନ୍ତକାମିତା ॥ ୨୫ ॥
ଜ୍ଞାନଂ ଶକ୍ତେରପେତଂ ଯୋ ମନ୍ୟତେ ନୈବ ବେଦ ସଃ ।
ସର୍ୱଶକ୍ତେଽଭିତଃ ପୂର୍ଣେ ସ୍ୱସ୍ୱରୂପେ ହି ବୋଧବାନ୍ ॥ ୨୬ ॥
॥ ଇତି ଶ୍ରୀରମଣଗୀତାସୁ ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗଶାସ୍ତ୍ରେ ରମଣାନ୍ତେବାସିନୋ
ବାସିଷ୍ଠସ୍ୟ ଗଣପତେରୁପନିବନ୍ଧେ ଜ୍ଞାନସିଦ୍ଧିସାମରସ୍ୟକଥନଂ
ନାମ ଏକାଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୧୧
ଅଥ ଦ୍ୱାଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ । (ଶକ୍ତିବିଚାରଃ)
ଏକୋନବିଂଶେ ଦିବସେ ଭାରଦ୍ୱାଜୋ ମହାମନାଃ ।
କପାଲୀ କୃତିଷୁ ଜ୍ୟାୟାନପୃଚ୍ଛଦ୍ରମଣଂ ଗୁରୁମ୍ ॥ ୧।
କପାଲ୍ୟୁବାଚ
ବିଷୟୀ ବିଷୟୋ ବୃତ୍ତିରିତୀଦଂ ଭଗବଂସ୍ତ୍ରିକମ୍ ।
ଜ୍ଞାନିନାଂ ପାମରାଣାଂ ଚ ଲୋକୟାତ୍ରାସୁ ଦୃଶ୍ୟତେ ॥ ୨ ॥
ଅଥ କେନ ବିଶେଷେଣ ଜ୍ଞାନୀ ପାମରତୋଽଧିକଃ ।
ଇମଂ ମେ ନାଥ ସନ୍ଦେହଂ ନିବର୍ତୟିତୁମର୍ହସି ॥ ୩ ॥
ଭଗବାନୁବାଚ
ଅଭିନ୍ନୋ ବିଷୟୀ ଯସ୍ୟ ସ୍ୱରୂପାନ୍ମନୁଜର୍ଷଭ ।
ବ୍ୟାପାରବିଷୟୌ ଭାତସ୍ତସ୍ୟାଭିନ୍ନୌ ସ୍ୱରୂପତଃ ॥ ୫ ॥
ଭେଦଭାସେ ବିଜାନାତି ଜ୍ଞାନ୍ୟଭେଦଂ ତି ତାତ୍ତ୍ୱିକମ୍ ।
ଭେଦାଭାସବଶଂ ଗତ୍ୱା ପାମରସ୍ତୁ ବିଭିଦ୍ୟତେ ॥ ୬ ॥
କପାଲ୍ୟୁବାଚ
ନାଥ ଯସ୍ମିନ୍ନିମେ ଭେଦ ଭାସନ୍ତେ ତ୍ରିପୁଟୀମୟାଃ ।
ଶକ୍ତିମଦ୍ୱା ସ୍ୱରୂପଂ ତଦୁତାହୋ ଶକ୍ତିବର୍ଜିତମ୍ ॥ ୭ ॥
ଭଗବାନୁବାଚ
ବତ୍ସ ଯସ୍ମିନ୍ନିମେ ଭେଦା ଭାସନ୍ତେ ତ୍ରିପୁଟୀମୟାଃ ।
ସର୍ୱଶକ୍ତଂ ସ୍ୱରୂପଂ ତଦାହୁର୍ୱେଦାନ୍ତବେଦିନଃ ॥ ୮ ॥
କପାଲ୍ୟୁବାଚ
ଈଶ୍ୱରସ୍ୟ ତୁ ଯା ଶକ୍ତିର୍ଗୀତା ବେଦାନ୍ତବେଦିଭିଃ ।
ଅସ୍ତି ବା ଚଲନଂ ତସ୍ୟମାହୋସ୍ୱିନ୍ନାଥ ନାସ୍ତି ବା ॥ ୯ ॥
ଭଗବାନୁବାଚ
ଶକ୍ତେସ୍ସଞ୍ଚଲନାଦେବ ଲୋକାନାଂ ତାତ ସମ୍ଭବଃ ।
ଚଲନସ୍ୟାଶ୍ରୟୋ ବସ୍ତୁ ନ ସଞ୍ଚଲତି କର୍ହିଚିତ୍ ॥ ୧୦ ॥
ଅଚଲସ୍ୟ ତୁ ଯଚ୍ଛକ୍ତଶ୍ଚଲନଂ ଲୋକକାରଣମ୍ ।
ତାମୋବାଚକ୍ଷତେ ମାୟାମନିର୍ୱାଚ୍ୟାଂ ବିପଶ୍ଚିତଃ ॥ ୧୧ ॥
ଚଞ୍ଚଲତ୍ୱଂ ବିଷୟିଣୋ ଯଥାର୍ଥମିବ ଭାସତେ ।
ଚଲନଂ ନ ନରଶ୍ରେଷ୍ଠ ସ୍ୱରୂପସ୍ୟ ତୁ ବସ୍ତୁତଃ ॥ ୧୨ ॥
ଈଶ୍ୱରସ୍ୟ ଚ ଶକ୍ତେଶ୍ଚ ଭେଦୋ ଦୃଷ୍ତିନିମିତ୍ତକଃ ।
ମିଥୁନଂ ତ୍ୱିଦମେକଂ ସ୍ୟାଦ୍ଦୃଷ୍ଟିଶ୍ଚେଦୁପସଂହୃତା ॥ ୧୩ ॥
କପାଲ୍ୟୁବାଚ
ବ୍ୟାପାର ଈଶ୍ୱରସ୍ୟାୟଂ ଦୃଶ୍ୟବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡକୋଟିକୃତ୍ ।
ନିତ୍ୟଃ କିମଥବାଽନିତ୍ୟୋ ଭଗବାନ୍ୱକ୍ତୁମର୍ହତି ॥ ୧୪ ॥
ଭଗବାନୁବାଚ
ନିଜୟା ପରୟା ଶକ୍ତ୍ୟା ଚଲନ୍ନପ୍ୟଚଲଃ ପରଃ ।
କେବଲଂ ମୁନିସଂବେଦ୍ୟଂ ରହସ୍ୟମିଦମୁତ୍ତମମ୍ ॥ ୧୫ ॥
ଚଲତ୍ୱମେବ ବ୍ୟାପାରୋ ବ୍ୟାପାରଶ୍ଶକ୍ତିରୁଚ୍ୟତେ ।
ଶକ୍ତ୍ୟା ସର୍ୱମିଦଂ ଦୃଶ୍ୟଂ ସସର୍ଜ ପରମଃ ପୁମାନ୍ ॥ ୧୬ ॥
ବ୍ୟାପାରସ୍ତୁ ପ୍ରବୃତିଶ୍ଚ ନିବୃତ୍ତିରିତି ଚ ଦ୍ୱିଧା ।
ନିବୃରିସ୍ଥା ଯତ୍ର ସର୍ୱମାତ୍ମୈବାଭୂଦିତି ଶ୍ରୁତିଃ ॥ ୧୭ ॥
ନାନାତ୍ୱଂ ଦ୍ୱୈତକାଲସ୍ଥଂ ଗମ୍ୟତେ ସର୍ୱମିତ୍ୟତଃ ।
ଅଭୂଦିତି ପଦେନାତ୍ର ବ୍ୟାପାରଃ କୋଽପି ଗମ୍ୟତେ ॥ ୧୮ ॥
ଆତ୍ମୈବେତି ବିନିର୍ଦେଶଦ୍ୱିଶେଷାଣାଂ ସମଂ ତତଃ ।
ଆତ୍ମନ୍ୟେବୋପସଂହାରସ୍ତଜ୍ଜାତାନାଂ ପ୍ରକୀର୍ତିତଃ ॥ ୧୯ ॥
ବିନା ଶକ୍ତିଂ ନରଶ୍ରେଷ୍ଠ ସ୍ୱରୂପଂ ନ ପ୍ରତୀୟତେ ।
ବ୍ୟାପାର ଆଶ୍ରୟଶ୍ଚେତି ଦ୍ୱିନାମା ଶକ୍ତିରୁଚ୍ୟତେ ॥ ୨୦ ॥
ବ୍ୟାପାରୋ ବିଶ୍ୱସର୍ଗାଦିକାର୍ୟମୁକ୍ତଂ ମନୀଷିଭିଃ ।
ଆଶ୍ରୟୋ ଦ୍ୱିପଦାଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ସ୍ୱରୂପାନ୍ନାତିରିଚ୍ୟତେ ॥ ୨୧ ॥
ସ୍ୱରୂପମନ୍ୟସାପେକ୍ଷଂ ନୈବ ସର୍ୱାତ୍ମକତ୍ୱତଃ ।
ଶକ୍ତିଂ ବୃତ୍ତିଂ ସ୍ୱରୂପଂ ଚ ଯ ଏବଂ ବେଦ ବେଦ ସଃ ॥ ୨୨ ॥
ବୃତ୍ତେରଭାବେ ତୁ ସତୋ ନାନାଭାବୋ ନ ସିଧ୍ୟତି ।
ସତ୍ତା ଶକ୍ତ୍ୟତିରିକ୍ତ୍ତା ଚେଦ୍ ବୃତେର୍ନୈବ ସମୁଦ୍ଭବଃ ॥ ୨୩ ॥
ଯଦି କାଲେନ ଭବିତା ଜଗତଃ ପ୍ରଲୟୋ ମହାନ୍ ।
ଅଭେଦେନ ସ୍ୱରୂପେଽୟଂ ବ୍ୟାପାରୋ ଲୀନବଦ୍ଭବେତ୍ ॥ ୨୪ ॥
ସର୍ୱୋପି ବ୍ୟବହାରୋଽୟଂ ନ ଭବେଚ୍ଛକ୍ତିମନ୍ତରା ।
ନ ସୃଷ୍ଟିର୍ନାପି ବିଜ୍ଞାନଂ ଯଦେତତ୍ ତ୍ରିପୁଟୀମୟମ୍ ॥ ୨୫ ॥
ସ୍ୱରୁପମାଶ୍ରୟତ୍ୱେନ ବ୍ୟାପାରସ୍ସର୍ଗକର୍ମଣା ।
ନାମଭ୍ୟାମୁଚ୍ୟତେ ଦ୍ୱାଭ୍ୟାଂ ଶକ୍ତିରେକା ପରାତ୍ପରା ॥ ୨୬ ॥
ଲକ୍ଷଣଂ ଚଲନଂ ଯେଷାଂ ଶକ୍ତେସ୍ତେଷାଂ ତଦାଶ୍ରୟଃ ।
ଯତ୍ କିଞ୍ଚିତ୍ପରମଂ ବସ୍ତୁ ବ୍ୟକ୍ତବ୍ୟଂ ସ୍ୟାନ୍ନରର୍ଷଭ ॥ ୨୭ ॥
ତଦେକଂ ପରମଂ ବସ୍ତୁ ଶକ୍ତିମେକେ ପ୍ରଚକ୍ଷତେ ।
ସ୍ୱରୁପଂ କେଽପି ବିଦ୍ୱାଂସୋ ବ୍ରହ୍ମାନ୍ୟେ ପୁରୁଷଂ ପରେ ॥ ୨୮ ॥
ବତ୍ସ ସତ୍ୟଂ ଦ୍ୱିଧା ଗମ୍ୟଂ ଲକ୍ଷଣେନ ଚ ବସ୍ତୁତଃ ।
ଲକ୍ଷଣେନୋଚ୍ୟତେ ସତ୍ୟଂ ବସ୍ତୁତସ୍ତ୍ୱନୁଭୂୟତେ ॥ ୨୯ ॥
ତସ୍ମାତ୍ସ୍ୱରୂପବିଜ୍ଞାନଂ ବ୍ୟାପାରେଣ ଚ ବସ୍ତୁତଃ ।
ତାଟସ୍ଥ୍ୟେନ ଚ ସାକ୍ଷାଚ୍ଚ ଦ୍ୱିବିଧଂ ସମ୍ପ୍ରଚକ୍ଷତେ ॥ ୩୦ ॥
ସ୍ୱରୁପମାଶ୍ରୟଂ ପ୍ରାହୁର୍ୱ୍ୟାପାରଂ ତାତ ଲକ୍ଷଣମ୍ ।
ବୃତ୍ୟା ବିଜ୍ଞାୟ ତନ୍ମୂଲମାଶ୍ରୟେ ପ୍ରତିତିଷ୍ଠତି ॥ ୩୧ ॥
ସ୍ୱରୂପଂ ଲକ୍ଷଣୋପେତଂ ଲକ୍ଷଣଂ ଚ ସ୍ୱରୁପବତ୍ ।
ତାଦାତ୍ମ୍ୟେନୈବ ସମ୍ବନ୍ଧସ୍ତ୍ୱନୟୋସ୍ସମ୍ପ୍ରକୀର୍ତିତଃ ॥ ୩୨ ॥
ତଟସ୍ଥଲକ୍ଷଣେନୈବଂ ବ୍ୟାପାରାଖ୍ୟେନ ମାରିଷ ।
ଯତୋ ଲକ୍ଷ୍ୟଂ ସ୍ୱରୂପଂ ସ୍ୟାନ୍ନିତ୍ୟବ୍ୟାପାରବତ୍ତତଃ ॥ ୩୩ ॥
ବ୍ୟାପାରୋ ବସ୍ତୁନୋ ନାନ୍ୟୋ ଯଦି ପଶ୍ୟସି ତତ୍ତ୍ୱତଃ ।
ଇଦଂ ତୁ ଭେଦବିଜ୍ଞାନଂ ସର୍ୱଂ କାଲ୍ପନିକଂ ମତମ୍ ॥ ୩୪ ॥
ଶକ୍ତ୍ୟୁଲ୍ଲାସାହ୍ୟଯା ସେୟଂ ସୃଷ୍ଟିଃ ସ୍ୟାଦୀଶକଲ୍ପନା ।
କଲ୍ପନେୟମତୀତ ଚେତ୍ ସ୍ୱରୂପମବଶିଷ୍ୟତେ ॥ ୩୫ ॥
॥ ଇତି ଶ୍ରୀରମଣଗୀତାସୁ ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗଶାସ୍ତ୍ରେ ରମଣାନ୍ତେବାସିନୋ
ବାସିଷ୍ଠସ୍ୟ ଗଣପତେରୁପନିବନ୍ଧେ ଶକ୍ତିବିଚାରୋ
ନାମ ଦ୍ୱାଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୧୨
ଅଥ ତ୍ରୟୋଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ । (ସଂନ୍ୟାସେ ସ୍ତ୍ରୀପୁରୁଷୟୋସ୍ତୁଲ୍ୟାଧିକାରନିରୂପଣମ୍)
ଅତ୍ରିଣାମନ୍ୱୟଜ୍ୟୋତ୍ସ୍ନା ବସିଷ୍ଠାନାଂ କୁଲସ୍ନୁଷା ।
ମହାଦେବସ୍ୟ ଜନନୀ ଧୀରସ୍ୟ ବ୍ରହ୍ମବେଦିନଃ ॥ ୧ ॥
ପ୍ରତିମାନଂ ପୁରନ୍ଧ୍ରୀଣାଂ ଲୋକସେବାବ୍ରତେ ସ୍ଥିତା ।
ବିଭ୍ରାଣା ମହତୀଂ ବିଦ୍ୟାଂ ବ୍ରହ୍ମାଦିବିବୁଧସ୍ତୁତାମ୍ ॥ ୨ ॥
ଦକ୍ଷିଣେ ବିନ୍ଧ୍ୟତଶ୍ଶ୍କ୍ତେସ୍ତାରିଣ୍ୟା ଆଦିମା ଗୁରୁଃ ।
ତପସ୍ସଖୀ ମେ ଦୟିତା ବିଶାଲାକ୍ଷୀ ଯଶସ୍ୱିନୀ ॥ ୩ ॥
ପ୍ରଶ୍ନଦ୍ୱୟେନ ରମଣାହ୍ୟଯଂ ବିଶ୍ୱହିତଂ ମୁନିମ୍ ।
ଅଭ୍ୟଗଚ୍ଛଦଦୁଷ୍ଟାଙ୍ଗୀ ନିକ୍ଷିପ୍ତେନ ମୁଖେ ମମ ॥ ୪ ॥
ଆତ୍ମସ୍ଥିତାନାଂ ନାରୀଣାମସ୍ତି ଚେତ୍ପ୍ରତିବନ୍ଧକମ୍ ।
ଗୃହତ୍ୟାଗେନ ହଂସୀତ୍ୱଂ କିମୁ ସ୍ୟାଚ୍ଛାସ୍ତ୍ରସମ୍ମତମ୍ ॥ ୫ ॥
ଜୀବନ୍ତ୍ୟା ଏବ ମୁକ୍ତାୟା ଦେହପାତୋ ଭବେଦ୍ୟଦି ।
ଦହନଂ ବା ସମାଧିର୍ୱା କାର୍ୟଂ ଯୁକ୍ତମନନ୍ତରମ୍ ॥ ୬ ॥
ପ୍ରଶ୍ନଦ୍ୱୟମିଦଂ ଶ୍ରୁତ୍ୱା ଭଗବାନୃଷିସତ୍ତମଃ ।
ଅବୋଚନ୍ନିର୍ଣୟଂ ତତ୍ର ସର୍ୱଶାସ୍ତ୍ରାର୍ଥତତ୍ତ୍ୱବିତ୍ ॥ ୭ ॥
ସ୍ୱରୂପେ ବର୍ତମାନାନାଂ ପକ୍ୱାନାଂ ଯୋଷିତାମପି ।
ନିବୃତ୍ତତ୍ୱାନ୍ନିଷେଧସ୍ୟ ହଂସୀତ୍ୱଂ ନୈବ ଦୁଷ୍ୟତି ॥ ୮ ॥
ମୁକ୍ତତ୍ୱସ୍ୟାବିଶିଷ୍ଟତ୍ୱଦ୍ବୋଧସ୍ୟ ଚ ବଧୂରପି ।
ଜୀବନ୍ମୁକ୍ତା ନ ଦାହ୍ୟା ସ୍ୟାତ୍ ତଦ୍ଦେହୋ ହି ସୁରାଲୟଃ ॥ ୯ ॥
ଯେ ଦୋଷୋ ଦେହଦହନେ ପୁଂସୋ ମୁକ୍ତସ୍ୟ ସଂସ୍ମୃତାଃ ।
ମୁକ୍ତାୟାସ୍ସନ୍ତି ତେ ସର୍ୱେ ଦେହଦାହେ ଚ ଯୋଷିତଃ ॥ ୧୦ ॥
ଏକବିଂଶେଽହ୍ନି ଗୀତୋଽଭୂଦୟମର୍ଥୋ ମନୀଷିଣା ।
ଅଧିକୃତ୍ୟ ଜ୍ଞାନବତୀଂ ରମଣେନ ମହର୍ଷିଣା ॥ ୧୧ ॥
॥ ଇତି ଶ୍ରୀରମଣଗୀତାସୁ ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗଶାସ୍ତ୍ରେ ରମଣାନ୍ତେବାସିନୋ
ବାସିଷ୍ଠସ୍ୟ ଗଣପତେରୁପନିବନ୍ଧେ ସଂନ୍ୟାସେ ସ୍ତ୍ରୀପୁରୁଷୟୋସ୍ତୁଲ୍ୟାଧିକାରନିରୂପଣଂ
ନାମ ତ୍ରୟୋଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୧୩
ଅଥ ଚତୁର୍ଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ । (ଜୀବନ୍ମୁକ୍ତିବିଚାରଃ)
ନିଶାୟାମେକବିଂଶେଽହ୍ନି ଭାରଦ୍ୱାଜି ବିଦାଂ ବରଃ ।
ପ୍ରାଜ୍ଞଶ୍ଶିବକୁଲୋପାଧିର୍ୱୈଦର୍ଭୋ ବଦତାଂ ବରଃ ॥ ୧ ॥
ଜୀବନମୁକ୍ତିଂ ସମୁଦ୍ଦିଶ୍ୟ ମହର୍ଷି ପରିପୃଷ୍ଟବାନ୍ ।
ଅଥ ସର୍ୱେଷୁ ଶୃଣ୍ୱତ୍ସୁ ମହର୍ଷିର୍ୱାକ୍ୟମବ୍ରବିତ୍ ॥ ୨ ॥
ଶାସ୍ତ୍ରୀୟୈର୍ଲୋକିକୈଶ୍ଚାପି ପ୍ରତ୍ୟଯୈରବିଚାଲିତା ।
ସ୍ୱରୂପେ ସୁଦୃଢା ନିଷ୍ଠା ଜୀବନ୍ମୁକ୍ତିରୁଦାହୃତା ॥ ୩ ॥
ମୁକ୍ତିରେକବିଧୈବ ସ୍ୟାତ୍ପ୍ରଜ୍ଞାନସ୍ୟାବିଶେଷତଃ ।
ଶରୀରସ୍ଥଂ ମୁକ୍ତବନ୍ଧଂ ଜୀବନ୍ମୁକ୍ତଂ ପ୍ରଚକ୍ଷତେ ॥ ୪ ॥
ବ୍ରହ୍ମଲୋକଗତୋ ମୁକ୍ତଶ୍ଶ୍ରୂୟତେ ନିଗମେଷୁ ଯଃ ।
ଅନୁଭୂତୌ ନ ଭେଦୋଽସ୍ତି ଜୀବନ୍ମୁକ୍ତସ୍ୟ ତସ୍ୟ ଚ ॥ ୫ ॥
ପ୍ରାଣାଃ ସମବଲୀୟନ୍ତେ ଯସ୍ୟାତ୍ରୈବ ମହାତ୍ମନଃ ।
ତସ୍ୟାପ୍ୟନୁଭବୋ ବିଦ୍ୱନ୍ନେତୟୋରୁଭୟୋରିବ ॥ ୬ ॥
ସାମ୍ୟାତ୍ସ୍ୱରୂପନିଷ୍ଠାୟା ବନ୍ଧହାନେଶ୍ଚ ସାମ୍ୟତଃ ।
ମୁକ୍ତିରେକବିଧୈବ ସ୍ୟାଦ୍ଭେଦସ୍ତୁ ପରବୁଦ୍ଧିଗଃ ॥ ୭ ॥
ମୁକ୍ତୋ ଭବତି ଜୀବନ୍ୟୋ ମାହାତ୍ମାତ୍ମନି ସଂସ୍ଥିତଃ ।
ପ୍ରାଣାଃ ସମବଲୀୟନ୍ତେ ତସ୍ୟୈବାତ୍ର ନରର୍ଷଭ ॥ ୮ ॥
ଜୀବନ୍ମୁକ୍ତସ୍ୟ କାଲେନ ତପସଃ ପରିପାକତଃ ।
ସ୍ପର୍ଶାଭାବୋଽପି ସିଦ୍ଧଃ ସ୍ୟାଦ୍ରୂପେ ସତ୍ୟପି କୁତ୍ରଚିତ୍ ॥ ୯ ॥
ଭୂୟଶ୍ଚ ପରିପାକେନ ରୂପାଭାବୋଽପି ସିଦ୍ଧ୍ୟତି ।
କେବଲଂ ଚିନ୍ମୟୋ ଭୂତ୍ୱା ସ ସିଦ୍ଧୋ ବିହରିଷ୍ୟତି ॥ ୧୦ ॥
ଶରୀରସଂଶ୍ରୟଂ ସିଦ୍ଧ୍ୟୋର୍ଦ୍ୱୟମେତନ୍ନରୋତ୍ତମ ।
ଅଲ୍ପେନାପି ଚ କାଲେନ ଦେବତାନୁଗ୍ରହାଦ୍ଭବେତ୍ ॥ ୧୧ ॥
ଭେଦମେତଂ ପୁରସ୍କୃତ୍ୟ ତାରତମ୍ୟଂ ନ ସମ୍ପଦି ।
ଦେହବାନଶରୀରୋ ବା ମୁକ୍ତ ଆତ୍ମନି ସଂସ୍ଥିତଃ ॥ ୧୨ ॥
ନାଡୀଦ୍ୱାରାର୍ଚିରୋଦ୍ୟେନ ମାର୍ଗେଣୋର୍ଧ୍ୱଗତିର୍ନରଃ ।
ତତ୍ରୋତ୍ପନ୍ନେନ ବୋଧେନ ସଦ୍ୟୋ ମୁକ୍ତୋ ଭବିଷ୍ୟତି ॥ ୧୩ ॥
ଉପାସକସ୍ୟ ସୁତରାଂ ପକ୍ୱଚିତ୍ତସ୍ୟ ଯୋଗିନଃ ।
ଈଶ୍ୱରାନୁଗ୍ରହାତ୍ପ୍ରୋକ୍ତା ନାଡୀଦ୍ୱାରୋତ୍ତମା ଗତିଃ ॥ ୧୪ ॥
ସର୍ୱେଷୁ କାମଚାରୋଽସ୍ୟ ଲୋକେଷୁ ପରିକୀର୍ତିତଃ ।
ଇଚ୍ଛୟାଽନେକଦେହାନାଂ ଗ୍ରହଣଂ ଚାପ୍ୟନୁଗ୍ରହଃ ॥ ୧୫ ॥
କୈଲାଶଂ କେଽପି ମୁକ୍ତାନାଂ ଲୋକମାହୁର୍ମନୀଷିଣଃ ।
ଏକେ ବଦନ୍ତି ବୈକୁଣ୍ଠଂ ପରେ ତ୍ୱାଦିତ୍ୟମଣ୍ଡଲମ୍ ॥ ୧୬ ॥
ମୁକ୍ତଲୋକାଶ୍ଚ ତେ ସର୍ୱେ ବିଦ୍ୱନ୍ଭୂମ୍ୟାଦିଲୋକବତ୍ ।
ଚିତ୍ରବୈଭବୟା ଶକ୍ତ୍ୟା ସ୍ୱରୁପେ ପରିକଲ୍ପିତାଃ ॥ ୧୭ ॥
॥ ଇତି ଶ୍ରୀରମଣଗୀତାସୁ ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗଶାସ୍ତ୍ରେ ରମଣାନ୍ତେବାସିନୋ
ବାସିଷ୍ଠସ୍ୟ ଗଣପତେରୁପନିବନ୍ଧେ ଜୀବନ୍ମୁକ୍ତିବିଚାରୋ
ନାମ ଚତୁର୍ଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୧୪
ଅଥ ପଞ୍ଚଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ । (ଶ୍ରବଣମନନନିଦିଧ୍ୟାସନନିରୂପଣମ୍)
ଶ୍ରବଣଂ ନାମ କିଂ ନାଥ ମନନଂ ନାମ କିଂ ମତମ୍ ।
କିଂ ବା ମୁନିକୁଲଶ୍ରେଷ୍ଠ ନିଦିଧ୍ୟାସନମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୧ ॥
ଇତ୍ୟେବଂ ଭଗବାନ୍ପୃଷ୍ଟୋ ମୟା ବ୍ରହ୍ମବିଦାଂ ବରଃ ।
ଦ୍ୱାବିଂଶେ ଦିବସେ ପ୍ରାତରବ୍ରବୀଚ୍ଛିଷ୍ୟସଂସଦି ॥ ୨ ॥
ବେଦଶୀର୍ଷସ୍ଥବାକ୍ୟାନାମର୍ଥବ୍ୟାଖ୍ୟାନପୂର୍ୱକମ୍ ।
ଆଚାର୍ୟାଚ୍ଛୃବଣଂ କେଚିଚ୍ଛୃବଣଂ ପରିଚକ୍ଷତେ ॥ ୩ ॥
ଅପରେ ଶ୍ରବଣଂ ପ୍ରାହୁରାଚାର୍ୟାଦ୍ୱିଦିତାତ୍ମନଃ ।
ଗିରାଂ ଭାଷାମୟୀନାଂ ଚ ସ୍ୱରୂପଂ ବୋଧୟନ୍ତି ଯାଃ ॥ ୪ ॥
ଶ୍ରୁତ୍ୱା ବେଦାନ୍ତବାକ୍ୟାନି ନିଜବାକ୍ୟାନି ବା ଗୁରୋଃ ।
ଜନ୍ମାନ୍ତରୀୟପୁଣ୍ୟେନ ଜ୍ଞାତ୍ୱା ବୋଭୟମନ୍ତରା ॥ ୫ ॥
ଅହମ୍ପ୍ରତ୍ୟଯମୂଲଂ ତ୍ୱଂ ଶରୀରାଦେର୍ୱିଲକ୍ଷଣଃ ।
ଇତୀଦଂ ଶ୍ରବଣଂ ଚିତ୍ତାଚ୍ଛୃବଣଂ ବସ୍ତୁତୋ ଭବେତ୍ ॥ ୬ ॥
ବଦନ୍ତି ମନନଂ କେଚିଚ୍ଛାସ୍ତ୍ରାତ୍ରର୍ଥସ୍ୟ ବିଚାରଣମ୍ ।
ବସ୍ତୁତୋ ମନନଂ ତାତ ସ୍ୱରୁପସ୍ୟ ବିଚାରଣମ୍ ॥ ୭ ॥
ବିପର୍ୟାସେନ ରହିତଂ ସଂଶୟେନ ଚ ମାନଦ ।
କୈଶ୍ଚିଦ୍ବ୍ରହ୍ମାତ୍ମବିଜ୍ଞାନଂ ନିଦିଧ୍ୟାସନମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୮ ॥
ବିପର୍ୟାସେନ ରହିତଂ ସଂଶୟେନ ଚ ଯଦ୍ୟପି ।
ଶାସ୍ତ୍ରୀୟମୈକ୍ୟବିଜ୍ଞାନଂ କେବଲଂ ନାନୁଭୂତୟେ ॥ ୯ ॥
ସଂଶୟଶ୍ଚ ବିପର୍ୟାସୋ ନିବାର୍ୟେତେ ଉଭାବପି ।
ଅନୁଭୂତ୍ୟୈବ ବାସିଷ୍ଠ ନ ଶାସ୍ତ୍ରଶତକୈରପି ॥ ୧୦ ॥
ଶାସ୍ତ୍ରଂ ଶ୍ରଦ୍ଧାବତୋ ହନ୍ୟାତ୍ ସଂଶୟଂ ଚ ବିପର୍ୟଯମ୍ ।
ଶ୍ରଦ୍ଧାୟାଃ କିଞ୍ଚିଦୂନତ୍ୱେ ପୁନରଭ୍ୟୁଦୟସ୍ତୟୋଃ ॥ ୧୧ ॥
ମୂଲଚ୍ଛେଦସ୍ତୁ ବାସିଷ୍ଠ ସ୍ୱରୁପାନୁଭବେ ତୟୋଃ ।
ସ୍ୱରୁପେ ସଂସ୍ଥିତିସ୍ତସ୍ମାନ୍ନିଦିଧ୍ୟାସନମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୧୨ ॥
ବହିସ୍ସଞ୍ଚରତସ୍ତାତ ସ୍ୱରୁପେ ସଂସ୍ଥିତିଂ ବିନା ।
ଅପରୋକ୍ଷୋ ଭବେଦ୍ବୋଧୋ ନ ଶାସ୍ତ୍ରଶତଚର୍ଚୟା ॥ ୧୩ ॥
ସ୍ୱରୁପସଂସ୍ଥିତିଃ ସ୍ୟାଚ୍ଚେତ୍ ସହଜା କୁଣ୍ଡିନର୍ଷଭ ।
ସା ମୁକ୍ତିଃ ସା ପରା ନିଷ୍ଠା ସ ସାକ୍ଷାତ୍କାର ଈରିତଃ ॥ ୧୪ ॥
॥ ଇତି ଶ୍ରୀରମଣଗୀତାସୁ ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗଶାସ୍ତ୍ରେ ରମଣାନ୍ତେବାସିନୋ
ବାସିଷ୍ଠସ୍ୟ ଗଣପତେରୁପନିବନ୍ଧେ ଶ୍ରବଣମନନନିଦିଧ୍ୟାସନ ନିରୂପଣଂ
ନାମ ପଞ୍ଚଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୧୫
ଅଥ ଷୋଡଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ । (ଭକ୍ତିବିଚାରଃ)
ଅଥ ଭକ୍ତିଂ ସମୁଦ୍ଦିଶ୍ୟ ପୃଷ୍ଟଃ ପୁରୁଷସତ୍ତମଃ ।
ଅଭାଷତ ମହାଭାଗୋ ଭଗବାନ୍ ରମଣୋ ମୁନିଃ ॥ ୧ ॥
ଆତ୍ମା ପ୍ରିୟଃ ସମସ୍ତସ୍ୟ ପ୍ରିୟଂ ନେତରଦାତ୍ମନଃ ।
ଅଚ୍ଛିନ୍ନା ତୈଲଧାରାବତ୍ ପ୍ରୀତିର୍ଭକ୍ତିରୁଦାହୃତା ॥ ୨ ॥
ଅଭିନ୍ନଂ ସ୍ୱାତ୍ମନଃ ପ୍ରୀତ୍ୟା ବିଜାନାତୀଶ୍ୱରଂ କବିଃ ।
ଜାନନ୍ନପ୍ୟପରୋ ଭିନ୍ନଂ ଲୀନ ଆତ୍ମନି ତିଷ୍ଠତି ॥ ୩ ॥
ବହନ୍ତୀ ତୈଲଧାରାବଦ୍ୟା ପ୍ରୀତିଃ ପରମେଶ୍ୱରେ ।
ଅନିଚ୍ଛତୋଽପି ସା ବୁଦ୍ଧିଂ ସ୍ୱରୁପଂ ନୟତି ଧ୍ରୁବମ୍ ॥ ୪ ॥
ପରିଚ୍ଛିନ୍ନଂ ଯଦାତ୍ମାନଂ ସ୍ୱଲ୍ପଜ୍ଞଂ ଚାପି ମନ୍ୟତେ ।
ଭକ୍ତୋ ବିଷୟିରୂପେଣ ତଦା କ୍ଲେଶନିବୃତ୍ତୟେ ॥ ୫ ॥
ବ୍ୟାପକଂ ପରମଂ ବସ୍ତୁ ଭଜତେ ଦେବତାଧିୟା ।
ଭଜଂଶ୍ଚ ଦେବତାବୁଦ୍ଧ୍ୟା ତଦେବାନ୍ତେ ସମଶ୍ନୁତେ ॥ ୬ ॥
ଦେବତାୟା ନରଶ୍ରେଷ୍ଠ ନାମରୂପପ୍ରକଲ୍ପନାତ୍ ।
ତାଭ୍ୟାଂ ତୁ ନାମରୂପାଭ୍ୟାଂ ନାମରୁପେ ବିଜେଷ୍ୟତେ ॥ ୭ ॥
ଭକ୍ତୌ ତୁ ପରିପୂର୍ଣାୟମଲଂ ଶ୍ରବଣମେକଦା ।
ଜ୍ଞାନାୟ ପରିପୂର୍ଣାୟ ତଦା ଭକ୍ତିଃ ପ୍ରକଲ୍ପତେ ॥ ୮ ॥
ଧାରାବ୍ୟପେତା ଯା ଭକ୍ତିଃ ସା ବିଚ୍ଛିନ୍ନେତି କୀର୍ତ୍ୟତେ ।
ଭକ୍ତେଃ ପରସ୍ୟ ସା ହେତୁର୍ଭବତୀତି ବିନିର୍ଣୟଃ ॥ ୯ ॥
କାମାୟ ଭକ୍ତିଂ କୁର୍ୱାଣଃ କାମଂ ପ୍ରାପ୍ୟାପ୍ୟନିବୃତଃ ।
ଶାଶ୍ୱତାୟ ସୁଖସ୍ୟାନ୍ତେ ଭଜତେ ପୁନରୀଶ୍ୱରମ୍ ॥ ୧୦ ॥
ଭକ୍ତିଃ କାମସମେତାଽପି କାମାପ୍ତୌ ନ ନିବର୍ତତେ ।
ଶ୍ରଦ୍ଧା ବୃଦ୍ଧା ପରେ ପୁଂସି ଭୂୟ ଏବାଭିର୍ୱର୍ଧତେ ॥ ୧୧ ॥
ବର୍ଧମାନା ଚ ସା ଭକ୍ତିଃ କାଲେ ପୂର୍ଣା ଭବିଷ୍ୟତି ।
ପୂର୍ଣୟା ପରୟା ଭକ୍ତ୍ୟା ଜ୍ଞାନେନେବ ଭବଂ ତରେତ୍ ॥ ୧୨ ॥
॥ ଇତି ଶ୍ରୀରମଣଗୀତାସୁ ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗଶାସ୍ତ୍ରେ ରମଣାନ୍ତେବାସିନୋ
ବାସିଷ୍ଠସ୍ୟ ଗଣପତେରୁପନିବନ୍ଧେ ଭକ୍ତିବିଚାରଃ
ନାମ ଷୋଡଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୧୬
ଅଥ ସପ୍ତଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ । (ଜ୍ଞାନପ୍ରାପ୍ତିବିଚାରଃ)
ପଞ୍ଚବିଂଶେ ତୁ ଦିବସେ ବୈଦର୍ଭୋ ବିଦୁଷଂ ବରଃ ।
ପ୍ରଶ୍ରୟାନବତୋ ଭୂତ୍ୱା ମୁନିଂ ଭୂୟୋଽପି ପୃଷ୍ଟବାନ୍ ॥ ୧ ॥
ବୈଦର୍ଭ ଉବାଚ
କ୍ରମେଣାୟାତି କିଂ ଜ୍ଞାନଂ କିଞ୍ଚିତ୍କିଞ୍ଚିଦ୍ଦିନେ ଦିନେ ।
ଏକସ୍ମିନ୍ନେବ କାଲେ କିଂ ପୂର୍ଣମାଭାତି ଭାନୁବତ୍ ॥ ୨ ॥
ଭଗବାନୁବାଚ
କ୍ରମେଣାୟାତି ନ ଜ୍ଞାନଂ କିଞ୍ଚିତ୍କିଞ୍ଚିଦ୍ଦିନେ ଦିନେ ।
ଅଭ୍ୟାସପରିପାକେନ ଭାସତେ ପୂର୍ଣମେକଦା ॥ ୩ ॥
ବୈଦର୍ଭ ଉବାଚ
ଅଭ୍ୟାସକାଲେ ଭଗବନ୍ ବୃତ୍ତିରନ୍ତର୍ବହିସ୍ତଥା ।
ଯାତାୟାତଂ ପ୍ରକୁର୍ୱାଣା ଯାତେ କିଂ ଜ୍ଞାନମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୪ ॥
ଭଗବାନୁବାଚ
ଅନ୍ତର୍ୟାତା ମତିର୍ୱିଦ୍ୱନ୍ବହିରାୟାତି ଚେତ୍ପୁନଃ ।
ଅଭ୍ୟାସମେବ ତାମାହୁର୍ଜ୍ଞାନଂ ହ୍ୟନୁଭବୋଽଚ୍ୟୁତଃ ॥ ୫ ॥
ବୈଦର୍ଭ ଉବାଚ
ଜ୍ଞାନସ୍ୟ ମୁନିଶାର୍ଦୂଲ ଭୂମିକାଃ କାଶ୍ଚିଦୀରିତାଃ ।
ଶାସ୍ତ୍ରେଷୁ ବିଦୁଷାଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠୈଃ କଥଂ ତାସାଂ ସମନ୍ୱୟଃ ॥ ୬ ॥
ଭଗବାନୁବାଚ
ଶାସ୍ତ୍ରୋକ୍ତା ଭୂମିକାସ୍ସର୍ୱା ଭବନ୍ତି ପରବୁଦ୍ଧିଗାଃ ।
ମୁକ୍ତିଭେଦା ଇବ ପ୍ରାଜ୍ଞ ଜ୍ଞାନମେକଂ ପ୍ରଜାନତାମ୍ ॥ ୭ ॥
ଚର୍ୟାଂ ଦେହେନ୍ଦ୍ରିୟାଦୀନାଂ ବୀକ୍ଷ୍ୟାବ୍ଧାନୁସାରିଣୀମ୍ ।
କଲ୍ପୟନ୍ତି ପରେ ଭୂମିସ୍ତାରତମ୍ୟଂ ନ ବସ୍ତୁତଃ ॥ ୮ ॥
ବୈଦର୍ଭ ଉବାଚ
ପ୍ରଜ୍ଞାନମେକଦା ସିଦ୍ଧଂ ସର୍ୱାଜ୍ଞାନନିବର୍ହଣମ୍ ।
ତିରୋଧତେ କିମଜ୍ଞାନାତ୍ସଙ୍ଗାଦଙ୍କୁରିତାତ୍ପୁନଃ ॥ ୯ ॥
ଭଗବାନୁବାଚ
ଅଜ୍ଞାନସ୍ୟ ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦି ନ ପରାଭୂୟତେ ପୁନଃ ।
ପ୍ରଜ୍ଞାନମେକଦା ସିଦ୍ଧଂ ଭରଦ୍ୱାଜକୁଲୋଦ୍ୱହ ॥ ୧୦ ॥
॥ ଇତି ଶ୍ରୀରମଣଗୀତାସୁ ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗଶାସ୍ତ୍ରେ ରମଣାନ୍ତେବାସିନୋ
ବାସିଷ୍ଠସ୍ୟ ଗଣପତେରୁପନିବନ୍ଧେ ଜ୍ଞାନପ୍ରାପ୍ତିବିଚାରୋ
ନାମ ସପ୍ତଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୧୭
ଅଥ ଅଷ୍ଟାଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ । (ସିଦ୍ଧମହିମାନୁକୀର୍ତନମ୍)
ବରପରାଶରଗୋତ୍ରସମୁଦ୍ଭବଂ ବସୁମତୀସୁରସଙ୍ଘୟଶସ୍କରମ୍ ।
ବିମଲସୁନ୍ଦରପଣ୍ଡିତନନ୍ଦନଂ କମଲପତ୍ରବିଶାଲବିଲୋଚନମ୍ ॥ ୧ ॥
ଅରୁଣଶୈଲଗତାଶ୍ରମବାସିନଂ ପରମହଂସମନଞ୍ଜନମଚ୍ୟୁତମ୍ ।
କରୁଣୟା ଦଧତଂ ବ୍ୟବହାରିତାଂ ସତତମାତ୍ମନି ସଂସ୍ଥିତମକ୍ଷରେ ॥ ୨ ॥
ଅଖିଲସଂଶୟବାରଣଭାଷଣଂ ଭ୍ରମମଦଦ୍ୱିରଦାଙ୍କୁଶବୀକ୍ଷଣମ୍ ।
ଅବିରତଂ ପରସୌଖ୍ୟଧୃତୋଦ୍ୟମଂ ନିଜତନୂବିଷୟେଷ୍ୱଲସାଲସମ୍ ॥ ୩ ॥
ପରିଣତାମ୍ରଫଲପ୍ରଭବିଗ୍ରହଂ ଚଲତରେନ୍ଦ୍ରିୟନିଗ୍ରହସଗ୍ରହମ୍ ।
ଅମୃତଚିଦ୍ଧନବଲ୍ଲିପରିଗ୍ରହଂ ମିତବଚୋରଚିତାଗମସଙ୍ଗ୍ରହମ୍ ॥ ୪ ॥
ଅମଲଦିପ୍ତତରାତ୍ମମରୀଚିଭିର୍ନିଜକରୈରିବ ପଙ୍କଜବାନ୍ଧବମ୍ ।
ପଦଜୁଷାଂ ଜଡଭାବମନେହସା ପରିହରନ୍ତମନନ୍ତଗୁଣାକରମ୍ ॥ ୫ ॥
ମୃଦୁତମଂ ବଚନେ ଦୃଶି ଶୀତଲଂ ବିକସିତଂ ବଦନେ ସରସୀରୁହେ ।
ମନସି ଶୂନ୍ୟମହଶ୍ଶଶିସନ୍ନିଭେ ହୃଦି ଲସନ୍ତମନନ୍ତ ଇବାରୁଣମ୍ ॥ ୬ ॥
ଅଦୟମାତ୍ମତନୌ କଠିନଂ ବ୍ରତେ ପ୍ରୁଷଚିତ୍ତମଲଂ ବିଷୟବ୍ରଜେ ।
ଋଷିମରୋଷମପେତମନୋରଥଂ ଧୃତମଦଂ ଘନଚିଲ୍ଲହରୀବଶାତ୍ ॥ ୭ ॥
ବିଗତମୋହମଲୋଭମଭବନଂ ଶମିତମତ୍ସରମୁତ୍ସବିନଂ ସଦା ।
ଭବମହୋଦଧିତାରଣକର୍ମଣି ପ୍ରତିଫଲେନ ବିନୈବ ସଦୋଦ୍ୟତମ୍ ॥ ୮ ॥
ମାତାମମେତି ନଗରାଜସୁତୋରୁପୀଠଂ
ନାଗାନନେ ଭଜତି ଯାହି ପିତା ମମେତି ।
ଅଙ୍କଂ ହରସ୍ୟ ସମବାପ୍ୟ ଶିରସ୍ୟନେନ
ସଞ୍ଚୁମ୍ବିତସ୍ୟ ଗିରିନ୍ଧ୍ରକୃତୋ ବିଭୂତିମ୍ ॥ ୯ ॥
ବେଦାଦିପାକଦମନୋତ୍ତରକଚ୍ଛପେଶୈ-
ର୍ୟୁକ୍ତୈର୍ଧରାଧରସୁଷୁପ୍ତ୍ୟମରେଶ୍ୱରୈଶ୍ଚ ।
ସୂକ୍ଷ୍ମାମୃତାୟୁଗମୃତେନ ସହ ପ୍ରଣତ୍ୟା
ସମ୍ପନ୍ନଶବ୍ଦପଟଲସ୍ୟ ରହସ୍ୟମର୍ଥମ୍ ॥ ୧୦ ॥
ଦଣ୍ଡଂ ବିନୈବ ଯତିନଂ ବତ ଦଣ୍ଡପାଣିଂ
ଦୁଃଖାବ୍ଧିତାରକମରିଂ ବତ ତାରକସ୍ୟ ।
ତ୍ୟକ୍ତ୍ୱା ଭବଂ ଭବମହୋ ସତତଂ ଭଜନ୍ତଂ
ହଂସଂ ତଥାପି ଗତମାନସସଙ୍ଗରାଗମ୍ ॥ ୧୧ ॥
ଧୀରତ୍ୱସମ୍ପଦି ସୁବର୍ଣଗିରେରନୂନଂ
ବାରନ୍ନିରୋଧେଧିକମେବ ଗଭିରତାୟାମ୍ ।
କ୍ଷାନ୍ତୌ ଜୟନ୍ତମଚଲାମଖିଲସ୍ୟ ଧାତ୍ରୀଂ
ଦାନ୍ତୌ ନିର୍ଦଶନମଶନ୍ତିକଥାଦବିଷ୍ଠମ୍ ॥ ୧୨ ॥
ନୀଲାରବିନ୍ଦସୁହୃଦା ସଦୃଶଂ ପ୍ରସାଦେ
ତୁଲ୍ୟଂ ତଥା ମହସି ତୋୟଜବାନ୍ଧବେନ ।
ବ୍ରାହ୍ମ୍ୟାଂ ସ୍ଥିତୌ ତୁ ପିତରଂ ବଟମୂଲବାସଂ
ସଂସ୍ମାରୟନ୍ତମଚଲନ୍ତମନୂଦିତଂ ମେ ॥ ୧୩ ॥
ଯସ୍ୟାଧୁନାପି ରମଣୀ ରମଣୀୟଭାବା
ଗିର୍ୱାଣଲୋକପୃତନା ଶୁଭବୃତ୍ତିରୂପା ।
ସଂଶୋଭତେ ଶିରସି ନାପି ମନୋଜଗନ୍ଧ-
ସ୍ତତ୍ତାଦୃଶଂ ଗୃହିଣମପ୍ୟଧିପଂ ଯତୀନାମ୍ ॥ ୧୪ ॥
ବନ୍ଦାରୁଲୋକବରଦଂ ନରଦନ୍ତିନୋଽପି
ମନ୍ତ୍ରେଶ୍ୱରସ୍ୟ ମହତୋ ଗୁରୁତାଂ ବହନ୍ତମ୍ ।
ମନ୍ଦାରବୃକ୍ଷମିବ ସର୍ୱଜନସ୍ୟ ପାଦ-
ଚ୍ଛାୟାଂ ଶ୍ରିତସ୍ୟ ପରିତାପମପାହରନ୍ତମ୍ ॥ ୧୫ ॥
ଯସ୍ତନ୍ତ୍ରବାର୍ତିକମନେକବିଚିତ୍ରୟୁକ୍ତି-
ସଂଶୋଭିତଂ ନିଗମଜୀବନମାତତାନ ।
ଭୁସ୍ୟ ତସ୍ୟ ବୁଧସଂହତିସଂସ୍ତୁତସ୍ୟ
ବେଷାନ୍ତରଂ ତୁ ନିଗମାନତବଚୋ ବିଚାରି ॥ ୧୬ ॥
ବେଦଶୀର୍ଷଚୟସାରସଙ୍ଗ୍ରହଂ ପଞ୍ଚରତ୍ନମରୁଣାଚଲସ୍ୟ ଯଃ ।
ଗୁପ୍ତମଲ୍ପମପି ସର୍ୱତୋମୁଖଂ ସୂତ୍ରଭୂତମତନୋଦିମଂ ଗୁରୁମ୍ ॥ ୧୭ ॥
ଦେବବାଚି ସୁତରାମଶିକ୍ଷିତଂ କାବ୍ୟଗନ୍ଧରହିତଂ ଚ ଯଦ୍ୟପି ।
ଗ୍ରନ୍ଥକ୍ରମଣି ତଥାଽପି ସସ୍ଫୁରଦ୍ଭାଷିତାନୁଚରଭାବସଞ୍ଚୟମ୍ ॥ ୧୮ ॥
ଲୋକମାତୃକୁଚଦୁଗ୍ଧପାୟିନଶ୍ଶଙ୍କରସ୍ତବକୃତୋ ମହାକବେଃ ।
ଦ୍ରାବିଡଦ୍ୱିଜଶିଶୋର୍ନଟଦ୍ଗିରୋ ଭୂମିକାନ୍ତରମପାରମେଧସମ୍ ॥ ୧୯ ॥
ଭୂତଲେ ତ୍ୱିହ ତୃତିୟମୁଦ୍ଭବଂ କ୍ରୌଞ୍ଚଭୂମିଧରରନ୍ଧ୍ରକାରିଣଃ ।
ବ୍ରହ୍ମନିଷ୍ଠିତଦଶାପ୍ରଦର୍ଶନାଦ୍ୟୁକ୍ତିବାଦତିମିରସ୍ୟ ଶାନ୍ତୟେ ॥ ୨୦ ॥
କୁମ୍ଭୟୋନିମୁଖମୌନିପୂଜିତେ ଦ୍ରାବିଡେ ବଚସି ବିଶ୍ରୁତଂ କବିମ୍ ।
ଦୃଷ୍ଟବନ୍ତମଜରଂ ପରଂ ମହଃ କେବଲଂ ଧିଷଣୟା ଗୁରୁଂ ବିନା ॥ ୨୧ ॥
ବାଲକେଽପି ଜଡଗୋପକେଽପି ବ ବାନରେଽପି ଶୁନି ବା ଖଲେଽପି ବା ।
ପଣ୍ଡିତେଽପି ପଦସଂଶ୍ରିତେଽପି ବା ପକ୍ଷପାତରହିତଂ ସମେକ୍ଷଣମ୍ ॥ ୨୨ ॥
ଶକ୍ତିମନ୍ତମପି ଶାନ୍ତିସଂୟୁତଂ ଭକ୍ତିମନ୍ତମପି ଭେଦବର୍ଜିତମ୍ ।
ବୀତରାଗମପି ଲୋକବତ୍ସଲଂ ଦେବତାଂଶମପି ନମ୍ରଚେଷ୍ଟିତମ୍ ॥ ୨୩ ॥
ଏଷ ଯାମି ପିତୁରନ୍ତିକଂ ମମାନ୍ୱେଷଣଂ ତୁ ନ ବିଧୀୟତାମିତି ।
ସଂବିଲିଖ୍ୟ ଗୃହତୋ ବିନିର୍ଗତଂ ଶୋଣଶୈଲଚରଣଂ ସମାଗତମ୍ ॥ ୨୪ ॥
ଈଦୃଶଂ ଗୁଣଗଣୈରଭିରାମଂ ପ୍ରଶ୍ରୟେଣ ରମଣଂ ଭଗବନ୍ତମ୍ ।
ସିଦ୍ଧଲୋକମହିମାନମପାରଂ ପୃଷ୍ଟବାନମୃତନାଥୟତୀନ୍ଦ୍ରଃ ॥ ୨୫ ॥
ଆହ ତଂ ସ ଭଗବାନଗବାସୀ ସିଦ୍ଧଲୋକମହିମା ତୁ ଦୁରୂହଃ ।
ତେ ଶିବେନ ସଦୃଶାଃ ଶିବରୂପାଃ ଶକ୍ରୁବନ୍ତି ଚ ବରାଣ୍ୟପି ଦାତୁମ୍ ॥ ୨୬ ॥
॥ ଇତି ଶ୍ରୀରମଣଗୀତାସୁ ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗଶାସ୍ତ୍ରେ ରମଣାନ୍ତେବାସିନୋ
ବାସିଷ୍ଠସ୍ୟ ଗଣପତେରୁପନିବନ୍ଧେ ସିଦ୍ଧମହିମାନୁକୀର୍ତନଂ
ନାମ ଅଷ୍ଟାଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୧୮
॥ ଇତି ଶ୍ରୀରମଣଗୀତା ସମାପ୍ତା ॥
॥ ଅତ୍ରେମେ ଭବନ୍ତ୍ୟୁପସଂହାରଶ୍ଲୋକାଃ ॥
ଦ୍ୱିତୀୟେ ତୁ ଦ୍ୱିତୀୟେଽତ୍ର ଶ୍ଲୋକୋ ଗ୍ରନ୍ଥେ ସ୍ୱୟଂ ମୁନେଃ ।
ଦ୍ୱିତୀୟାଧ୍ୟାୟଗାଃ ଶ୍ଲୋକା ଅନ୍ୟେମେତଂ ବିବୃଣ୍ୱତେ ॥ ୧ ॥
ଇତରତ୍ର ତୁ ସର୍ୱତ୍ର ପ୍ରଶ୍ନାର୍ଥଃ ପ୍ରଶ୍ନକାରିଣଃ ।
ଉତ୍ତରାର୍ଥୋ ଭଗବତଃ ଶ୍ଲୋକବନ୍ଧୋ ମମ ସ୍ୱୟମ୍ ॥ ୨ ॥
ଅୟଂ ଗଣପତେର୍ଗ୍ରନ୍ଥମାଲାୟାମୁଜ୍ଜ୍ୱଲୋ ମଣିଃ ।
ଗୁରୋଃ ସରସ୍ୱତୀ ଯତ୍ର ବିଶୁଦ୍ଧେ ପ୍ରତିବିମ୍ବିତା ॥ ୩ ॥
॥ ଗ୍ରନ୍ଥପ୍ରଶଂସା ॥
ଗଲନ୍ତି ଗଙ୍ଗେୟଂ ବିମଲତରଗୀତୈବ ମହତୋ
ନଗାଧୀଶାଚ୍ଛ୍ରିମଦ୍ରମଣମୁନିରୂପାଜ୍ଜନିମତି ।
ପଥୋ ବାଣୀରୂପାଦ୍ଗଣପତିକବେର୍ଭକ୍ତହୃଦୟଂ
ସମୁଦ୍ରଂ ସଂୟାତି ପ୍ରବଲମଲହାରିଣ୍ୟନୁପଦମ୍ ॥
—ପ୍ରଣବାନନ୍ଦଃ
॥ ଶ୍ରୀରମଣଗୀତାପ୍ରକାଶପୀଠିକା ॥
ଈଶ୍ୱରଃ ସର୍ୱଭୂତାନମେକୋଽସୌ ହୃଦୟାଶ୍ରୟଃ ।
ସ ଆତ୍ମା ସା ପରା ଦୃଷ୍ଟିସ୍ତଦନ୍ୟନ୍ନାସ୍ତି କିଞ୍ଚନ ॥ ୧ ॥
ସା ବିୟୋଗାସହା ଶକ୍ତିରେକା ଶକ୍ତସ୍ୟ ଜଗ୍ରତି ।
ଦୃଶ୍ୟବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡକୋଟିନାଂ ଭାତି ଜନ୍ମାଦି ବିଭ୍ରତୀ ॥ ୨ ॥
ଯମିୟଂ ବୃଣୁତେ ଦୃଷ୍ଟିର୍ମାର୍ଜାରୀବ ନିଜଂ ଶିଶୁମ୍ ।
ସ ତାମନ୍ୱେଷତେ ପୋତଃ କପିଃ ସ୍ୱାମିବ ମାତରମ୍ ॥ ୩ ॥
ଜୟତି ସ ଭଗ୍ୱାନ୍ରମଣୋ ବାକ୍ପତିରାଚାର୍ୟଗଣପତିର୍ଜୟତି ।
ଅସ୍ୟ ଚ ବାଣୀ ଭଗ୍ୱଦ୍ – ରମଣୀୟାର୍ଥାନୁବର୍ତିନୀ ଜୟତି ॥ ୪ ॥
—କପାଲି ଶାସ୍ତ୍ରୀ
॥ ଶ୍ରୀରମଣାଞ୍ଜଲୀଃ ॥
ଅରୁଣାଦ୍ରିତଟେ ଦିଶୋ ବସାନଂ
ପରିତଃ ପୁଣ୍ୟଭୁବଃ ପୁନଃ ପୁନାନମ୍ ।
ରମଣାଖ୍ୟାମହୋ ମହୋ ବିଶେଷଂ
ଜୟତି ଧ୍ୱାନ୍ତହରଂ ନରାତ୍ମବେଷମ୍ ॥ ୧ ॥
ଚରିତେନ ନରାନରେଷୁ ତୁଲ୍ୟଂ
ମହସାଂ ପୁଞ୍ଜମିଦଂ ବିଦାମମୂଲ୍ୟମ୍ ।
ଦୁରିତାପହମାଶ୍ରିତେଷୁ ଭାସ୍ୱତ୍-
କରୁଣାମୂର୍ତିବରଂ ମହର୍ଷିମାହୁଃ ॥ ୨ ॥
ଜ୍ୱଲିତେନ ତପଃପ୍ରଭାବଭୂମ୍ନା
କବଲିକୃତ୍ୟ ଜଗଦ୍ୱିହସ୍ୟ ଧାମ୍ନା ।
ବିଲସନ୍ ଭଗବାନ୍ ମହର୍ଷିରସ୍ମ-
ତ୍ପରମାଚାର୍ୟପୁମାନ୍ ହରତ୍ୱଧଂ ନଃ ॥ ୩ ॥
ପ୍ରଥମଂ ପୁରୁଷଂ ତମୀଶମେକେ
ପୁରୁଷାଣାଂ ବିଦୁରୁତ୍ତମଂ ତଥାଽନ୍ୟେ ।
ସରସୀଜଭବାଣ୍ଡମଣ୍ଡଲାନା-
ମପରେ ମଧ୍ୟମାମନନ୍ତି ସନ୍ତଃ ॥ ୪ ॥
ପୁରୁଷତ୍ରିୟତେଽପି ଭାସମାନଂ
ଯମହନ୍ଧିମଲିନୋ ନ ବେଦ ଜନ୍ତୁଃ ।
ଅଜହତ୍ତମଖଣ୍ଡମେଷ ନୄଣାଂ
ନିଜବୃତ୍ତେନ ନିଦର୍ଶନାୟ ଭାତି ॥ ୫ ॥
ମୃଦୁଲୋ ହସିତେନ ମନ୍ଦମନ୍ଦଂ
ଦୁରବେକ୍ଷଃ ପ୍ରବଲୋ ଦୃଶା ଜ୍ୱଲନ୍ତ୍ୟା ।
ବିପୁଲୋ ହୃଦୟେନ ବିଶ୍ୱଭୋକ୍ତ୍ରା
ଗହନୋ ମୌନଗୃହିତୟା ଚ ବୃତ୍ତ୍ୟା ॥ ୬ ॥
ଗୁରୁରାଟ୍ କିମୁ ଶଙ୍କରୋଽୟମନ୍ୟଃ
କିମୁ ବା ଶଙ୍କରସମ୍ଭବଃ କୁମାରଃ ।
କିମୁ କୁଣ୍ଡିନଜଃ ସ ଏବ ବାଲଃ
କିମୁ ବା ସଂହୃତଶକ୍ତିରେଷ ଶମ୍ଭୁଃ ॥ ୭ ॥
ବହୁଧେତି ବିକଲ୍ପନାୟ ବିଦୁଭି
ର୍ବହୁଭାଗସ୍ତବ ମୌନିନୋ ବିଲାଶଃ ।
ହୃଦୟେଷୁ ତୁ ନଃ ସଦାଽବିକଲ୍ପଂ
ରମଣ ତ୍ୱଂ ରମସେ ଗୁରୋ ଗୁରୂଣାମ୍ ॥ ୮ ॥
ଔପଚ୍ଛନ୍ଦସିକୈରେତୈର୍ବନ୍ଧଂ ନୀତଃ ସ୍ତବାଞ୍ଜଲିଃ ।
ଉପହାରାୟତାମେଷ ମହର୍ଷିଚରଣାବ୍ଜୟୋଃ ॥ ୧ ॥
ଗୁଣୋଽତ୍ର ରମଣେ ଭକ୍ତିଃ କୃତବିତ୍ତ ଚ ଶାଶ୍ୱତୀ ।
ରମ୍ୟୋ ରମଣନାମ୍ନୋଽୟଂ ଧ୍ୱନିଶ୍ଚ ହୃଦୟଙ୍ଗମଃ ॥ ୨ ॥
ମହର୍ଷେର୍ମୌନିରାଜସ୍ୟ ଯଶୋଗାନମଲଙ୍କୃତିଃ ।
ତଦୟଂ ଧ୍ୱନ୍ୟକଙ୍କାରଗୁଣୈରେବଂ ନବୋଜ୍ଜ୍ୱଲଃ ॥ ୩ ॥
ରମଣସ୍ୟ ପଦାମ୍ଭୋଜସ୍ମରଣଂ ହୃଦୟଙ୍ଗମମ୍ ।
ଇକ୍ଷୁଖଣ୍ଡରସାସ୍ୱାଦେ କୋ ବା ଭୃତିମପେକ୍ଷତାମ୍ ॥ ୪ ॥
ଅୟଂ ରମଣପାଦାବ୍ଜକିଙ୍କରସ୍ୟାପି କିଙ୍କୃତା ।
କାବ୍ୟକଣ୍ଠମୁନେରନ୍ତେବାସିନା ବାଗ୍ୱିଲାସିନା ॥ ୫ ॥
ରମଣାଙ୍ଧ୍ରିସରୋଜାତରସଜ୍ଞେନ କପାଲିନା ।
ଭାରଦ୍ୱାଜେନ ଭକ୍ତେନ ରଚିତୋ ରମଣାଞ୍ଜଲିଃ ॥ ୬ ॥
Also Read:
Shri Ramanagita Lyrics in Hindi | English | Bengali | Gujarati | Kannada | Malayalam | Oriya | Telugu | Tamil