Ashtavakra Geetaa in Oriya:
॥ ଅଷ୍ଟାବକ୍ରଗୀତା ॥
॥ ଶ୍ରୀ ॥
ଅଥ ଶ୍ରୀମଦଷ୍ଟାବକ୍ରଗୀତା ପ୍ରାରଭ୍ୟତେ ॥
୧
ଜନକ ଉବାଚ ॥
କଥଂ ଜ୍ଞାନମବାପ୍ନୋତି କଥଂ ମୁକ୍ତିର୍ଭବିଷ୍ୟତି ।
ବୈରାଗ୍ୟଂ ଚ କଥଂ ପ୍ରାପ୍ତମେତଦ୍ ବ୍ରୂହି ମମ ପ୍ରଭୋ ॥ ୧-୧ ॥
ଅଷ୍ଟାବକ୍ର ଉବାଚ ॥
ମୁକ୍ତିମିଚ୍ଛସି ଚେତ୍ତାତ ବିଷୟାନ୍ ବିଷବତ୍ତ୍ୟଜ ।
କ୍ଷମାର୍ଜବଦୟାତୋଷସତ୍ୟଂ ପୀୟୂଷବଦ୍ ଭଜ ॥ ୧-୨ ॥
ନ ପୃଥ୍ୱୀ ନ ଜଲଂ ନାଗ୍ନିର୍ନ ବାୟୁର୍ଦ୍ୟୌର୍ନ ବା ଭବାନ୍ ।
ଏଷାଂ ସାକ୍ଷିଣମାତ୍ମାନଂ ଚିଦ୍ରୂପଂ ବିଦ୍ଧି ମୁକ୍ତୟେ ॥ ୧-୩ ॥
ଯଦି ଦେହଂ ପୃଥକ୍ କୃତ୍ୟ ଚିତି ବିଶ୍ରାମ୍ୟ ତିଷ୍ଠସି ।
ଅଧୁନୈବ ସୁଖୀ ଶାନ୍ତୋ ବନ୍ଧମୁକ୍ତୋ ଭବିଷ୍ୟସି ॥ ୧-୪ ॥
ନ ତ୍ୱଂ ବିପ୍ରାଦିକୋ ବର୍ଣୋ ନାଶ୍ରମୀ ନାକ୍ଷଗୋଚରଃ ।
ଅସଙ୍ଗୋଽସି ନିରାକାରୋ ବିଶ୍ୱସାକ୍ଷୀ ସୁଖୀ ଭବ ॥ ୧-୫ ॥
ଧର୍ମାଧର୍ମୌ ସୁଖଂ ଦୁଃଖଂ ମାନସାନି ନ ତେ ବିଭୋ ।
ନ କର୍ତାସି ନ ଭୋକ୍ତାସି ମୁକ୍ତ ଏବାସି ସର୍ୱଦା ॥ ୧-୬ ॥
ଏକୋ ଦ୍ରଷ୍ଟାସି ସର୍ୱସ୍ୟ ମୁକ୍ତପ୍ରାୟୋଽସି ସର୍ୱଦା ।
ଅୟମେବ ହି ତେ ବନ୍ଧୋ ଦ୍ରଷ୍ଟାରଂ ପଶ୍ୟସୀତରମ୍ ॥ ୧-୭ ॥
ଅହଂ କର୍ତେତ୍ୟହଂମାନମହାକୃଷ୍ଣାହିଦଂଶିତଃ ।
ନାହଂ କର୍ତେତି ବିଶ୍ୱାସାମୃତଂ ପୀତ୍ୱା ସୁଖୀ ଭବ ॥ ୧-୮ ॥
ଏକୋ ବିଶୁଦ୍ଧବୋଧୋଽହମିତି ନିଶ୍ଚୟବହ୍ନିନା ।
ପ୍ରଜ୍ୱାଲ୍ୟାଜ୍ଞାନଗହନଂ ବୀତଶୋକଃ ସୁଖୀ ଭବ ॥ ୧-୯ ॥
ଯତ୍ର ବିଶ୍ୱମିଦଂ ଭାତି କଲ୍ପିତଂ ରଜ୍ଜୁସର୍ପବତ୍ ।
ଆନନ୍ଦପରମାନନ୍ଦଃ ସ ବୋଧସ୍ତ୍ୱଂ ସୁଖଂ ଭବ ॥ ୧-୧୦ ॥
ମୁକ୍ତାଭିମାନୀ ମୁକ୍ତୋ ହି ବଦ୍ଧୋ ବଦ୍ଧାଭିମାନ୍ୟପି ।
କିଂବଦନ୍ତୀହ ସତ୍ୟେୟଂ ଯା ମତିଃ ସା ଗତିର୍ଭବେତ୍ ॥ ୧-୧୧ ॥
ଆତ୍ମା ସାକ୍ଷୀ ବିଭୁଃ ପୂର୍ଣ ଏକୋ ମୁକ୍ତଶ୍ଚିଦକ୍ରିୟଃ ।
ଅସଙ୍ଗୋ ନିଃସ୍ପୃହଃ ଶାନ୍ତୋ ଭ୍ରମାତ୍ସଂସାରବାନିବ ॥ ୧-୧୨ ॥
କୂଟସ୍ଥଂ ବୋଧମଦ୍ୱୈତମାତ୍ମାନଂ ପରିଭାବୟ ।
ଆଭାସୋଽହଂ ଭ୍ରମଂ ମୁକ୍ତ୍ୱା ଭାବଂ ବାହ୍ୟମଥାନ୍ତରମ୍ ॥ ୧-୧୩ ॥
ଦେହାଭିମାନପାଶେନ ଚିରଂ ବଦ୍ଧୋଽସି ପୁତ୍ରକ ।
ବୋଧୋଽହଂ ଜ୍ଞାନଖଡ୍ଗେନ ତନ୍ନିକୃତ୍ୟ ସୁଖୀ ଭବ ॥ ୧-୧୪ ॥
ନିଃସଙ୍ଗୋ ନିଷ୍କ୍ରିୟୋଽସି ତ୍ୱଂ ସ୍ୱପ୍ରକାଶୋ ନିରଞ୍ଜନଃ ।
ଅୟମେବ ହି ତେ ବନ୍ଧଃ ସମାଧିମନୁତିଷ୍ଠତି ॥ ୧-୧୫ ॥
ତ୍ୱୟା ବ୍ୟାପ୍ତମିଦଂ ବିଶ୍ୱଂ ତ୍ୱୟି ପ୍ରୋତଂ ଯଥାର୍ଥତଃ ।
ଶୁଦ୍ଧବୁଦ୍ଧସ୍ୱରୂପସ୍ତ୍ୱଂ ମା ଗମଃ କ୍ଷୁଦ୍ରଚିତ୍ତତାମ୍ ॥ ୧-୧୬ ॥
ନିରପେକ୍ଷୋ ନିର୍ୱିକାରୋ ନିର୍ଭରଃ ଶୀତଲାଶୟଃ ।
ଅଗାଧବୁଦ୍ଧିରକ୍ଷୁବ୍ଧୋ ଭବ ଚିନ୍ମାତ୍ରବାସନଃ ॥ ୧-୧୭ ॥
ସାକାରମନୃତଂ ବିଦ୍ଧି ନିରାକାରଂ ତୁ ନିଶ୍ଚଲମ୍ ।
ଏତତ୍ତତ୍ତ୍ୱୋପଦେଶେନ ନ ପୁନର୍ଭବସମ୍ଭବଃ ॥ ୧-୧୮ ॥
ଯଥୈବାଦର୍ଶମଧ୍ୟସ୍ଥେ ରୂପେଽନ୍ତଃ ପରିତସ୍ତୁ ସଃ ।
ତଥୈବାଽସ୍ମିନ୍ ଶରୀରେଽନ୍ତଃ ପରିତଃ ପରମେଶ୍ୱରଃ ॥ ୧-୧୯ ॥
ଏକଂ ସର୍ୱଗତଂ ବ୍ୟୋମ ବହିରନ୍ତର୍ୟଥା ଘଟେ ।
ନିତ୍ୟଂ ନିରନ୍ତରଂ ବ୍ରହ୍ମ ସର୍ୱଭୂତଗଣେ ତଥା ॥ ୧-୨୦ ॥
୨
ଜନକ ଉବାଚ ॥
ଅହୋ ନିରଞ୍ଜନଃ ଶାନ୍ତୋ ବୋଧୋଽହଂ ପ୍ରକୃତେଃ ପରଃ ।
ଏତାବନ୍ତମହଂ କାଲଂ ମୋହେନୈବ ବିଡମ୍ବିତଃ ॥ ୨-୧ ॥
ଯଥା ପ୍ରକାଶୟାମ୍ୟେକୋ ଦେହମେନଂ ତଥା ଜଗତ୍ ।
ଅତୋ ମମ ଜଗତ୍ସର୍ୱମଥବା ନ ଚ କିଞ୍ଚନ ॥ ୨-୨ ॥
ସ ଶରୀରମହୋ ବିଶ୍ୱଂ ପରିତ୍ୟଜ୍ୟ ମୟାଧୁନା ।
କୁତଶ୍ଚିତ୍ କୌଶଲାଦ୍ ଏବ ପରମାତ୍ମା ବିଲୋକ୍ୟତେ ॥ ୨-୩ ॥
ଯଥା ନ ତୋୟତୋ ଭିନ୍ନାସ୍ତରଙ୍ଗାଃ ଫେନବୁଦ୍ବୁଦାଃ ।
ଆତ୍ମନୋ ନ ତଥା ଭିନ୍ନଂ ବିଶ୍ୱମାତ୍ମବିନିର୍ଗତମ୍ ॥ ୨-୪ ॥
ତନ୍ତୁମାତ୍ରୋ ଭବେଦ୍ ଏବ ପଟୋ ଯଦ୍ୱଦ୍ ବିଚାରିତଃ ।
ଆତ୍ମତନ୍ମାତ୍ରମେବେଦଂ ତଦ୍ୱଦ୍ ବିଶ୍ୱଂ ବିଚାରିତମ୍ ॥ ୨-୫ ॥
ଯଥୈବେକ୍ଷୁରସେ କ୍ଲୃପ୍ତା ତେନ ବ୍ୟାପ୍ତୈବ ଶର୍କରା ।
ତଥା ବିଶ୍ୱଂ ମୟି କ୍ଲୃପ୍ତଂ ମୟା ବ୍ୟାପ୍ତଂ ନିରନ୍ତରମ୍ ॥ ୨-୬ ॥
ଆତ୍ମଜ୍ଞାନାଜ୍ଜଗଦ୍ ଭାତି ଆତ୍ମଜ୍ଞାନାନ୍ନ ଭାସତେ ।
ରଜ୍ଜ୍ୱଜ୍ଞାନାଦହିର୍ଭାତି ତଜ୍ଜ୍ଞାନାଦ୍ ଭାସତେ ନ ହି ॥ ୨-୭ ॥
ପ୍ରକାଶୋ ମେ ନିଜଂ ରୂପଂ ନାତିରିକ୍ତୋଽସ୍ମ୍ୟହଂ ତତଃ ।
ଯଦା ପ୍ରକାଶତେ ବିଶ୍ୱଂ ତଦାହଂ ଭାସ ଏବ ହି ॥ ୨-୮ ॥
ଅହୋ ବିକଲ୍ପିତଂ ବିଶ୍ୱମଜ୍ଞାନାନ୍ମୟି ଭାସତେ ।
ରୂପ୍ୟଂ ଶୁକ୍ତୌ ଫଣୀ ରଜ୍ଜୌ ବାରି ସୂର୍ୟକରେ ଯଥା ॥ ୨-୯ ॥
ମତ୍ତୋ ବିନିର୍ଗତଂ ବିଶ୍ୱଂ ମୟ୍ୟେବ ଲୟମେଷ୍ୟତି ।
ମୃଦି କୁମ୍ଭୋ ଜଲେ ବୀଚିଃ କନକେ କଟକଂ ଯଥା ॥ ୨-୧୦ ॥
ଅହୋ ଅହଂ ନମୋ ମହ୍ୟଂ ବିନାଶୋ ଯସ୍ୟ ନାସ୍ତି ମେ ।
ବ୍ରହ୍ମାଦିସ୍ତମ୍ବପର୍ୟନ୍ତଂ ଜଗନ୍ନାଶୋଽପି ତିଷ୍ଠତଃ ॥ ୨-୧୧ ॥
ଅହୋ ଅହଂ ନମୋ ମହ୍ୟମେକୋଽହଂ ଦେହବାନପି ।
କ୍ୱଚିନ୍ନ ଗନ୍ତା ନାଗନ୍ତା ବ୍ୟାପ୍ୟ ବିଶ୍ୱମବସ୍ଥିତଃ ॥ ୨-୧୨ ॥
ଅହୋ ଅହଂ ନମୋ ମହ୍ୟଂ ଦକ୍ଷୋ ନାସ୍ତୀହ ମତ୍ସମଃ ।
ଅସଂସ୍ପୃଶ୍ୟ ଶରୀରେଣ ଯେନ ବିଶ୍ୱଂ ଚିରଂ ଧୃତମ୍ ॥ ୨-୧୩ ॥
ଅହୋ ଅହଂ ନମୋ ମହ୍ୟଂ ଯସ୍ୟ ମେ ନାସ୍ତି କିଞ୍ଚନ ।
ଅଥବା ଯସ୍ୟ ମେ ସର୍ୱଂ ଯଦ୍ ବାଙ୍ମନସଗୋଚରମ୍ ॥ ୨-୧୪ ॥
ଜ୍ଞାନଂ ଜ୍ଞେୟଂ ତଥା ଜ୍ଞାତା ତ୍ରିତୟଂ ନାସ୍ତି ବାସ୍ତବମ୍ ।
ଅଜ୍ଞାନାଦ୍ ଭାତି ଯତ୍ରେଦଂ ସୋଽହମସ୍ମି ନିରଞ୍ଜନଃ ॥ ୨-୧୫ ॥
ଦ୍ୱୈତମୂଲମହୋ ଦୁଃଖଂ ନାନ୍ୟତ୍ତସ୍ୟାଽସ୍ତି ଭେଷଜମ୍ ।
ଦୃଶ୍ୟମେତନ୍ ମୃଷା ସର୍ୱମେକୋଽହଂ ଚିଦ୍ରସୋମଲଃ ॥ ୨-୧୬ ॥
ବୋଧମାତ୍ରୋଽହମଜ୍ଞାନାଦ୍ ଉପାଧିଃ କଲ୍ପିତୋ ମୟା ।
ଏବଂ ବିମୃଶତୋ ନିତ୍ୟଂ ନିର୍ୱିକଲ୍ପେ ସ୍ଥିତିର୍ମମ ॥ ୨-୧୭ ॥
ନ ମେ ବନ୍ଧୋଽସ୍ତି ମୋକ୍ଷୋ ବା ଭ୍ରାନ୍ତିଃ ଶାନ୍ତୋ ନିରାଶ୍ରୟା ।
ଅହୋ ମୟି ସ୍ଥିତଂ ବିଶ୍ୱଂ ବସ୍ତୁତୋ ନ ମୟି ସ୍ଥିତମ୍ ॥ ୨-୧୮ ॥
ସଶରୀରମିଦଂ ବିଶ୍ୱଂ ନ କିଞ୍ଚିଦିତି ନିଶ୍ଚିତମ୍ ।
ଶୁଦ୍ଧଚିନ୍ମାତ୍ର ଆତ୍ମା ଚ ତତ୍କସ୍ମିନ୍ କଲ୍ପନାଧୁନା ॥ ୨-୧୯ ॥
ଶରୀରଂ ସ୍ୱର୍ଗନରକୌ ବନ୍ଧମୋକ୍ଷୌ ଭୟଂ ତଥା ।
କଲ୍ପନାମାତ୍ରମେବୈତତ୍ କିଂ ମେ କାର୍ୟଂ ଚିଦାତ୍ମନଃ ॥ ୨-୨୦ ॥
ଅହୋ ଜନସମୂହେଽପି ନ ଦ୍ୱୈତଂ ପଶ୍ୟତୋ ମମ ।
ଅରଣ୍ୟମିବ ସଂବୃତ୍ତଂ କ୍ୱ ରତିଂ କରବାଣ୍ୟହମ୍ ॥ ୨-୨୧ ॥
ନାହଂ ଦେହୋ ନ ମେ ଦେହୋ ଜୀବୋ ନାହମହଂ ହି ଚିତ୍ ।
ଅୟମେବ ହି ମେ ବନ୍ଧ ଆସୀଦ୍ୟା ଜୀବିତେ ସ୍ପୃହା ॥ ୨-୨୨ ॥
ଅହୋ ଭୁବନକଲ୍ଲୋଲୈର୍ୱିଚିତ୍ରୈର୍ଦ୍ରାକ୍ ସମୁତ୍ଥିତମ୍ ।
ମୟ୍ୟନନ୍ତମହାମ୍ଭୋଧୌ ଚିତ୍ତବାତେ ସମୁଦ୍ୟତେ ॥ ୨-୨୩ ॥
ମୟ୍ୟନନ୍ତମହାମ୍ଭୋଧୌ ଚିତ୍ତବାତେ ପ୍ରଶାମ୍ୟତି ।
ଅଭାଗ୍ୟାଜ୍ଜୀବବଣିଜୋ ଜଗତ୍ପୋତୋ ବିନଶ୍ୱରଃ ॥ ୨-୨୪ ॥
ମୟ୍ୟନନ୍ତମହାମ୍ଭୋଧାବାଶ୍ଚର୍ୟଂ ଜୀବବୀଚୟଃ ।
ଉଦ୍ୟନ୍ତି ଘ୍ନନ୍ତି ଖେଲନ୍ତି ପ୍ରବିଶନ୍ତି ସ୍ୱଭାବତଃ ॥ ୨-୨୫ ॥
୩
ଅଷ୍ଟାବକ୍ର ଉବାଚ ॥
ଅବିନାଶିନମାତ୍ମାନମେକଂ ବିଜ୍ଞାୟ ତତ୍ତ୍ୱତଃ ।
ତବାତ୍ମଜ୍ଞାନସ୍ୟ ଧୀରସ୍ୟ କଥମର୍ଥାର୍ଜନେ ରତିଃ ॥ ୩-୧ ॥
ଆତ୍ମାଜ୍ଞାନାଦହୋ ପ୍ରୀତିର୍ୱିଷୟଭ୍ରମଗୋଚରେ ।
ଶୁକ୍ତେରଜ୍ଞାନତୋ ଲୋଭୋ ଯଥା ରଜତବିଭ୍ରମେ ॥ ୩-୨ ॥
ବିଶ୍ୱଂ ସ୍ଫୁରତି ଯତ୍ରେଦଂ ତରଙ୍ଗା ଇବ ସାଗରେ ।
ସୋଽହମସ୍ମୀତି ବିଜ୍ଞାୟ କିଂ ଦୀନ ଇବ ଧାବସି ॥ ୩-୩ ॥
ଶ୍ରୁତ୍ୱାପି ଶୁଦ୍ଧଚୈତନ୍ୟ ଆତ୍ମାନମତିସୁନ୍ଦରମ୍ ।
ଉପସ୍ଥେଽତ୍ୟନ୍ତସଂସକ୍ତୋ ମାଲିନ୍ୟମଧିଗଚ୍ଛତି ॥ ୩-୪ ॥
ସର୍ୱଭୂତେଷୁ ଚାତ୍ମାନଂ ସର୍ୱଭୂତାନି ଚାତ୍ମନି ।
ମୁନେର୍ଜାନତ ଆଶ୍ଚର୍ୟଂ ମମତ୍ୱମନୁବର୍ତତେ ॥ ୩-୫ ॥
ଆସ୍ଥିତଃ ପରମାଦ୍ୱୈତଂ ମୋକ୍ଷାର୍ଥେଽପି ବ୍ୟବସ୍ଥିତଃ ।
ଆଶ୍ଚର୍ୟଂ କାମବଶଗୋ ବିକଲଃ କେଲିଶିକ୍ଷୟା ॥ ୩-୬ ॥
ଉଦ୍ଭୂତଂ ଜ୍ଞାନଦୁର୍ମିତ୍ରମବଧାର୍ୟାତିଦୁର୍ବଲଃ ।
ଆଶ୍ଚର୍ୟଂ କାମମାକାଙ୍କ୍ଷେତ୍ କାଲମନ୍ତମନୁଶ୍ରିତଃ ॥ ୩-୭ ॥
ଇହାମୁତ୍ର ବିରକ୍ତସ୍ୟ ନିତ୍ୟାନିତ୍ୟବିବେକିନଃ ।
ଆଶ୍ଚର୍ୟଂ ମୋକ୍ଷକାମସ୍ୟ ମୋକ୍ଷାଦ୍ ଏବ ବିଭୀଷିକା ॥ ୩-୮ ॥
ଧୀରସ୍ତୁ ଭୋଜ୍ୟମାନୋଽପି ପୀଡ୍ୟମାନୋଽପି ସର୍ୱଦା ।
ଆତ୍ମାନଂ କେବଲଂ ପଶ୍ୟନ୍ ନ ତୁଷ୍ୟତି ନ କୁପ୍ୟତି ॥ ୩-୯ ॥
ଚେଷ୍ଟମାନଂ ଶରୀରଂ ସ୍ୱଂ ପଶ୍ୟତ୍ୟନ୍ୟଶରୀରବତ୍ ।
ସଂସ୍ତବେ ଚାପି ନିନ୍ଦାୟାଂ କଥଂ କ୍ଷୁଭ୍ୟେତ୍ ମହାଶୟଃ ॥ ୩-୧୦ ॥
ମାୟାମାତ୍ରମିଦଂ ବିଶ୍ୱଂ ପଶ୍ୟନ୍ ବିଗତକୌତୁକଃ ।
ଅପି ସନ୍ନିହିତେ ମୃତ୍ୟୌ କଥଂ ତ୍ରସ୍ୟତି ଧୀରଧୀଃ ॥ ୩-୧୧ ॥
ନିଃସ୍ପୃହଂ ମାନସଂ ଯସ୍ୟ ନୈରାଶ୍ୟେଽପି ମହାତ୍ମନଃ ।
ତସ୍ୟାତ୍ମଜ୍ଞାନତୃପ୍ତସ୍ୟ ତୁଲନା କେନ ଜାୟତେ ॥ ୩-୧୨ ॥
ସ୍ୱଭାବାଦ୍ ଏବ ଜାନାନୋ ଦୃଶ୍ୟମେତନ୍ନ କିଞ୍ଚନ ।
ଇଦଂ ଗ୍ରାହ୍ୟମିଦଂ ତ୍ୟାଜ୍ୟଂ ସ କିଂ ପଶ୍ୟତି ଧୀରଧୀଃ ॥ ୩-୧୩ ॥
ଅନ୍ତସ୍ତ୍ୟକ୍ତକଷାୟସ୍ୟ ନିର୍ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱସ୍ୟ ନିରାଶିଷଃ ।
ଯଦୃଚ୍ଛୟାଗତୋ ଭୋଗୋ ନ ଦୁଃଖାୟ ନ ତୁଷ୍ଟୟେ ॥ ୩-୧୪ ॥
୪
ଜନକ ଉବାଚ ॥
ହନ୍ତାତ୍ମଜ୍ଞାନସ୍ୟ ଧୀରସ୍ୟ ଖେଲତୋ ଭୋଗଲୀଲୟା ।
ନ ହି ସଂସାରବାହୀକୈର୍ମୂଢୈଃ ସହ ସମାନତା ॥ ୪-୧ ॥
ଯତ୍ ପଦଂ ପ୍ରେପ୍ସବୋ ଦୀନାଃ ଶକ୍ରାଦ୍ୟାଃ ସର୍ୱଦେବତାଃ ।
ଅହୋ ତତ୍ର ସ୍ଥିତୋ ଯୋଗୀ ନ ହର୍ଷମୁପଗଚ୍ଛତି ॥ ୪-୨ ॥
ତଜ୍ଜ୍ଞସ୍ୟ ପୁଣ୍ୟପାପାଭ୍ୟାଂ ସ୍ପର୍ଶୋ ହ୍ୟନ୍ତର୍ନ ଜାୟତେ ।
ନ ହ୍ୟାକାଶସ୍ୟ ଧୂମେନ ଦୃଶ୍ୟମାନାପି ସଙ୍ଗତିଃ ॥ ୪-୩ ॥
ଆତ୍ମୈବେଦଂ ଜଗତ୍ସର୍ୱଂ ଜ୍ଞାତଂ ଯେନ ମହାତ୍ମନା ।
ଯଦୃଚ୍ଛୟା ବର୍ତମାନଂ ତଂ ନିଷେଦ୍ଧୁଂ କ୍ଷମେତ କଃ ॥ ୪-୪ ॥
ଆବ୍ରହ୍ମସ୍ତମ୍ବପର୍ୟନ୍ତେ ଭୂତଗ୍ରାମେ ଚତୁର୍ୱିଧେ ।
ବିଜ୍ଞସ୍ୟୈବ ହି ସାମର୍ଥ୍ୟମିଚ୍ଛାନିଚ୍ଛାବିବର୍ଜନେ ॥ ୪-୫ ॥
ଆତ୍ମାନମଦ୍ୱୟଂ କଶ୍ଚିଜ୍ଜାନାତି ଜଗଦୀଶ୍ୱରମ୍ ।
ଯଦ୍ ବେତ୍ତି ତତ୍ସ କୁରୁତେ ନ ଭୟଂ ତସ୍ୟ କୁତ୍ରଚିତ୍ ॥ ୪-୬ ॥
୫
ଅଷ୍ଟାବକ୍ର ଉବାଚ ॥
ନ ତେ ସଙ୍ଗୋଽସ୍ତି କେନାପି କିଂ ଶୁଦ୍ଧସ୍ତ୍ୟକ୍ତୁମିଚ୍ଛସି ।
ସଙ୍ଘାତବିଲୟଂ କୁର୍ୱନ୍ନେବମେବ ଲୟଂ ବ୍ରଜ ॥ ୫-୧ ॥
ଉଦେତି ଭବତୋ ବିଶ୍ୱଂ ବାରିଧେରିବ ବୁଦ୍ବୁଦଃ ।
ଇତି ଜ୍ଞାତ୍ୱୈକମାତ୍ମାନମେବମେବ ଲୟଂ ବ୍ରଜ ॥ ୫-୨ ॥
ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷମପ୍ୟବସ୍ତୁତ୍ୱାଦ୍ ବିଶ୍ୱଂ ନାସ୍ତ୍ୟମଲେ ତ୍ୱୟି ।
ରଜ୍ଜୁସର୍ପ ଇବ ବ୍ୟକ୍ତମେବମେବ ଲୟଂ ବ୍ରଜ ॥ ୫-୩ ॥
ସମଦୁଃଖସୁଖଃ ପୂର୍ଣ ଆଶାନୈରାଶ୍ୟଯୋଃ ସମଃ ।
ସମଜୀବିତମୃତ୍ୟୁଃ ସନ୍ନେବମେବ ଲୟଂ ବ୍ରଜ ॥ ୫-୪ ॥
୬
ଜନକ ଉବାଚ ॥
ଆକାଶବଦନନ୍ତୋଽହଂ ଘଟବତ୍ ପ୍ରାକୃତଂ ଜଗତ୍ ।
ଇତି ଜ୍ଞାନଂ ତଥୈତସ୍ୟ ନ ତ୍ୟାଗୋ ନ ଗ୍ରହୋ ଲୟଃ ॥ ୬-୧ ॥
ମହୋଦଧିରିବାହଂ ସ ପ୍ରପଞ୍ଚୋ ବୀଚିସଽନ୍ନିଭଃ ।
ଇତି ଜ୍ଞାନଂ ତଥୈତସ୍ୟ ନ ତ୍ୟାଗୋ ନ ଗ୍ରହୋ ଲୟଃ ॥ ୬-୨ ॥
ଅହଂ ସ ଶୁକ୍ତିସଙ୍କାଶୋ ରୂପ୍ୟବଦ୍ ବିଶ୍ୱକଲ୍ପନା ।
ଇତି ଜ୍ଞାନଂ ତଥୈତସ୍ୟ ନ ତ୍ୟାଗୋ ନ ଗ୍ରହୋ ଲୟଃ ॥ ୬-୩ ॥
ଅହଂ ବା ସର୍ୱଭୂତେଷୁ ସର୍ୱଭୂତାନ୍ୟଥୋ ମୟି ।
ଇତି ଜ୍ଞାନଂ ତଥୈତସ୍ୟ ନ ତ୍ୟାଗୋ ନ ଗ୍ରହୋ ଲୟଃ ॥ ୬-୪ ॥
୭
ଜନକ ଉବାଚ ॥
ମୟ୍ୟନନ୍ତମହାମ୍ଭୋଧୌ ବିଶ୍ୱପୋତ ଇତସ୍ତତଃ ।
ଭ୍ରମତି ସ୍ୱାନ୍ତବାତେନ ନ ମମାସ୍ତ୍ୟସହିଷ୍ଣୁତା ॥ ୭-୧ ॥
ମୟ୍ୟନନ୍ତମହାମ୍ଭୋଧୌ ଜଗଦ୍ୱୀଚିଃ ସ୍ୱଭାବତଃ ।
ଉଦେତୁ ବାସ୍ତମାୟାତୁ ନ ମେ ବୃଦ୍ଧିର୍ନ ଚ କ୍ଷତିଃ ॥ ୭-୨ ॥
ମୟ୍ୟନନ୍ତମହାମ୍ଭୋଧୌ ବିଶ୍ୱଂ ନାମ ବିକଲ୍ପନା ।
ଅତିଶାନ୍ତୋ ନିରାକାର ଏତଦେବାହମାସ୍ଥିତଃ ॥ ୭-୩ ॥
ନାତ୍ମା ଭାବେଷୁ ନୋ ଭାବସ୍ତତ୍ରାନନ୍ତେ ନିରଞ୍ଜନେ ।
ଇତ୍ୟସକ୍ତୋଽସ୍ପୃହଃ ଶାନ୍ତ ଏତଦେବାହମାସ୍ତିତଃ ॥ ୭-୪ ॥
ଅହୋ ଚିନ୍ମାତ୍ରମେବାହମିନ୍ଦ୍ରଜାଲୋପମଂ ଜଗତ୍ ।
ଇତି ମମ କଥଂ କୁତ୍ର ହେୟୋପାଦେୟକଲ୍ପନା ॥ ୭-୫ ॥
୮
ଅଷ୍ଟାବକ୍ର ଉବାଚ ॥
ତଦା ବନ୍ଧୋ ଯଦା ଚିତ୍ତଂ କିଞ୍ଚିଦ୍ ବାଞ୍ଛତି ଶୋଚତି ।
କିଞ୍ଚିନ୍ ମୁଞ୍ଚତି ଗୃଣ୍ହାତି କିଞ୍ଚିଦ୍ ଦୃଷ୍ୟତି କୁପ୍ୟତି ॥ ୮-୧ ॥
ତଦା ମୁକ୍ତିର୍ୟଦା ଚିତ୍ତଂ ନ ବାଞ୍ଛତି ନ ଶୋଚତି ।
ନ ମୁଞ୍ଚତି ନ ଗୃଣ୍ହାତି ନ ହୃଷ୍ୟତି ନ କୁପ୍ୟତି ॥ ୮-୨ ॥
ତଦା ବନ୍ଧୋ ଯଦା ଚିତ୍ତଂ ସକ୍ତଂ କାଶ୍ୱପି ଦୃଷ୍ଟିଷୁ ।
ତଦା ମୋକ୍ଷୋ ଯଦା ଚିତ୍ତମସକ୍ତଂ ସର୍ୱଦୃଷ୍ଟିଷୁ ॥ ୮-୩ ॥
ଯଦା ନାହଂ ତଦା ମୋକ୍ଷୋ ଯଦାହଂ ବନ୍ଧନଂ ତଦା ।
ମତ୍ୱେତି ହେଲୟା କିଞ୍ଚିନ୍ମା ଗୃହାଣ ବିମୁଞ୍ଚ ମା ॥ ୮-୪ ॥
୯
ଅଷ୍ଟାବକ୍ର ଉବାଚ ॥
କୃତାକୃତେ ଚ ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱାନି କଦା ଶାନ୍ତାନି କସ୍ୟ ବା ।
ଏବଂ ଜ୍ଞାତ୍ୱେହ ନିର୍ୱେଦାଦ୍ ଭବ ତ୍ୟାଗପରୋଽବ୍ରତୀ ॥ ୯-୧ ॥
କସ୍ୟାପି ତାତ ଧନ୍ୟସ୍ୟ ଲୋକଚେଷ୍ଟାବଲୋକନାତ୍ ।
ଜୀବିତେଚ୍ଛା ବୁଭୁକ୍ଷା ଚ ବୁଭୁତ୍ସୋପଶମଃ ଗତାଃ ॥ ୯-୨ ॥
ଅନିତ୍ୟଂ ସର୍ୱମେବେଦଂ ତାପତ୍ରିତୟଦୂଷିତମ୍ ।
ଅସାରଂ ନିନ୍ଦିତଂ ହେୟମିତି ନିଶ୍ଚିତ୍ୟ ଶାମ୍ୟତି ॥ ୯-୩ ॥
କୋଽସୌ କାଲୋ ବୟଃ କିଂ ବା ଯତ୍ର ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱାନି ନୋ ନୃଣାମ୍ ।
ତାନ୍ୟୁପେକ୍ଷ୍ୟ ଯଥାପ୍ରାପ୍ତବର୍ତୀ ସିଦ୍ଧିମବାପ୍ନୁୟାତ୍ ॥ ୯-୪ ॥
ନାନା ମତଂ ମହର୍ଷୀଣାଂ ସାଧୂନାଂ ଯୋଗିନାଂ ତଥା ।
ଦୃଷ୍ଟ୍ୱା ନିର୍ୱେଦମାପନ୍ନଃ କୋ ନ ଶାମ୍ୟତି ମାନବଃ ॥ ୯-୫ ॥
କୃତ୍ୱା ମୂର୍ତିପରିଜ୍ଞାନଂ ଚୈତନ୍ୟସ୍ୟ ନ କିଂ ଗୁରୁଃ ।
ନିର୍ୱେଦସମତାୟୁକ୍ତ୍ୟା ଯସ୍ତାରୟତି ସଂସୃତେଃ ॥ ୯-୬ ॥
ପଶ୍ୟ ଭୂତବିକାରାଂସ୍ତ୍ୱଂ ଭୂତମାତ୍ରାନ୍ ଯଥାର୍ଥତଃ ।
ତତ୍କ୍ଷଣାଦ୍ ବନ୍ଧନିର୍ମୁକ୍ତଃ ସ୍ୱରୂପସ୍ଥୋ ଭବିଷ୍ୟସି ॥ ୯-୭ ॥
ବାସନା ଏବ ସଂସାର ଇତି ସର୍ୱା ବିମୁଞ୍ଚ ତାଃ ।
ତତ୍ତ୍ୟାଗୋ ବାସନାତ୍ୟାଗାତ୍ସ୍ଥିତିରଦ୍ୟ ଯଥା ତଥା ॥ ୯-୮ ॥
୧୦
ଅଷ୍ଟାବକ୍ର ଉବାଚ ॥
ବିହାୟ ବୈରିଣଂ କାମମର୍ଥଂ ଚାନର୍ଥସଙ୍କୁଲମ୍ ।
ଧର୍ମମପ୍ୟେତୟୋର୍ହେତୁଂ ସର୍ୱତ୍ରାନାଦରଂ କୁରୁ ॥ ୧୦-୧ ॥
ସ୍ୱପ୍ନେନ୍ଦ୍ରଜାଲବତ୍ ପଶ୍ୟ ଦିନାନି ତ୍ରୀଣି ପଞ୍ଚ ବା ।
ମିତ୍ରକ୍ଷେତ୍ରଧନାଗାରଦାରଦାୟାଦିସମ୍ପଦଃ ॥ ୧୦-୨ ॥
ଯତ୍ର ଯତ୍ର ଭବେତ୍ତୃଷ୍ଣା ସଂସାରଂ ବିଦ୍ଧି ତତ୍ର ବୈ ।
ପ୍ରୌଢବୈରାଗ୍ୟମାଶ୍ରିତ୍ୟ ବୀତତୃଷ୍ଣଃ ସୁଖୀ ଭବ ॥ ୧୦-୩ ॥
ତୃଷ୍ଣାମାତ୍ରାତ୍ମକୋ ବନ୍ଧସ୍ତନ୍ନାଶୋ ମୋକ୍ଷ ଉଚ୍ୟତେ ।
ଭବାସଂସକ୍ତିମାତ୍ରେଣ ପ୍ରାପ୍ତିତୁଷ୍ଟିର୍ମୁହୁର୍ମୁହୁଃ ॥ ୧୦-୪ ॥
ତ୍ୱମେକଶ୍ଚେତନଃ ଶୁଦ୍ଧୋ ଜଡଂ ବିଶ୍ୱମସତ୍ତଥା ।
ଅବିଦ୍ୟାପି ନ କିଞ୍ଚିତ୍ସା କା ବୁଭୁତ୍ସା ତଥାପି ତେ ॥ ୧୦-୫ ॥
ରାଜ୍ୟଂ ସୁତାଃ କଲତ୍ରାଣି ଶରୀରାଣି ସୁଖାନି ଚ ।
ସଂସକ୍ତସ୍ୟାପି ନଷ୍ଟାନି ତବ ଜନ୍ମନି ଜନ୍ମନି ॥ ୧୦-୬ ॥
ଅଲମର୍ଥେନ କାମେନ ସୁକୃତେନାପି କର୍ମଣା ।
ଏଭ୍ୟଃ ସଂସାରକାନ୍ତାରେ ନ ବିଶ୍ରାନ୍ତମଭୂନ୍ ମନଃ ॥ ୧୦-୭ ॥
କୃତଂ ନ କତି ଜନ୍ମାନି କାୟେନ ମନସା ଗିରା ।
ଦୁଃଖମାୟାସଦଂ କର୍ମ ତଦଦ୍ୟାପ୍ୟୁପରମ୍ୟତାମ୍ ॥ ୧୦-୮ ॥
୧୧
ଅଷ୍ଟାବକ୍ର ଉବାଚ ॥
ଭାବାଭାବବିକାରଶ୍ଚ ସ୍ୱଭାବାଦିତି ନିଶ୍ଚୟୀ ।
ନିର୍ୱିକାରୋ ଗତକ୍ଲେଶଃ ସୁଖେନୈବୋପଶାମ୍ୟତି ॥ ୧୧-୧ ॥
ଈଶ୍ୱରଃ ସର୍ୱନିର୍ମାତା ନେହାନ୍ୟ ଇତି ନିଶ୍ଚୟୀ ।
ଅନ୍ତର୍ଗଲିତସର୍ୱାଶଃ ଶାନ୍ତଃ କ୍ୱାପି ନ ସଜ୍ଜତେ ॥ ୧୧-୨ ॥
ଆପଦଃ ସମ୍ପଦଃ କାଲେ ଦୈବାଦେବେତି ନିଶ୍ଚୟୀ ।
ତୃପ୍ତଃ ସ୍ୱସ୍ଥେନ୍ଦ୍ରିୟୋ ନିତ୍ୟଂ ନ ବାନ୍ଛତି ନ ଶୋଚତି ॥ ୧୧-୩ ॥
ସୁଖଦୁଃଖେ ଜନ୍ମମୃତ୍ୟୂ ଦୈବାଦେବେତି ନିଶ୍ଚୟୀ ।
ସାଧ୍ୟାଦର୍ଶୀ ନିରାୟାସଃ କୁର୍ୱନ୍ନପି ନ ଲିପ୍ୟତେ ॥ ୧୧-୪ ॥
ଚିନ୍ତୟା ଜାୟତେ ଦୁଃଖଂ ନାନ୍ୟଥେହେତି ନିଶ୍ଚୟୀ ।
ତୟା ହୀନଃ ସୁଖୀ ଶାନ୍ତଃ ସର୍ୱତ୍ର ଗଲିତସ୍ପୃହଃ ॥ ୧୧-୫ ॥
ନାହଂ ଦେହୋ ନ ମେ ଦେହୋ ବୋଧୋଽହମିତି ନିଶ୍ଚୟୀ ।
କୈବଲ୍ୟମିବ ସମ୍ପ୍ରାପ୍ତୋ ନ ସ୍ମରତ୍ୟକୃତଂ କୃତମ୍ ॥ ୧୧-୬ ॥
ଆବ୍ରହ୍ମସ୍ତମ୍ବପର୍ୟନ୍ତମହମେବେତି ନିଶ୍ଚୟୀ ।
ନିର୍ୱିକଲ୍ପଃ ଶୁଚିଃ ଶାନ୍ତଃ ପ୍ରାପ୍ତାପ୍ରାପ୍ତବିନିର୍ୱୃତଃ ॥ ୧୧-୭ ॥
ନାଶ୍ଚର୍ୟମିଦଂ ବିଶ୍ୱଂ ନ କିଞ୍ଚିଦିତି ନିଶ୍ଚୟୀ ।
ନିର୍ୱାସନଃ ସ୍ଫୂର୍ତିମାତ୍ରୋ ନ କିଞ୍ଚିଦିବ ଶାମ୍ୟତି ॥ ୧୧-୮ ॥
୧୨
ଜନକ ଉବାଚ ॥
କାୟକୃତ୍ୟାସହଃ ପୂର୍ୱଂ ତତୋ ବାଗ୍ୱିସ୍ତରାସହଃ ।
ଅଥ ଚିନ୍ତାସହସ୍ତସ୍ମାଦ୍ ଏବମେବାହମାସ୍ଥିତଃ ॥ ୧୨-୧ ॥
ପ୍ରୀତ୍ୟଭାବେନ ଶବ୍ଦାଦେରଦୃଶ୍ୟତ୍ୱେନ ଚାତ୍ମନଃ ।
ବିକ୍ଷେପୈକାଗ୍ରହୃଦୟ ଏବମେବାହମାସ୍ଥିତଃ ॥ ୧୨-୨ ॥
ସମାଧ୍ୟାସାଦିବିକ୍ଷିପ୍ତୌ ବ୍ୟବହାରଃ ସମାଧୟେ ।
ଏବଂ ବିଲୋକ୍ୟ ନିୟମମେବମେବାହମାସ୍ଥିତଃ ॥ ୧୨-୩ ॥ ।
ହେୟୋପାଦେୟବିରହାଦ୍ ଏବଂ ହର୍ଷବିଷାଦୟୋଃ ।
ଅଭାବାଦଦ୍ୟ ହେ ବ୍ରହ୍ମନ୍ନ୍ ଏବମେବାହମାସ୍ଥିତଃ ॥ ୧୨-୪ ॥
ଆଶ୍ରମାନାଶ୍ରମଂ ଧ୍ୟାନଂ ଚିତ୍ତସ୍ୱୀକୃତବର୍ଜନମ୍ ।
ବିକଲ୍ପଂ ମମ ବୀକ୍ଷ୍ୟୈତୈରେବମେବାହମାସ୍ଥିତଃ ॥ ୧୨-୫ ॥
କର୍ମାନୁଷ୍ଠାନମଜ୍ଞାନାଦ୍ ଯଥୈବୋପରମସ୍ତଥା ।
ବୁଧ୍ୱା ସମ୍ୟଗିଦଂ ତତ୍ତ୍ୱମେବମେବାହମାସ୍ଥିତଃ ॥ ୧୨-୬ ॥
ଅଚିନ୍ତ୍ୟଂ ଚିନ୍ତ୍ୟମାନୋଽପି ଚିନ୍ତାରୂପଂ ଭଜତ୍ୟସୌ ।
ତ୍ୟକ୍ତ୍ୱା ତଦ୍ଭାବନଂ ତସ୍ମାଦ୍ ଏବମେବାହମାସ୍ଥିତଃ ॥ ୧୨-୭ ॥
ଏବମେବ କୃତଂ ଯେନ ସ କୃତାର୍ଥୋ ଭବେଦସୌ ।
ଏବମେବ ସ୍ୱଭାବୋ ଯଃ ସ କୃତାର୍ଥୋ ଭବେଦସୌ ॥ ୧୨-୮ ॥
୧୩
ଜନକ ଉବାଚ ॥
ଅକିଞ୍ଚନଭବଂ ସ୍ୱାସ୍ଥଂ କୌପୀନତ୍ୱେଽପି ଦୁର୍ଲଭମ୍ ।
ତ୍ୟାଗାଦାନେ ବିହାୟାସ୍ମାଦହମାସେ ଯଥାସୁଖମ୍ ॥ ୧୩-୧ ॥
କୁତ୍ରାପି ଖେଦଃ କାୟସ୍ୟ ଜିହ୍ୱା କୁତ୍ରାପି ଖେଦ୍ୟତେ ।
ମନଃ କୁତ୍ରାପି ତତ୍ତ୍ୟକ୍ତ୍ୱା ପୁରୁଷାର୍ଥେ ସ୍ଥିତଃ ସୁଖମ୍ ॥ ୧୩-୨ ॥
କୃତଂ କିମପି ନୈବ ସ୍ୟାଦ୍ ଇତି ସଞ୍ଚିନ୍ତ୍ୟ ତତ୍ତ୍ୱତଃ ।
ଯଦା ଯତ୍କର୍ତୁମାୟାତି ତତ୍ କୃତ୍ୱାସେ ଯଥାସୁଖମ୍ ॥ ୧୩-୩ ॥
କର୍ମନୈଷ୍କର୍ମ୍ୟନିର୍ବନ୍ଧଭାବା ଦେହସ୍ଥୟୋଗିନଃ ।
ସଂୟୋଗାୟୋଗବିରହାଦହମାସେ ଯଥାସୁଖମ୍ ॥ ୧୩-୪ ॥
ଅର୍ଥାନର୍ଥୌ ନ ମେ ସ୍ଥିତ୍ୟା ଗତ୍ୟା ନ ଶୟନେନ ବା ।
ତିଷ୍ଠନ୍ ଗଚ୍ଛନ୍ ସ୍ୱପନ୍ ତସ୍ମାଦହମାସେ ଯଥାସୁଖମ୍ ॥ ୧୩-୫ ॥
ସ୍ୱପତୋ ନାସ୍ତି ମେ ହାନିଃ ସିଦ୍ଧିର୍ୟତ୍ନବତୋ ନ ବା ।
ନାଶୋଲ୍ଲାସୌ ବିହାୟାସ୍ମଦହମାସେ ଯଥାସୁଖମ୍ ॥ ୧୩-୬ ॥
ସୁଖାଦିରୂପା ନିୟମଂ ଭାବେଷ୍ୱାଲୋକ୍ୟ ଭୂରିଶଃ ।
ଶୁଭାଶୁଭେ ବିହାୟାସ୍ମାଦହମାସେ ଯଥାସୁଖମ୍ ॥ ୧୩-୭ ॥
୧୪
ଜନକ ଉବାଚ ॥
ପ୍ରକୃତ୍ୟା ଶୂନ୍ୟଚିତ୍ତୋ ଯଃ ପ୍ରମାଦାଦ୍ ଭାବଭାବନଃ ।
ନିଦ୍ରିତୋ ବୋଧିତ ଇବ କ୍ଷୀଣସଂସ୍ମରଣୋ ହି ସଃ ॥ ୧୪-୧ ॥
କ୍ୱ ଧନାନି କ୍ୱ ମିତ୍ରାଣି କ୍ୱ ମେ ବିଷୟଦସ୍ୟବଃ ।
କ୍ୱ ଶାସ୍ତ୍ରଂ କ୍ୱ ଚ ବିଜ୍ଞାନଂ ଯଦା ମେ ଗଲିତା ସ୍ପୃହା ॥ ୧୪-୨ ॥
ବିଜ୍ଞାତେ ସାକ୍ଷିପୁରୁଷେ ପରମାତ୍ମନି ଚେଶ୍ୱରେ ।
ନୈରାଶ୍ୟେ ବନ୍ଧମୋକ୍ଷେ ଚ ନ ଚିନ୍ତା ମୁକ୍ତୟେ ମମ ॥ ୧୪-୩ ॥
ଅନ୍ତର୍ୱିକଲ୍ପଶୂନ୍ୟସ୍ୟ ବହିଃ ସ୍ୱଚ୍ଛନ୍ଦଚାରିଣଃ ।
ଭ୍ରାନ୍ତସ୍ୟେବ ଦଶାସ୍ତାସ୍ତାସ୍ତାଦୃଶା ଏବ ଜାନତେ ॥ ୧୪-୪ ॥
୧୫
ଅଷ୍ଟାବକ୍ର ଉବାଚ ॥
ଯଥାତଥୋପଦେଶେନ କୃତାର୍ଥଃ ସତ୍ତ୍ୱବୁଦ୍ଧିମାନ୍ ।
ଆଜୀବମପି ଜିଜ୍ଞାସୁଃ ପରସ୍ତତ୍ର ବିମୁହ୍ୟତି ॥ ୧୫-୧ ॥
ମୋକ୍ଷୋ ବିଷୟବୈରସ୍ୟଂ ବନ୍ଧୋ ବୈଷୟିକୋ ରସଃ ।
ଏତାବଦେବ ବିଜ୍ଞାନଂ ଯଥେଚ୍ଛସି ତଥା କୁରୁ ॥ ୧୫-୨ ॥
ବାଗ୍ମିପ୍ରାଜ୍ଞାମହୋଦ୍ୟୋଗଂ ଜନଂ ମୂକଜଡାଲସମ୍ ।
କରୋତି ତତ୍ତ୍ୱବୋଧୋଽୟମତସ୍ତ୍ୟକ୍ତୋ ବୁଭୁକ୍ଷଭିଃ ॥ ୧୫-୩ ॥
ନ ତ୍ୱଂ ଦେହୋ ନ ତେ ଦେହୋ ଭୋକ୍ତା କର୍ତା ନ ବା ଭବାନ୍ ।
ଚିଦ୍ରୂପୋଽସି ସଦା ସାକ୍ଷୀ ନିରପେକ୍ଷଃ ସୁଖଂ ଚର ॥ ୧୫-୪ ॥
ରାଗଦ୍ୱେଷୌ ମନୋଧର୍ମୌ ନ ମନସ୍ତେ କଦାଚନ ।
ନିର୍ୱିକଲ୍ପୋଽସି ବୋଧାତ୍ମା ନିର୍ୱିକାରଃ ସୁଖଂ ଚର ॥ ୧୫-୫ ॥
ସର୍ୱଭୂତେଷୁ ଚାତ୍ମାନଂ ସର୍ୱଭୂତାନି ଚାତ୍ମନି ।
ବିଜ୍ଞାୟ ନିରହଙ୍କାରୋ ନିର୍ମମସ୍ତ୍ୱଂ ସୁଖୀ ଭବ ॥ ୧୫-୬ ॥
ବିଶ୍ୱଂ ସ୍ଫୁରତି ଯତ୍ରେଦଂ ତରଙ୍ଗା ଇବ ସାଗରେ ।
ତତ୍ତ୍ୱମେବ ନ ସନ୍ଦେହଶ୍ଚିନ୍ମୂର୍ତେ ବିଜ୍ୱରୋ ଭବ ॥ ୧୫-୭ ॥
ଶ୍ରଦ୍ଧସ୍ୱ ତାତ ଶ୍ରଦ୍ଧସ୍ୱ ନାତ୍ର ମୋଽହଂ କୁରୁଷ୍ୱ ଭୋଃ ।
ଜ୍ଞାନସ୍ୱରୂପୋ ଭଗବାନାତ୍ମା ତ୍ୱଂ ପ୍ରକୃତେଃ ପରଃ ॥ ୧୫-୮ ॥
ଗୁଣୈଃ ସଂବେଷ୍ଟିତୋ ଦେହସ୍ତିଷ୍ଠତ୍ୟାୟାତି ଯାତି ଚ ।
ଆତ୍ମା ନ ଗନ୍ତା ନାଗନ୍ତା କିମେନମନୁଶୋଚସି ॥ ୧୫-୯ ॥
ଦେହସ୍ତିଷ୍ଠତୁ କଲ୍ପାନ୍ତଂ ଗଚ୍ଛତ୍ୱଦ୍ୟୈବ ବା ପୁନଃ ।
କ୍ୱ ବୃଦ୍ଧିଃ କ୍ୱ ଚ ବା ହାନିସ୍ତବ ଚିନ୍ମାତ୍ରରୂପିଣଃ ॥ ୧୫-୧୦ ॥
ତ୍ୱୟ୍ୟନନ୍ତମହାମ୍ଭୋଧୌ ବିଶ୍ୱବୀଚିଃ ସ୍ୱଭାବତଃ ।
ଉଦେତୁ ବାସ୍ତମାୟାତୁ ନ ତେ ବୃଦ୍ଧିର୍ନ ବା କ୍ଷତିଃ ॥ ୧୫-୧୧ ॥
ତାତ ଚିନ୍ମାତ୍ରରୂପୋଽସି ନ ତେ ଭିନ୍ନମିଦଂ ଜଗତ୍ ।
ଅତଃ କସ୍ୟ କଥଂ କୁତ୍ର ହେୟୋପାଦେୟକଲ୍ପନା ॥ ୧୫-୧୨ ॥
ଏକସ୍ମିନ୍ନବ୍ୟଯେ ଶାନ୍ତେ ଚିଦାକାଶେଽମଲେ ତ୍ୱୟି ।
କୁତୋ ଜନ୍ମ କୁତୋ କର୍ମ କୁତୋଽହଙ୍କାର ଏବ ଚ ॥ ୧୫-୧୩ ॥
ଯତ୍ତ୍ୱଂ ପଶ୍ୟସି ତତ୍ରୈକସ୍ତ୍ୱମେବ ପ୍ରତିଭାସସେ ।
କିଂ ପୃଥକ୍ ଭାସତେ ସ୍ୱର୍ଣାତ୍ କଟକାଙ୍ଗଦନୂପୁରମ୍ ॥ ୧୫-୧୪ ॥
ଅୟଂ ସୋଽହମୟଂ ନାହଂ ବିଭାଗମିତି ସନ୍ତ୍ୟଜ ।
ସର୍ୱମାତ୍ମେତି ନିଶ୍ଚିତ୍ୟ ନିଃସଙ୍କଲ୍ପଃ ସୁଖୀ ଭବ ॥ ୧୫-୧୫ ॥
ତବୈବାଜ୍ଞାନତୋ ବିଶ୍ୱଂ ତ୍ୱମେକଃ ପରମାର୍ଥତଃ ।
ତ୍ୱତ୍ତୋଽନ୍ୟୋ ନାସ୍ତି ସଂସାରୀ ନାସଂସାରୀ ଚ କଶ୍ଚନ ॥ ୧୫-୧୬ ॥
ଭ୍ରାନ୍ତିମାତ୍ରମିଦଂ ବିଶ୍ୱଂ ନ କିଞ୍ଚିଦିତି ନିଶ୍ଚୟୀ ।
ନିର୍ୱାସନଃ ସ୍ଫୂର୍ତିମାତ୍ରୋ ନ କିଞ୍ଚିଦିବ ଶାମ୍ୟତି ॥ ୧୫-୧୭ ॥
ଏକ ଏବ ଭବାମ୍ଭୋଧାବାସୀଦସ୍ତି ଭବିଷ୍ୟତି ।
ନ ତେ ବନ୍ଧୋଽସ୍ତି ମୋକ୍ଷୋ ବା କୃତ୍ୟକୃତ୍ୟଃ ସୁଖଂ ଚର ॥ ୧୫-୧୮ ॥
ମା ସଙ୍କଲ୍ପବିକଲ୍ପାଭ୍ୟାଂ ଚିତ୍ତଂ କ୍ଷୋଭୟ ଚିନ୍ମୟ ।
ଉପଶାମ୍ୟ ସୁଖଂ ତିଷ୍ଠ ସ୍ୱାତ୍ମନ୍ୟାନନ୍ଦବିଗ୍ରହେ ॥ ୧୫-୧୯ ॥
ତ୍ୟଜୈବ ଧ୍ୟାନଂ ସର୍ୱତ୍ର ମା କିଞ୍ଚିଦ୍ ହୃଦି ଧାରୟ ।
ଆତ୍ମା ତ୍ୱଂ ମୁକ୍ତ ଏବାସି କିଂ ବିମୃଶ୍ୟ କରିଷ୍ୟସି ॥ ୧୫-୨୦ ॥
୧୬
ଅଷ୍ଟାବକ୍ର ଉବାଚ ॥
ଆଚକ୍ଷ୍ୱ ଶୃଣୁ ବା ତାତ ନାନାଶାସ୍ତ୍ରାଣ୍ୟନେକଶଃ ।
ତଥାପି ନ ତବ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟଂ ସର୍ୱବିସ୍ମରଣାଦ୍ ଋତେ ॥ ୧୬-୧ ॥
ଭୋଗଂ କର୍ମ ସମାଧିଂ ବା କୁରୁ ବିଜ୍ଞ ତଥାପି ତେ ।
ଚିତ୍ତଂ ନିରସ୍ତସର୍ୱାଶମତ୍ୟର୍ଥଂ ରୋଚୟିଷ୍ୟତି ॥ ୧୬-୨ ॥
ଆୟାସାତ୍ସକଲୋ ଦୁଃଖୀ ନୈନଂ ଜାନାତି କଶ୍ଚନ ।
ଅନେନୈବୋପଦେଶେନ ଧନ୍ୟଃ ପ୍ରାପ୍ନୋତି ନିର୍ୱୃତିମ୍ ॥ ୧୬-୩ ॥
ବ୍ୟାପାରେ ଖିଦ୍ୟତେ ଯସ୍ତୁ ନିମେଷୋନ୍ମେଷୟୋରପି ।
ତସ୍ୟାଲସ୍ୟ ଧୁରୀଣସ୍ୟ ସୁଖଂ ନନ୍ୟସ୍ୟ କସ୍ୟଚିତ୍ ॥ ୧୬-୪ ॥
ଇଦଂ କୃତମିଦଂ ନେତି ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱୈର୍ମୁକ୍ତଂ ଯଦା ମନଃ ।
ଧର୍ମାର୍ଥକାମମୋକ୍ଷେଷୁ ନିରପେକ୍ଷଂ ତଦା ଭବେତ୍ ॥ ୧୬-୫ ॥
ବିରକ୍ତୋ ବିଷୟଦ୍ୱେଷ୍ଟା ରାଗୀ ବିଷୟଲୋଲୁପଃ ।
ଗ୍ରହମୋକ୍ଷବିହୀନସ୍ତୁ ନ ବିରକ୍ତୋ ନ ରାଗବାନ୍ ॥ ୧୬-୬ ॥
ହେୟୋପାଦେୟତା ତାବତ୍ସଂସାରବିଟପାଙ୍କୁରଃ ।
ସ୍ପୃହା ଜୀବତି ଯାବଦ୍ ବୈ ନିର୍ୱିଚାରଦଶାସ୍ପଦମ୍ ॥ ୧୬-୭ ॥
ପ୍ରବୃତ୍ତୌ ଜାୟତେ ରାଗୋ ନିର୍ୱୃତ୍ତୌ ଦ୍ୱେଷ ଏବ ହି ।
ନିର୍ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱୋ ବାଲବଦ୍ ଧୀମାନ୍ ଏବମେବ ବ୍ୟବସ୍ଥିତଃ ॥ ୧୬-୮ ॥
ହାତୁମିଚ୍ଛତି ସଂସାରଂ ରାଗୀ ଦୁଃଖଜିହାସୟା ।
ବୀତରାଗୋ ହି ନିର୍ଦୁଃଖସ୍ତସ୍ମିନ୍ନପି ନ ଖିଦ୍ୟତି ॥ ୧୬-୯ ॥
ଯସ୍ୟାଭିମାନୋ ମୋକ୍ଷେଽପି ଦେହେଽପି ମମତା ତଥା ।
ନ ଚ ଜ୍ଞାନୀ ନ ବା ଯୋଗୀ କେବଲଂ ଦୁଃଖଭାଗସୌ ॥ ୧୬-୧୦ ॥
ହରୋ ଯଦ୍ୟୁପଦେଷ୍ଟା ତେ ହରିଃ କମଲଜୋଽପି ବା ।
ତଥାପି ନ ତବ ସ୍ୱାଥ୍ୟଂ ସର୍ୱବିସ୍ମରଣାଦୃତେ ॥ ୧୬-୧୧ ॥
୧୭
ଅଷ୍ଟାବକ୍ର ଉବାଚ ॥
ତେନ ଜ୍ଞାନଫଲଂ ପ୍ରାପ୍ତଂ ଯୋଗାଭ୍ୟାସଫଲଂ ତଥା ।
ତୃପ୍ତଃ ସ୍ୱଚ୍ଛେନ୍ଦ୍ରିୟୋ ନିତ୍ୟମେକାକୀ ରମତେ ତୁ ଯଃ ॥ ୧୭-୧ ॥
ନ କଦାଚିଜ୍ଜଗତ୍ୟସ୍ମିନ୍ ତତ୍ତ୍ୱଜ୍ଞୋ ହନ୍ତ ଖିଦ୍ୟତି ।
ଯତ ଏକେନ ତେନେଦଂ ପୂର୍ଣଂ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡମଣ୍ଡଲମ୍ ॥ ୧୭-୨ ॥
ନ ଜାତୁ ବିଷୟାଃ କେଽପି ସ୍ୱାରାମଂ ହର୍ଷୟନ୍ତ୍ୟମୀ ।
ସଲ୍ଲକୀପଲ୍ଲବପ୍ରୀତମିବେଭଂ ନିମ୍ବପଲ୍ଲବାଃ ॥ ୧୭-୩ ॥
ଯସ୍ତୁ ଭୋଗେଷୁ ଭୁକ୍ତେଷୁ ନ ଭବତ୍ୟଧିବାସିତଃ ।
ଅଭୁକ୍ତେଷୁ ନିରାକାଙ୍କ୍ଷୀ ତଦୃଶୋ ଭବଦୁର୍ଲଭଃ ॥ ୧୭-୪ ॥
ବୁଭୁକ୍ଷୁରିହ ସଂସାରେ ମୁମୁକ୍ଷୁରପି ଦୃଶ୍ୟତେ ।
ଭୋଗମୋକ୍ଷନିରାକାଙ୍କ୍ଷୀ ବିରଲୋ ହି ମହାଶୟଃ ॥ ୧୭-୫ ॥
ଧର୍ମାର୍ଥକାମମୋକ୍ଷେଷୁ ଜୀବିତେ ମରଣେ ତଥା ।
କସ୍ୟାପ୍ୟୁଦାରଚିତ୍ତସ୍ୟ ହେୟୋପାଦେୟତା ନ ହି ॥ ୧୭-୬ ॥
ବାଞ୍ଛା ନ ବିଶ୍ୱବିଲୟେ ନ ଦ୍ୱେଷସ୍ତସ୍ୟ ଚ ସ୍ଥିତୌ ।
ଯଥା ଜୀବିକୟା ତସ୍ମାଦ୍ ଧନ୍ୟ ଆସ୍ତେ ଯଥା ସୁଖମ୍ ॥ ୧୭-୭ ॥
କୃତାର୍ଥୋଽନେନ ଜ୍ଞାନେନେତ୍ୟେବଂ ଗଲିତଧୀଃ କୃତୀ ।
ପଶ୍ୟନ୍ ଶୃଣ୍ୱନ୍ ସ୍ପୃଶନ୍ ଜିଘ୍ରନ୍ନ୍
ଅଶ୍ନନ୍ନାସ୍ତେ ଯଥା ସୁଖମ୍ ॥ ୧୭-୮ ॥
ଶୂନ୍ୟା ଦୃଷ୍ଟିର୍ୱୃଥା ଚେଷ୍ଟା ବିକଲାନୀନ୍ଦ୍ରିୟାଣି ଚ ।
ନ ସ୍ପୃହା ନ ବିରକ୍ତିର୍ୱା କ୍ଷୀଣସଂସାରସାଗରେ ॥ ୧୭-୯ ॥
ନ ଜାଗର୍ତି ନ ନିଦ୍ରାତି ନୋନ୍ମୀଲତି ନ ମୀଲତି ।
ଅହୋ ପରଦଶା କ୍ୱାପି ବର୍ତତେ ମୁକ୍ତଚେତସଃ ॥ ୧୭-୧୦ ॥
ସର୍ୱତ୍ର ଦୃଶ୍ୟତେ ସ୍ୱସ୍ଥଃ ସର୍ୱତ୍ର ବିମଲାଶୟଃ ।
ସମସ୍ତବାସନା ମୁକ୍ତୋ ମୁକ୍ତଃ ସର୍ୱତ୍ର ରାଜତେ ॥ ୧୭-୧୧ ॥
ପଶ୍ୟନ୍ ଶୃଣ୍ୱନ୍ ସ୍ପୃଶନ୍ ଜିଘ୍ରନ୍ନ୍ ଅଶ୍ନନ୍
ଗୃଣ୍ହନ୍ ବଦନ୍ ବ୍ରଜନ୍ ।
ଈହିତାନୀହିତୈର୍ମୁକ୍ତୋ ମୁକ୍ତ ଏବ ମହାଶୟଃ ॥ ୧୭-୧୨ ॥
ନ ନିନ୍ଦତି ନ ଚ ସ୍ତୌତି ନ ହୃଷ୍ୟତି ନ କୁପ୍ୟତି ।
ନ ଦଦାତି ନ ଗୃଣ୍ହାତି ମୁକ୍ତଃ ସର୍ୱତ୍ର ନୀରସଃ ॥ ୧୭-୧୩ ॥
ସାନୁରାଗାଂ ସ୍ତ୍ରିୟଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ୱା ମୃତ୍ୟୁଂ ବା ସମୁପସ୍ଥିତମ୍ ।
ଅବିହ୍ୱଲମନାଃ ସ୍ୱସ୍ଥୋ ମୁକ୍ତ ଏବ ମହାଶୟଃ ॥ ୧୭-୧୪ ॥
ସୁଖେ ଦୁଃଖେ ନରେ ନାର୍ୟାଂ ସମ୍ପତ୍ସୁ ଚ ବିପତ୍ସୁ ଚ ।
ବିଶେଷୋ ନୈବ ଧୀରସ୍ୟ ସର୍ୱତ୍ର ସମଦର୍ଶିନଃ ॥ ୧୭-୧୫ ॥
ନ ହିଂସା ନୈବ କାରୁଣ୍ୟଂ ନୌଦ୍ଧତ୍ୟଂ ନ ଚ ଦୀନତା ।
ନାଶ୍ଚର୍ୟଂ ନୈବ ଚ କ୍ଷୋଭଃ କ୍ଷୀଣସଂସରଣେ ନରେ ॥ ୧୭-୧୬ ॥
ନ ମୁକ୍ତୋ ବିଷୟଦ୍ୱେଷ୍ଟା ନ ବା ବିଷୟଲୋଲୁପଃ ।
ଅସଂସକ୍ତମନା ନିତ୍ୟଂ ପ୍ରାପ୍ତାପ୍ରାପ୍ତମୁପାଶ୍ନୁତେ ॥ ୧୭-୧୭ ॥
ସମାଧାନସମାଧାନହିତାହିତବିକଲ୍ପନାଃ ।
ଶୂନ୍ୟଚିତ୍ତୋ ନ ଜାନାତି କୈବଲ୍ୟମିବ ସଂସ୍ଥିତଃ ॥ ୧୭-୧୮ ॥
ନିର୍ମମୋ ନିରହଙ୍କାରୋ ନ କିଞ୍ଚିଦିତି ନିଶ୍ଚିତଃ ।
ଅନ୍ତର୍ଗଲିତସର୍ୱାଶଃ କୁର୍ୱନ୍ନପି କରୋତି ନ ॥ ୧୭-୧୯ ॥
ମନଃପ୍ରକାଶସଂମୋହସ୍ୱପ୍ନଜାଡ୍ୟବିବର୍ଜିତଃ ।
ଦଶାଂ କାମପି ସମ୍ପ୍ରାପ୍ତୋ ଭବେଦ୍ ଗଲିତମାନସଃ ॥ ୧୭-୨୦ ॥
୧୮
ଅଷ୍ଟାବକ୍ର ଉବାଚ ॥
ଯସ୍ୟ ବୋଧୋଦୟେ ତାବତ୍ସ୍ୱପ୍ନବଦ୍ ଭବତି ଭ୍ରମଃ ।
ତସ୍ମୈ ସୁଖୈକରୂପାୟ ନମଃ ଶାନ୍ତାୟ ତେଜସେ ॥ ୧୮-୧ ॥
ଅର୍ଜୟିତ୍ୱାଖିଲାନ୍ ଅର୍ଥାନ୍ ଭୋଗାନାପ୍ନୋତି ପୁଷ୍କଲାନ୍ ।
ନ ହି ସର୍ୱପରିତ୍ୟାଗମନ୍ତରେଣ ସୁଖୀ ଭବେତ୍ ॥ ୧୮-୨ ॥
କର୍ତବ୍ୟଦୁଃଖମାର୍ତଣ୍ଡଜ୍ୱାଲାଦଗ୍ଧାନ୍ତରାତ୍ମନଃ ।
କୁତଃ ପ୍ରଶମପୀୟୂଷଧାରାସାରମୃତେ ସୁଖମ୍ ॥ ୧୮-୩ ॥
ଭବୋଽୟଂ ଭାବନାମାତ୍ରୋ ନ କିଞ୍ଚିତ୍ ପରମର୍ଥତଃ ।
ନାସ୍ତ୍ୟଭାବଃ ସ୍ୱଭାବାନାଂ ଭାବାଭାବବିଭାବିନାମ୍ ॥ ୧୮-୪ ॥
ନ ଦୂରଂ ନ ଚ ସଙ୍କୋଚାଲ୍ଲବ୍ଧମେବାତ୍ମନଃ ପଦମ୍ ।
ନିର୍ୱିକଲ୍ପଂ ନିରାୟାସଂ ନିର୍ୱିକାରଂ ନିରଞ୍ଜନମ୍ ॥ ୧୮-୫ ॥
ବ୍ୟାମୋହମାତ୍ରବିରତୌ ସ୍ୱରୂପାଦାନମାତ୍ରତଃ ।
ବୀତଶୋକା ବିରାଜନ୍ତେ ନିରାବରଣଦୃଷ୍ଟୟଃ ॥ ୧୮-୬ ॥
ସମସ୍ତଂ କଲ୍ପନାମାତ୍ରମାତ୍ମା ମୁକ୍ତଃ ସନାତନଃ ।
ଇତି ବିଜ୍ଞାୟ ଧୀରୋ ହି କିମଭ୍ୟସ୍ୟତି ବାଲବତ୍ ॥ ୧୮-୭ ॥
ଆତ୍ମା ବ୍ରହ୍ମେତି ନିଶ୍ଚିତ୍ୟ ଭାବାଭାବୌ ଚ କଲ୍ପିତୌ ।
ନିଷ୍କାମଃ କିଂ ବିଜାନାତି କିଂ ବ୍ରୂତେ ଚ କରୋତି କିମ୍ ॥ ୧୮-୮ ॥
ଅୟଂ ସୋଽହମୟଂ ନାହମିତି କ୍ଷୀଣା ବିକଲ୍ପନା ।
ସର୍ୱମାତ୍ମେତି ନିଶ୍ଚିତ୍ୟ ତୂଷ୍ଣୀମ୍ଭୂତସ୍ୟ ଯୋଗିନଃ ॥ ୧୮-୯ ॥
ନ ବିକ୍ଷେପୋ ନ ଚୈକାଗ୍ର୍ୟଂ ନାତିବୋଧୋ ନ ମୂଢତା ।
ନ ସୁଖଂ ନ ଚ ବା ଦୁଃଖମୁପଶାନ୍ତସ୍ୟ ଯୋଗିନଃ ॥ ୧୮-୧୦ ॥
ସ୍ୱାରାଜ୍ୟେ ଭୈକ୍ଷବୃତ୍ତୌ ଚ ଲାଭାଲାଭେ ଜନେ ବନେ ।
ନିର୍ୱିକଲ୍ପସ୍ୱଭାବସ୍ୟ ନ ବିଶେଷୋଽସ୍ତି ଯୋଗିନଃ ॥ ୧୮-୧୧ ॥
କ୍ୱ ଧର୍ମଃ କ୍ୱ ଚ ବା କାମଃ କ୍ୱ ଚାର୍ଥଃ କ୍ୱ ବିବେକିତା ।
ଇଦଂ କୃତମିଦଂ ନେତି ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱୈର୍ମୁକ୍ତସ୍ୟ ଯୋଗିନଃ ॥ ୧୮-୧୨ ॥
କୃତ୍ୟଂ କିମପି ନୈବାସ୍ତି ନ କାପି ହୃଦି ରଞ୍ଜନା ।
ଯଥା ଜୀବନମେବେହ ଜୀବନ୍ମୁକ୍ତସ୍ୟ ଯୋଗିନଃ ॥ ୧୮-୧୩ ॥
କ୍ୱ ମୋହଃ କ୍ୱ ଚ ବା ବିଶ୍ୱଂ କ୍ୱ ତଦ୍ ଧ୍ୟାନଂ କ୍ୱ ମୁକ୍ତତା ।
ସର୍ୱସଙ୍କଲ୍ପସୀମାୟାଂ ବିଶ୍ରାନ୍ତସ୍ୟ ମହାତ୍ମନଃ ॥ ୧୮-୧୪ ॥
ଯେନ ବିଶ୍ୱମିଦଂ ଦୃଷ୍ଟଂ ସ ନାସ୍ତୀତି କରୋତୁ ବୈ ।
ନିର୍ୱାସନଃ କିଂ କୁରୁତେ ପଶ୍ୟନ୍ନପି ନ ପଶ୍ୟତି ॥ ୧୮-୧୫ ॥
ଯେନ ଦୃଷ୍ଟଂ ପରଂ ବ୍ରହ୍ମ ସୋଽହଂ ବ୍ରହ୍ମେତି ଚିନ୍ତୟେତ୍ ।
କିଂ ଚିନ୍ତୟତି ନିଶ୍ଚିନ୍ତୋ ଦ୍ୱିତୀୟଂ ଯୋ ନ ପଶ୍ୟତି ॥ ୧୮-୧୬ ॥
ଦୃଷ୍ଟୋ ଯେନାତ୍ମବିକ୍ଷେପୋ ନିରୋଧଂ କୁରୁତେ ତ୍ୱସୌ ।
ଉଦାରସ୍ତୁ ନ ବିକ୍ଷିପ୍ତଃ ସାଧ୍ୟାଭାବାତ୍କରୋତି କିମ୍ ॥ ୧୮-୧୭ ॥
ଧୀରୋ ଲୋକବିପର୍ୟସ୍ତୋ ବର୍ତମାନୋଽପି ଲୋକବତ୍ ।
ନ ସମାଧିଂ ନ ବିକ୍ଷେପଂ ନ ଲୋପଂ ସ୍ୱସ୍ୟ ପଶ୍ୟତି ॥ ୧୮-୧୮ ॥
ଭାବାଭାବବିହୀନୋ ଯସ୍ତୃପ୍ତୋ ନିର୍ୱାସନୋ ବୁଧଃ ।
ନୈବ କିଞ୍ଚିତ୍କୃତଂ ତେନ ଲୋକଦୃଷ୍ଟ୍ୟା ବିକୁର୍ୱତା ॥ ୧୮-୧୯ ॥
ପ୍ରବୃତ୍ତୌ ବା ନିବୃତ୍ତୌ ବା ନୈବ ଧୀରସ୍ୟ ଦୁର୍ଗ୍ରହଃ ।
ଯଦା ଯତ୍କର୍ତୁମାୟାତି ତତ୍କୃତ୍ୱା ତିଷ୍ଠତଃ ସୁଖମ୍ ॥ ୧୮-୨୦ ॥
ନିର୍ୱାସନୋ ନିରାଲମ୍ବଃ ସ୍ୱଚ୍ଛନ୍ଦୋ ମୁକ୍ତବନ୍ଧନଃ ।
କ୍ଷିପ୍ତଃ ସଂସ୍କାରବାତେନ ଚେଷ୍ଟତେ ଶୁଷ୍କପର୍ଣବତ୍ ॥ ୧୮-୨୧ ॥
ଅସଂସାରସ୍ୟ ତୁ କ୍ୱାପି ନ ହର୍ଷୋ ନ ବିଷାଦତା ।
ସ ଶୀତଲମନା ନିତ୍ୟଂ ବିଦେହ ଇବ ରାଜୟେ ॥ ୧୮-୨୨ ॥
କୁତ୍ରାପି ନ ଜିହାସାସ୍ତି ନାଶୋ ବାପି ନ କୁତ୍ରଚିତ୍ ।
ଆତ୍ମାରାମସ୍ୟ ଧୀରସ୍ୟ ଶୀତଲାଚ୍ଛତରାତ୍ମନଃ ॥ ୧୮-୨୩ ॥
ପ୍ରକୃତ୍ୟା ଶୂନ୍ୟଚିତ୍ତସ୍ୟ କୁର୍ୱତୋଽସ୍ୟ ଯଦୃଚ୍ଛୟା ।
ପ୍ରାକୃତସ୍ୟେବ ଧୀରସ୍ୟ ନ ମାନୋ ନାବମାନତା ॥ ୧୮-୨୪ ॥
କୃତଂ ଦେହେନ କର୍ମେଦଂ ନ ମୟା ଶୁଦ୍ଧରୂପିଣା ।
ଇତି ଚିନ୍ତାନୁରୋଧୀ ଯଃ କୁର୍ୱନ୍ନପି କରୋତି ନ ॥ ୧୮-୨୫ ॥
ଅତଦ୍ୱାଦୀବ କୁରୁତେ ନ ଭବେଦପି ବାଲିଶଃ ।
ଜୀବନ୍ମୁକ୍ତଃ ସୁଖୀ ଶ୍ରୀମାନ୍ ସଂସରନ୍ନପି ଶୋଭତେ ॥ ୧୮-୨୬ ॥
ନାନାବିଚାରସୁଶ୍ରାନ୍ତୋ ଧୀରୋ ବିଶ୍ରାନ୍ତିମାଗତଃ ।
ନ କଲ୍ପତେ ନ ଜାତି ନ ଶୃଣୋତି ନ ପଶ୍ୟତି ॥ ୧୮-୨୭ ॥
ଅସମାଧେରବିକ୍ଷେପାନ୍ ନ ମୁମୁକ୍ଷୁର୍ନ ଚେତରଃ ।
ନିଶ୍ଚିତ୍ୟ କଲ୍ପିତଂ ପଶ୍ୟନ୍ ବ୍ରହ୍ମୈବାସ୍ତେ ମହାଶୟଃ ॥ ୧୮-୨୮ ॥
ଯସ୍ୟାନ୍ତଃ ସ୍ୟାଦହଙ୍କାରୋ ନ କରୋତି କରୋତି ସଃ ।
ନିରହଙ୍କାରଧୀରେଣ ନ କିଞ୍ଚିଦକୃତଂ କୃତମ୍ ॥ ୧୮-୨୯ ॥
ନୋଦ୍ୱିଗ୍ନଂ ନ ଚ ସନ୍ତୁଷ୍ଟମକର୍ତୃ ସ୍ପନ୍ଦବର୍ଜିତମ୍ ।
ନିରାଶଂ ଗତସନ୍ଦେହଂ ଚିତ୍ତଂ ମୁକ୍ତସ୍ୟ ରାଜତେ ॥ ୧୮-୩୦ ॥
ନିର୍ଧ୍ୟାତୁଂ ଚେଷ୍ଟିତୁଂ ବାପି ଯଚ୍ଚିତ୍ତଂ ନ ପ୍ରବର୍ତତେ ।
ନିର୍ନିମିତ୍ତମିଦଂ କିନ୍ତୁ ନିର୍ଧ୍ୟାୟେତି ବିଚେଷ୍ଟତେ ॥ ୧୮-୩୧ ॥
ତତ୍ତ୍ୱଂ ଯଥାର୍ଥମାକର୍ଣ୍ୟ ମନ୍ଦଃ ପ୍ରାପ୍ନୋତି ମୂଢତାମ୍ ।
ଅଥବା ଯାତି ସଙ୍କୋଚମମୂଢଃ କୋଽପି ମୂଢବତ୍ ॥ ୧୮-୩୨ ॥
ଏକାଗ୍ରତା ନିରୋଧୋ ବା ମୂଢୈରଭ୍ୟସ୍ୟତେ ଭୃଶମ୍ ।
ଧୀରାଃ କୃତ୍ୟଂ ନ ପଶ୍ୟନ୍ତି ସୁପ୍ତବତ୍ସ୍ୱପଦେ ସ୍ଥିତାଃ ॥ ୧୮-୩୩ ॥
ଅପ୍ରୟତ୍ନାତ୍ ପ୍ରୟତ୍ନାଦ୍ ବା ମୂଢୋ ନାପ୍ନୋତି ନିର୍ୱୃତିମ୍ ।
ତତ୍ତ୍ୱନିଶ୍ଚୟମାତ୍ରେଣ ପ୍ରାଜ୍ଞୋ ଭବତି ନିର୍ୱୃତଃ ॥ ୧୮-୩୪ ॥
ଶୁଦ୍ଧଂ ବୁଦ୍ଧଂ ପ୍ରିୟଂ ପୂର୍ଣଂ ନିଷ୍ପ୍ରପଞ୍ଚଂ ନିରାମୟମ୍ ।
ଆତ୍ମାନଂ ତଂ ନ ଜାନନ୍ତି ତତ୍ରାଭ୍ୟାସପରା ଜନାଃ ॥ ୧୮-୩୫ ॥
ନାପ୍ନୋତି କର୍ମଣା ମୋକ୍ଷଂ ବିମୂଢୋଽଭ୍ୟାସରୂପିଣା ।
ଧନ୍ୟୋ ବିଜ୍ଞାନମାତ୍ରେଣ ମୁକ୍ତସ୍ତିଷ୍ଠତ୍ୟବିକ୍ରିୟଃ ॥ ୧୮-୩୬ ॥
ମୂଢୋ ନାପ୍ନୋତି ତଦ୍ ବ୍ରହ୍ମ ଯତୋ ଭବିତୁମିଚ୍ଛତି ।
ଅନିଚ୍ଛନ୍ନପି ଧୀରୋ ହି ପରବ୍ରହ୍ମସ୍ୱରୂପଭାକ୍ ॥ ୧୮-୩୭ ॥
ନିରାଧାରା ଗ୍ରହବ୍ୟଗ୍ରା ମୂଢାଃ ସଂସାରପୋଷକାଃ ।
ଏତସ୍ୟାନର୍ଥମୂଲସ୍ୟ ମୂଲଚ୍ଛେଦଃ କୃତୋ ବୁଧୈଃ ॥ ୧୮-୩୮ ॥
ନ ଶାନ୍ତିଂ ଲଭତେ ମୂଢୋ ଯତଃ ଶମିତୁମିଚ୍ଛତି ।
ଧୀରସ୍ତତ୍ତ୍ୱଂ ବିନିଶ୍ଚିତ୍ୟ ସର୍ୱଦା ଶାନ୍ତମାନସଃ ॥ ୧୮-୩୯ ॥
କ୍ୱାତ୍ମନୋ ଦର୍ଶନଂ ତସ୍ୟ ଯଦ୍ ଦୃଷ୍ଟମବଲମ୍ବତେ ।
ଧୀରାସ୍ତଂ ତଂ ନ ପଶ୍ୟନ୍ତି ପଶ୍ୟନ୍ତ୍ୟାତ୍ମାନମବ୍ୟଯମ୍ ॥ ୧୮-୪୦ ॥
କ୍ୱ ନିରୋଧୋ ବିମୂଢସ୍ୟ ଯୋ ନିର୍ବନ୍ଧଂ କରୋତି ବୈ ।
ସ୍ୱାରାମସ୍ୟୈବ ଧୀରସ୍ୟ ସର୍ୱଦାସାବକୃତ୍ରିମଃ ॥ ୧୮-୪୧ ॥
ଭାବସ୍ୟ ଭାବକଃ କଶ୍ଚିନ୍ ନ କିଞ୍ଚିଦ୍ ଭାବକୋପରଃ ।
ଉଭୟାଭାବକଃ କଶ୍ଚିଦ୍ ଏବମେବ ନିରାକୁଲଃ ॥ ୧୮-୪୨ ॥
ଶୁଦ୍ଧମଦ୍ୱୟମାତ୍ମାନଂ ଭାବୟନ୍ତି କୁବୁଦ୍ଧୟଃ ।
ନ ତୁ ଜାନନ୍ତି ସଂମୋହାଦ୍ୟାବଜ୍ଜୀବମନିର୍ୱୃତାଃ ॥ ୧୮-୪୩ ॥
ମୁମୁକ୍ଷୋର୍ବୁଦ୍ଧିରାଲମ୍ବମନ୍ତରେଣ ନ ବିଦ୍ୟତେ ।
ନିରାଲମ୍ବୈବ ନିଷ୍କାମା ବୁଦ୍ଧିର୍ମୁକ୍ତସ୍ୟ ସର୍ୱଦା ॥ ୧୮-୪୪ ॥
ବିଷୟଦ୍ୱୀପିନୋ ବୀକ୍ଷ୍ୟ ଚକିତାଃ ଶରଣାର୍ଥିନଃ ।
ବିଶନ୍ତି ଝଟିତି କ୍ରୋଡଂ ନିରୋଧୈକାଗ୍ରସିଦ୍ଧୟେ ॥ ୧୮-୪୫ ॥
ନିର୍ୱାସନଂ ହରିଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ୱା ତୂଷ୍ଣୀଂ ବିଷୟଦନ୍ତିନଃ ।
ପଲାୟନ୍ତେ ନ ଶକ୍ତାସ୍ତେ ସେବନ୍ତେ କୃତଚାଟବଃ ॥ ୧୮-୪୬ ॥
ନ ମୁକ୍ତିକାରିକାଂ ଧତ୍ତେ ନିଃଶଙ୍କୋ ଯୁକ୍ତମାନସଃ ।
ପଶ୍ୟନ୍ ଶୃଣ୍ୱନ୍ ସ୍ପୃଶନ୍ ଜିଘ୍ରନ୍ନଶ୍ନନ୍ନାସ୍ତେ ଯଥାସୁଖମ୍ ॥ ୧୮-୪୭ ॥
ବସ୍ତୁଶ୍ରବଣମାତ୍ରେଣ ଶୁଦ୍ଧବୁଦ୍ଧିର୍ନିରାକୁଲଃ ।
ନୈବାଚାରମନାଚାରମୌଦାସ୍ୟଂ ବା ପ୍ରପଶ୍ୟତି ॥ ୧୮-୪୮ ॥
ଯଦା ଯତ୍କର୍ତୁମାୟାତି ତଦା ତତ୍କୁରୁତେ ଋଜୁଃ ।
ଶୁଭଂ ବାପ୍ୟଶୁଭଂ ବାପି ତସ୍ୟ ଚେଷ୍ଟା ହି ବାଲବତ୍ ॥ ୧୮-୪୯ ॥
ସ୍ୱାତନ୍ତ୍ର୍ୟାତ୍ସୁଖମାପ୍ନୋତି ସ୍ୱାତନ୍ତ୍ର୍ୟାଲ୍ଲଭତେ ପରମ୍ ।
ସ୍ୱାତନ୍ତ୍ର୍ୟାନ୍ନିର୍ୱୃତିଂ ଗଚ୍ଛେତ୍ସ୍ୱାତନ୍ତ୍ର୍ୟାତ୍ ପରମଂ ପଦମ୍ ॥ ୧୮-୫୦ ॥
ଅକର୍ତୃତ୍ୱମଭୋକ୍ତୃତ୍ୱଂ ସ୍ୱାତ୍ମନୋ ମନ୍ୟତେ ଯଦା ।
ତଦା କ୍ଷୀଣା ଭବନ୍ତ୍ୟେବ ସମସ୍ତାଶ୍ଚିତ୍ତବୃତ୍ତୟଃ ॥ ୧୮-୫୧ ॥
ଉଚ୍ଛୃଙ୍ଖଲାପ୍ୟକୃତିକା ସ୍ଥିତିର୍ଧୀରସ୍ୟ ରାଜତେ ।
ନ ତୁ ସସ୍ପୃହଚିତ୍ତସ୍ୟ ଶାନ୍ତିର୍ମୂଢସ୍ୟ କୃତ୍ରିମା ॥ ୧୮-୫୨ ॥
ବିଲସନ୍ତି ମହାଭୋଗୈର୍ୱିଶନ୍ତି ଗିରିଗହ୍ୱରାନ୍ ।
ନିରସ୍ତକଲ୍ପନା ଧୀରା ଅବଦ୍ଧା ମୁକ୍ତବୁଦ୍ଧୟଃ ॥ ୧୮-୫୩ ॥
ଶ୍ରୋତ୍ରିୟଂ ଦେବତାଂ ତୀର୍ଥମଙ୍ଗନାଂ ଭୂପତିଂ ପ୍ରିୟମ୍ ।
ଦୃଷ୍ଟ୍ୱା ସମ୍ପୂଜ୍ୟ ଧୀରସ୍ୟ ନ କାପି ହୃଦି ବାସନା ॥ ୧୮-୫୪ ॥
ଭୃତ୍ୟୈଃ ପୁତ୍ରୈଃ କଲତ୍ରୈଶ୍ଚ ଦୌହିତ୍ରୈଶ୍ଚାପି ଗୋତ୍ରଜୈଃ ।
ବିହସ୍ୟ ଧିକ୍କୃତୋ ଯୋଗୀ ନ ଯାତି ବିକୃତିଂ ମନାକ୍ ॥ ୧୮-୫୫ ॥
ସନ୍ତୁଷ୍ଟୋଽପି ନ ସନ୍ତୁଷ୍ଟଃ ଖିନ୍ନୋଽପି ନ ଚ ଖିଦ୍ୟତେ ।
ତସ୍ୟାଶ୍ଚର୍ୟଦଶାଂ ତାଂ ତାଂ ତାଦୃଶା ଏବ ଜାନତେ ॥ ୧୮-୫୬ ॥
କର୍ତବ୍ୟତୈବ ସଂସାରୋ ନ ତାଂ ପଶ୍ୟନ୍ତି ସୂରୟଃ ।
ଶୂନ୍ୟାକାରା ନିରାକାରା ନିର୍ୱିକାରା ନିରାମୟାଃ ॥ ୧୮-୫୭ ॥
ଅକୁର୍ୱନ୍ନପି ସଙ୍କ୍ଷୋଭାଦ୍ ବ୍ୟଗ୍ରଃ ସର୍ୱତ୍ର ମୂଢଧୀଃ ।
କୁର୍ୱନ୍ନପି ତୁ କୃତ୍ୟାନି କୁଶଲୋ ହି ନିରାକୁଲଃ ॥ ୧୮-୫୮ ॥
ସୁଖମାସ୍ତେ ସୁଖଂ ଶେତେ ସୁଖମାୟାତି ଯାତି ଚ ।
ସୁଖଂ ବକ୍ତି ସୁଖଂ ଭୁଙ୍କ୍ତେ ବ୍ୟବହାରେଽପି ଶାନ୍ତଧୀଃ ॥ ୧୮-୫୯ ॥
ସ୍ୱଭାବାଦ୍ୟସ୍ୟ ନୈବାର୍ତିର୍ଲୋକବଦ୍ ବ୍ୟବହାରିଣଃ ।
ମହାହୃଦ ଇବାକ୍ଷୋଭ୍ୟୋ ଗତକ୍ଲେଶଃ ସୁଶୋଭତେ ॥ ୧୮-୬୦ ॥
ନିବୃତ୍ତିରପି ମୂଢସ୍ୟ ପ୍ରବୃତ୍ତି ରୁପଜାୟତେ ।
ପ୍ରବୃତ୍ତିରପି ଧୀରସ୍ୟ ନିବୃତ୍ତିଫଲଭାଗିନୀ ॥ ୧୮-୬୧ ॥
ପରିଗ୍ରହେଷୁ ବୈରାଗ୍ୟଂ ପ୍ରାୟୋ ମୂଢସ୍ୟ ଦୃଶ୍ୟତେ ।
ଦେହେ ବିଗଲିତାଶସ୍ୟ କ୍ୱ ରାଗଃ କ୍ୱ ବିରାଗତା ॥ ୧୮-୬୨ ॥
ଭାବନାଭାବନାସକ୍ତା ଦୃଷ୍ଟିର୍ମୂଢସ୍ୟ ସର୍ୱଦା ।
ଭାବ୍ୟଭାବନୟା ସା ତୁ ସ୍ୱସ୍ଥସ୍ୟାଦୃଷ୍ଟିରୂପିଣୀ ॥ ୧୮-୬୩ ॥
ସର୍ୱାରମ୍ଭେଷୁ ନିଷ୍କାମୋ ଯଶ୍ଚରେଦ୍ ବାଲବନ୍ ମୁନିଃ ।
ନ ଲେପସ୍ତସ୍ୟ ଶୁଦ୍ଧସ୍ୟ କ୍ରିୟମାଣେଽପି କର୍ମଣି ॥ ୧୮-୬୪ ॥
ସ ଏବ ଧନ୍ୟ ଆତ୍ମଜ୍ଞଃ ସର୍ୱଭାବେଷୁ ଯଃ ସମଃ ।
ପଶ୍ୟନ୍ ଶୃଣ୍ୱନ୍ ସ୍ପୃଶନ୍ ଜିଘ୍ରନ୍ନ୍ ଅଶ୍ନନ୍ନିସ୍ତର୍ଷମାନସଃ ॥ ୧୮-୬୫ ॥
କ୍ୱ ସଂସାରଃ କ୍ୱ ଚାଭାସଃ କ୍ୱ ସାଧ୍ୟଂ କ୍ୱ ଚ ସାଧନମ୍ ।
ଆକାଶସ୍ୟେବ ଧୀରସ୍ୟ ନିର୍ୱିକଲ୍ପସ୍ୟ ସର୍ୱଦା ॥ ୧୮-୬୬ ॥
ସ ଜୟତ୍ୟର୍ଥସଂନ୍ୟାସୀ ପୂର୍ଣସ୍ୱରସବିଗ୍ରହଃ ।
ଅକୃତ୍ରିମୋଽନବଚ୍ଛିନ୍ନେ ସମାଧିର୍ୟସ୍ୟ ବର୍ତତେ ॥ ୧୮-୬୭ ॥
ବହୁନାତ୍ର କିମୁକ୍ତେନ ଜ୍ଞାତତତ୍ତ୍ୱୋ ମହାଶୟଃ ।
ଭୋଗମୋକ୍ଷନିରାକାଙ୍କ୍ଷୀ ସଦା ସର୍ୱତ୍ର ନୀରସଃ ॥ ୧୮-୬୮ ॥
ମହଦାଦି ଜଗଦ୍ଦ୍ୱୈତଂ ନାମମାତ୍ରବିଜୃମ୍ଭିତମ୍ ।
ବିହାୟ ଶୁଦ୍ଧବୋଧସ୍ୟ କିଂ କୃତ୍ୟମବଶିଷ୍ୟତେ ॥ ୧୮-୬୯ ॥
ଭ୍ରମଭୂତମିଦଂ ସର୍ୱଂ କିଞ୍ଚିନ୍ନାସ୍ତୀତି ନିଶ୍ଚୟୀ ।
ଅଲକ୍ଷ୍ୟସ୍ଫୁରଣଃ ଶୁଦ୍ଧଃ ସ୍ୱଭାବେନୈବ ଶାମ୍ୟତି ॥ ୧୮-୭୦ ॥
ଶୁଦ୍ଧସ୍ଫୁରଣରୂପସ୍ୟ ଦୃଶ୍ୟଭାବମପଶ୍ୟତଃ ।
କ୍ୱ ବିଧିଃ କ୍ୱ ଚ ବୈରାଗ୍ୟଂ କ୍ୱ ତ୍ୟାଗଃ କ୍ୱ ଶମୋଽପି ବା ॥ ୧୮-୭୧ ॥
ସ୍ଫୁରତୋଽନନ୍ତରୂପେଣ ପ୍ରକୃତିଂ ଚ ନ ପଶ୍ୟତଃ ।
କ୍ୱ ବନ୍ଧଃ କ୍ୱ ଚ ବା ମୋକ୍ଷଃ କ୍ୱ ହର୍ଷଃ କ୍ୱ ବିଷାଦିତା ॥ ୧୮-୭୨ ॥
ବୁଦ୍ଧିପର୍ୟନ୍ତସଂସାରେ ମାୟାମାତ୍ରଂ ବିବର୍ତତେ ।
ନିର୍ମମୋ ନିରହଙ୍କାରୋ ନିଷ୍କାମଃ ଶୋଭତେ ବୁଧଃ ॥ ୧୮-୭୩ ॥
ଅକ୍ଷୟଂ ଗତସନ୍ତାପମାତ୍ମାନଂ ପଶ୍ୟତୋ ମୁନେଃ ।
କ୍ୱ ବିଦ୍ୟା ଚ କ୍ୱ ବା ବିଶ୍ୱଂ କ୍ୱ ଦେହୋଽହଂ ମମେତି ବା ॥ ୧୮-୭୪ ॥
ନିରୋଧାଦୀନି କର୍ମାଣି ଜହାତି ଜଡଧୀର୍ୟଦି ।
ମନୋରଥାନ୍ ପ୍ରଲାପାଂଶ୍ଚ କର୍ତୁମାପ୍ନୋତ୍ୟତତ୍କ୍ଷଣାତ୍ ॥ ୧୮-୭୫ ॥
ମନ୍ଦଃ ଶ୍ରୁତ୍ୱାପି ତଦ୍ୱସ୍ତୁ ନ ଜହାତି ବିମୂଢତାମ୍ ।
ନିର୍ୱିକଲ୍ପୋ ବହିର୍ୟତ୍ନାଦନ୍ତର୍ୱିଷୟଲାଲସଃ ॥ ୧୮-୭୬ ॥
ଜ୍ଞାନାଦ୍ ଗଲିତକର୍ମା ଯୋ ଲୋକଦୃଷ୍ଟ୍ୟାପି କର୍ମକୃତ୍ ।
ନାପ୍ନୋତ୍ୟବସରଂ କର୍ତ୍ରୁଂ ବକ୍ତୁମେବ ନ କିଞ୍ଚନ ॥ ୧୮-୭୭ ॥
କ୍ୱ ତମଃ କ୍ୱ ପ୍ରକାଶୋ ବା ହାନଂ କ୍ୱ ଚ ନ କିଞ୍ଚନ ।
ନିର୍ୱିକାରସ୍ୟ ଧୀରସ୍ୟ ନିରାତଙ୍କସ୍ୟ ସର୍ୱଦା ॥ ୧୮-୭୮ ॥
କ୍ୱ ଧୈର୍ୟଂ କ୍ୱ ବିବେକିତ୍ୱଂ କ୍ୱ ନିରାତଙ୍କତାପି ବା ।
ଅନିର୍ୱାଚ୍ୟସ୍ୱଭାବସ୍ୟ ନିଃସ୍ୱଭାବସ୍ୟ ଯୋଗିନଃ ॥ ୧୮-୭୯ ॥
ନ ସ୍ୱର୍ଗୋ ନୈବ ନରକୋ ଜୀବନ୍ମୁକ୍ତିର୍ନ ଚୈବ ହି ।
ବହୁନାତ୍ର କିମୁକ୍ତେନ ଯୋଗଦୃଷ୍ଟ୍ୟା ନ କିଞ୍ଚନ ॥ ୧୮-୮୦ ॥
ନୈବ ପ୍ରାର୍ଥୟତେ ଲାଭଂ ନାଲାଭେନାନୁଶୋଚତି ।
ଧୀରସ୍ୟ ଶୀତଲଂ ଚିତ୍ତମମୃତେନୈବ ପୂରିତମ୍ ॥ ୧୮-୮୧ ॥
ନ ଶାନ୍ତଂ ସ୍ତୌତି ନିଷ୍କାମୋ ନ ଦୁଷ୍ଟମପି ନିନ୍ଦତି ।
ସମଦୁଃଖସୁଖସ୍ତୃପ୍ତଃ କିଞ୍ଚିତ୍ କୃତ୍ୟଂ ନ ପଶ୍ୟତି ॥ ୧୮-୮୨ ॥
ଧୀରୋ ନ ଦ୍ୱେଷ୍ଟି ସଂସାରମାତ୍ମାନଂ ନ ଦିଦୃକ୍ଷତି ।
ହର୍ଷାମର୍ଷବିନିର୍ମୁକ୍ତୋ ନ ମୃତୋ ନ ଚ ଜୀବତି ॥ ୧୮-୮୩ ॥
ନିଃସ୍ନେହଃ ପୁତ୍ରଦାରାଦୌ ନିଷ୍କାମୋ ବିଷୟେଷୁ ଚ ।
ନିଶ୍ଚିନ୍ତଃ ସ୍ୱଶରୀରେଽପି ନିରାଶଃ ଶୋଭତେ ବୁଧଃ ॥ ୧୮-୮୪ ॥
ତୁଷ୍ଟିଃ ସର୍ୱତ୍ର ଧୀରସ୍ୟ ଯଥାପତିତବର୍ତିନଃ ।
ସ୍ୱଚ୍ଛନ୍ଦଂ ଚରତୋ ଦେଶାନ୍ ଯତ୍ରସ୍ତମିତଶାୟିନଃ ॥ ୧୮-୮୫ ॥
ପତତୂଦେତୁ ବା ଦେହୋ ନାସ୍ୟ ଚିନ୍ତା ମହାତ୍ମନଃ ।
ସ୍ୱଭାବଭୂମିବିଶ୍ରାନ୍ତିବିସ୍ମୃତାଶେଷସଂସୃତେଃ ॥ ୧୮-୮୬ ॥
ଅକିଞ୍ଚନଃ କାମଚାରୋ ନିର୍ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱଶ୍ଛିନ୍ନସଂଶୟଃ ।
ଅସକ୍ତଃ ସର୍ୱଭାବେଷୁ କେବଲୋ ରମତେ ବୁଧଃ ॥ ୧୮-୮୭ ॥
ନିର୍ମମଃ ଶୋଭତେ ଧୀରଃ ସମଲୋଷ୍ଟାଶ୍ମକାଞ୍ଚନଃ ।
ସୁଭିନ୍ନହୃଦୟଗ୍ରନ୍ଥିର୍ୱିନିର୍ଧୂତରଜସ୍ତମଃ ॥ ୧୮-୮୮ ॥
ସର୍ୱତ୍ରାନବଧାନସ୍ୟ ନ କିଞ୍ଚିଦ୍ ବାସନା ହୃଦି ।
ମୁକ୍ତାତ୍ମନୋ ବିତୃପ୍ତସ୍ୟ ତୁଲନା କେନ ଜାୟତେ ॥ ୧୮-୮୯ ॥
ଜାନନ୍ନପି ନ ଜାନାତି ପଶ୍ୟନ୍ନପି ନ ପଶ୍ୟତି ।
ବ୍ରୁବନ୍ନ୍ ଅପି ନ ଚ ବ୍ରୂତେ କୋଽନ୍ୟୋ ନିର୍ୱାସନାଦୃତେ ॥ ୧୮-୯୦ ॥
ଭିକ୍ଷୁର୍ୱା ଭୂପତିର୍ୱାପି ଯୋ ନିଷ୍କାମଃ ସ ଶୋଭତେ ।
ଭାବେଷୁ ଗଲିତା ଯସ୍ୟ ଶୋଭନାଶୋଭନା ମତିଃ ॥ ୧୮-୯୧ ॥
କ୍ୱ ସ୍ୱାଚ୍ଛନ୍ଦ୍ୟଂ କ୍ୱ ସଙ୍କୋଚଃ କ୍ୱ ବା ତତ୍ତ୍ୱବିନିଶ୍ଚୟଃ ।
ନିର୍ୱ୍ୟାଜାର୍ଜବଭୂତସ୍ୟ ଚରିତାର୍ଥସ୍ୟ ଯୋଗିନଃ ॥ ୧୮-୯୨ ॥
ଆତ୍ମବିଶ୍ରାନ୍ତିତୃପ୍ତେନ ନିରାଶେନ ଗତାର୍ତିନା ।
ଅନ୍ତର୍ୟଦନୁଭୂୟେତ ତତ୍ କଥଂ କସ୍ୟ କଥ୍ୟତେ ॥ ୧୮-୯୩ ॥
ସୁପ୍ତୋଽପି ନ ସୁଷୁପ୍ତୌ ଚ ସ୍ୱପ୍ନେଽପି ଶୟିତୋ ନ ଚ ।
ଜାଗରେଽପି ନ ଜାଗର୍ତି ଧୀରସ୍ତୃପ୍ତଃ ପଦେ ପଦେ ॥ ୧୮-୯୪ ॥
ଜ୍ଞଃ ସଚିନ୍ତୋଽପି ନିଶ୍ଚିନ୍ତଃ ସେନ୍ଦ୍ରିୟୋଽପି ନିରିନ୍ଦ୍ରିୟଃ ।
ସୁବୁଦ୍ଧିରପି ନିର୍ବୁଦ୍ଧିଃ ସାହଙ୍କାରୋଽନହଙ୍କୃତିଃ ॥ ୧୮-୯୫ ॥
ନ ସୁଖୀ ନ ଚ ବା ଦୁଃଖୀ ନ ବିରକ୍ତୋ ନ ସଙ୍ଗବାନ୍ ।
ନ ମୁମୁକ୍ଷୁର୍ନ ବା ମୁକ୍ତା ନ କିଞ୍ଚିନ୍ନ୍ନ ଚ କିଞ୍ଚନ ॥ ୧୮-୯୬ ॥
ବିକ୍ଷେପେଽପି ନ ବିକ୍ଷିପ୍ତଃ ସମାଧୌ ନ ସମାଧିମାନ୍ ।
ଜାଡ୍ୟେଽପି ନ ଜଡୋ ଧନ୍ୟଃ ପାଣ୍ଡିତ୍ୟେଽପି ନ ପଣ୍ଡିତଃ ॥ ୧୮-୯୭ ॥
ମୁକ୍ତୋ ଯଥାସ୍ଥିତିସ୍ୱସ୍ଥଃ କୃତକର୍ତବ୍ୟନିର୍ୱୃତଃ ।
ସମଃ ସର୍ୱତ୍ର ବୈତୃଷ୍ଣ୍ୟାନ୍ନ ସ୍ମରତ୍ୟକୃତଂ କୃତମ୍ ॥ ୧୮-୯୮ ॥
ନ ପ୍ରୀୟତେ ବନ୍ଦ୍ୟମାନୋ ନିନ୍ଦ୍ୟମାନୋ ନ କୁପ୍ୟତି ।
ନୈବୋଦ୍ୱିଜତି ମରଣେ ଜୀବନେ ନାଭିନନ୍ଦତି ॥ ୧୮-୯୯ ॥
ନ ଧାବତି ଜନାକୀର୍ଣଂ ନାରଣ୍ୟମୁପଶାନ୍ତଧୀଃ ।
ଯଥାତଥା ଯତ୍ରତତ୍ର ସମ ଏବାବତିଷ୍ଠତେ ॥ ୧୮-୧୦୦ ॥
୧୯
ଜନକ ଉବାଚ ॥
ତତ୍ତ୍ୱବିଜ୍ଞାନସନ୍ଦଂଶମାଦାୟ ହୃଦୟୋଦରାତ୍ ।
ନାବିଧପରାମର୍ଶଶଲ୍ୟୋଦ୍ଧାରଃ କୃତୋ ମୟା ॥ ୧୯-୧ ॥
କ୍ୱ ଧର୍ମଃ କ୍ୱ ଚ ବା କାମଃ କ୍ୱ ଚାର୍ଥଃ କ୍ୱ ବିବେକିତା ।
କ୍ୱ ଦ୍ୱୈତଂ କ୍ୱ ଚ ବାଽଦ୍ୱୈତଂ ସ୍ୱମହିମ୍ନି ସ୍ଥିତସ୍ୟ ମେ ॥ ୧୯-୨ ॥
କ୍ୱ ଭୂତଂ କ୍ୱ ଭବିଷ୍ୟଦ୍ ବା ବର୍ତମାନମପି କ୍ୱ ବା ।
କ୍ୱ ଦେଶଃ କ୍ୱ ଚ ବା ନିତ୍ୟଂ ସ୍ୱମହିମ୍ନି ସ୍ଥିତସ୍ୟ ମେ ॥ ୧୯-୩ ॥
କ୍ୱ ଚାତ୍ମା କ୍ୱ ଚ ବାନାତ୍ମା କ୍ୱ ଶୁଭଂ କ୍ୱାଶୁଭଂ ଯଥା ।
କ୍ୱ ଚିନ୍ତା କ୍ୱ ଚ ବାଚିନ୍ତା ସ୍ୱମହିମ୍ନି ସ୍ଥିତସ୍ୟ ମେ ॥ ୧୯-୪ ॥
କ୍ୱ ସ୍ୱପ୍ନଃ କ୍ୱ ସୁଷୁପ୍ତିର୍ୱା କ୍ୱ ଚ ଜାଗରଣଂ ତଥା ।
କ୍ୱ ତୁରୀୟଂ ଭୟଂ ବାପି ସ୍ୱମହିମ୍ନି ସ୍ଥିତସ୍ୟ ମେ ॥ ୧୯-୫ ॥
କ୍ୱ ଦୂରଂ କ୍ୱ ସମୀପଂ ବା ବାହ୍ୟଂ କ୍ୱାଭ୍ୟନ୍ତରଂ କ୍ୱ ବା ।
କ୍ୱ ସ୍ଥୂଲଂ କ୍ୱ ଚ ବା ସୂକ୍ଷ୍ମଂ ସ୍ୱମହିମ୍ନି ସ୍ଥିତସ୍ୟ ମେ ॥ ୧୯-୬ ॥
କ୍ୱ ମୃତ୍ୟୁର୍ଜୀବିତଂ ବା କ୍ୱ ଲୋକାଃ କ୍ୱାସ୍ୟ କ୍ୱ ଲୌକିକମ୍ ।
କ୍ୱ ଲୟଃ କ୍ୱ ସମାଧିର୍ୱା ସ୍ୱମହିମ୍ନି ସ୍ଥିତସ୍ୟ ମେ ॥ ୧୯-୭ ॥
ଅଲଂ ତ୍ରିବର୍ଗକଥୟା ଯୋଗସ୍ୟ କଥୟାପ୍ୟଲମ୍ ।
ଅଲଂ ବିଜ୍ଞାନକଥୟା ବିଶ୍ରାନ୍ତସ୍ୟ ମମାତ୍ମନି ॥ ୧୯-୮ ॥
୨୦
ଜନକ ଉବାଚ ॥
କ୍ୱ ଭୂତାନି କ୍ୱ ଦେହୋ ବା କ୍ୱେନ୍ଦ୍ରିୟାଣି କ୍ୱ ବା ମନଃ ।
କ୍ୱ ଶୂନ୍ୟଂ କ୍ୱ ଚ ନୈରାଶ୍ୟଂ ମତ୍ସ୍ୱରୂପେ ନିରଞ୍ଜନେ ॥ ୨୦-୧ ॥
କ୍ୱ ଶାସ୍ତ୍ରଂ କ୍ୱାତ୍ମବିଜ୍ଞାନଂ କ୍ୱ ବା ନିର୍ୱିଷୟଂ ମନଃ ।
କ୍ୱ ତୃପ୍ତିଃ କ୍ୱ ବିତୃଷ୍ଣାତ୍ୱଂ ଗତଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱସ୍ୟ ମେ ସଦା ॥ ୨୦-୨ ॥
କ୍ୱ ବିଦ୍ୟା କ୍ୱ ଚ ବାବିଦ୍ୟା କ୍ୱାହଂ କ୍ୱେଦଂ ମମ କ୍ୱ ବା ।
କ୍ୱ ବନ୍ଧ କ୍ୱ ଚ ବା ମୋକ୍ଷଃ ସ୍ୱରୂପସ୍ୟ କ୍ୱ ରୂପିତା ॥ ୨୦-୩ ॥
କ୍ୱ ପ୍ରାରବ୍ଧାନି କର୍ମାଣି ଜୀବନ୍ମୁକ୍ତିରପି କ୍ୱ ବା ।
କ୍ୱ ତଦ୍ ବିଦେହକୈବଲ୍ୟଂ ନିର୍ୱିଶେଷସ୍ୟ ସର୍ୱଦା ॥ ୨୦-୪ ॥
କ୍ୱ କର୍ତା କ୍ୱ ଚ ବା ଭୋକ୍ତା ନିଷ୍କ୍ରିୟଂ ସ୍ଫୁରଣଂ କ୍ୱ ବା ।
କ୍ୱାପରୋକ୍ଷଂ ଫଲଂ ବା କ୍ୱ ନିଃସ୍ୱଭାବସ୍ୟ ମେ ସଦା ॥ ୨୦-୫ ॥
କ୍ୱ ଲୋକଂ କ୍ୱ ମୁମୁକ୍ଷୁର୍ୱା କ୍ୱ ଯୋଗୀ ଜ୍ଞାନବାନ୍ କ୍ୱ ବା ।
କ୍ୱ ବଦ୍ଧଃ କ୍ୱ ଚ ବା ମୁକ୍ତଃ ସ୍ୱସ୍ୱରୂପେଽହମଦ୍ୱୟେ ॥ ୨୦-୬ ॥
କ୍ୱ ସୃଷ୍ଟିଃ କ୍ୱ ଚ ସଂହାରଃ କ୍ୱ ସାଧ୍ୟଂ କ୍ୱ ଚ ସାଧନମ୍ ।
କ୍ୱ ସାଧକଃ କ୍ୱ ସିଦ୍ଧିର୍ୱା ସ୍ୱସ୍ୱରୂପେଽହମଦ୍ୱୟେ ॥ ୨୦-୭ ॥
କ୍ୱ ପ୍ରମାତା ପ୍ରମାଣଂ ବା କ୍ୱ ପ୍ରମେୟଂ କ୍ୱ ଚ ପ୍ରମା ।
କ୍ୱ କିଞ୍ଚିତ୍ କ୍ୱ ନ କିଞ୍ଚିଦ୍ ବା ସର୍ୱଦା ବିମଲସ୍ୟ ମେ ॥ ୨୦-୮ ॥
କ୍ୱ ବିକ୍ଷେପଃ କ୍ୱ ଚୈକାଗ୍ର୍ୟଂ କ୍ୱ ନିର୍ବୋଧଃ କ୍ୱ ମୂଢତା ।
କ୍ୱ ହର୍ଷଃ କ୍ୱ ବିଷାଦୋ ବା ସର୍ୱଦା ନିଷ୍କ୍ରିୟସ୍ୟ ମେ ॥ ୨୦-୯ ॥
କ୍ୱ ଚୈଷ ବ୍ୟବହାରୋ ବା କ୍ୱ ଚ ସା ପରମାର୍ଥତା ।
କ୍ୱ ସୁଖଂ କ୍ୱ ଚ ବା ଦୁଖଂ ନିର୍ୱିମର୍ଶସ୍ୟ ମେ ସଦା ॥ ୨୦-୧୦ ॥
କ୍ୱ ମାୟା କ୍ୱ ଚ ସଂସାରଃ କ୍ୱ ପ୍ରୀତିର୍ୱିରତିଃ କ୍ୱ ବା ।
କ୍ୱ ଜୀବଃ କ୍ୱ ଚ ତଦ୍ବ୍ରହ୍ମ ସର୍ୱଦା ବିମଲସ୍ୟ ମେ ॥ ୨୦-୧୧ ॥
କ୍ୱ ପ୍ରବୃତ୍ତିର୍ନିର୍ୱୃତ୍ତିର୍ୱା କ୍ୱ ମୁକ୍ତିଃ କ୍ୱ ଚ ବନ୍ଧନମ୍ ।
କୂଟସ୍ଥନିର୍ୱିଭାଗସ୍ୟ ସ୍ୱସ୍ଥସ୍ୟ ମମ ସର୍ୱଦା ॥ ୨୦-୧୨ ॥
କ୍ୱୋପଦେଶଃ କ୍ୱ ବା ଶାସ୍ତ୍ରଂ କ୍ୱ ଶିଷ୍ୟଃ କ୍ୱ ଚ ବା ଗୁରୁଃ ।
କ୍ୱ ଚାସ୍ତି ପୁରୁଷାର୍ଥୋ ବା ନିରୁପାଧେଃ ଶିବସ୍ୟ ମେ ॥ ୨୦-୧୩ ॥
କ୍ୱ ଚାସ୍ତି କ୍ୱ ଚ ବା ନାସ୍ତି କ୍ୱାସ୍ତି ଚୈକଂ କ୍ୱ ଚ ଦ୍ୱୟମ୍ ।
ବହୁନାତ୍ର କିମୁକ୍ତେନ କିଞ୍ଚିନ୍ନୋତ୍ତିଷ୍ଠତେ ମମ ॥ ୨୦-୧୪ ॥
ଇତି ଅଷ୍ଟାବକ୍ରଗୀତା ସମାପ୍ତା ।
॥ ଓଁ ତତ୍ସତ୍ ॥
Also Read:
Ashtavakra Gita Lyrics in Hindi | English | Bengali | Gujarati | Kannada | Malayalam | Oriya | Telugu | Tamil