Ribhu Geetaa in Oriya:
॥ ଋଭୁଗୀତା ଗୁରୁଜ୍ଞାନବାସିଷ୍ଠେ ॥ From Gurujnanavasishtha
ପ୍ରଥମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।
ଶ୍ରୀ ଗୁରୁମୂର୍ତିଃ ।
ପୁନର୍ଜ୍ଞାନଂ ପ୍ରବକ୍ଷ୍ୟାମି ଯଥାବତ୍ପଦ୍ମସମ୍ଭବ ।
ଯେନୈବ ସର୍ୱେ ମୁଚ୍ୟନ୍ତେ ଜନାସ୍ସଂସାରବନ୍ଧନାତ୍ ॥ ୧.୦୧॥
ବିଧେ ପୁରା ନିଦାଘାଖ୍ୟୋ ମୁନିଃ ପପ୍ରଚ୍ଛ ସଦ୍ଗୁରୁମ୍ ।
ଋଭୁସଂଜ୍ଞଂ ମହାପ୍ରାଜ୍ଞଂ ତଦ୍ୱଦାମି ତବାଧୁନା ॥ ୧.୦୨॥
ନିଦାଘଃ ।
ଆତ୍ମାନାତ୍ମବିବେକଂ ମେ କୃପୟା ବ୍ରୂହି ସଦ୍ଗୁରୋ ।
ଯେନ ସଂସାରପାଦୋଧିଂ ତରିଷ୍ୟାମି ସୁଖେନ ବୈ ॥ ୧.୦୩॥
ଋଭୁରେବଂ ତଦା ପୃଷ୍ଟ ଉବାଚ ସକଲାର୍ଥବିତ୍ ।
ସର୍ୱବେଦାନ୍ତସାରଜ୍ଞସ୍ସର୍ୱପୂଜ୍ୟୋ ମହତ୍ତମଃ ॥ ୧.୦୪॥
ଋଭୁଃ ।
ସର୍ୱବାଚୋଽବଧିର୍ବ୍ରହ୍ମ ସର୍ୱଚିନ୍ତାଽବଧିର୍ଗୁରୁଃ ।
ସର୍ୱକାରଣକାର୍ୟାତ୍ମା କାର୍ୟକାରଣବର୍ଜିତଃ ॥ ୧.୦୫॥
ସର୍ୱସଂକଲ୍ପରହିତସ୍ସର୍ୱନାଦମୟଶ୍ଶିବଃ ।
ସର୍ୱବର୍ଜିତଚିନ୍ମାତ୍ରସ୍ସର୍ୱାନନ୍ଦମୟଃ ପରଃ ॥ ୧.୦୬॥
ସର୍ୱତେଜଃ ପ୍ରକାଶାତ୍ମା ନାଦାନନ୍ଦମୟାତ୍ମକଃ ।
ସର୍ୱାନୁଭବନିର୍ମୁକ୍ତଃ ସର୍ୱଧ୍ୟାନବିବର୍ଜିତଃ ॥ ୧.୦୭॥
ସର୍ୱନାଦକଲାତୀତ ଏଷ ଆତ୍ମାଽହମବ୍ୟଯଃ ।
ଆତ୍ମାନାତ୍ମବିବେକାଦି ଭେଦାଭେଦବିବର୍ଜିତଃ ॥ ୧.୦୮॥
ଶାନ୍ତାଶାନ୍ତାଦିହୀନାତ୍ମା ନାଦାନ୍ତର୍ଜ୍ୟୋତିରାତ୍ମକଃ ।
ମହାବାକ୍ୟାର୍ଥତୋ ଦୂରୋ ବ୍ରହ୍ମାସ୍ମୀତ୍ୟତି ଦୂରଗଃ ॥ ୧.୦୯॥
ତଚ୍ଛବ୍ଦବର୍ଜ୍ୟସ୍ତ୍ୱଂଶବ୍ଦହୀନୋ ବାକ୍ୟାର୍ଥବର୍ଜିତଃ ।
କ୍ଷରାକ୍ଷରବିହୀନୋ ଯୋ ନାଦାନ୍ତର୍ଜ୍ୟୋତିରେବ ସଃ ॥ ୧.୧୦॥
ଅଖଣ୍ଡୈକରସୋ ବାଽହମାନନ୍ଦୋସ୍ମୀତି ବର୍ଜିତଃ ।
ସର୍ୱାତୀତସ୍ୱଭାବାତ୍ମା ନାଦାନ୍ତର୍ଜ୍ୟୋତିରେବ ସଃ ॥ ୧.୧୧॥
ଆତ୍ମେତି ଶବ୍ଦହୀନୋ ଯ ଆତ୍ମଶବ୍ଦାର୍ଥବର୍ଜିତଃ ।
ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦହୀନୋ ଯ ଏଷୈବାତ୍ମା ସନାତନଃ ॥ ୧.୧୨॥
ନନିର୍ଦେଷ୍ଟୁଂ ଚ ଶକ୍ନୋ ଯୋ ବେଦବାକ୍ୟୈରଗମ୍ୟକଃ ।
ଯସ୍ୟ କିଞ୍ଚିଦ୍ବହିର୍ନାସ୍ତି କିଞ୍ଚିଦନ୍ତଃ କିୟନ୍ନଚ ॥ ୧.୧୩॥
ଯସ୍ୟ ଲିଙ୍ଗଂ ପ୍ରପଂଚଂ ବା ବ୍ରହ୍ମୈବାତ୍ମା ନ ସଂଶୟଃ ।
ନାସ୍ତି ଯସ୍ୟ ଶରୀରଂ ବା ଜୀବୋ ବା ଭୂତଭୌତିକଃ ॥ ୧.୧୪॥
ନାମରୂପାଽଦିକଂ ନାସ୍ତି ଭୋଜ୍ୟଂ ବା ଭୋଗଭୁକ୍ଚ ବା ।
ସଦ୍ୱାଽସଦ୍ୱା ସ୍ଥିତିର୍ୱାଽପି ଯସ୍ୟ ନାସ୍ତି କ୍ଷରାକ୍ଷରମ୍ ॥ ୧.୧୫॥
ଗୁଣଂ ବା ବିଗୁଣଂ ବାଽପି ସମ ଆସୀନ୍ ନ ସଂଶୟଃ ।
ଯସ୍ୟ ବାଚ୍ୟଂ ବାଚକଂ ବା ଶ୍ରବଣଂ ମନନଂ ଚ ବା ॥ ୧.୧୬॥
ଗୁରୁଶିଷ୍ୟାଽଦି ଭେଦଂ ବା ଦେବଲୋକାସ୍ସୁରାସୁରାଃ ।
ଯତ୍ର ଧର୍ମମଧର୍ମଂ ବା ଶୁଦ୍ଧଂ ବାଽଶୁଦ୍ଧମଣ୍ୱପି ॥ ୧.୧୭॥
ଯତ୍ର କାଲମକାଲଂ ବା ନିଶ୍ଚୟଂ ସଂଶୟଂ ନହି ।
ଯତ୍ର ମନ୍ତ୍ରମମନ୍ତ୍ରଂ ବା ବିଦ୍ୟାଽବିଦ୍ୟେ ନ ବିଦ୍ୟତେ ॥ ୧.୧୮॥
ଦ୍ରଷ୍ଟୃଦର୍ଶନଦୃଶ୍ୟଂ ବା ଈଷଣ୍ମାତ୍ରଂ କଲାଦିକମ୍ ।
ଅନାତ୍ମେତି ପ୍ରସଂଗୋ ବା ହ୍ୟନାତ୍ମେତି ମନୋପି ବା ॥ ୧.୧୯॥
ଅନାତ୍ମେତି ଜଗଦ୍ୱାଽପି ନାସ୍ତି ନାସ୍ତୀତି ନିଶ୍ଚିନୁ ।
ସର୍ୱସଂକଲ୍ପଶୂନ୍ୟତ୍ୱାତ୍ ସର୍ୱକାର୍ୟବିବର୍ଜନାତ୍ ॥ ୧.୨୦॥
କେବଲଂ ବ୍ରହ୍ମମାତ୍ରତ୍ୱାତ୍ ନାସ୍ତ୍ୟନାତ୍ମେତି ନିଶ୍ଚିନୁ ।
ଦେହତ୍ରୟବିହୀନତ୍ୱାତ୍ କାଲତ୍ରୟବିବର୍ଜନାତ୍ ॥ ୧.୨୧॥
ଲୋକତ୍ରୟବିହୀନତ୍ୱାତ୍ ସର୍ୱମାତ୍ମେତି ଶାସନାତ୍ ।
ଚିତ୍ତାଭାବାନ୍ନଚିନ୍ତାସ୍ତି ଦେହାଭାବାଜ୍ଜରା ନ ଚ ॥ ୧.୨୨॥
ପାଦାଭାବାଦ୍ଗତିର୍ନାସ୍ତି ହସ୍ତାଭାବାତ୍ କ୍ରିୟା ନ ଚ ।
ମୃତ୍ୟୁର୍ନାସ୍ତି ଜରାଽଭାବାତ୍ ବୁଦ୍ଧ୍ୟଭାବାତ୍ ସୁଖାଦିକମ୍ ॥ ୧.୨୩॥
ଧର୍ମୋ ନାସ୍ତି ଶୁଚିର୍ନାସ୍ତି ସତ୍ୟଂ ନାସ୍ତି ଭୟଂ ନ ଚ ।
ଅକ୍ଷରୋଚ୍ଚାରଣମ୍ ନାସ୍ତି ଗୁରୁଶିଷ୍ୟାଦି ନାସ୍ତ୍ୟପି ॥ ୧.୨୪॥
ଏକାଭାବେ ଦ୍ୱିତୀୟଂ ନ ନ ଦ୍ୱିତୀୟେ ନଚୈକତା ।
ସତ୍ୟତ୍ୱମସ୍ତିଚେତ୍ କିଂଚିଦସତ୍ୟଂ ନ ଚ ସଂଭବେତ୍ ॥ ୧.୨୫॥
ଅସତ୍ୟତ୍ୱଂ ଯଦି ଭବେତ୍ ସତ୍ୟତ୍ୱଂ ନ ବଦିଷ୍ୟତି ।
ଶୁଭଂ ଯଦ୍ୟଶୁଭଂ ବିଦ୍ଧି ଅଶୁଭାଚ୍ଚୁଭମିଷ୍ୟତେ ॥ ୧.୨୬॥
ଭୟଂ ଯଦ୍ୟଭୟଂ ବିଦ୍ଧି ଅଭୟାଦ୍ଭୟମାପତେତ୍ ।
ବନ୍ଧତ୍ୱମପିଚେନ୍ମୋକ୍ଷୋ ବନ୍ଧାଭାବେ ନ ମୋକ୍ଷତା ॥ ୧.୨୭॥
ମରଣମ୍ ଯଦି ଚେଜ୍ଜନ୍ମ ଜନ୍ମାଭାବେ ମୃତିର୍ନଚ ।
ତ୍ୱମିତ୍ୟପି ଭବେଚ୍ଚାହଂ ତ୍ୱଂ ନୋ ଚେଦହମେବ ନ ॥ ୧.୨୮॥
ଇଦଂ ଯଦି ତଦେବାସ୍ତି ତଦଭାବାଦିଦଂ ନ ଚ ।
ଅସ୍ତୀତି ଚେନ୍ନାସ୍ତି ତଦା ନାସ୍ତିଚେଦସ୍ତି କିଞ୍ଚନ ॥ ୧.୨୯॥
କାର୍ୟଂ ଚେତ୍କାରଣମ୍ କିଂଚିତ୍ କାର୍ୟାଭାବେ ନ କାରଣମ୍ ।
ଦ୍ୱୈତଂ ଯଦି ତଦାଽଦ୍ୱୈତଂ ଦ୍ୱୈତାଭାବେଽଦ୍ୱୟଂ ନ ଚ ॥ ୧.୩୦॥
ଦୃଶ୍ୟଂ ଯଦି ଦୃଗପ୍ୟସ୍ତି ଦୃଶ୍ୟାଭାବେ ଦୃଗେବ ନ ।
ଅନ୍ତର୍ୟଦି ବହିସ୍ସତ୍ୟମନ୍ତାଭାବେ ବହିର୍ନଚ ॥ ୧.୩୧॥
ପୂର୍ଣତ୍ୱମସ୍ତି ଚେଦ୍କିଂଚିଦପୂର୍ଣତ୍ୱଂ ପ୍ରସଜ୍ୟତେ ।
ତସ୍ମାଦେତଦ୍କ୍ୱଚିନ୍ନାସ୍ତି ତ୍ୱଂ ଚାହଂ ବା ଇମେ ଇଦମ୍ ॥ ୧.୩୨॥
ନାସ୍ତି ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତକସ୍ସତ୍ୟେ ନାସ୍ତିଦାର୍ଷ୍ଟାନ୍ତିକଂ ହ୍ୟଜେ ।
ପରଂ ବ୍ରହ୍ମାହମସ୍ମୀତି ସ୍ମରଣସ୍ୟ ମନୋ ନହି ॥ ୧.୩୩॥
ବ୍ରହ୍ମମାତ୍ରଂ ଜଗଦିଦଂ ବ୍ରହ୍ମମାତ୍ରଂ ତ୍ୱମପ୍ୟହମ୍ ।
ଚିନ୍ମାତ୍ରଂ କେବଲଂ ଚାହଂ ନାସ୍ତ୍ୟନାତ୍ମେତି ନିଶ୍ଚିନୁ ॥ ୧.୩୪॥
ଇଦଂ ପ୍ରପଂଚଂ ନାସ୍ତ୍ୟେବ ନୋତ୍ପନ୍ନଂ ନୋସ୍ଥିତଂ କ୍ୱଚିତ୍ ।
ଚିତ୍ତଂ ପ୍ରପଂଚମିତ୍ୟାହୁର୍ନାସ୍ତି ନାସ୍ତ୍ୟେବ ସର୍ୱଦା ॥ ୧.୩୫॥
ନ ପ୍ରପଂଚଂ ନ ଚିତ୍ତଦି ନାହଂକାରୋ ନ ଜୀବକଃ ।
ମାୟାକାର୍ୟାଦିକଂ ନାସ୍ତି ମାୟା ନାସ୍ତି ଭୟଂ ନ ଚ ॥ ୧.୩୬॥
କର୍ତା ନାସ୍ତି କ୍ରିୟା ନାସ୍ତି ଶ୍ରବଣଂ ମନନଂ ନ ହି ।
ସମାଧି ଦ୍ୱିତୟଂ ନାସ୍ତି ମାତୃମାନାଦି ନାସ୍ତି ହି ॥ ୧.୩୭॥
ଅଜ୍ଞାନଂ ଚାପି ନାସ୍ତ୍ୟେବ ହ୍ୟବିବେକଃ କଦା ଚ ନ ।
ଅନୁବନ୍ଧଚତୁଷ୍କଂ ନ ସଂବନ୍ଧତ୍ରୟମେବ ନ ॥ ୧.୩୮॥
ନ ଗଂଗା ନ ଗୟା ସେତୁର୍ନ ଭୂତଂ ନାନ୍ୟଦସ୍ତି ହି ।
ନ ଭୂମିର୍ନ ଜଲଂ ନାଗ୍ନିର୍ନ ବାୟୁର୍ନ ଚ ଖଂ କ୍ୱଚିତ୍ ॥ ୧.୩୯॥
ନ ଦେବୋ ନ ଚ ଦିକ୍ପାଲା ନ ବେଦା ନ ଗୁରୁଃ କ୍ୱଚିତ୍ ।
ନ ଦୂରଂ ନାତିକଂ ନାନ୍ତଂ ନ ମଧ୍ୟଂ ନ କ୍ୱଚିତ୍ ସ୍ଥିତମ୍ ॥ ୧.୪୦॥
ନାଦ୍ୱୈତଦ୍ୱୈତସତ୍ୟଂ ବା ହ୍ୟସତ୍ୟଂ ବା ଇଦଂ ଚ ନ ।
ବନ୍ଧମୋକ୍ଷାଦିକଂ ନାସ୍ତି ସଦ୍ୱାଽସଦ୍ୱା ସୁଖାଦି ବା ॥ ୧.୪୧॥
ଜାତିର୍ନାସ୍ତି ଗତିର୍ନାସ୍ତି ବର୍ଣୋ ନାସ୍ତି ନ ଲୌକିକମ୍ ।
ସର୍ୱଂ ବ୍ରହ୍ମେତି ନାସ୍ତ୍ୟେବ ବ୍ରହ୍ମ ଇତ୍ୟେବ ନାସ୍ତି ହି ॥ ୧.୪୨॥
ଚିଦିତ୍ୟେବେତି ନାସ୍ତ୍ୟେବ ଚିଦହଂ ଭାଷଣଂ ନହି ।
ଅହଂ ବ୍ରହ୍ମାସ୍ମି ନାସ୍ତ୍ୟେବ ନିତ୍ୟଶୁଦ୍ଧୋସ୍ମି ନ କ୍ୱଚିତ୍ ॥ ୧.୪୩॥
ବାଚା ଯଦୁଚ୍ୟତେ କିଂଚିନ୍ ମନସା ମନୁତେ କ୍ୱଚିତ୍ ।
ବୁଦ୍ଧ୍ୟା ନିଶ୍ଚିନୁତେ ନାସ୍ତି ଚିତ୍ତେନ ଜ୍ଞାୟତେ ନହି ॥ ୧.୪୪॥
ଯୋଗିୟୋଗାଦିକଂ ନାସ୍ତି ସଦା ସର୍ୱଂ ସଦା ନ ଚ ।
ଅହୋରାତ୍ରାଦିକଂ ନାସ୍ତି ସ୍ନାନଧ୍ୟାନାଦିକଂ ନହି ॥ ୧.୪୫॥
ଭ୍ରାନ୍ତ୍ୟଭ୍ରାନ୍ତ୍ୟାଦିକଂ ନାସ୍ତି ନାସ୍ତ୍ୟନାତ୍ମେତି ନିଶ୍ଚିନୁ ।
ବେଦଶ୍ଶାସ୍ତ୍ରଂ ପୁରାଣଂ ଚ କାର୍ୟଂ କାରଣମୀଶ୍ୱରଃ ॥ ୧.୪୬॥
ଲୋକୋ ଭୂତଂ ଜନସ୍ତ୍ୱୈକ୍ୟଂ ସର୍ୱଂ ମିଥ୍ୟା ନ ସଂଶୟଃ ।
ବାଚା ବଦତି ଯତ୍କିଂଚିତ୍ସଂକଲ୍ପୈଃ କଲ୍ପ୍ୟତେ ଚ ଯତ୍ ॥ ୧.୪୭॥
ମନସା ଚିନ୍ତ୍ୟତେ ଯଦ୍ୟତ୍ ସର୍ୱଂ ମିଥ୍ୟା ନ ସଂଶୟଃ ।
ବୁଦ୍ଧ୍ୟା ନିଶ୍ଚୀୟତେ କିଂଚିଚ୍ଚିତ୍ତେ ନିଶ୍ଚୀୟତେ କ୍ୱଚିତ୍ ॥ ୧.୪୮॥
ଶାସ୍ତ୍ରୈଃ ପ୍ରପଂଚ୍ୟତେ ଯଦ୍ୟତ୍ ନେତ୍ରେଣୈବ ନିରୀକ୍ଷ୍ୟତେ ।
ଶ୍ରୋତ୍ରାଭ୍ୟାଂ ଶ୍ରୂୟତେ ଯଦ୍ୟଦନ୍ୟତ୍ସଦ୍ଭାବମେବ ଚ ॥ ୧.୪୯॥
ତ୍ୱମହଂ ତଦିଦଂ ସୋଽହମନ୍ୟତ୍ ସଦ୍ଭାବମେବ ଚ ।
ନେତ୍ରଂ ଶ୍ରୋତ୍ରଂ ଗାତ୍ରମେବ ମିଥ୍ୟେତି ଚ ସୁନିଶ୍ଚିତମ୍ ॥ ୧.୫୦॥
ଇଦଂ ମିଧ୍ୟୈବନିର୍ଦିଷ୍ଟମୟମିତ୍ୟେବ କଲ୍ପ୍ୟତେ ।
ଯଦ୍ୟତ୍ସଂଭାବ୍ୟତେ ଲୋକେ ସର୍ୱଂ ସଂକଲ୍ପସଂଭ୍ରମଃ ॥ ୧.୫୧॥
ସର୍ୱାଧ୍ୟାସଂ ସର୍ୱଗୋପ୍ୟଂ ସର୍ୱଭୋଗପ୍ରଭେଦକମ୍ ।
ସର୍ୱଦୋଷପ୍ରଭେଦଂ ଚ ନାସ୍ତ୍ୟନାତ୍ମେତି ନିଶ୍ଚିନୁ ॥ ୧.୫୨॥
ମଦୀୟଂ ଚ ତ୍ୱଦୀୟଂ ଚ ମମେତି ଚ ତବେତି ଚ ।
ମହ୍ୟଂ ତୁଭ୍ୟଂ ମୟେତ୍ୟାଦି ତତ୍ସର୍ୱଂ ବିତଥଂ ଭବେତ୍ ॥ ୧.୫୩॥
ରକ୍ଷକୋ ବିଷ୍ଣୁରିତ୍ୟାଦି ବ୍ରହ୍ମା ସୃଷ୍ଟେସ୍ତୁ କାରଣମ୍ ।
ସଂହାରେ ରୁଦ୍ର ଇତ୍ୟେବଂ ସର୍ୱଂ ମିଥ୍ୟେତି ନିଶ୍ଚିନୁ ॥ ୧.୫୪॥
ସ୍ନାନଂ ଜପସ୍ତପୋ ହୋମସ୍ସ୍ୱାଧ୍ୟାୟୋ ଦେବପୂଜନମ୍ ।
ମନ୍ତ୍ରଂ ତନ୍ତ୍ରଂ ଚ ସତ୍ସଙ୍ଗୋ ଗୁଣଦୋଷବିଜୃଭଣମ୍ ॥ ୧.୫୫॥
ଅନ୍ତଃକରଣ ସଦ୍ଭାବୋଽବିଦ୍ୟାୟାଶ୍ଚ ସଂଭବଃ ।
ଅନେକକୋଟିବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡଂ ସର୍ୱଂ ମିଥ୍ୟେତି ନିଶ୍ଚିନୁ ॥ ୧.୫୬॥
ସର୍ୱଦେଶିକବାକ୍ୟୋକ୍ତିର୍ୟେନକେନାପି ନିଶ୍ଚିତା ।
ଦୃଶ୍ୟତେ ଜଗତି ଯଦ୍ୟତ୍ ଯଦ୍ୟଜ୍ଜଗତି ବୀକ୍ଷ୍ୟତେ ॥ ୧.୫୭॥
ବର୍ତତେ ଜଗତି ଯଦ୍ୟତ୍ ସର୍ୱଂ ମିଥ୍ୟେତି ନିଶ୍ଚିନୁ ।
ଯେନେକେନାକ୍ଷରେଣୋକ୍ତଂ ଯେନେକେନ ବିବର୍ଣିତମ୍ ॥ ୧.୫୮॥
ଯେନେକେନାପି ଗଦିତଂ ଯେନେକେନାପି ମୋଦିତମ୍ ।
ଯେନେକେନାପି ଯଦ୍ଦତ୍ତଂ ଯେନକେନାପି ଯତ୍କୃତମ୍ ॥ ୧.୫୯॥
ଯତ୍ରୟତ୍ର ଶୁଭଂ କର୍ମ ଯତ୍ରୟତ୍ର ଚ ଦୁଷ୍କୃତମ୍ ।
ଯଦ୍ୟତ୍କରୋତି ସତ୍ୟେନ ସର୍ୱଂ ମିଥ୍ୟେତି ନିଶ୍ଚିନୁ ॥ ୧.୬୦॥
ଇଦଂ ପ୍ରପଂଚଂ ଯତ୍କିଂଚିତ୍ ଯଦ୍ୟଜ୍ଜଗତି ବିଦ୍ୟତେ ।
ଦୃଶ୍ୟରୂପଂ ଚ ଦୃଗ୍ରୂପଂ ସର୍ୱଂ ଶଶବିଷାଣବତ୍ ॥ ୧.୬୧॥
ଶ୍ରୀ ଗୁରୁମୂର୍ତିଃ ।
ଏବଂ ଶ୍ରୁତ୍ୱା ନିଦାଘସ୍ସ ବ୍ରହ୍ମନ୍ ସଂଶୟବେଷ୍ଟିତଃ ।
ଋଭୁଂ ପପ୍ରଚ୍ଛ ପୁନରପ୍ୟାତ୍ମବିଜ୍ଞାନସିଦ୍ଧୟେ ॥ ୧.୬୨॥
ନିଦାଘଃ ।
ସ୍ୱାମିନ୍ ମୁମୁକ୍ଷୋସ୍ସଂସାରାନ୍ ମମାରୂପେଣ ବସ୍ତୁନା ।
ପ୍ରପଂଚିତେନ ନ ଫଲଂ ଭବେଦିତି ମେ ମତିଃ ॥ ୧.୬୩॥
ଯତସ୍ତ୍ୱଦ୍କଥିତଂ ବ୍ରହ୍ମ ତତ୍ତ୍ୱମସ୍ୟାଦ୍ୟଗୋଚରମ୍ ।
ଅଖଣ୍ଡୈକରସାତୀତଂ ମୋକ୍ଷାତୀତଂ ଚ ସଦ୍ଗୁରୋ ॥ ୧.୬୪॥
ଜ୍ଞେୟତ୍ୱାଦିବିହୀନଂ ତତ୍ କଥଂ ଜ୍ଞାସ୍ୟାମ୍ୟହଂ ନୁ ବା ।
ତଜ୍ଜ୍ଞାନେନ ଫଲଂ କିଂ ବା ମୋକ୍ଷସ୍ୟୈବ ଫଲତ୍ୱତଃ ॥ ୧.୬୫॥
ଫଲମାସ୍ତିକ୍ୟବୁଦ୍ଧ୍ୟା ସ୍ୟାନ୍ ନ ଚୈବଂଭୂତବସ୍ତୁନଃ ।
ତ୍ୱଦୁକ୍ତ ନିଶ୍ଚୟେ ସର୍ୱସାଂକର୍ୟଂ ଚ ପ୍ରସଜ୍ୟତେ ॥ ୧.୬୬॥
ଯଦ୍ୟୁକ୍ତ ବ୍ୟତିରିକ୍ତାନାଂ ସର୍ୱେଷାଂ ସ୍ୟାଦନାତ୍ମତା ।
ହେୟତ୍ୱାନ୍ନୈବ ଜିଜ୍ଞାସ୍ୟଂ କିଂଚିଦପ୍ୟତ୍ର ସିଦ୍ଧ୍ୟତି ॥ ୧.୬୭॥
ଶଶଶୃଂଗ ସମାନତ୍ୱଂ ଯଥାପ୍ରୋକ୍ତମନାତ୍ମନାମ୍ ।
ଅତ୍ୟନ୍ତାରୂପବତ୍ତ୍ୱେନ ତଥା ତତ୍ସିଦ୍ଧିରାତ୍ମନଃ ॥ ୧.୬୮॥
ଅଥବା ତତ୍ ତଥୈବାସ୍ତାମ୍ ଅନ୍ୟଥାବାପି ମେ ଗୁରୋ ।
ଯଜ୍ଜ୍ଞାନେନ ଭବାନ୍ମୁକ୍ତିର୍ଭବେତ୍ ତଦ୍ ବ୍ରୂହି ବେଦିତୁମ୍ ॥ ୧.୬୯॥
ଏବମ୍ ଉକ୍ତୋ ନିଦାଘେନ କୁଶାଗ୍ରମତିନା ପରମ୍ ।
ଋଭୁସ୍ସନ୍ତୁଷ୍ଟହୃଦୟଃ ପୁନରେବାବ୍ରବୀଦିଦମ୍ ॥ ୧.୭୦॥
ଋଭୁଃ ।
ନିଦାଘ ସତ୍ୟମେବୈତତ୍ତ୍ୱଦୁକ୍ତଂ ଯୁକ୍ତିଗର୍ଭିତମ୍ ।
ତଥାପି ଯୁକ୍ତଂ ମଦ୍ୱାକ୍ୟଂ ତ୍ରୈବିଦ୍ଧ୍ୟାଜ୍ଜ୍ଞେୟବସ୍ତୁନଃ ॥ ୧.୭୧॥
ସଗୁଣଂ ନିର୍ଗୁଣଂ ତାଭ୍ୟାମ୍ ଅନ୍ୟନ୍ନିଷ୍ପ୍ରତିୟୋଗିକମ୍ ।
ବ୍ରହ୍ମୈବଂ ତ୍ରିବିଧଂ ଲିନ୍ଗୈର୍ୱେଦାନ୍ତେଷୁ ହି ବିଶ୍ରୁତମ୍ ॥ ୧.୭୨॥
ତତ୍ରାଦ୍ୟଂ ହେୟଗୁଣକଂ ସୋପାଧିତ୍ୱାନ୍ମୁମୁକ୍ଷୁଭିଃ ।
ତତ୍ତ୍ୱମସ୍ୟାଦିବାଚ୍ୟତ୍ୱାଜ୍ଜ୍ଞେୟଂ ହେୟତୟାଗ୍ରତଃ ॥ ୧.୭୩॥
ଜୀବେଶ୍ୱରବିଭାଗେନ ସଗୁଣଂ ଦ୍ୱିବିଧଂ ଭବେତ୍ ।
ଜୀବଶ୍ଚ ତ୍ରିବିଧସ୍ତଦ୍ୱଦ୍ ଈଶଶ୍ଚାସ୍ତାମ୍ ଇଦଂ ତଥା ॥ ୧.୭୪॥
ଉପାଦେୟଂ ଦ୍ୱିତୀୟଂ ସ୍ୟାନ୍ନିର୍ଗୁଣଂ ମୋକ୍ଷକାଂକ୍ଷିଭିଃ ।
ତତ୍ତ୍ୱମସ୍ୟାଦିଲକ୍ଷ୍ୟତ୍ୱାଜ୍ଜ୍ଞେୟଂ ଚାତ୍ମତୟା ତତଃ ॥ ୧.୭୫॥
ହେୟୋପାଦେୟଶୂନ୍ୟଂ ତତ୍ତୃତୀୟଂ ପ୍ରକୃତଂ ଯତଃ ।
ମୁକ୍ତୈଃ ପ୍ରାପ୍ୟମ୍ ଅତଶ୍ଶବ୍ଦମପି ଜ୍ଞେୟଂ ମୁମୁକ୍ଷୁଭିଃ ॥ ୧.୭୬॥
ଇଦନ୍ତ୍ୱେନାପ୍ୟହନ୍ତ୍ୱେନ ସ୍ୱତ୍ୱେନାପି ନବେଦ୍ୟତା ।
ତଥାପ୍ୟସ୍ୟାସ୍ତି ବେଦ୍ୟତ୍ୱଂ ଶ୍ରୁତ୍ୟୁକ୍ତତ୍ୱାନ୍ନ ନାସ୍ତିତା ॥ ୧.୭୭॥
ମୁକ୍ତସ୍ୟ ସ୍ୱଗତୋ ଭେଦୋ ଯଦନାପ୍ତୌ ନ ନଶ୍ୟତି ।
ତଜ୍ଜ୍ଞାନେ ଫଲମେତତ୍ସ୍ୟାତ୍ ସର୍ୱଭେଦନିବର୍ହଣମ୍ ॥ ୧.୭୮॥
ଅତୋଽସ୍ୟାଲକ୍ଷଣତ୍ୱେନ ସଦସଦ୍ପରତାସ୍ତ୍ୟପି ।
ଶଶଶୃଂଗସମାନତ୍ୱଂ ନିଦାଘାଶକ୍ୟମୀରିତୁମ୍ ॥ ୧.୭୯॥
ବିଶେଷସତ୍ତାଽଭାବେପି ସତ୍ତାସାମାନ୍ୟତା ଯତଃ ।
ନିର୍ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱତ୍ୱେନ ସଂସିଦ୍ଧା ତତସ୍ସତ୍ତ୍ୱାଦିକଂ ଭବେତ୍ ॥ ୧.୮୦॥
ଅଥବା ଶଶଶୃଂଗାଦି ସାଦୃଶ୍ୟଂ ଭବତୁ ସ୍ୱତଃ ।
ସିଦ୍ଧାନ୍ତତା ଶ୍ରୁତିପ୍ରୋକ୍ତା ନୈରାଶ୍ୟସ୍ୟ ହି ସୁବ୍ରତ ॥ ୧.୮୧॥
ନ ତାବତା ବିରୋଧୋସ୍ତି କଶ୍ଚିଦପ୍ୟଧୁନା ତବ ।
ସଂସାରମୋକ୍ଷସିଦ୍ଧ୍ୟର୍ଥମ୍ ଅସ୍ୟାନୁକ୍ତତୟା ମୟା ॥ ୧.୮୨॥
॥ ଇତି ଶ୍ରୀ ଗୁରୁଜ୍ଞାନବାସିଷ୍ଠେ ତତ୍ତ୍ୱନାରାୟଣେ
ଜ୍ଞାନକାଣ୍ଡସ୍ୟ ପ୍ରଥମପାଦେ ତୃତୀୟୋଽଧ୍ୟାୟଃ ଏବଂ
ଶ୍ରୀ ଋଭୁଗୀତା ପ୍ରଥମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ସମାପ୍ତଃ ॥
ଦ୍ୱିତୀୟୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।
ଅଥାତସ୍ସମ୍ପ୍ରବକ୍ଷ୍ୟାମି ନିଦାଘ ଶୃଣୁ ସାଦରମ୍ ।
ସଂସାରମୋକ୍ଷସିଦ୍ଧ୍ୟର୍ଥଂ ସରୂପଂ ବ୍ରହ୍ମ ନିର୍ଗୁଣମ୍ ॥ ୨.୦୧ ॥
ତତ୍ତ୍ୱମସ୍ୟାଦିବାକ୍ୟୈର୍ୟଲ୍ଲକ୍ଷ୍ୟଂ ଜୀବାଦିକାରଣମ୍ ।
ନିତ୍ୟଶୁଦ୍ଧବିବୁଦ୍ଧଂ ଚ ନିତ୍ୟମୁକ୍ତଂ ଚ ଶାଶ୍ୱତମ୍ ॥ ୨.୦୨ ॥
ଯତ୍ସର୍ୱବେଦସିଦ୍ଧାନ୍ତଂ ଯଜ୍ଜ୍ଞାନେନୈବ ମୁକ୍ତତା ।
ଜୀବସ୍ୟ ଯଚ୍ଚ ସମ୍ପୂର୍ଣଂ ତତ୍ତ୍ୱମେବାସି ନିର୍ମଲମ୍ ॥ ୨.୦୩ ॥
ତ୍ୱମେବ ପରମାତ୍ମାସି ତ୍ୱମେବ ପରମୋଗୁରୁଃ ।
ତ୍ୱମେବାକାଶରୂପୋସି ସାକ୍ଷିହୀନୋସି ସର୍ୱଦା ॥ ୨.୦୪ ॥
ତ୍ୱମେବ ସର୍ୱଭାବୋସି ତ୍ୱଂ ବ୍ରହ୍ମାସି ନସଂଶୟଃ ।
କାଲହୀନୋସି କାଲୋସି ସଦା ବ୍ରହ୍ମାସି ଚିଦ୍ଘନଃ ॥ ୨.୦୫ ॥
ସର୍ୱତସ୍ସର୍ୱରୂପୋସି ଚୈତନ୍ୟଘନବାନସି ।
ସର୍ୱଭୂତାନ୍ତରସ୍ଥୋସି କର୍ମାଧ୍ୟକ୍ଷୋସି ନିର୍ଗୁଣଃ ॥ ୨.୦୬ ॥
ସତ୍ୟୋସି ସିଦ୍ଧୋସି ସନାତନୋସି ମୁକ୍ତୋସି ମୋକ୍ଷୋସି ମୁଦାଽମୃତୋସି ।
ଦେବୋସି ଶାନ୍ତୋସି ନିରାମୟୋସି ବ୍ରହ୍ମାସି ପୂର୍ଣୋସି ପରାତ୍ପରୋସି ॥ ୨.୦୭ ॥
ସମୋସି ସଚ୍ଚସି ଚିରନ୍ତନୋସି ସତ୍ୟାଦିବକ୍ୟୈଃ ପ୍ରତିବୋଧିତୋସି ।
ସର୍ୱାଙ୍ଗହୀନୋସି ସଦାସ୍ଥିତୋସି ବ୍ରହ୍ମେନ୍ଦ୍ରରୁଦ୍ରାଦିବିଭାବିତୋସି ॥ ୨.୦୮ ॥
ସର୍ୱପ୍ରପଂଚଭ୍ରମବର୍ଜିତୋସି ସର୍ୱେଷୁ ଭୂତେଷୁ ଚ ଭାବିତୋସି ।
ସର୍ୱତ୍ର ସଙ୍କଲ୍ପବିବର୍ଜିତୋସି ସର୍ୱାଗମାନ୍ତାର୍ଥବିଭାବିତୋସି ॥ ୨.୦୯ ॥
ସର୍ୱତ୍ର ସନ୍ତୋଷସୁଖାସନୋସି ସର୍ୱତ୍ର ଗତ୍ୟାଦିବିବର୍ଜିତୋସି ।
ସର୍ୱତ୍ର ଲକ୍ଷ୍ୟାଦି ବିବର୍ଜିତୋସି ଧ୍ୟାତୋସି ବିଷ୍ଣ୍ୱାଦିସୁରୈରଜସ୍ରମ୍ ॥ ୨.୧୦ ॥
ଚିଦାକାର ସ୍ୱରୂପୋସି ଚିନ୍ମାତ୍ରୋସି ନିରଙ୍କୁଶଃ ।
ଆତ୍ମନ୍ୟେବ ସ୍ଥିତୋସି ତ୍ୱଂ ସର୍ୱଶୂନ୍ୟୋସି ନିଶ୍ଚଲଃ ॥ ୨.୧୧ ॥
ଆନନ୍ଦୋସି ପରୋସି ତ୍ୱମେକମେବାଦ୍ୱିତୀୟକଃ ।
ଚିଦ୍ଘନାନନ୍ଦରୂପୋସି ପରିପୂର୍ଣସ୍ୱରୂପକଃ ॥ ୨.୧୨ ॥
ସଦସି ତ୍ୱମଭିଜ୍ଞୋସି ସୋସି ଜାନାସି ବୀକ୍ଷ୍ୟସି ।
ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦରୂପୋସି ବାସୁଦେବୋସି ବୈ ପ୍ରଭୁଃ ॥ ୨.୧୩ ॥
ଅମୃତୋସି ବିଭୁଶ୍ଚସି ଚଞ୍ଚଲୋସ୍ୟଚଲୋହ୍ୟସି ।
ସର୍ୱୋସି ସର୍ୱହୀନୋସି ଶାନ୍ତାଶାନ୍ତବିବର୍ଜିତଃ ॥ ୨.୧୪ ॥
ସତ୍ତାମାତ୍ରପ୍ରକାଶୋସି ସତ୍ତାସାମାନ୍ୟକୋହ୍ୟସି ।
ନିତ୍ୟସିଦ୍ଧସ୍ୱରୂପୋସି ସର୍ୱସିଦ୍ଧିବିବର୍ଜିତଃ ॥ ୨.୧୫ ॥
ଈଷଣ୍ମାତ୍ରବିଶୂନ୍ୟୋସି ହ୍ୟଣୁମାତ୍ରବିବର୍ଜିତଃ ।
ଅସ୍ତିତ୍ୱବର୍ଜିତୋସି ତ୍ୱଂ ନାସ୍ତିତ୍ୱାଦିବିବର୍ଜିତଃ ॥ ୨.୧୬ ॥
ଲକ୍ଷ୍ୟଲକ୍ଷଣହୀନୋସି ନିର୍ୱିକାରୋ ନିରାମୟଃ ।
ସର୍ୱନାଦାନ୍ତରୋସି ତ୍ୱଂ କଲାକାଷ୍ଠାଦିବର୍ଜିତଃ ॥ ୨.୧୭ ॥
ବ୍ରହ୍ମବିଷ୍ଣ୍ୱୀଶହୀନୋସି ସ୍ୱସ୍ୱରୂପଂ ପ୍ରପଶ୍ୟସି ।
ସ୍ୱସ୍ୱରୂପାବଶେଷୋସି ସ୍ୱାନନ୍ଦାବ୍ଧୌ ନିମଜ୍ଜସି ॥ ୨.୧୮ ॥
ସ୍ୱାତ୍ମରାଜ୍ୟେ ସ୍ୱମେବାସି ସ୍ୱୟଂଭାବବିବର୍ଜିତଃ ।
ଶିଷ୍ଟପୂର୍ଣସ୍ୱରୂପୋସି ସ୍ୱସ୍ମାତ୍କିଞ୍ଚିନ୍ନପଶ୍ୟସି ॥ ୨.୧୯ ॥
ସ୍ୱସ୍ୱରୂପାନ୍ନଚଲସି ସ୍ୱସ୍ୱରୂପେଣ ଜୃଂଭସି ।
ସ୍ୱସ୍ୱରୂପାଦନନ୍ୟୋସି ହ୍ୟହମେବାସି ନିଶ୍ଚିନୁ ॥ ୨.୨୦ ॥
ଇଦଂ ପ୍ରପଞ୍ଚଂ ଯତ୍କିଞ୍ଚିଦ୍ୟଦ୍ୟଜ୍ଜଗତି ବିଦ୍ୟତେ ।
ଦୃଶ୍ୟରୂପଂ ଚ ଦୃଗ୍ରୂପଂ ସର୍ୱଂ ଶଶବିଷାଣବତ୍ ॥ ୨.୨୧ ॥
ଲକ୍ଷ୍ୟଲକ୍ଷଣହୀନତ୍ୱାଦ୍ୟୁକ୍ତ୍ୟାନିଷ୍ପ୍ରତିୟୋଗିକମ୍ ।
ନ ମନ୍ତବ୍ୟଂ ଯଥାୟୋଗ୍ୟଂ ଲୌକିକୈସ୍ତ୍ୱଂ ବିନିଶ୍ଚିନୁ ॥ ୨.୨୨ ॥
ନିର୍ଗୁଣଂ ନିର୍ମଲଂ ଶାନ୍ତଂ ବ୍ରହ୍ମସପ୍ରତିୟୋଗିକମ୍ ।
ଶୁଦ୍ଧାନ୍ତଃକରଣଜ୍ଞେୟଂ ବେଦୋକ୍ତଂ ପ୍ରକୃତଂ ଖଲୁ ॥ ୨.୨୩ ॥
ଆତ୍ମସ୍ତ୍ୱଂ ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦଲକ୍ଷ୍ଣୈର୍ଲକ୍ଷ୍ୟମଦ୍ୱୟମ୍ ।
ବ୍ରହ୍ମୈବାସ୍ମି ନ ଦେହୋଽୟମିତି ଚିତ୍ତେଽବଧାରୟ ॥ ୨.୨୪ ॥
ଦେହୋଽହମିତି ସଙ୍କଲ୍ପସ୍ତଦନ୍ତଃକରଣଂ ସ୍ମୃତମ୍ ।
ଦେହୋଽହମିତି ସଙ୍କଲ୍ପୋ ମହାନ୍ ସଂସାର ଉଚ୍ୟତେ ॥ ୨.୨୫ ॥
ଦେହୋଽହମିତି ସଙ୍କଲ୍ପସ୍ତଦ୍ବନ୍ଧ ଇତି ଚୋଚ୍ୟତେ ।
ଦେହୋଽହମିତି ସଙ୍କଲ୍ପସ୍ତଦ୍ଦୁଃଖମିତି ଚୋଚୟ୍ତେ ॥ ୨.୨୬ ॥
ଦେହୋଽହମିତି ଯଜ୍ଜ୍ଞାନଂ ତଦେବ ନରକଂ ସ୍ମୃତମ୍ ।
ଦେହୋଽହମିତି ସଙ୍କଲ୍ପୋ ଜଗତ୍ସର୍ୱଂ ସମୀର୍ୟତେ ॥ ୨.୨୭ ॥
ଦେହୋଽହମିତି ସଙ୍କଲ୍ପୋ ହୃଦୟଗ୍ରନ୍ଧିରୀରିତଃ ।
ଦେହୋଽହମିତି ଯଜ୍ଜ୍ଞାନଂ ତଦସଜ୍ଜ୍ଞାନମେବଚ ॥ ୨.୨୮ ॥
ଦେହୋଽହମିତି ଯଦ୍ବୁଦ୍ଧିଃ ସା ଚାବିଦ୍ୟେତି ଭଣ୍ୟତେ ।
ଦେହୋଽହମିତି ଯଜ୍ଜ୍ଞାନଂ ତଦେବ ଦ୍ୱୈତମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୨.୨୯ ॥
ଦେହୋଽହମିତି ସଙ୍କଲ୍ପସ୍ସତ୍ୟଜୀବସ୍ସ ଏବ ଚ ।
ଦେହୋଽହମିତି ଯଜ୍ଜ୍ଞାନଂ ପରିଚ୍ଛିନ୍ନମିତୀରିତମ୍ ॥ ୨.୩୦ ॥
ଦେହୋଽହମିତି ସଙ୍କଲ୍ପୋ ମହାପାପମିତି ସ୍ଫୁଟମ୍ ।
ଦେହୋଽହମିତି ଯା ବୁଦ୍ଧିସ୍ତୃଷ୍ଣାଦୋଷାଽଽମୟଃ କିଲ ॥ ୨.୩୧ ॥
ଯତ୍କିଞ୍ଚିଦପି ସଙ୍କଲ୍ପସ୍ତାପତ୍ରୟମିତୀରିତମ୍ ।
ତଚ୍ଚ ସର୍ୱଂ ମନୁଷ୍ୟାଣାଂ ମାନସଂ ହି ନିଗଦ୍ୟତେ ॥ ୨.୩୨ ॥
କାମଂ କ୍ରୋଧଂ ବନ୍ଧନଂ ସର୍ୱଦୁଃଖଂ ବିଶ୍ୱଂ ଦୋଷଂ କାଲନାନାସ୍ୱରୂପମ୍ ।
ଯତ୍କିଞ୍ଚେଦଂ ସର୍ୱସଙ୍କଲ୍ପଜାତଂ ତତ୍କିଞ୍ଚେଦଂ ମାନସଂ ସୋମ୍ୟ ବିଦ୍ଧି ॥ ୨.୩୩ ॥
ମନ ଏବ ଜଗତ୍ସର୍ୱଂ ମନ ଏବ ମହାରିପୁଃ ।
ମନ ଏବ ହି ସଂସାରୋ ମନ ଏବ ଜଗତ୍ତ୍ରୟମ୍ ॥ ୨.୩୪ ॥
ମନ ଏବ ମହଦ୍ଦୁଃଖଂ ମନ ଏବ ଜରାଦିକମ୍ ।
ମନ ଏବ ହି କାଲଶ୍ଚ ମନ ଏବ ମଲଂ ତଥା ॥ ୨.୩୫ ॥
ମନ ଏବ ହି ସଙ୍କଲ୍ପୋ ମନ ଏବ ଚ ଜୀବକଃ ।
ମନ ଏବ ହି ଚିତ୍ତଂ ଚ ମନୋଽହଙ୍କାର ଏବ ଚ ॥ ୨.୩୬ ॥
ମନ ଏବ ମହାନ୍ ବନ୍ଧୋ ମନୋଽନ୍ତଃକରଣଂ ଚ ତତ୍ ।
ମନ ଏବ ହି ଭୂମିଶ୍ଚ ମନ ଏବ ହି ତଜ୍ଜଲମ୍ ॥ ୨.୩୭ ॥
ମନ ଏବ ହି ତେଜଶ୍ଚ ମନ ଏବ ମରୁନ୍ମହାନ୍ ।
ମନ ଏବ ହି ଚକାଶୋ ମନ ଏବ ହି ଶବ୍ଦକଃ ॥ ୨.୩୮ ॥
ସ୍ପର୍ଶରୂପରସା ଗନ୍ଧଃ କୋଶାଃ ପଞ୍ଚ ମନୋଭବାଃ ।
ଜାଗ୍ରତ୍ସ୍ୱପ୍ନସୁଷୁପ୍ତ୍ୟାଦି ମନୋମୟମିତୀରିତମ୍ ॥ ୨.୩୯ ॥
ଦିକ୍ପାଲା ବସବୋ ରୁଦ୍ରା ଆଦିତ୍ୟାଶ୍ଚ ମନୋମୟାଃ ।
ଦୃଶ୍ୟଂ ବନ୍ଧଂ ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱଜାତମଜ୍ଞାନଂ ମାନସଂ ସ୍ମୃତମ୍ ॥ ୨.୪୦ ॥
ସଙ୍କଲ୍ପମେବ ଯତ୍କିଞ୍ଚିତ୍ତତ୍ତନ୍ନାସ୍ତୀତି ନିଶ୍ଚିନୁ ।
ନାସ୍ତି ନାସ୍ତି ଜଗତ୍ସର୍ୱଂ ଗୁରୁଶିଷ୍ୟାଦିକଂ ନିହି ॥ ୨.୪୧ ॥
ବ୍ୟବହାରଦଶାୟାଂ ହି ଗୁରୁଶିଷ୍ୟାଦିକଂ ଭବେତ୍ ।
ପରମାର୍ଥଦଶାୟାଂ ତତ୍ କଥଂ ମୁକ୍ତୌ ପ୍ରସିଦ୍ଧ୍ୟତି ॥ ୨.୪୨ ॥
ମୁକ୍ତ୍ୟତୀତ ଦଶାୟାଂ ଚ ପ୍ରୋଚ୍ୟତେ ପରମାର୍ଥତା ।
ତଥାପ୍ୟସତ୍ୟହଂତୃତ୍ୱାନ୍ମୁକ୍ତେରେବାସ୍ତି ମୁଖ୍ୟଯାଃ ॥ ୨.୪୩ ॥
ମନସା କଲ୍ପିତଂ ସର୍ୱଂ ମନସା ପରିପାଲିତମ୍ ।
ମନସା ସଂସ୍ମୃତଂ ତସ୍ମାନ୍ମନ ଏବାସ୍ତି କାରଣମ୍ ॥ ୨.୪୪ ॥
ମନସା ସଂସ୍ମୃତଂ ସର୍ୱଂ ମନସୈବ ଚ ବିସ୍ମୃତମ୍ ।
ମନସା ଭାବିତଂ ସର୍ୱଂ ମନସୈବ ହ୍ୟଭାବିତଂ ॥ ୨.୪୫ ॥
ମନସା ଦୂଷିତଂ ସର୍ୱଂ ମନସୈବ ଚ ଭୂଷିତମ୍ ।
ମନସା ସୁଖବୃତ୍ତିସ୍ସ୍ୟାନ୍ମନସା ଦୁଃଖସଞ୍ଚୟଃ ॥ ୨.୪୬ ॥
ତସ୍ମାତ୍ସର୍ୱନିଦାନଂ ତନ୍ମନସ୍ସୂକ୍ଷ୍ମଂ ପରାତ୍ମନି ।
ତ୍ୱୟି ସଚ୍ଚିତ୍ସୁଖାଂବୋଧୌ କଲ୍ପିତଂ ବିଦ୍ଧି ମାୟଯା ॥ ୨.୪୭ ॥
ତ୍ୱଦନ୍ୟସ୍ୟ ଚ ସର୍ୱସ୍ୟ କଲ୍ପିତତ୍ୱାଦବୋଧତଃ ।
ତ୍ୱମେବ ସର୍ୱସାକ୍ଷୀ ସନ୍ ସ୍ୱୟଂ ଭାସି ନିରନ୍ତରମ୍ ॥ ୨.୪୮ ॥
ତବ ବୋଧସ୍ୱରୂପତ୍ୱାତ୍ ତ୍ୱୟ୍ୟବୋଧସ୍ୟ କା ଗତିଃ ।
ମନ୍ଦବୁଦ୍ଧ୍ୟା ଗତୌ ସତ୍ୟାମପି ନାଶସ୍ସ୍ୱୟଂ ଭବେତ୍ ॥ ୨.୪୯ ॥
ନିତ୍ୟବୋଧସ୍ୱରୂପସ୍ତ୍ୱଂ ହ୍ୟବୋଧପ୍ରତିୟୋଗିକଃ ।
ତ୍ୱୟି ତତ୍ସନ୍ନିବର୍ତେତ ତମସ୍ସୂର୍ୟୋଦୟେ ଯଥା ॥ ୨.୫୦ ॥
ଜ୍ଞାତୃଜ୍ଞାନେପ୍ରକଲ୍ପ୍ୟେତେ ଯତ୍ର ଜ୍ଞେୟେଽଦ୍ୱୟେ ତ୍ୱୟି ।
ତସ୍ୟାଖଣ୍ଡସ୍ୱରୂପତ୍ୱାତ୍ ସର୍ୱାଧିଷ୍ଠାନତୋଚିତା ॥ ୨.୫୧ ॥
ମୁମୁକ୍ଷୁଭିଶ୍ଚ ବିଜ୍ଞେୟାସ୍ସ୍ୱଧର୍ମାସ୍ସଚ୍ଚିଦାଦୟଃ ।
ସନ୍ମୟଶ୍ଚିନ୍ମୟଶ୍ଚତ୍ମା ତଥାନନ୍ଦମୟୋ ଯତଃ ॥ ୨.୫୨ ॥
ଚିଦ୍ରୂପସ୍ୟ ତବାତ୍ମତ୍ୱାଦନାତ୍ମାନସ୍ତ୍ୱଚିନ୍ମୟାଃ ।
ଅନାତ୍ମନାଂ ବିକାରିତ୍ୱାନ୍ନିର୍ୱିକାରସ୍ତ୍ୱମିଷ୍ୟସେ ॥ ୨.୫୩ ॥
ବିକାରସ୍ୟ ସମସ୍ତସ୍ୟାପ୍ୟବିଦ୍ୟାକଲ୍ପିତତ୍ୱତଃ ।
ବିଲୟେ ନିର୍ୱିକାରସ୍ତ୍ୱଂ ବିଦ୍ୟାବାନବଶିଷ୍ୟସେ ॥ ୨.୫୪ ॥
ବୃହଦ୍ ବ୍ରହ୍ମାବଶେଷୋ ହି ନାଶଃ କଲ୍ପିତବସ୍ତୁନଃ ।
ଯଚ୍ଛେଷାସ୍ସ୍ୟୁରିମେ ସର୍ୱେ ସ ଶେଷୀ ନିତ୍ୟତାଂ ବ୍ରଜେତ୍ ॥ ୨.୫୫ ॥
ଶେଷସ୍ୟ ଶେଷ୍ୟନନ୍ୟତ୍ୱଂ ବାସ୍ତବଂ ସର୍ୱସମ୍ମତମ୍ ।
ଶେଷିଣସ୍ତୁ ତବାନ୍ୟତ୍ୱାନ୍ନ ଶେଷସ୍ୟାସ୍ତି ନିତ୍ୟତା ॥ ୨.୫୬ ॥
ଶେଷିଣଶ୍ଶେଷସାପେକ୍ଷ୍ୟାନ୍ନ ସ୍ୱାତନ୍ତ୍ର୍ୟେଣ ଶେଷିତା ।
ଇତି ବକ୍ତୁଂ ନ ଶକ୍ୟଂ ହି ସ୍ୱମହିମ୍ନି ସ୍ଥିତତ୍ୱତଃ ॥ ୨.୫୭ ॥
ସ୍ୱସ୍ୟୈଷ ମହିମା ସର୍ୱବ୍ୟାପକତ୍ୱାଦିଲକ୍ଷଣଃ ।
ସର୍ୱଶୃତ୍ୟାଦି ସଂସିଦ୍ଧଃ କାଭୀର୍ହୀୟେତ ଯୁକ୍ତିଭିଃ ॥ ୨.୫୮ ॥
ବ୍ୟାପ୍ୟସାପେକ୍ଷତା ତସ୍ୟ ବ୍ୟାପକସ୍ୟେତିଚେଚ୍ଛୃଣୁ ।
ବ୍ୟାପ୍ୟାନପେକ୍ଷଂ ସିଦ୍ଧିର୍ହି ବ୍ୟାପକସ୍ୟ ନିଜାଶ୍ରୟାତ୍ ॥ ୨.୫୯ ॥
ବ୍ୟାପ୍ୟସ୍ୟୈବ ହି ଜୀବସ୍ୟ ବିକାରାପେକ୍ଷୟା ତଥା ।
ବ୍ୟାପକାପେକ୍ଷୟା ଚ ସ୍ୟାତ୍ ସ୍ଥିତିର୍ନ ବ୍ୟାପକସ୍ୟତୁ ॥ ୨.୬୦ ॥
ବିକାରାଲଂବନାଭାବାତ୍ସ୍ୱାଲଂବନତୟାପି ଚ ।
ସର୍ୱାଲଂବନତା ସିଦ୍ଧା ନ ସ୍ୱହାନେଶ୍ଚ ସଙ୍ଗତିଃ ॥ ୨.୬୧ ॥
ସର୍ୱାଧାରସ୍ୟ ନାଧାରୋଽପେକ୍ଷ୍ୟତେପି କ୍ୱଚିଦ୍ୱିଭୋଃ ।
ସ ଚେଦାଧାରସାପେକ୍ଷୋ ନ ସର୍ୱାଧାରତାଂ ବ୍ରଜେତ୍ ॥ ୨.୬୨ ॥
ସର୍ୱାଧାରସ୍ୟ ଚ ବ୍ୟୋମ୍ନୋ ଯଥାତ୍ମାଧାର ଇଷ୍ୟତେ ।
ତଥାତ୍ମନୋପି କଶ୍ଚିତ୍ସ୍ୟାଦିତି ଚେଦ୍ବାଢମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୨.୬୩ ॥
ଆତ୍ମୈବାତ୍ମନ ଆଧାର ଆତ୍ମନ୍ୟେବାତ୍ମନସ୍ସ୍ଥିତେଃ ।
ଅନାତ୍ମନୋ ଯଥାଽନାତ୍ମା କଶ୍ଚିଦେବାସ୍ତି ଚଶ୍ରୟଃ ॥ ୨.୬୪ ॥
ଆତ୍ମନୋଽପି ତୁ ନାନାତ୍ୱେ ସ୍ୟାଦନାତ୍ମାବିଶେଷତା ।
ଇତି ଚେନ୍ନୈଷ ଭେଦୋ ହି ବିକାରାବାଶ୍ରୟୋ ଭବେତ୍ ॥ ୨.୬୫ ॥
ଯଥା ଭବତି ଦେହସ୍ୟ ପ୍ରାଣ ଏବାଶ୍ରୟଃ ପୁନଃ ।
ପ୍ରାଣସ୍ୟ ଚଶ୍ରୟୋ ଦେହସ୍ତଥାତ୍ମାଽନାତ୍ମନୋରପି ॥ ୨.୬୬ ॥
ଅନ୍ୟୋନ୍ୟାଶ୍ରୟତା ପ୍ରାପ୍ତା ତଥା ନାଶୋ ଦ୍ୱୟୋରପି ।
ଇତି ଚେଦୁକ୍ତମେବୈତଦାତ୍ମା ହି ସ୍ୱାଶ୍ରୟୋ ମତଃ ॥ ୨.୬୭ ॥
ଆଶ୍ରୟାଶ୍ରୟି ବାର୍ତା ଚ ବ୍ୟବହାରେ ନିଗଦ୍ୟତେ ।
ପରମାର୍ଥଦଶାୟାଂ ତୁ ସ୍ୱସ୍ମାଦନ୍ୟନ୍ନବିଦ୍ୟତେ ॥ ୨.୬୮ ॥
ଆତ୍ମନସ୍ସ୍ୱଗତୋ ଭେଦୋ ଯୋସ୍ମିନ୍ନଭ୍ୟୁପଗମ୍ୟତେ ।
ସ କିଂ ନିତ୍ୟୋସ୍ତ୍ୟନିତ୍ୟୋବେତ୍ୟେବଂ ପ୍ରଶ୍ନେ ତୁ କଥ୍ୟତେ ॥ ୨.୬୯ ॥
ଲବ୍ଧାତ୍ମସମ୍ୟଗ୍ବୋଧସ୍ୟ ତବ ଯାବଦିହସ୍ଥିତିଃ ।
ତାବତ୍ତସ୍ୟାବିନାଶିତ୍ୱାନ୍ନିତ୍ୟ ଏବେତି ନିର୍ଣୟଃ ॥ ୨.୭୦ ॥
ପଶ୍ଚଦନିତ୍ୟତାୟାଶ୍ଚ ତବ ପ୍ରଷ୍ଟୁରଭାବତଃ ।
ସ୍ୱଭେଦାନିତ୍ୟବାର୍ତାୟା ନାବକାଶୋଽତ୍ର ବିଦ୍ୟତେ ॥ ୨.୭୧ ॥
ଆତ୍ମା ସ କିଂ ଭବେଦ୍ଦ୍ରଷ୍ଟା ଦୃଶ୍ୟୋ ବା କିନ୍ନୁ ଦର୍ଶନମ୍ ।
ଦ୍ରଷ୍ଟୃତ୍ୱେ ସତି ଜୀବତ୍ୱାତ୍ସଂସାରିତ୍ୱଂ ପ୍ରସଜ୍ୟତେ ॥ ୨.୭୨ ॥
ଦୃଶ୍ୟତ୍ୱେ ତୁ ଘଟାଦୀନାମିବସ୍ୟାଦ୍ୱିଷୟାତ୍ମତା ।
ଦର୍ଶନତ୍ୱେ ତୁ ବୃତ୍ତିତ୍ୱାଜ୍ଜାଡ୍ୟମେବ ପ୍ରସଜ୍ୟତେ ॥ ୨.୭୩ ॥
ଅସଂସାରୀ ପରାତ୍ମାଽସୌ ସ୍ୱୟଂ ନିର୍ୱିଷୟସ୍ତଥା ।
ଚୈତନ୍ୟରୂପ ଇତ୍ୟେତଦ୍ୱ୍ୟର୍ଥମେବେତି ଚେଚ୍ଛୃଣୁ ॥ ୨.୭୪ ॥
ଦ୍ରଷ୍ଟୃତ୍ୱଂ ତସ୍ୟ ବିଦ୍ଧ୍ୟେବଂ ଜୀବେଶାଦୀକ୍ଷିତୃତ୍ୱତଃ ।
ଦୃଶ୍ୟତ୍ୱଂ ଚ ତଥା ବିଦ୍ଧି ମୁକ୍ତୈର୍ଦ୍ରଷ୍ଟୃତ୍ୱତସ୍ସ୍ୱତଃ ॥ ୨.୭୫ ॥
ଦର୍ଶନତ୍ୱଂ ଚ ସାକ୍ଷିତ୍ୱାଦ୍ଦୃଗ୍ରୂପତ୍ୱାଚ୍ଚ ତସ୍ୟ ବୈ ।
ସଂସାରିତ୍ୱାଦୟୋ ଦୋଷାଃ ପ୍ରସଜ୍ୟନ୍ତେ ନ ତତ୍ର ବୈ ॥ ୨.୭୬ ॥
ଅସଂସାରିଣମାତ୍ମାନଂ ସଂସାର୍ୟାତ୍ମା ଯଦି ସ୍ୱୟଂ ।
ପଶ୍ୟେତ୍ତଦାକ୍ଷିରୋଗୀ ସମ୍ପ୍ରପଶ୍ୟେଚ୍ଚ ନିରଙ୍କୁଶମ୍ ॥ ୨.୭୭ ॥
ଅସମ୍ଭବାନି ସର୍ୱାଣି ସଂଭବେୟୁଶ୍ଚ ବୈଦିକାଃ ।
ସିଦ୍ଧାନ୍ତାନିୟମାପେତାସ୍ସ୍ୱେଚ୍ଛାବ୍ୟାହାର ସଂଭବାତ୍ ॥ ୨.୭୮ ॥
ଇତି ଚେନ୍ନୈବ ଦୋଷୋଽସ୍ତି ସଂସାରସ୍ୟାପବାଦତଃ ।
ବିଶୁଦ୍ଧସତ୍ୱସମ୍ପନ୍ନସ୍ସଂସାରୀ ନିର୍ମଲୋ ହି ସଃ ॥ ୨.୭୯ ॥
ଯଦି ଜୀବସ୍ୟ ସଂସାରସ୍ସ୍ୱତସ୍ସିଦ୍ଧସ୍ତଥାଽଖିଲାଃ ।
ଉକ୍ତ ଦୋଷାଃ ପ୍ରସଜ୍ୟେରନ୍ନଜ୍ଞାନାଦ୍ଧ୍ୟାଗତୋ ନ ତେ ॥ ୨.୮୦ ॥
ଜୀବସ୍ୟ ଯଦି ସଂସାରୋ ବ୍ରହ୍ମଣସ୍ତଦଭାବତଃ ।
ବ୍ରହ୍ମାତ୍ମତ୍ୱୋପଦେଶୋଽୟମୟୁକ୍ତ ଇତି ଚେଚ୍ଛୃଣୁ ॥ ୨.୮୧ ॥
ଉକ୍ତଜୀବୈକଦେଶସ୍ୟ ହ୍ୟସଂସାରିତ୍ୱମନ୍ୱହମ୍ ।
ତତସ୍ତତ୍ତ୍ୱୋପଦେଶେସ୍ମିନ୍ ନିଦାଘାସ୍ତ୍ୟନବଦ୍ୟତା ॥ ୨.୮୨ ॥
ତସ୍ମାତ୍ସର୍ୱଗତଂ ସତ୍ୟସୁଖବୋଧୈକଲକ୍ଷଣମ୍ ।
ବ୍ରହ୍ମାସ୍ମୀତି ବିଜାନୀହି କେବଲଂ ତ୍ୱମସଂଶୟମ୍ ॥ ୨.୮୩ ॥
ମୁକ୍ତ୍ୟୈ ଜ୍ଞେୟଂ ଚ ତଦ୍ ବ୍ରହ୍ମ ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦଲକ୍ଷଣମ୍ ।
ନତ୍ୱଲକ୍ଷଣମନ୍ୟତ୍ସ୍ୟାଦିତି ଚୋକ୍ତଂ ନ ବିସ୍ମର ॥ ୨.୮୪ ॥
॥ ଇତି ଶ୍ରୀ ଗୁରୁଜ୍ଞାନବାସିଷ୍ଠେ ତତ୍ତ୍ୱନାରାୟଣେ
ଜ୍ଞାନକାଣ୍ଡସ୍ୟ ପ୍ରଥମପାଦେ ଚତୁର୍ଥୋଽଧ୍ୟାୟଃ ଏବଂ
ଶ୍ରୀ ଋଭୁଗୀତା ଦ୍ୱିତୀୟୋଽଧ୍ୟାୟଃ ସମାପ୍ତଃ ॥
ତୃତୀୟୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।
ପୁନର୍ଜ୍ଞାନଂ ପ୍ରବକ୍ଷ୍ୟାମି ନିଦାଘ ଶୃଣୁ ସାଦରମ୍ ।
ବ୍ରହ୍ମଣୋଽତି ଦୁରୂହତ୍ୱାଦସକୃଚ୍ଛ୍ରାବ୍ୟମେବ ତତ୍ ॥ ୩.୦୧ ॥
ସର୍ୱଂ ଚିନ୍ମୟଂ ବିଦ୍ଧି ସର୍ୱଂ ସଚ୍ଚିନ୍ମୟଂ ତତମ୍ ।
ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦମଦ୍ୱୈତଂ ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦମବ୍ୟଯମ୍ ॥ ୩.୦୨ ॥
ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦମାତ୍ରଂ ହି ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦମନ୍ୟକମ୍ ।
ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦରୂପୋଽହଂ ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦମେବ ଖମ୍ ॥ ୩.୦୩ ॥
ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦମେବ ତ୍ୱଂ ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦକୋଽସ୍ମ୍ୟହମ୍ ।
ମନୋବୁଦ୍ଧିରହଙ୍କାରଚିତ୍ତସଙ୍ଘାତକା ଅମୀ ॥ ୩.୦୪ ॥
ନ ତ୍ୱଂ ନାହଂ ନଚନ୍ୟଦ୍ୱା ସର୍ୱଂ ବ୍ରହ୍ମୈବ କେବଲମ୍ ।
ନ ବାକ୍ୟଂ ନ ପଦଂ ବେଦଂ ନାକ୍ଷରଂ ନ ଜଡଂ କ୍ୱଚିତ୍ ॥ ୩.୦୫ ॥
ନ ମଧ୍ୟଂ ନାଦି ନାନ୍ତଂ ବା ନ ସତ୍ୟଂ ନ ନିବନ୍ଧନମ୍ ।
ନ ଦୁଃଖଂ ନ ସୁଖଂ ଭାବଂ ନ ମାୟା ପ୍ରକୃତିସ୍ତଥା ॥ ୩.୦୬ ॥
ନ ଦେହଂ ନ ମୁଖଂ ଘ୍ରାଣଂ ନ ଜିହ୍ୱା ନ ଚ ତାଲୁନୀ ।
ନ ଦନ୍ତୋଷ୍ଠୌ ଲଲାଟଂ ଚ ନିଶ୍ୱାସୋଚ୍ଛ୍ୱାସ ଏବ ଚ ॥ ୩.୦୭ ॥
ନ ସ୍ୱେଦମସ୍ଥିମାସଂ ଚ ନ ରକ୍ତଂ ନ ଚ ମୂତ୍ରକମ୍ ।
ନ ଦୂରଂ ନାନ୍ତିକଂ ନାହଂ ନୋଦରଂ ନ କିରୀଟକମ୍ ॥ ୩.୦୮ ॥
ନ ହସ୍ତପାଦଚଲନଂ ନ ଶାସ୍ତ୍ରଂ ନ ଚ ଶାସନମ୍ ।
ନ ବେତ୍ତା ବେଦନଂ ବେଦ୍ୟଂ ନ ଜାଗ୍ରତ୍ସ୍ୱପ୍ନସୁପ୍ତୟଃ ॥ ୩.୦୯ ॥
ତୁର୍ୟାତୀତଂ ନ ମେ କିଞ୍ଚିତ୍ସର୍ୱଂ ସଚ୍ଚିନ୍ମୟଂ ତତମ୍ ।
ନାଧ୍ୟାତ୍ମିକଂ ନାଧିଭୂତଂ ନାଧିଦୈବଂ ନ ମାୟିକମ୍ ॥ ୩.୧୦ ॥
ନ ବିଶ୍ୱସ୍ତୈଜସଃ ପ୍ରାଜ୍ଞଃ ବିରାଟ୍ସୂତ୍ରାତ୍ମକେଶ୍ୱରାଃ ।
ନ ଗମାଗମଚେଷ୍ଟା ଚ ନ ନଷ୍ଷ୍ଟଂ ନ ପ୍ରୟୋଜନମ୍ ॥ ୩.୧୧ ॥
ତ୍ୟାଜ୍ୟଂ ଗ୍ରାହ୍ୟଂ ନ ଦୂଷ୍ୟଂ ବା ହ୍ୟମେଧ୍ୟଂ ମେଧ୍ୟକଂ ତଥା ।
ନ ପୀନଂ ନ କୃଶଂ କ୍ଲେଦଂ ନ କାଲଂ ଦେଶଭାଷଣମ୍ ॥ ୩.୧୨ ॥
ନ ସର୍ୱଂ ନ ଭୟଂ ଚୈତନ୍ନ ବୃକ୍ଷତୃଣପର୍ୱତାଃ ।
ନ ଧ୍ୟାନଂ ଯୋଗସଂସିଦ୍ଧିର୍ନବ୍ରହ୍ମକ୍ଷତ୍ରବୈଶ୍ୟକମ୍ ॥ ୩.୧୩ ॥
ନ ପକ୍ଷୀ ନ ମୃଗୋ ନାଗୀ ନ ଲୋଭୋ ମୋହ ଏବ ଚ ।
ନ ମଦୋ ନ ଚ ମାତ୍ସର୍ୟଂ କାମକ୍ରୋଧାଦୟସ୍ତଥା ॥ ୩.୧୪ ॥
ନ ସ୍ତ୍ରୀଶୂଦ୍ରବିଡାଲାଦି ଭକ୍ଷ୍ୟଭୋଜ୍ୟାଦିକଂ ଚ ଯତ୍ ।
ନ ପ୍ରୌଢହୀନନାସ୍ତିକ୍ୟଂ ନ ବାର୍ତାବସରୋସ୍ତି ହି ॥ ୩.୧୫ ॥
ନ ଲୌକିକୋ ନ ଲୋକୋବା ନ ବ୍ୟାପାରୋ ନ ମୂଢତା ।
ନ ଭୋକ୍ତା ଭୋଜନଂ ଭୋଜ୍ୟଂ ମାତୃମାନଂ ନ ମେୟକମ୍ ॥ ୩.୧୬॥
ନ ଶତ୍ରୁମିତ୍ରପୁତ୍ରାଦି ନ ମାତା ନ ପିତା ସ୍ୱସା।
ନ ଜନ୍ମ ନ ମୃତିର୍ୱୃଦ୍ଧିର୍ନ ଦେହୋଽହମିତି ଭ୍ରମଃ ॥ ୩.୧୭ ॥
ନ ଶୂନ୍ୟଂ ନାପି ଚଶୂନ୍ୟଂ ନାନ୍ତଃକରଣସଂସ୍ମୃତିଃ ।
ନ ରାତ୍ରିର୍ନଦିବା ନକ୍ତଂ ନ ବ୍ରହ୍ମା ନ ହରିଶ୍ଶିବଃ ॥ ୩.୧୮ ॥
ନ ବାରପକ୍ଷମାସାଦି ବତ୍ସରଂ ନ ଚ ଚଞ୍ଚଲମ୍ ।
ନ ବ୍ରହ୍ମଲୋକୋ ବୈକୁଣ୍ଠୋ ନ କୈଲାସୋ ନ ଚନ୍ୟକଃ ॥ ୩.୧୯ ॥
ନ ସ୍ୱର୍ଗୋ ନ ଚ ଦେବେନ୍ଦ୍ରୋ ନାଗ୍ନିଲୋକୋ ନ ଚଗ୍ନିକଃ ।
ନ ଯମୋ ନ ଯମଲୋକୋ ବା ନ ଲୋକା ଲୋକପାଲକାଃ ॥ ୩.୨୦ ॥
ନ ଭୂର୍ଭୁବସ୍ସ୍ୱସ୍ତ୍ରୈଲୋକ୍ୟଂ ନ ପାତାଳଂ ନ ଭୂତଲଂ ।
ନାବିଦ୍ୟା ନ ଚ ବିଦ୍ୟା ଚ ନ ମାୟା ପ୍ରକୃତିର୍ନ ଚ ॥ ୩.୨୧ ॥
ନ ସ୍ଥିରଂ କ୍ଷଣିକଂ ନାଶୋ ନ ଗତିର୍ନ ଚ ଧାବନମ୍ ।
ନ ଧ୍ୟାତବ୍ୟଂ ନ ମେ ସ୍ନାନଂ ନ ମନ୍ତ୍ରୋ ନ ଜପଃ କ୍ୱଚିତ୍ ॥ ୩.୨୨ ॥
ନ ପଦାର୍ଥଂ ନ ପୂଜାର୍ହଂ ନାଭିଷେକଂ ନ ଚର୍ଚନଂ ।
ନ ପୁଷ୍ପଂ ନ ଫଲଂ ପତ୍ରଂ ଗନ୍ଧପୁଷ୍ପାଦିଧୂପକମ୍ ॥ ୩.୨୩ ॥
ନ ସ୍ତୋତ୍ରଂ ନ ନମସ୍କାରୋ ନ ପ୍ରଦକ୍ଷିଣମଣ୍ୱପି ।
ନ ପ୍ରାର୍ଥନା ପୃଥଗ୍ଭାବୋ ନ ହବିର୍ନାସ୍ତି ବନ୍ଦନମ୍ ॥ ୩.୨୪ ॥
ନ ହୋମୋ ନ ଚ କର୍ମାଣି ନ ଦୁର୍ୱାକ୍ୟଂ ସୁଭାଷଣମ୍ ।
ନ ଗାୟତ୍ରୀ ନ ବା ସନ୍ଧିର୍ନ ମନସ୍ୟଂ ନ ଦୁଃସ୍ଥିତିଃ ॥ ୩.୨୫ ॥
ନ ଦୁରାଶା ନ ଦୁଷ୍ଟାତ୍ମା ନ ଚଣ୍ଡାଲୋ ନ ପୌଲ୍କସଃ ।
ନ ଦୁସ୍ସହଂ ଦୁରାଲାପଂ ନ କିରାତୋ ନ କୈତବମ୍ ॥ ୩.୨୬ ॥
ନ ପକ୍ଷପାତଂ ପକ୍ଷଂ ବା ନ ବିଭୂଷଣତସ୍କରୌ ।
ନ ଚ ଡଂଭୋ ଡାଂଭିକୋ ବା ନ ହୀନୋ ନାଧିକୋ ନରଃ ॥ ୩.୨୭ ॥
ନୈକଂ ଦ୍ୱୟଂ ତ୍ରୟଂ ତୁର୍ୟଂ ନ ମହତ୍ୱଂ ନ ଚଲ୍ପତା ।
ନ ପୂର୍ଣଂ ନ ପରିଚ୍ଛିନ୍ନଂ ନ କାଶୀ ନ ବ୍ରତଂ ତପଃ ॥ ୩.୨୮ ॥
ନ ଗୋତ୍ରଂ ନ କୁଲଂ ସୂତ୍ରଂ ନ ବିଭୁତ୍ୱଂ ନ ଶୂନ୍ୟତା ।
ନ ସ୍ତ୍ରୀର୍ନ ଯୋଷିନ୍ନୋ ବୃଦ୍ଧା ନ କନ୍ୟା ନ ବିତନ୍ତୁକା ॥ ୩.୨୯ ॥
ନ ସୂତକଂ ନ ଜାତଂ ବା ନାନ୍ତର୍ମୁଖସୁବିଭ୍ରମଃ ।
ନ ମହାବାକ୍ୟମୈକ୍ୟଂ ବା ନାଣିମାଦିବିଭୂତୟଃ ॥ ୩.୩୦ ॥
ଏବଂ ସଲକ୍ଷଣଂ ବ୍ରହ୍ମ ବ୍ୟତିରେକମୁଖେନ ବୈ ।
ନିଦାଘ ତ୍ୱଂ ବିଜାନୀହି ବ୍ରହ୍ମେତରନିଷେଧତଃ ॥ ୩.୩୧ ॥
ବ୍ରହ୍ମଣଃ ପ୍ରକୃତସ୍ୟାତ୍ର ଦ୍ୱିବିଧଂ ପ୍ରତିପାଦନଂ ।
ଅସନ୍ନିଷେଧରୂପଂ ସଦ୍ୱିଧିରୂପଂ ଚ ତତ୍ର ତୁ ॥ ୩.୩୨ ॥
ଆତ୍ମା ନିଷେଧରୂପେଣ ତୁଭ୍ୟଂ ସମ୍ପ୍ରତିପାଦିତଃ ।
ଅଥାଦ୍ୟ ବିଧିରୂପେଣ ଶୃଣୁ ସମ୍ପ୍ରତିପାଦ୍ୟତେ ॥ ୩.୩୩ ॥
ସର୍ୱଂ ଚୈତନ୍ୟମାତ୍ରତ୍ୱାତ୍ସର୍ୱଦୋଷସ୍ସଦାନହି ।
ସର୍ୱଂ ସନ୍ମାତ୍ରରୂପତ୍ୱାତ୍ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦରୂପକମ୍ ॥ ୩.୩୪ ॥
ବ୍ରହ୍ମୈବ ସର୍ୱଂ ନାନ୍ୟୋଽସ୍ମି ତଦହଂ ତଦହଂ ତଥା ।
ତଦେବାହଂ ତଦେବାହଂ ବ୍ରହ୍ମୈବାହଂ ସନାତନମ୍ ॥ ୩.୩୫ ॥
ବ୍ରହ୍ମୈବାହଂ ନ ସଂସାରୀ ବ୍ରହ୍ମୈବାହଂ ନ ମେ ମନଃ ।
ବ୍ରହ୍ମୈବାହଂ ନ ମେ ସିଦ୍ଧିର୍ବ୍ରହ୍ମୈବାହଂ ନ ଚେନ୍ଦ୍ରିୟମ୍ ॥ ୩.୩୬ ॥
ବ୍ରହ୍ମୈବାହଂ ନ ଦେହୋଽହଂ ବ୍ରହ୍ମୈବାହଂ ନ ଗୋଚରଃ ।
ବ୍ରହ୍ମୈବାହଂ ନ ଜୀବୋଽହଂ ବ୍ରହ୍ମୈବାହଂ ନ ଭେଦ ଭୂଃ ॥ ୩.୩୭ ॥
ବ୍ରହ୍ମୈବାହଂ ଜଡୋ ନାହମହଂ ବ୍ରହ୍ମ ନ ମେ ମୃତିଃ ।
ବ୍ରହ୍ମୈବାହଂ ନ ଚ ପ୍ରାଣୋ ବ୍ରହ୍ମୈବାହଂ ପରାତ୍ପରମ୍ ॥ ୩.୩୮ ॥
ଇଦଂ ବ୍ରହ୍ମ ପରଂ ବ୍ରହ୍ମ ସତ୍ୟଂ ବ୍ରହ୍ମ ପ୍ରଭୁର୍ହି ସଃ ।
କାଲୋ ବ୍ରହ୍ମ କଲା ବ୍ରହ୍ମ ସୁଖଂ ବ୍ରହ୍ମ ସ୍ୱୟଂପ୍ରଭମ୍ ॥ ୩.୩୯ ॥
ଏକଂ ବ୍ରହ୍ମ ଦ୍ୱୟଂ ବ୍ରହ୍ମ ମୋହୋ ବ୍ରହ୍ମ ଶମାଦିକମ୍ ।
ଦୋଷୋ ବ୍ରହ୍ମ ଗୁଣୋ ବ୍ରହ୍ମ ଦିଶଶ୍ଶାନ୍ତର୍ୱିଭୁଃ ପ୍ରଭୁଃ ॥ ୩.୪୦ ॥
ଲୋକା ବ୍ରହ୍ମ ଗୁରୁର୍ବ୍ରହ୍ମ ଶିଷ୍ୟୋ ବ୍ରହ୍ମ ସଦାଶିବଃ ।
ପୂର୍ୱଂ ବ୍ରହ୍ମ ପରଂ ବ୍ରହ୍ମ ଶୁଦ୍ଧଂ ବ୍ରହ୍ମ ଶୁଭାଶୁଭମ୍ ॥ ୩.୪୧ ॥
ଜୀବ ଏବ ସଦା ବ୍ରହ୍ମ ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦମସ୍ମ୍ୟହମ୍ ।
ସର୍ୱଂ ବ୍ରହ୍ମମୟଂ ପ୍ରୋକ୍ତଂ ସର୍ୱଂ ବ୍ରହ୍ମମୟଂ ଜଗତ୍ ॥ ୩.୪୨ ॥
ସ୍ୱୟଂ ବ୍ରହ୍ମ ନ ସନ୍ଦେହଃ ସ୍ୱସ୍ମାଦନ୍ୟନ୍ନ କିଞ୍ଚନ ।
ସର୍ୱମାତ୍ମୈବ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମା ସର୍ୱଂ ଚିନ୍ମାତ୍ରମବ୍ୟଯମ୍ ॥ ୩.୪୩ ॥
ନିତ୍ୟନିର୍ମଲରୂପାତ୍ମା ହ୍ୟାତ୍ମନୋନ୍ୟନ୍ନ କିଞ୍ଚନ ।
ଅଣୁମାତ୍ରଲସଦ୍ରୂପମଣୁମାତ୍ରମିଦଂ ଜଗତ୍ ॥ ୩.୪୪ ॥
ଅଣୁମାତ୍ରଂ ଶରୀରଂ ବା ହ୍ୟଣୁମାତ୍ରମସତ୍ୟକମ୍ ।
ଅଣୁମାତ୍ରଂ ମନଶ୍ଚିତ୍ତମଣୁମତ୍ରାପ୍ୟହଙ୍କୃତିଃ ॥ ୩.୪୫ ॥
ଅଣୁମାତ୍ରା ଚ ବୁଦ୍ଧିଶ୍ଚ ହ୍ୟଣୁମାତ୍ରୋଽପି ଜୀବକମ୍ ।
ଅଣୁମାତ୍ରମିଦଂ ଚିତ୍ତଂ ସର୍ୱମପ୍ୟଣୁମାତ୍ରକମ୍ ॥ ୩.୪୬ ॥
ବ୍ରହ୍ମୈବ ସର୍ୱଂ ଚିନ୍ମାତ୍ରଂ ବ୍ରହ୍ମମାତ୍ରଂ ଜଗତ୍ତ୍ରୟମ୍ ।
ଆନନ୍ଦଂ ପରମାନନ୍ଦମନ୍ୟତ୍କିଞ୍ଚିନ୍ନକିଞ୍ଚନ ॥ ୩.୪୭ ॥
ଚୈତନ୍ୟମାତ୍ରମୋଙ୍କାରଂ ବ୍ରହ୍ମୈବ ଭବତି ସ୍ୱୟମ୍ ।
ଅହମେବ ଜଗତ୍ସର୍ୱମହମେବ ପରଂପଦମ୍ ॥ ୩.୪୮ ॥
ଅହମେବ ଗୁଣାତୀତୋସ୍ମ୍ୟହମେବ ପରାତ୍ପରଃ ।
ଅହମେବ ପରଂବ୍ରହ୍ମ ହ୍ୟହମେବ ଗୁରୋର୍ଗୁରୁଃ ॥ ୩.୪୯ ॥
ଅହମେବାଖିଲାଧାରୋସ୍ମ୍ୟହମେବ ସୁଖାତ୍ସୁଖମ୍ ।
ଆତ୍ମନୋନ୍ୟଜ୍ଜଗନ୍ନାସ୍ତି ହ୍ୟାତ୍ମନୋନ୍ୟତ୍ସୁଖଂ ନ ଚ ॥ ୩.୫୦ ॥
ଆତ୍ମନୋନ୍ୟା ଗତିର୍ନାସ୍ତି ସର୍ୱମାତ୍ମମୟଂ ଜଗତ୍ ।
ଆତ୍ମନୋନ୍ୟନ୍ନହି କ୍ୱାପି ଆତମନୋନ୍ୟତ୍ତୃଣଂ ନ ହି ॥ ୩.୫୧ ॥
ଆତ୍ମନୋନ୍ୟତ୍ତୁଷଂ ନାସ୍ତି ସର୍ୱମାତ୍ମମୟଂ ଜଗତ୍ ।
ବ୍ରହ୍ମମାତ୍ରମିଦଂ ସର୍ୱଂ ବ୍ରହ୍ମମାତ୍ରମସନ୍ନ ହି ॥ ୩.୫୨ ॥
ବ୍ରହ୍ମମାତ୍ରମିଦଂ ସର୍ୱଂ ସ୍ୱୟଂ ବ୍ରହ୍ମୈବ କେବଲମ୍ ।
ବ୍ରହ୍ମମାତ୍ରଂ ବ୍ରତଂ ସର୍ୱଂ ବ୍ରହ୍ମମାତ୍ରଂ ରସଂ ସୁଖମ୍ ॥ ୩.୫୩ ॥
ବ୍ରହ୍ମମାତ୍ରଂ ଚିଦାକାଶଂ ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦମଦ୍ୱୟଂମ୍ ।
ବ୍ରହ୍ମଣୋନ୍ୟତରଂ ନାସ୍ତି ବ୍ରହ୍ମଣୋନ୍ୟନ୍ନ କିଞ୍ଚନ ॥ ୩.୫୪ ॥
ବ୍ରହ୍ମଣୋନ୍ୟଦହଂ ନାସ୍ତି ବ୍ରହ୍ମଣୋନ୍ୟତ୍ଫଲଂ ନହି ।
ବ୍ରହ୍ମଣୋନ୍ୟତ୍ପଦଂ ନାସ୍ତି ବ୍ରହ୍ମଣୋନ୍ୟତ୍ପଦଂ ନହି ॥ ୩.୫୫ ॥
ବ୍ରହ୍ମଣୋନ୍ୟଦ୍ଗୁରୁର୍ନାସ୍ତି ବ୍ରହ୍ମଣୋନ୍ୟଦସଦ୍ୱପୁଃ ।
ବ୍ରହ୍ମଣୋନ୍ୟନ୍ନଚହନ୍ତା ତ୍ୱତ୍ତେଦଂ ତେନ ହି କ୍ୱଚିତ୍ ॥ ୩.୫୬ ॥
ସ୍ୱୟଂ ବ୍ରହ୍ମାତ୍ମକଂ ବିଦ୍ଧି ସ୍ୱସ୍ମାଦନ୍ୟନ୍ନକିଞ୍ଚନ ।
ଯତ୍କିଞ୍ଚିଦ୍ଦୃଶ୍ୟତେ ଲୋକେ ଯତ୍କିଞ୍ଚିଦ୍ଭାଷ୍ୟତେ ଜନୈଃ ॥ ୩.୫୭ ॥
ଯତ୍କିଞ୍ଚିତ୍କ୍ରିୟତେ ନିତ୍ୟଂ ଯତ୍କିଞ୍ଚିଦ୍ଗମ୍ୟତେ ଜନୈଃ ।
ଯତ୍କିଞ୍ଚିଦ୍ଭୁଜ୍ୟତେ କ୍ୱାପି ତତ୍ସର୍ୱମସଦେବ ହି ॥ ୩.୫୮ ॥
କର୍ତୃଭେଦଂ କ୍ରିୟାଭେଦଂ ଗୁଣଭେଦଂ ରସାଦିକମ୍ ।
ଲିଙ୍ଗଭେଦମିଦଂ ସର୍ୱମସଦେବ ସଦା ସୁଖମ୍ ॥ ୩.୫୯ ॥
କାଲଭେଦଂ ଦେଶଭେଦଂ ବସ୍ତୁଭେଦଂ ଜୟାଜୟମ୍ ।
ଯଦ୍ୟଦ୍ଭେଦଂ ଚ ତତ୍ସର୍ୱମସଦେବହି କେବଲମ୍ ॥ ୩.୬୦ ॥
ଅସଦନ୍ତଃକରଣମସଦେବେନ୍ଦ୍ରିୟାଦିକମ୍ ।
ଅସତ୍ପ୍ରାଣାଦିକଂ ସର୍ୱଂ ସଙ୍ଘାତମସଦାତ୍ମକମ୍ ॥ ୩.୬୧ ॥
ଅସତ୍ୟଂ ପଞ୍ଚକୋଶାଖ୍ୟମସତ୍ୟାଃ ପଞ୍ଚଦେବତାଃ ।
ଅସତ୍ୟଂ ଷଡ୍ୱିକାରାଦି ହ୍ୟସତ୍ୟମରିବର୍ଗକମ୍ ॥୩.୬୨ ॥
ଅସତ୍ୟଷ୍ଷଦୃତୁଶ୍ଚୈବ ହ୍ୟସତ୍ୟଷ୍ଷଡ୍ରସସ୍ସଦା ।
ସପ୍ତର୍ଷୟୋପ୍ୟସତ୍ୟାସ୍ତେପ୍ୟସତ୍ୟାସ୍ସପ୍ତସାଗରାଃ ॥ ୩.୬୩ ॥
ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦମାତ୍ରୋହମନୁତ୍ପନ୍ନମିଦଂ ଜଗତ୍ ।
ଆତ୍ମୈବାହଂ ପରଂସତ୍ୟୋ ନାନ୍ୟାସ୍ସଂସାରଦୃଷ୍ଟୟଃ ॥ ୩.୬୪ ॥
ସତ୍ୟମାନନ୍ଦରୂପୋହଂ ଚିଦ୍ଘନାନନ୍ଦବିଗ୍ରହଃ ।
ଅହମେବ ପରାନନ୍ଦୋଽସ୍ମ୍ୟହମେବ ପରାତ୍ପରଃ ॥ ୩.୬୫ ॥
ଜ୍ଞାନାକାରମିଦଂ ସର୍ୱଂ ଜ୍ଞାନାନନ୍ଦୋହମଦ୍ୱୟଃ ।
ଜ୍ଞାନପ୍ରକାଶରୂପୋହଂ ଜ୍ଞାନାନନ୍ଦୈକବିଗ୍ରହଃ ॥ ୩.୬୬ ॥
ଯେନ ଜ୍ଞାତମିଦଂ ଜ୍ଞାନମଜ୍ଞାନଧ୍ୱାନ୍ତନାଶକଃ ।
ଜ୍ଞାନେନାଜ୍ଞାନନାଶେନ ସ ହି ଜ୍ଞାନୀ ସମୀର୍ୟତେ ॥୩.୬୭ ॥
ଜ୍ଞାନଂ ଯଥା ଦ୍ୱିଧା ପ୍ରୋକ୍ତଂ ସ୍ୱରୂପଂ ବୃତ୍ତିରିତ୍ୟପି ।
ଅଜ୍ଞାନଂ ଚ ତଥା ବିଦ୍ଧି ମୂଲଂ ଚ ପ୍ରତିବନ୍ଧ୍କମ୍ ॥ ୩.୬୮ ॥
ଯଥା ଜ୍ଞାନଂ ବିନା ଲୋକେ କିଞ୍ଚିଦେବ ନ ସିଦ୍ଧ୍ୟତି ।
ତଥା ଜ୍ଞାନଂ ବିନା ଲୋକେ କ୍ୱଚିନ୍ମୁକ୍ତିର୍ନ ସିଦ୍ଧ୍ୟତି ॥ ୩.୬୯ ॥
ଜ୍ଞାନଦ୍ୱୟଂ ତଥାଽଜ୍ଞାନଦ୍ୱୟମପ୍ୟତ୍ରବର୍ଷ୍ମଣି ।
ସର୍ୱଦା ଭାନ୍ତି ଜୀବାନଂ ଜ୍ଞାନାଜ୍ଞାନୋକ୍ତିଦର୍ଶନାତ୍ ॥ ୩.୭୦ ॥
ଜ୍ଞାନସ୍ୟ କ୍ୱ ତିରୋଭାବୋ ଜ୍ଞାନସ୍ୟାବିର୍ଭବସ୍ତଥା ।
ଦୃଷ୍ଟସ୍ସର୍ୱତ୍ର ଲୋକେସ୍ମିନ୍ ଦୁର୍ଲଭୋହି ବିପର୍ୟଯଃ ॥ ୩.୭୧ ॥
ଜ୍ଞାନଂ ସର୍ୱାନ୍ତରଂ ଭାତି କୂଟସ୍ଥାତ୍ମସ୍ୱରୂପକମ୍ ।
ପ୍ରଜ୍ଞାମାତ୍ରମିଦଂ ସୂକ୍ଷ୍ମଂ କୋଽପି ଜାନାତି ପୁଣ୍ୟକୃତ୍ ॥ ୩.୭୨ ॥
ପ୍ରଜ୍ଞାୟାଂ କଲ୍ପିତାଂ ପ୍ରଜ୍ଞାଂ ପ୍ରଜ୍ଞୟୈବ ବିହାୟ ଯଃ ।
ପ୍ରଜ୍ଞାମାତ୍ରେଣ ସନ୍ତିଷ୍ଟେତ୍ ସ ପ୍ରଜ୍ଞାବାନିତୀର୍ୟତେ ॥ ୩.୭୩ ॥
ବହିଃ ପ୍ରଜ୍ଞାଂ ସଦୋତ୍ସୃଜ୍ୟାପ୍ୟନ୍ତଃ ପ୍ରଜ୍ଞାଂ ଚ ଯୋ ବୁଧଃ ।
କୟାପି ପ୍ରଜ୍ଞୟୋପେତଃ ପ୍ରଜ୍ଞାବାନିତି କଥ୍ୟତେ ॥ ୩.୭୪ ॥
ପ୍ରଜ୍ଞୈବ ଯସ୍ୟ ନେତ୍ରଂ ସ୍ୟତ୍ ପ୍ରଜ୍ଞୈବ ଶ୍ରୋତ୍ରମିନ୍ଦ୍ରିୟମ୍ ।
ଅନ୍ୟଚ୍ଚ ସର୍ୱଂ ପ୍ରଜ୍ଞୈବ ସ ପ୍ରାଜ୍ଞଃ ପୁରୁଷୋତ୍ତମଃ ॥ ୩.୭୫ ॥
ପ୍ରଜ୍ଞୟା ଜାୟତେ ସର୍ୱଂ ପ୍ରଜ୍ଞୟା ପାଲ୍ୟତେଽଖିଲମ୍ ।
ପ୍ରଜ୍ଞୟା କ୍ଷୀୟତେ ସର୍ୱଂ ତସ୍ମାତ୍ପ୍ରଜ୍ଞାଂ ସମାଶ୍ରୟ ॥ ୩.୭୬ ॥
ପ୍ରଜ୍ଞାହୀନମସତ୍ସର୍ୱଂ ପ୍ରଜ୍ଞାହୀନଂ ଜଡଂ ଖଲୁ ।
ପ୍ରଜ୍ଞାହୀନଂ ସଦା ଦୁଃଖଂ ତସ୍ମାତ୍ପ୍ରଜ୍ଞାଂ ସମାଶ୍ରୟ ॥ ୩.୭୭ ॥
ନ ବିନା ପ୍ରଜ୍ଞୟା ପୁଣ୍ୟଂ ନ ଲୋକଃ ପ୍ରଜ୍ଞୟା ବିନା ।
ବିନା ନ ପ୍ରଜ୍ଞୟାଽଭୀଷ୍ଟଂ ତସ୍ମାତ୍ପ୍ରଜ୍ଞାଂ ସମାଶ୍ରୟ ॥ ୩.୭୮ ॥
ସୁସୂକ୍ଷ୍ମୟା ଧିୟା ପ୍ରଜ୍ଞାମିମାଂ ତାଂ ଜ୍ଞପ୍ତିସଞ୍ଜ୍ଞିକାମ୍ ।
ଜ୍ଞାତ୍ୱା ଭବଭବାନ୍ମୁକ୍ତୋ ନିର୍ଗୁଣବ୍ରହ୍ମରୂପିଣୀମ୍ ॥ ୩.୭୯ ॥
ଜାଗ୍ରଦାଦ୍ୟାସ୍ୱବସ୍ଥାସୁ ଯା ଜ୍ଞପ୍ତିସ୍ତ୍ରିସୃଷୁ ସ୍ୱୟମ୍ ।
ଆଭାସତୋପ୍ୟନୁସ୍ୟୂତା ଜ୍ଞପ୍ତିସ୍ସା ନିର୍ମଲା ସ୍ୱତଃ ॥ ୩.୮୦ ॥
ଜ୍ଞପ୍ତିସ୍ସା ସାକ୍ଷିଣୀ ନିତ୍ୟା ତୁର୍ୟା ସର୍ୱଶ୍ରୁତୀରିତା ।
ବିଷୟଜ୍ଞପ୍ତିସନ୍ତ୍ୟାଗାତ୍ ଜ୍ଞାୟତେ ବିବୁଧୈସ୍ସ୍ୱତଃ ॥ ୩.୮୧ ॥
ଜ୍ଞପ୍ତିରେବ ପରଂବ୍ରହ୍ମ ଜ୍ଞପ୍ତିରେବ ପରଂ ପଦମ୍ ।
ଜ୍ଞପ୍ତିରେବ ପରୋ ମୋକ୍ଷୋ ଜ୍ଞପ୍ତିରେବ ପରଂ ସୁଖମ୍ ॥ ୩.୮୨ ॥
ଜ୍ଞପ୍ତିରେବ ପରାଚାର୍ୟୋ ଜ୍ଞପ୍ତିରେବ ପରାମୃତମ୍ ।
ଜ୍ଞପ୍ତିରେବ ପରାତୃପ୍ତିର୍ଜ୍ଞପ୍ତିରେବ ପରାଗତିଃ ॥ ୩.୮୩ ॥
ତସ୍ମାତ୍ଜ୍ଞପ୍ତିଂ ସମାଶ୍ରିତ୍ୟ ବିଜ୍ଞପ୍ତିଧିଷଣାଂ ତ୍ୟଜ ।
ଅଜ୍ଞପ୍ତେର୍ଦୁଃଖହେତୁତ୍ୱାତ୍ସୁଖାର୍ଥୀଜ୍ଞପ୍ତିମାଶ୍ରୟ ॥ ୩.୮୪ ॥
ଅଜ୍ଞପ୍ତି ବୋଷୟୋ ଜୀବଃ କୂଟସ୍ଥୋ ଜ୍ଞପ୍ତି ଗୋଚରଃ ।
ହେୟୋପାଦେୟତା ସିଦ୍ଧା ଧର୍ମଧର୍ମିତ୍ୱତସ୍ତୟୋଃ ॥ ୩.୮୫ ॥
ଅହଂପ୍ରତ୍ୟଯଶବ୍ଦାଭ୍ୟାଂ ବିଜ୍ଞେୟୋ ଜୀବସଞ୍ଜ୍ଞକଃ ।
ଅସ୍ମତ୍ପ୍ରତ୍ୟଯଶବ୍ଦାଭ୍ୟାଂ ଜ୍ଞେୟୋ କୂଟସ୍ଥସଞ୍ଜ୍ଞକଃ ॥ ୩.୮୬ ॥
ଯଦହଂ ପ୍ରତ୍ୟଯୀ ଜୀବସ୍ତଦ୍ୟୁଷ୍ମତ୍ପ୍ରତ୍ୟଯୀ ଚ ସଃ ।
ତ୍ୱମହଂ ଶବ୍ଦୟୋରୈକ୍ୟାତ୍ତତ୍ସାକ୍ଷୀ ପ୍ରତ୍ୟଗାହ୍ୱୟଃ ॥ ୩.୮୭ ॥
ଅସ୍ମତ୍ପ୍ରତ୍ୟଯିନଂ ସାକ୍ଷିଚୈତନ୍ୟାତ୍ମକମଦ୍ୱୟମ୍ ।
କୂଟସ୍ଥଂ ପ୍ରତ୍ୟଗାତ୍ମାନଂ ସାକ୍ଷାଦ୍ୱିଷୟିଣଂ ପରମ୍ ॥ ୩.୮୮ ॥
ଜହି ଜ୍ଞାତ୍ୱା ତଦନ୍ୟଂ ତ୍ୱମହଂପ୍ରତ୍ୟଯିନଂ ବହିଃ ।
ସାକ୍ଷ୍ୟଂ ଜୀବଂ ଚିଦାଭାସଂ ପରାଞ୍ଚଂ ବିଷୟଂ ସ୍ୱତଃ ॥ ୩.୮୯ ॥
ଦୃଗ୍ଦୃଶ୍ୟଭୂତୟୋରତ୍ର ଜୀବାତ୍ମପ୍ରତ୍ୟଗାତ୍ମନୋଃ ।
ବିବେକେନ ପରଂ ସୌଖ୍ୟଂ ନିଦାଘ ବ୍ରଜ ସନ୍ତତମ୍ ॥ ୩.୯୦ ॥
॥ ଇତି ଶ୍ରୀ ଗୁରୁଜ୍ଞାନବାସିଷ୍ଠେ ତତ୍ତ୍ୱନାରାୟଣେ
ଜ୍ଞାନକାଣ୍ଡସ୍ୟ ପ୍ରଥମପାଦେ ପଞ୍ଚମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ଏବଂ
ଶ୍ରୀ ଋଭୁଗୀତା ତୃତୀୟୋଽଧ୍ୟାୟଃ ସମାପ୍ତଃ ॥
ଚତୁର୍ଥୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।
ପୁନର୍ଜ୍ଞାନଂ ପ୍ରବକ୍ଷ୍ୟାମି ଜାଗ୍ରଦାଦି ବିଲକ୍ଷଣମ୍ ।
ତୁରୀୟବ୍ରହ୍ମରୂପଂ ତଦ୍ୟଦ୍ଜ୍ଞାତ୍ୱା ମୋକ୍ଷ୍ୟସେଽଶୁଭାତ୍ ॥ ୪.୦୧ ॥
ଊର୍ଣନାଭିର୍ୟଥାତନ୍ତୂନ୍ ସୃଜତେ ସଂହରତ୍ୟପି ।
ଜାଗ୍ରତ୍ସ୍ୱପ୍ନେ ତଥା ଜୀବୋ ଗଚ୍ଛତ୍ୟାଗଚ୍ଛତେ ପୁନଃ ॥ ୪.୦୨ ॥
ନେତ୍ରେ ଜାଗରିତଂ ବିଦ୍ୟାତ୍କଣ୍ଠେ ସ୍ୱପ୍ନଂ ସମାବିଶେତ୍ ।
ସୁଷୁପ୍ତଂ ହୃଦୟସ୍ଥଂ ତୁ ତୁରୀୟଂ ମୂର୍ଧ୍ନି ସଂସ୍ଥିତମ୍ ॥ ୪.୦୩ ॥
ଯତୋ ବଚୋ ନିବର୍ତନ୍ତେ ଅପ୍ରାପ୍ୟ ମନସା ସହ ।
ଆନନ୍ଦମେତଜ୍ଜୀବସ୍ୟ ଯଜ୍ଜ୍ଞାତ୍ୱା ମୁଚ୍ୟତେ ବୁଧଃ ॥ ୪.୦୪ ॥
ସର୍ୱବ୍ୟାପିନମାତ୍ମାନଂ କ୍ଷୀରେସର୍ପିରିବାର୍ପିତମ୍ ।
ଆତ୍ମବିଦ୍ୟା ତପୋମୂଲଂ ତଦ୍ ବ୍ରହ୍ମୋପନିଷତ୍ପଦଂ ॥ ୪.୦୫ ॥
ଶ୍ରୀ ଗୁରୁମୂର୍ତିଃ ।
ଋଭୁଣୋକ୍ତମିଦଂ ଶ୍ରୁତ୍ୱା ନିଦାଘସ୍ସଂଶୟାକୁଲଃ ।
ପପ୍ରଚ୍ଛ ସଦ୍ଗୁରୁଂ ଶାନ୍ତଂ ସାବଧାନେନ ଚେତସା ॥ ୪.୦୬ ॥
ନିଦାଘଃ ।
ଭଗବନ୍ ଭବତା ପୂର୍ୱଂ ଯତୋବାଚ ଇତି ଶ୍ରୁତେଃ ।
ଆନନ୍ଦୋ ବ୍ରହ୍ମଣଃ ପ୍ରୋକ୍ତୋ ଜୀବସ୍ୟତ୍ୱଧୁନୋଚ୍ୟତେ ॥ ୪.୦୭ ॥
ଆନନ୍ଦମୟସଂଜ୍ଞସ୍ୟ ଜୀବସ୍ୟୋକ୍ତଶ୍ଚ ଯଦ୍ୟପି ।
ଶ୍ରୁତୌ ତଥାପି ହେୟତ୍ୱାନ୍ନତଦୀୟୋ ଭବେଦ୍ଧି ସଃ ॥ ୪.୦୮ ॥
ନାବାଙ୍ମନସଗମ୍ୟତ୍ୱଂ ଜୀବସ୍ୟ ଖଲୁ ଯୁଜ୍ୟତେ ।
ନାନନ୍ଦସ୍ୟ ଚ ବେଦ୍ୟତ୍ୱବଚନାଦ୍ ବ୍ରହ୍ମଣୋହି ତତ୍ ॥ ୪.୦୯ ॥
ଏବଂ ପୃଷ୍ଟୋ ମୁନିଶ୍ରେଷ୍ଟୋ ନିଦାଘେନ ମହାତ୍ମନା ।
ଋଭୁଃ ପ୍ରୋବାଚ ସର୍ୱଜ୍ଞୋ ବ୍ରହ୍ମନ୍ ସସ୍ମିତମାଦରାତ୍ ॥ ୪.୧୦ ॥
ବ୍ରହ୍ମୋକ୍ତଂ ଜୀବଶବ୍ଦେନ ହ୍ୟବାଙ୍ମନସଗୋଚରମ୍ ।
ମୋକ୍ଷାତୀତଦଶାୟାଂ ଯଜ୍ଜୀବସ୍ତଦ୍ ବ୍ରହ୍ମତାଂ ବ୍ରଜେତ୍ ॥ ୪.୧୧ ॥
ପୂର୍ୱୋତ୍ତରବିରୋଧୋ ବା ମଦ୍ୱାକ୍ୟେଷୁ ନ ତଦ୍ଭବେତ୍ ।
ଶ୍ରୁତ୍ୟର୍ଥସ୍ୟୋପରୋଧୋ ବା ସମ୍ୟଗାଲୋଚ୍ୟ ନିଶ୍ଚିନୁ ॥ ୪.୧୨ ॥
ଉପସଂକ୍ରମିତବ୍ୟୋ ଯଦାନନ୍ଦମୟ ଉଚ୍ୟତେ ।
ବେଦ୍ୟତ୍ୱଂ ତସ୍ୟଚସିଦ୍ଧଂ ପୁଚ୍ଛସ୍ୟାବିଷୟତ୍ୱତଃ ॥ ୪.୧୩ ॥
ତସ୍ମାତ୍ସ୍ୱୟଂ ସଦାପୂର୍ଣଃ ପଞ୍ଚମସ୍ୟ ବିକାରିଣଃ ।
ଆତ୍ମସ୍ଥାନୀୟ ଆନନ୍ଦ ଇହ ବେଦ୍ୟ ଇତି ସ୍ଥିତିଃ ॥ ୪.୧୪ ॥
ଭୃଗବେ ବରୁଣେନୈବଂ ତୈତ୍ତିରୀୟାଭିଦଶ୍ରୁତୌ ।
ପଞ୍ଚମସ୍ୟ ବିକାରିତ୍ୱଂ ନ ପ୍ରୋକ୍ତମିତିଚେଚ୍ଛୃଣୁ ॥ ୪.୧୫ ॥
ମୟଟ୍ପ୍ରୟୋଗାଭାବେନ ହେତୁନା ନିର୍ୱିକାରତା ।
ନ ଶଙ୍କ୍ୟା ପୂର୍ୱପର୍ୟାୟେଷ୍ୱନ୍ନାଦିଷ୍ୱପ୍ୟଦର୍ଶନାତ୍ ॥ ୪.୧୬ ॥
ଅତଷ୍ଷଷ୍ଟଂ ପରଂବ୍ରହ୍ମ ପଞ୍ଚମେନୋପଲକ୍ଷିତମ୍ ।
ନିର୍ଗୁଣଂ ଭୃଗବେ ପିତ୍ରା ପ୍ରୋକ୍ତମିତ୍ୟବଧାରୟ ॥ ୪.୧୭ ॥
ପ୍ରାଚୁର୍ୟାର୍ଥକତାୟାଂ ତୁ ମୟଟୋ ନିର୍ୱିକାରିଣଃ ।
ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦରୂପସ୍ୟ ବ୍ରହ୍ମଣୋ ବେଦ୍ୟତା ଭବେତ୍ ॥ ୪.୧୮ ॥
ଶାରୀରତ୍ୱାଭିଦାନେନ ପୂର୍ୱାନନ୍ଦମୟସ୍ୟ ତୁ ।
ବିକାରିତ୍ୱଂ ପୁନସ୍ସ୍ପଷ୍ଟମୁପସଂକ୍ରମଣେନ ଚ ॥ ୪.୧୯ ॥
ନାନୁକର୍ଷଶ୍ଚ ପୁଚ୍ଛସ୍ୟ ପୂର୍ୱପୂର୍ୱସ୍ୟ ଦୃଶ୍ୟତେ ।
ଉତ୍ତରୋତ୍ତରକୋଶେ ପ୍ରାକ୍ତତ୍ତଦାତ୍ମାନୁକର୍ଷଣାତ୍ ॥ ୪.୨୦ ॥
ଉପସଂକ୍ରମଣଂ ଚୋକ୍ତଂ ମୟଡନ୍ତସ୍ୟ କେବଲମ୍ ।
ଆନନ୍ଦସ୍ୟ ତତୋନ୍ୟସ୍ୟ ନ ପରାତ୍ମତୟା ଖଲୁ ॥ ୪.୨୧ ॥
ବ୍ରହ୍ମବିତ୍ପରମାପ୍ନୋତୀତ୍ୟାଦୌ ଦ୍ୱୈବିଧ୍ୟମୀରିତମ୍ ।
ଯତ୍ତତ୍ସରୂପାରୂପାଭ୍ୟାଂ ବ୍ରହ୍ମଣୋନ୍ତେ ଚ ନିଶ୍ଚିନୁ ॥ ୪.୨୨ ॥
ଆତ୍ମସ୍ଥାନୀୟଚିଦ୍ରୂପାନନ୍ଦବ୍ରହ୍ମବିଦୋମୁନେ ।
ପ୍ରାରବ୍ଧାନ୍ତେ ପୁଚ୍ଛଭୂତାଽରୂପବ୍ରହ୍ମାପ୍ତିରିଷ୍ୟତେ ॥ ୪.୨୩ ॥
ପ୍ରତିଷ୍ଠାଶବ୍ଦଗମ୍ୟତ୍ୱାତ୍ସର୍ୱଶେଷିତ୍ୱତୋପି ଚ ।
ଶାସ୍ତ୍ରସ୍ୟାରୂପବଦ୍ ବ୍ରହ୍ମପ୍ରାଧାନ୍ୟଂ ଯଦ୍ୟପି ସ୍ଥିତମ୍ ॥ ୪.୨୪ ॥
ତଥାପିବେଦ୍ୟତାଽଭାବାଦରୂପସ୍ୟ ମୁମୁକ୍ଷୁଭିଃ ।
ଆନନ୍ଦରୂପବଦ୍ ବ୍ରହ୍ମପ୍ରାଧାନ୍ୟଂ ମୁଖ୍ୟମିଷ୍ୟତେ ॥ ୪.୨୫ ॥
ମୋଦପ୍ରମୋଦୟୋଶ୍ଚୈବଂ ସତି ବେଦ୍ୟତ୍ୱମାପତେତ୍ ।
ଇତିଚେନ୍ନୈଷ ଦୋଷୋସ୍ତି ତୟୋର୍ବ୍ରହ୍ମାଂଶତା ଯତଃ ॥ ୪.୨୬ ॥
ବ୍ରହ୍ମଣସ୍ସ୍ୱଗତେ ଭେଦେ ନିତ୍ୟସିଦ୍ଧେ ମୁମୁକ୍ଷୁବଃ ।
ଉପେକ୍ଷିତୁଂ ସମର୍ଥାସ୍ସ୍ୟୁର୍ନିଦାଘ କଥମତ୍ର ତେ ॥ ୪.୨୭ ॥
ସ୍ଥୂଲାର୍ଥଦର୍ଶିନୋ ଯେ ବୈ ଶୁଷ୍କାଦ୍ୱୈତସମାଶ୍ରୟାଃ ।
ତେଷାଂ ସାବୟବତ୍ୱାଦି ଦୋଷସ୍ସ୍ଫୁରତୁ ଚେତସି ॥ ୪.୨୮ ॥
ନ ତାବତା ତ୍ରିପାଚ୍ଛ୍ରୁତ୍ୟାଦ୍ୟନୁରୋଧେନ ନିଶ୍ଚିତମ୍ ।
ସ୍ୱଭେଦଂ ବିଦୁଷାଂ କିଞ୍ଚିଚ୍ଛିଦ୍ୟତେ ମୁକ୍ତଜନ୍ମନାମ୍ ॥ ୪.୨୯ ॥
ସୂକ୍ଷ୍ମବୁଦ୍ଧ୍ୟା ବିଚରେ ହି ସ୍ୱାତ୍ମଭେଦଃ ପ୍ରକାଶତେ ।
ଅତ୍ୟନ୍ତାଭେଦବାର୍ତାୟାଂ ପୁଚ୍ଛଗାୟାଂ ଫଲଂ କିମୁ ॥ ୪.୩୦ ॥
ଏତେ କୋଶା ହି ପଞ୍ଚୈବ ତିସ୍ରୋଽବସ୍ଥାସ୍ସମୀରିତାଃ ।
ଜାଗ୍ରଦାଦ୍ୟାଃ କ୍ରମେଣୈତଦ୍ଭେଦଂ ଚ ଶୃଣୁ ସାଦରମ୍ ॥ ୪.୩୧ ॥
ଆଦ୍ୟା ଜାଗରିତାଽବସ୍ଥା ଦ୍ୱିତୀୟା ସ୍ୱପ୍ନସଂଜ୍ଞିକା ।
ତୃତୀୟା ସୁପ୍ତିରୂପାନ୍ୟା ତୁରୀୟା ଚିତ୍ସୁଖାତ୍ମିକା ॥ ୪.୩୨ ॥
ଆଦ୍ୟାଭିମାନୀ ବିଶ୍ୱାଖ୍ୟୋ ଦ୍ୱିତୀୟସ୍ତୈଜସସ୍ସ୍ମୃତଃ ।
ତୃତୀୟଃ ପ୍ରାଜ୍ଞ ଏତେଭ୍ୟୋ କୂଟସ୍ଥ ଇତରଃ ପ୍ରଭୁଃ ॥ ୪.୩୩ ॥
ବହିଃପ୍ରଜ୍ଞୋ ବିଭୁର୍ୱିଶ୍ୱୋ ହ୍ୟନ୍ତଃପ୍ରଜ୍ଞସ୍ତୁ ତୈଜସଃ ।
ଘନପ୍ରଜ୍ଞସ୍ତଥା ପ୍ରାଜ୍ଞ ଏକ ଏବ ତ୍ରିଥା ସ୍ଥିତଃ ॥ ୪.୩୪ ॥
ଦକ୍ଷିଣାକ୍ଷିମୁଖେ ବିଶ୍ୱୋ ମନସ୍ୟତନ୍ତସ୍ତୁ ତୈଜସଃ ।
ଆକାଶେ ଚ ହୃଦି ପ୍ରାଜ୍ଞସ୍ତ୍ରିଥା ଦେହେ ବ୍ୟବସ୍ଥିତଃ ॥ ୪.୩୫ ॥
ବିଶ୍ୱୋ ହି ସ୍ଥୂଲଭୁଙ୍ନିତ୍ୟଂ ତୈଜସଃ ପ୍ରବିବିକ୍ତଭୁକ୍ ।
ଆନନ୍ଦଭୁକ୍ତଥା ପ୍ରାଜ୍ଞସ୍ତ୍ରିଥା ଭୋଗଂ ନିବୋଧ ଚ ॥ ୪.୩୬ ॥
ସ୍ଥୂଲଂ ତର୍ପୟତେ ବିଶ୍ୱଂ ପ୍ରବିବିକ୍ତଂ ତୁ ତୈଜସମ୍ ।
ଆନନ୍ଦଶ୍ଚ ତଥା ପ୍ରାଜ୍ଞଂ ତ୍ରିଥା ତୃପ୍ତିଂ ନିବୋଧ ଚ ॥ ୪.୩୭ ॥
ତ୍ରିଷୁ ଧାମସୁ ଯଦ୍ଭୋଜ୍ୟଂ ଭୋକ୍ତା ଯଶ୍ଚ ପ୍ରକୀର୍ତିତଃ ।
ବେଦୈତଦୁଭୟଂ ଯସ୍ତୁ ସ ଭୁଞ୍ଜାନୋ ନ ଲିପ୍ୟତେ ॥ ୪.୩୮ ॥
ପ୍ରଭବସ୍ସର୍ୱଭାବାନାଂ ସତାମିତି ବିନିଶ୍ଚୟଃ ।
ସର୍ୱଂ ଜନୟତି ପ୍ରାଣଶ୍ଚେତୋଂଶୂନ୍ପୁରୁଷଃ ପୃଥକ୍ ॥ ୪.୩୯ ॥
ବିଭୂତିଂ ପ୍ରସବନ୍ତ୍ୱନ୍ୟେ ମନ୍ୟନ୍ତେ ସୃଷ୍ଟିଚିନ୍ତକାଃ ।
ସ୍ୱପ୍ନମାୟାସ୍ୱରୂପେତି ସୃଷ୍ଟିରନ୍ୟୈର୍ୱିକଲ୍ପିତା ॥ ୪.୪୦ ॥
ଇଚ୍ଛାମାତ୍ରଂ ପ୍ରଭୋସ୍ସୃଷ୍ଟିରିତି ସୃଷ୍ଟୌ ବିନିଶ୍ଚିତାଃ ।
କାଲାତ୍ପ୍ରସୂତିଂ ଭୂତାନାଂ ମନ୍ୟନ୍ତେ କାଲଚିନ୍ତକାଃ ॥ ୪.୪୧ ॥
ଭୋଗାର୍ଥଂ ସୃଷ୍ଟିରିତ୍ୟନ୍ୟେ କ୍ରୀଡାର୍ଥମିତିଚପରେ ।
ଦେବସ୍ୟୈଷ ସ୍ୱଭାବୋୟମାପ୍ତକାମସ୍ୟ କା ସ୍ପୃହା ॥ ୪.୪୨ ॥
ଆପ୍ତକାମସ୍ୟ ଦେବସ୍ୟ ତୁର୍ୟସ୍ୟୋକ୍ତସ୍ୟ ସୁବ୍ରତ ।
ସ୍ୱରୂପଂ ପ୍ରୋଚ୍ୟତେ ସମ୍ୟଙ୍ନିଦାଘ ଶୃଣୁ ତତ୍ତ୍ୱତଃ ॥ ୪.୪୩ ॥
ନାନ୍ତଃପ୍ରଜ୍ଞଂ ବହିଃପ୍ରଜ୍ଞଂ ନ ପ୍ରଜ୍ଞଂ ନୋଭୟାତ୍ମକଂ ।
ନ ପ୍ରଜ୍ଞାନଘନଂ ପ୍ରଜ୍ଞଂ ନାପ୍ରଜ୍ଞଂ ନ ଚ କେବଲମ୍ ॥ ୪.୪୪ ॥
ଇଦଂତ୍ୱେ ନତଦ୍ଗ୍ରାହ୍ୟମଦୃଶ୍ୟଂ ଚପ୍ୟଲକ୍ଷଣମ୍ ।
ଅଚିନ୍ତ୍ୟାବ୍ୟବହାର୍ୟଂ ଚବ୍ୟପଦେଶଂ ପୃଥକ୍ତୟା ॥ ୪.୪୫ ॥
ଏକାତ୍ମପ୍ରତ୍ୟଯଂ ସାରଂ ପ୍ରପଞ୍ଚୋପଶମଂ ଶିବଂ ।
ଶାନ୍ତଂ ଚତୁର୍ଥମଦ୍ୱୈତଂ ମନ୍ୟନ୍ତେ ବ୍ରହ୍ମବାଦିନଃ ॥ ୪.୪୬ ॥
ସ ଆତ୍ମା ସ ହି ବିଜ୍ଞେୟଃ ସର୍ୱୈରପି ମୁମୁକ୍ଷୁଭିଃ ।
ତୁର୍ୟାତ୍ମଜ୍ଞାନହୀନାନାଂ ନ ମୁକ୍ତିସ୍ୟାଦ୍କଦାଚନ ॥ ୪.୪୭ ॥
ନିବୃତ୍ତେସ୍ସର୍ୱଦୁଃଖାନାମୀଶାନଃ ପ୍ରଭୁରବ୍ୟଯଃ ।
ଅଦ୍ୱୈତସ୍ସର୍ୱଭାବାନାଂ ଦେବସ୍ତୁର୍ୟୋ ବିଭୁସ୍ସ୍ମୃତଃ ॥ ୪.୪୮ ॥
କାର୍ୟକାରଣବଦ୍ଧୌ ତାବିଷ୍ୟେତେ ବିଶ୍ୱତୈଜସୌ ।
ପ୍ରାଜ୍ଞଃ କାରଣବଦ୍ଧସ୍ତୁ ଦ୍ୱୌ ତୌ ତୁର୍ୟେ ନ ସିଦ୍ଧ୍ୟତଃ ॥ ୪.୪୯ ॥
ନାତ୍ମାନଂ ନ ପରଂ ଚୈବ ନ ସତ୍ୟଂ ନାପିଚନୃତଂ ।
ପ୍ରାଜ୍ଞଃ କିଂଚ ନ ସଂବେତ୍ତି ତୁର୍ୟଂ ତତ୍ସର୍ୱଦୃକ୍ସଦା ॥ ୪.୫୦ ॥
ଦ୍ୱୈତସ୍ୟାଗ୍ରହଣଂ ତୁଲ୍ୟମୁଭୟୋଃ ପ୍ରାଜ୍ଞତୁର୍ୟଯୋଃ ।
ବୀଜନିଦ୍ରାୟୁତଃ ପ୍ରାଜ୍ଞସ୍ସା ଚ ତୁର୍ୟେ ନ ବିଦ୍ୟତେ ॥ ୪.୫୧ ॥
ସ୍ୱପ୍ନନିଦ୍ରାୟୁତାବାଦ୍ୟୌ ପ୍ରାଜ୍ଞସ୍ତ୍ୱସ୍ୱପ୍ନନିଦ୍ରୟା ।
ନ ନିଦ୍ରାଂ ନୈବ ଚ ସ୍ୱପ୍ନଂ ତୁର୍ୟେ ପଶ୍ୟନ୍ତି ନିଶ୍ଚିତାଃ ॥ ୪.୫୨ ॥
ଅନ୍ୟଥାଗୃହ୍ଣତସ୍ସ୍ୱପ୍ନୋ ନିଦ୍ରା ତତ୍ତ୍ୱମଜାନତଃ ।
ବିପର୍ୟାସେ ତୟୋଃ କ୍ଷୀଣେ ତୁରୀୟଂ ପଦମଶ୍ନୁତେ ॥ ୪.୫୩ ॥
ଅନାଦିମାୟଯା ସୁପ୍ତୋ ଯଦା ଜୀବଃ ପ୍ରବୁଧ୍ୟତେ ।
ଅଜମଦ୍ୱୈତମସ୍ୱପ୍ନମନିଦ୍ରଂ ବୁଧ୍ୟତେ ତଦା ॥ ୪.୫୪ ॥
ପ୍ରପଞ୍ଚୋ ଯଦି ବିଦ୍ୟେତ ନିବର୍ତେତ ନ ସଂଶୟଃ ।
ମାୟାମାତ୍ରମିଦଂ ଦ୍ୱୈତମଦ୍ୱୈତଂ ପରମାର୍ଥତଃ ॥ ୪.୫୫ ॥
ବିକଲ୍ପୋ ବିନିବର୍ତେତ କଲ୍ପିତୋ ଯଦି କେନଚିତ୍ ।
ଉପଦେଶାଦୟଂ ବାଦୋ ଜ୍ଞାତେ ଦ୍ୱୈତଂ ନ ବିଦ୍ୟତେ ॥ ୪.୫୬ ॥
ନିଦାଘଃ ।
ଭଗବନ୍ କଥମଦ୍ୱୈତଂ ବ୍ରହ୍ମଦ୍ୱୈବିଧ୍ୟବାଦିନଃ ।
ଭବତୋଭିମତଂ ତତ୍ର ସଂଶୟୋ ମେ ଭବତ୍ୟଲମ୍ ॥ ୪.୫୭ ॥
ଋଭୁଃ ।
ଦ୍ୱୈତପ୍ରପଞ୍ଚଶୂନ୍ୟେସ୍ମିନ୍ ନିର୍ଗୁଣେ ପୂର୍ଣଚିଦ୍ଘନେ ।
ବ୍ରହ୍ମଣ୍ୟଦ୍ୱୈତସଂସିଦ୍ଧିର୍ୟତୋ ନାନ୍ୟତ୍ର ସର୍ୱଧା ॥ ୪.୫୮ ॥
ଅତସ୍ସରୂପାରୂପାଭ୍ୟାଂ ବ୍ରହ୍ମଦ୍ୱୈବିଧ୍ୟବାଦିନଃ ।
ମମୈବାଦ୍ୱୈତବାଦିତ୍ୱନ୍ନାରୂପାଦ୍ୱୈତବାଦିନଃ ॥ ୪.୫୯ ॥
ଦ୍ୱୈତାଦ୍ୱୈତୋଭୟାତୀତେ ବ୍ୟ୍ୱହାରାଦ୍ୟଗୋଚରେ ।
ନୀରୂପେ ବ୍ରହ୍ମଣି ପ୍ରାଜ୍ଞାଽଦ୍ୱୈତବାଦଃ କଥଂ ଭବେତ୍ ॥ ୪.୬୦ ॥
ଦ୍ୱୈତାଚିଦ୍ରୂପକାର୍ୟସ୍ୟାଦ୍ୱୈତଚିଦ୍ରୂପକାରଣାତ୍ ।
ନିବୃତ୍ତିସ୍ୟାଦ୍ୟଥାଦୀପାତ୍ତମସୋ ନତ୍ୱରୂପତଃ ॥ ୪.୬୧ ॥
ଅତୋ ନାଦ୍ୱୈତସିଦ୍ଧିସ୍ୟାତ୍କଥଞ୍ଚିଦପି ସତ୍ତମ ।
ଅରୂପାଗୋଚରବ୍ରହ୍ମବାଦିନାଂ ତାଦୃଶେ ମତେ ॥ ୪.୬୨ ॥
ଚିଦ୍ରୂପବ୍ରହ୍ମତାଦାତ୍ମ୍ୟଂ ଜୀବସ୍ୟ ହି ବିବକ୍ଷିତମ୍ ।
ନାରୂପବାକ୍ୟଦୂରତ୍ୱାତ୍ତନ୍ନାଦ୍ୱୈତମରୂପିଣାମ୍ ॥ ୪.୬୩ ॥
ଯଦ୍ୟପ୍ୟରୂପବ୍ରହ୍ମତ୍ୱଂ ଜୀବସ୍ୟାନ୍ତେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ୍ୟତି ।
ତଥାପ୍ୟଦ୍ୱୈତିତାଂ ବକ୍ତୁଂ ନ ଶକ୍ୟଂ ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱହାନିତଃ ॥ ୪.୬୪ ॥
ବାଚ୍ୟବାଚକହୀନେ ଚ ଲକ୍ଷ୍ୟଲକ୍ଷଣବର୍ଜିତେ ।
କଥମଦ୍ୱୈତଶବ୍ଦୋୟଂ ସାବକାଶୋ ଭବେନ୍ମୁନେ ॥ ୪.୬୫ ॥
ନିଦାଘଃ ।
ଦେବତାପୁରୁଷାଦ୍ୟୈର୍ହି ବେଦଶବ୍ଦୈସ୍ସମୀର୍ୟତେ ।
ତସ୍ୟୌପନିଷଦତ୍ୱସ୍ୟାବ୍ୟଭିଚରୋସ୍ତ୍ୟରୂପିଣଃ ॥ ୪.୬୬ ॥
ତତୋସ୍ୟ ଶବ୍ଦଗମ୍ୟତ୍ୱାତ୍ ପ୍ରଷ୍ଟବ୍ୟତ୍ୱଂ ମୟା ଭବେତ୍ ।
ବାଚ୍ୟତ୍ୱଂ ଚ ତ୍ୱୟେତ୍ୟଦ୍ୟ ମନ୍ୟେ ଶ୍ରୀଗୁରୁନାୟକ ॥ ୪.୬୭ ॥
ଋଭୁଃ ।
ଅରୂପବ୍ରହ୍ମବିଷୟାଶ୍ଶ୍ବ୍ଦାସ୍ସନ୍ତ୍ୟେବ ଯଦ୍ୟପି ।
ତେନୌପନିଷଦତ୍ୱଂ ଚ କଥଞ୍ଚିତ୍ତସ୍ୟ ସିଦ୍ଧ୍ୟତି ॥ ୪.୬୮ ॥
ତଥାପି ପ୍ରଶ୍ନୟୋଗ୍ୟତ୍ୱଂ ବାଚ୍ୟତ୍ୱଂ ବା ନ ସିଦ୍ଧ୍ୟତି ।
ରୂଢ୍ୟର୍ଥମାତ୍ରବତ୍ତ୍ୱେନାଲକ୍ଷକତ୍ୱାଦୟୋଗତଃ ॥ ୪.୬୯ ॥
ଯୋଗାର୍ଥବଦ୍ଭିଶ୍ଶବ୍ଦୈର୍ହି ଲକ୍ଷକୈର୍ୱାଚକୈଶ୍ଚ ବା ।
ଶିଷ୍ୟେଭ୍ୟଃ ପ୍ରୋଚ୍ୟତେ ସତ୍ୟଂବସ୍ତୁ ଶ୍ରୀଗୁରୁମୂର୍ତିଭିଃ ॥ ୪.୭୦ ॥
ଅରୂପବସ୍ତୁନଃ ପ୍ରଶ୍ନଃ ପ୍ରତିଷିଦ୍ଧଶ୍ଶ୍ରୁତୌ ଯତଃ ।
ଯାଜ୍ଞବଲ୍କ୍ୟେନ ଗାର୍ଗ୍ୟୈ ତନ୍ନତ୍ୱଂ ପ୍ରଷ୍ଟୁମିହାର୍ହସି ॥ ୪.୭୧ ॥
ତସ୍ମାତ୍ ତୁରୀୟଂ ସଦ୍ ବ୍ରହ୍ମ ଯୋଗବୃତ୍ତ୍ୟୈବ ଲକ୍ଷଣୈଃ ।
ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦପୂର୍ୱୈସ୍ତ୍ୱଂ ମଦୁକ୍ତଂ ବିଦ୍ଧି ମୁକ୍ତୟେ ॥ ୪.୭୨ ॥
ଜାଗ୍ରତ୍ୟନ୍ନମୟଂ କୋଶଂ ସ୍ଥୂଲଦେହଂ ଚ ବିଦ୍ଧି ବୈ ।
ସ୍ୱପ୍ନେ ପ୍ରଣମନୋଜ୍ଞାନମୟାସ୍ସୂକ୍ଷ୍ମବପୁସ୍ତତଃ ॥ ୪.୭୩ ॥
ସୁଷୁପ୍ତୌ କାରଣଂ ଦେହମାନନ୍ଦମୟକୋଶକମ୍ ।
ତୁରୀୟେ ତ୍ୱଶରୀରଂ ତଚ୍ଚିଦ୍ରୂପଂ କୋଶବର୍ଜିତମ୍ ॥ ୪.୭୪ ॥
ସ ଏବ ମାୟାପରିମୋହିତାତ୍ମା ଶରୀରମାସ୍ଥାୟ କରୋତି ସର୍ୱମ୍ ।
ସ୍ତ୍ର୍ୟନ୍ନପାନାଦି ବିଚିତ୍ରଭୋଗୈସ୍ସ ଏବ ଜାଗ୍ରତ୍ପରିତୃପ୍ତିମେତି ॥ ୪.୭୫ ॥
ସ୍ୱପ୍ନେଽପି ଜୀବସ୍ସୁଖଦୁଃଖଭୋକ୍ତା ସ୍ୱମାୟଯା କଲ୍ପିତବିଶ୍ୱଲୋକେ ।
ସୁଷୁପ୍ତିକାଲେ ସକଲେ ବିଲୀନେ ତମୋଭିଭୂତସ୍ସୁଖରୂପମେତି ॥ ୪.୭୬ ॥
ପୁନଶ୍ଚ ଜନ୍ମାନ୍ତରକର୍ମୟୋଗାତ୍ସ ଏବ ଜୀବସ୍ସ୍ୱପିତିପ୍ରବୁଦ୍ଧଃ ।
ପୁରତ୍ରୟେ କ୍ରୀଡତି ଯସ୍ତୁ ଜୀବସ୍ତତସ୍ତୁ ଜାତଂ ସକଲଂ ବିଚିତ୍ରମ୍ ॥ ୪.୭୭ ॥
ଆଧାରମାନନ୍ଦମଖଣ୍ଡବୋଧଂ ଯସ୍ମିନ୍ ଲୟଂ ଯାତି ପୁରତ୍ରୟଂ ଚ ।
ଯତ୍ସର୍ୱବେଦାନ୍ତରହସ୍ୟତତ୍ତ୍ୱଂ ଯତ୍ପୂର୍ଣଚୈତନ୍ୟନିଜସ୍ୱରୂପଂ ॥ ୪.୭୮ ॥
ଏତସ୍ମାଜ୍ଜାୟତେ ପ୍ରାଣୋ ମନସ୍ସର୍ୱେନ୍ଦ୍ରିୟାଣି ଚ ।
ଖଂ ବାୟୁର୍ଜ୍ୟୋତିରାପଃ ପୃଥ୍ୱୀ ସର୍ୱସ୍ୟ ଧାରିଣୀ ॥ ୪.୭୯ ॥
ଯତ୍ପରଂବ୍ରହ୍ମ ସର୍ୱାତ୍ମା ବିଶ୍ୱସ୍ୟାୟତନଂ ମହତ୍ ।
ସୂକ୍ଷ୍ମାତ୍ସୂକ୍ଷ୍ମତରଂ ନିତ୍ୟଂ ତତ୍ତ୍ୱମେବ ତ୍ୱମେବ ତତ୍ ॥ ୪.୮୦ ॥
ଜାଗ୍ରତ୍ସ୍ୱପ୍ନସୁଷୁପ୍ତ୍ୟାଦିପ୍ରପଞ୍ଚଂ ଯତ୍ପ୍ରକାଶତେ ।
ତଦ୍ ବ୍ରହ୍ମାହମିତିଜ୍ଞାତ୍ୱା ସର୍ୱବନ୍ଧୈଃ ପ୍ରମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୪.୮୧ ॥
ତ୍ରିଷୁ ଧାମସୁ ଯଦ୍ଭୋଜ୍ୟଂ ଭୋକ୍ତା ଭୋଗଶ୍ଚ ଯଦ୍ଭବେତ୍ ।
ତେଭ୍ୟୋ ବିଲକ୍ଷଣସ୍ସାକ୍ଷି ଚିନ୍ମାତ୍ରୋହଂ ସଦାଶିବଃ ॥ ୪.୮୨ ॥
ମୟ୍ୟେବ ସକଲଂ ଜାତଂ ମୟି ସର୍ୱଂ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତମ୍ ।
ମୟି ସର୍ୱଂ ଲୟଂ ଯାତି ତଦ୍ ବ୍ରହ୍ମାଦ୍ୱୟମସ୍ମ୍ୟହମ୍ ॥ ୪.୮୩ ॥
ଅଣୋରଣୀୟାନହମେବ ତଦ୍ୱନ୍ମହାନହଂ ବିଶ୍ୱମିଦଂ ବିଚିତ୍ରମ୍ ।
ପୁରାତନୋଽହଂ ପୁରୁଷୋଽହମୀଶୋ ହିରଣ୍ମୟୋଽହଂ ଶିବରୂପମସ୍ମି ॥ ୪.୮୪ ॥
ଅପାଣିପାଦୋଽହମଚିନ୍ତ୍ୟଶକ୍ତିଃ ପଶ୍ୟାମ୍ୟଚକ୍ଷୁସ୍ସଶ୍ରୁଣୋମ୍ୟକର୍ଣଃ ।
ଅହଂ ବିଜାନାମି ବିବିକ୍ତରୂପୋ ନ ଚସ୍ତି ବେତ୍ତା ମମ ଚିତ୍ସଦାଽହଂ ॥ ୪.୮୫ ॥
ବେଦୈରନେକୈରହମେବ ବେଦ୍ୟୋ ବେଦାନ୍ତକୃଦ୍ୱେଦବିଦେବଚହମ୍ ।
ନ ପୁଣ୍ୟପାପେ ମମ ନାସ୍ତି ନାଶୋ ନ ଜନ୍ମଦେହେନ୍ଦ୍ରିୟବୁଦ୍ଧିରସ୍ତି ॥ ୪.୮୬ ॥
ନ ଭୂମିରାପୋ ମମ ବହ୍ନିରସ୍ତି ନ ଚନିଲୋମେଽସ୍ତି ନ ଚମ୍ବରଂ ଚ ।
ଏବଂ ବିଦିତ୍ୱା ପରମାର୍ଥରୂପଂ ଗୁହାଶୟଂ ନିଷ୍କଳମଦ୍ୱିତୀୟମ୍ ॥ ୪.୮୭ ॥
ଅଖଣ୍ଡମାଦ୍ୟନ୍ତବିହୀନମେକଂ ତେଜୋମୟାନନ୍ଦଘନସ୍ୱରୂପମ୍ ।
ସମସ୍ତସାକ୍ଷିଂ ସଦସଦ୍ୱିହୀନଂ ପ୍ରୟାତି ଶୁଦ୍ଧଂ ପରମାର୍ଥତତ୍ତ୍ୱମ୍ ॥ ୪.୮୮ ॥
ଶ୍ରୀ ଗୁରୁମୂର୍ତିଃ ।
ଏବଂ ଶ୍ରୁତ୍ୱା ନିଦାଘସ୍ସ ଋଭୁବକ୍ତ୍ରାଦ୍ୟଦାର୍ଥତଃ ।
ବ୍ରହ୍ମୈବାହମିତି ଜ୍ଞାତ୍ୱା କୃତକୃତ୍ୟୋଽଭବଦ୍ୱିଧେ ॥ ୪.୮୯ ॥
ଯତସ୍ତ୍ୱଂ ଚ ପରାତ୍ମାନଂ ଶ୍ରୁତବାନସି ମନ୍ମୁଖାତ୍ ।
ତ୍ୱଂ ଚ ଧନ୍ୟଃ ପୁନଃ ପୃଚ୍ଛ ଶ୍ରୋତବ୍ୟାନ୍ତରମସ୍ତିଚେତ୍ ॥ ୪.୯୦ ॥
॥ ଇତି ଶ୍ରୀ ଗୁରୁଜ୍ଞାନବାସିଷ୍ଠେ ତତ୍ତ୍ୱନାରାୟଣେ
ଜ୍ଞାନକାଣ୍ଡସ୍ୟ ପ୍ରଥମପାଦେ ଷଷ୍ଠୋଽଧ୍ୟାୟଃ ଏବଂ
ଶ୍ରୀ ଋଭୁଗୀତାଖ୍ୟୋଽୟଂ ଗ୍ରନ୍ଥସ୍ସମାପ୍ତଃ ॥
॥ ଓଁ ତତ୍ସତ୍ ॥
Also Read:
Gurujnanavasishtha’s Ribhu Gita in Hindi | English | Bengali | Gujarati | Kannada | Malayalam | Oriya | Telugu | Tamil
