Bhagavad Gita in Malayalam With Meaning

Bhagavad Gita words and Meanings in Malayalam:

॥ ഭഗവദ്ഗീതാ ശബ്ദാർഥ ॥

ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച = King Dhritarashtra said
ധർമക്ഷേത്രേ = in the place of pilgrimage
കുരുക്ഷേത്രേ = in the place named Kuruksetra
സമവേതാഃ = assembled
യുയുത്സവഃ = desiring to fight
മാമകാഃ = my party (sons)
പാണ്ഡവാഃ = the sons of Pandu
ച = and
ഏവ = certainly
കിം = what
അകുർവത = did they do
സഞ്ജയ = O Sanjaya.
സഞ്ജയ ഉവാച = Sanjaya said
ദൃഷ്ട്വാ = after seeing
തു = but
പാണ്ഡവാനീകം = the soldiers of the Pandavas
വ്യൂഢം = arranged in a military phalanx
ദുര്യോധനഃ = King Duryodhana
തദാ = at that time
ആചാര്യം = the teacher
ഉപസംഗമ്യ = approaching
രാജാ = the king
വചനം = word
അബ്രവീത് = spoke.
പശ്യ = behold
ഏതാം = this
പാണ്ഡുപുത്രാണാം = of the sons of Pandu
ആചാര്യ = O teacher
മഹതീം = great
ചമൂം = military force
വ്യൂഢാം = arranged
ദ്രുപദപുത്രേണ = by the son of Drupada
തവ = your
ശിഷ്യേണ = disciple
ധീമതാ = very intelligent.
അത്ര = here
ശൂരാഃ = heroes
മഹേശ്വാസാഃ = mighty bowmen
ഭീമാർജുന = to Bhima and Arjuna
സമാഃ = equal
യുധി = in the fight
യുയുധാനഃ = Yuyudhana
വിരാടഃ = Virata
ച = also
ദ്രുപദഃ = Drupada
ച = also
മഹാരഥഃ = great fighter.
ധൃഷ്ടകേതുഃ = Dhrishtaketu
ചേകിതാനഃ = Cekitana
കാശിരാജഃ = Kasiraja
ച = also
വീര്യവാൻ = very powerful
പുരുജിത് = Purujit
കുന്തിഭോജഃ = Kuntibhoja
ച = and
ശൈബ്യഃ = Saibya
ച = and
നരപുംഗവഃ = hero in human society.
യുധാമന്യുഃ = Yudhamanyu
ച = and
വിക്രാന്തഃ = mighty
ഉത്തമൗജാഃ = Uttamauja
ച = and
വീര്യവാൻ = very powerful
സൗഭദ്രഃ = the son of Subhadra
ദ്രൗപദേയാഃ = the sons of Draupadi
ച = and
സർവേ = all
ഏവ = certainly
മഹാരഥാഃ = great chariot fighters.
അസ്മാകം = our
തു = but
വിശിഷ്ടാഃ = especially powerful
യേ = who
താൻ = them
നിബോധ = just take note of, be informed
ദ്വിജോത്തമ = O best of the brahmanas
നായകാഃ = captains
മമ = my
സൈന്യസ്യ = of the soldiers
സഞ്ജ്ഞാർഥം = for information
താൻ = them
ബ്രവീമി = I am speaking
തേ = to you.
ഭവാൻ = your good self
ഭീഷ്മഃ = Grandfather Bhishma
ച = also
കർണഃ = Karna
ച = and
കൃപഃ = Krpa
ച = and
സമിതിഞ്ജയഃ = always victorious in battle
അശ്വത്ഥാമാ = Asvatthama
വികർണഃ = Vikarna
ച = as well as
സൗമദത്തിഃ = the son of Somadatta
തഥാ = as well as
ഏവ = certainly
ച = also.
അന്യേ = others
ച = also
ബഹവഃ = in great numbers
ശൂരാഃ = heroes
മദർഥേ = for my sake
ത്യക്തജീവിതാഃ = prepared to risk life
നാനാ = many
ശസ്ത്ര = weapons
പ്രഹരണാഃ = equipped with
സർവേ = all of them
യുദ്ധവിശാരദാഃ = experienced in military science.
അപര്യാപ്തം = immeasurable
തത് = that
അസ്മാകം = of ours
ബലം = strength
ഭീഷ്മ = by Grandfather Bhishma
അഭിരക്ഷിതം = perfectly protected
പര്യാപ്തം = limited
തു = but
ഇദം = all this
ഏതേഷാം = of the Pandavas
ബലം = strength
ഭീമ = by Bhima
അഭിരക്ഷിതം = carefully protected.
അയനേഷു = in the strategic points
ച = also
സർവേഷു = everywhere
യഥാഭാഗം = as differently arranged
അവസ്ഥിതാഃ = situated
ഭീഷ്മം = unto Grandfather Bhishma
ഏവ = certainly
അഭിരക്ഷന്തു = should give support
ഭവന്തഃ = you
സർവ = all respectively
ഏവ ഹി = certainly.
തസ്യ = his
സഞ്ജനയൻ = increasing
ഹർഷം = cheerfulness
കുരുവൃദ്ധഃ = the grandsire of the Kuru dynasty (Bhishma)
പിതാമഹഃ = the grandfather
സിംഹനാദം = roaring sound, like that of a lion
വിനദ്യ = vibrating
ഉച്ചൈഃ = very loudly
ശംഖം = conchshell
ദധ്മൗ = blew
പ്രതാപവാൻ = the valiant.
തതഃ = thereafter
ശംഖാഃ = conchshells
ച = also
ഭേര്യഃ = large drums
ച = and
പണവാനക = small drums and kettledrums
ഗോമുഖാഃ = horns
സഹസാ = all of a sudden
ഏവ = certainly
അഭ്യഹന്യന്ത = were simultaneously sounded
സഃ = that
ശബ്ദഃ = combined sound
തുമുലഃ = tumultuous
അഭവത് = became.
തതഃ = thereafter
ശ്വേതൈഃ = with white
ഹയൈഃ = horses
യുക്തേ = being yoked
മഹതി = in a great
സ്യന്ദനേ = chariot
സ്ഥിതൗ = situated
മാധവഃ = KRiShNa (the husband of the goddess of fortune)
പാണ്ഡവഃ = Arjuna (the son of Pandu)
ച = also
ഏവ = certainly
ദിവ്യൗ = transcendental
ശംഖൗ = conchshells
പ്രദധ്മതുഃ = sounded.
പാഞ്ചജന്യം = the conchshell named Pancajanya
ഹൃഷീകേശഃ = Hrsikesa (KRiShNa, the Lord who directs the senses of the devotees)
ദേവദത്തം = the conchshell named Devadatta
ധനഞ്ജയഃ = Dhananjaya (Arjuna, the winner of wealth)
പൗണ്ഡ്രം = the conch named Paundra
ദധ്മൗ = blew
മഹാശംഖം = the terrific conchshell
ഭീമകർമാ = one who performs herculean tasks
വൃകോദരഃ = the voracious eater (Bhima).
അനന്തവിജയം = the conch named Ananta-vijaya
രാജാ = the king
കുന്തീപുത്രഃ = the son of Kunti
യുധിഷ്ഠിരഃ = Yudhisthira
നകുലഃ = Nakula
സഹദേവഃ = Sahadeva
ച = and
സുഘോഷമണിപുഷ്പകൗ = the conches named Sughosa and Manipuspaka
കാശ്യഃ = the King of Kasi (Varanasi)
ച = and
പരമേഷ്വാസഃ = the great archer
ശിഖണ്ഡീ = Sikhandi
ച = also
മഹാരഥഃ = one who can fight alone against thousands
ധൃഷ്ടദ്യുമ്നഃ = Dhristadyumna (the son of King Drupada)
വിരാടഃ = Virata (the prince who gave shelter to the Pandavas while they were in disguise)
ച = also
സാത്യകിഃ = Satyaki (the same as Yuyudhana, the charioteer of Lord KRiShNa)
ച = and
അപരാജിതഃ = who had never been vanquished
ദ്രുപദഃ = Drupada, the King of Pancala
ദ്രൗപദേയാഃ = the sons of Draupadi
ച = also
സർവശഃ = all
പൃഥിവീപതേ = O King
സൗഭദ്രഃ = Abhimanyu, the son of Subhadra
ച = also
മഹാബാഹുഃ = mighty-armed
ശംഖാൻ = conchshells
ദധ്മുഃ = blew
പൃഥക് = each separately.
സഃ = that
ഘോഷഃ = vibration
ധാർതരാഷ്ട്രാണാം = of the sons of Dhritarashtra
ഹൃദയാനി = hearts
വ്യദാരയത് = shattered
നഭഃ = the sky
ച = also
പൃഥിവീം = the surface of the earth
ച = also
ഏവ = certainly
തുമുലഃ = uproarious
അഭ്യനുനാദയൻ = resounding.
അഥ = thereupon
വ്യവസ്ഥിതാൻ = situated
ദൃഷ്ട്വാ = looking upon
ധാർതരാഷ്ട്രാൻ = the sons of Dhritarashtra
കപിധ്വജഃ = he whose flag was marked with Hanuman
പ്രവൃത്തേ = while about to engage
ശസ്ത്രസമ്പാതേ = in releasing his arrows
ധനുഃ = bow
ഉദ്യമ്യ = taking up
പാണ്ഡവഃ = the son of Pandu (Arjuna)
ഹൃഷീകേശം = unto Lord KRiShNa
തദാ = at that time
വാക്യം = words
ഇദം = these
ആഹ = said
മഹീപതേ = O King.
അർജുന ഉവാച = Arjuna said
സേനയോഃ = of the armies
ഉഭയോഃ = both
മധ്യേ = between
രഥം = the chariot
സ്ഥാപയ = please keep
മേ = my
അച്യുത = O infallible one
യാവത് = as long as
ഏതാൻ = all these
നിരീക്ഷേ = may look upon
അഹം = I
യോദ്ധുകാമാൻ = desiring to fight
അവസ്ഥിതാൻ = arrayed on the battlefield
കൈഃ = with whom
മയാ = by me
സഹ = together
യോദ്ധവ്യം = have to fight
അസ്മിൻ = in this
രണ = strife
സമുദ്യമേ = in the attempt.
യോത്സ്യമാനാൻ = those who will be fighting
അവേക്ഷേ = let me see
അഹം = I
യേ = who
ഏതേ = those
അത്ര = here
സമാഗതാഃ = assembled
ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ = for the son of Dhritarashtra
ദുർബുദ്ധേഃ = evil-minded
യുദ്ധേ = in the fight
പ്രിയ = well
ചികീർഷവഃ = wishing.
സഞ്ജയ ഉവാച = Sanjaya said
ഏവം = thus
ഉക്തഃ = addressed
ഹൃഷീകേശഃ = Lord KRiShNa
ഗുഡാകേശേന = by Arjuna
ഭാരത = O descendant of Bharata
സേനയോഃ = of the armies
ഉഭയോഃ = both
മധ്യേ = in the midst
സ്ഥാപയിത്വാ = placing
രഥോത്തമം = the finest chariot.
ഭീഷ്മ = Grandfather Bhishma
ദ്രോണ = the teacher Drona
പ്രമുഖതഃ = in front of
സർവേഷാം = all
ച = also
മഹീക്ഷിതാം = chiefs of the world
ഉവാച = said
പാർഥ = O son of Pritha
പശ്യ = just behold
ഏതാൻ = all of them
സമവേതാൻ = assembled
കുരൂൻ = the members of the Kuru dynasty
ഇതി = thus.
തത്ര = there
അപശ്യത് = he could see
സ്ഥിതാൻ = standing
പാർഥഃ = Arjuna
പിതൃൻ = fathers
അഥ = also
പിതാമഹാൻ = grandfathers
ആചാര്യാൻ = teachers
മാതുലാൻ = maternal uncles
ഭ്രാതൄൻ = brothers
പുത്രാൻ = sons
പൗത്രാൻ = grandsons
സഖീൻ = friends
തഥാ = too
ശ്വശുരാൻ = fathers-in-law
സുഹൃദഃ = well-wishers
ച = also
ഏവ = certainly
സേനയോഃ = of the armies
ഉഭയോഃ = of both parties
അപി = including.
താൻ = all of them
സമീക്ഷ്യ = after seeing
സഃ = he
കൗന്തേയഃ = the son of Kunti
സർവാൻ = all kinds of
ബന്ധൂൻ = relatives
അവസ്ഥിതാൻ = situated
കൃപയാ = by compassion
പരയാ = of a high grade
ആവിഷ്ടഃ = overwhelmed
വിഷീദൻ = while lamenting
ഇദം = thus
അബ്രവീത് = spoke.
അർജുന ഉവാച = Arjuna said
ദൃഷ്ട്വാ = after seeing
ഇമം = all these
സ്വജനം = kinsmen
കൃഷ്ണ = O KRiShNa
യുയുത്സും = all in a fighting spirit
സമുപസ്ഥിതം = present
സീദന്തി = are quivering
മമ = my
ഗാത്രാണി = limbs of the body
മുഖം = mouth
ച = also
പരിശുഷ്യതി = is drying up.
വേപഥുഃ = trembling of the body
ച = also
ശരീരേ = on the body
മേ = my
രോമഹർഷഃ = standing of hair on end
ച = also
ജായതേ = is taking place
ഗാണ്ഡീവം = the bow of Arjuna
സ്ത്രംസതേ = is slipping
ഹസ്താത് = from the hand
ത്വക് = skin
ച = also
ഏവ = certainly
പരിദഹ്യതേ = is burning.
ന = nor
ച = also
ശക്നോമി = am I able
അവസ്ഥാതും = to stay
ഭ്രമതി = forgetting
ഇവ = as
ച = and
മേ = my
മനഃ = mind
നിമിത്താനി = causes
ച = also
പശ്യാമി = I see
വിപരീതാനി = just the opposite
കേശവ = O killer of the demon Kesi (KRiShNa).
ന = nor
ച = also
ശ്രേയഃ = good
അനുപശ്യാമി = do I foresee
ഹത്വാ = by killing
സ്വജനം = own kinsmen
ആഹവേ = in the fight
ന = nor
കാങ്ക്ഷേ = do I desire
വിജയം = victory
കൃഷ്ണ = O KRiShNa
ന = nor
ച = also
രാജ്യം = kingdom
സുഖാനി = happiness thereof
ച = also.
കിം = what use
നഃ = to us
രാജ്യേന = is the kingdom
ഗോവിന്ദ = O KRiShNa
കിം = what
ഭോഗൈഃ = enjoyment
ജീവിതേന = living
വാ = either
യേഷാം = of whom
അർഥേ = for the sake
കാങ്ക്ഷിതം = is desired
നഃ = by us
രാജ്യം = kingdom
ഭോഗാഃ = material enjoyment
സുഖാനി = all happiness
ച = also
തേ = all of them
ഇമേ = these
അവസ്ഥിതാഃ = situated
യുദ്ധേ = on this battlefield
പ്രാണാൻ = lives
ത്യക്ത്വാ = giving up
ധനാനി = riches
ച = also
ആചാര്യാഃ = teachers
പിതരഃ = fathers
പുത്രാഃ = sons
തഥാ = as well as
ഏവ = certainly
ച = also
പിതാമഹാഃ = grandfathers
മാതുലാഃ = maternal uncles
ശ്വശൂരാഃ = fathers-in-law
പൗത്രാഃ = grandsons
ശ്യാലാഃ = brothers-in-law
സംബന്ധിനഃ = relatives
തഥാ = as well as
ഏതാൻ = all these
ന = never
ഹന്തും = to kill
ഇച്ഛാമി = do I wish
ഘ്നതഃ = being killed
അപി = even
മധുസൂദന = O killer of the demon Madhu (KRiShNa)
അപി = even if
ത്രൈലോക്യ = of the three worlds
രാജ്യസ്യ = for the kingdom
ഹേതോഃ = in exchange
കിം നു = what to speak of
മഹീകൃതേ = for the sake of the earth
നിഹത്യ = by killing
ധാർതരാഷ്ട്രാൻ = the sons of Dhritarashtra
നഃ = our
കാ = what
പ്രീതിഃ = pleasure
സ്യാത് = will there be
ജനാർദന = O maintainer of all living entities.
പാപം = vices
ഏവ = certainly
ആശ്രയേത് = must come upon
അസ്മാൻ = us
ഹത്വാ = by killing
ഏതാൻ = all these
ആതതായിനഃ = aggressors
തസ്മാത് = therefore
ന = never
ആർഹാഃ = deserving
വയം = we
ഹന്തും = to kill
ധാർതരാഷ്ട്രാൻ = the sons of Dhritarashtra
സബാന്ധവാൻ = along with friends
സ്വജനം = kinsmen
ഹി = certainly
കഥം = how
ഹത്വാ = by killing
സുഖിനഃ = happy
സ്യാമ = will we become
മാധവ = O KRiShNa, husband of the goddess of fortune.
യദി = if
അപി = even
ഏതേ = they
ന = do not
പശ്യന്തി = see
ലോഭ = by greed
ഉപഹത = overpowered
ചേതസഃ = their hearts
കുലക്ഷയ = in killing the family
കൃതം = done
ദോഷം = fault
മിത്രദ്രോഹേ = in quarreling with friends
ച = also
പാതകം = sinful reactions
കഥം = why
ന = should not
ജ്ഞേയം = be known
അസ്മാഭിഃ = by us
പാപാത് = from sins
അസ്മാത് = these
നിവർതിതും = to cease
കുലക്ഷയ = in the destruction of a dynasty
കൃതം = done
ദോഷം = crime
പ്രപശ്യദ്ഭിഃ = by those who can see
ജനാർദന = O KRiShNa.
കുലക്ഷയേ = in destroying the family
പ്രണശ്യന്തി = become vanquished
കുലധർമാഃ = the family traditions
സനാതനാഃ = eternal
ധർമേ = religion
നഷ്ടേ = being destroyed
കുലം = family
കൃത്സ്നം = whole
അധർമഃ = irreligion
അഭിഭവതി = transforms
ഉത = it is said.
അധർമ = irreligion
അഭിഭവാത് = having become predominant
കൃഷ്ണ = O KRiShNa
പ്രദുഷ്യന്തി = become polluted
കുലസ്ത്രിയഃ = family ladies
സ്ത്രീഷു = by the womanhood
ദുഷ്ടാസു = being so polluted
വാർഷ്ണേയ = O descendant of VRiShNi
ജായതേ = comes into being
വർണസങ്കരഃ = unwanted progeny.
സങ്കരഃ = such unwanted children
നരകായ = make for hellish life
ഏവ = certainly
കുലഘ്നാനാം = for those who are killers of the family
കുലസ്യ = for the family
ച = also
പതന്തി = fall down
പിതരഃ = forefathers
ഹി = certainly
ഏഷാം = of them
ലുപ്ത = stopped
പിണ്ഡ = of offerings of food
ഉദക = and water
ക്രിയാഃ = performances.
ദോഷൈഃ = by such faults
ഏതൈഃ = all these
കുലഘ്നാനാം = of the destroyers of the family
വർണസങ്കര = of unwanted children
കാരകൈഃ = which are causes
ഉത്സാദ്യന്തേ = are devastated
ജാതിധർമാഃ = community projects
കുലധർമാഃ = family traditions
ച = also
ശാശ്വതാഃ = eternal.
ഉത്സന്ന = spoiled
കുലധർമാണാം = of those who have the family traditions
മനുഷ്യാണാം = of such men
ജനാർദന = O KRiShNa
നരകേ = in hell
നിയതം = always
വാസഃ = residence
ഭവതി = it so becomes
ഇതി = thus
അനുശുശ്രുമ = I have heard by disciplic succession.
അഹോ = alas
ബത = how strange it is
മഹത് = great
പാപം = sins
കർതും = to perform
വ്യവാസിതാഃ = have decided
വയം = we
യത് = because
രാജ്യസുഖലോഭേന = driven by greed for royal happiness
ഹന്തും = to kill
സ്വജനം = kinsmen
ഉദ്യതാഃ = trying.
യദി = even if
മാം = me
അപ്രതീകാരം = without being resistant
അശസ്ത്രം = without being fully equipped
ശസ്ത്രപാണയഃ = those with weapons in hand
ധാർതരാഷ്ട്രാഃ = the sons of Dhritarashtra
രണേ = on the battlefield
ഹന്യുഃ = may kill
തത് = that
മേ = for me
ക്ഷേമതരം = better
ഭവേത് = would be.
സഞ്ജയ ഉവാച = Sanjaya said
ഏവം = thus
ഉക്ത്വാ = saying
അർജുനഃ = Arjuna
സംഖ്യേ = in the battlefield
രഥ = of the chariot
ഉപസ്ഥേ = on the seat
ഉപവിശത് = sat down again
വിസൃജ്യ = putting aside
സശരം = along with arrows
ചാപം = the bow
ശോക = by lamentation
സംവിഗ്ന = distressed
മാനസഃ = within the mind.

End of 1.46

സഞ്ജയ ഉവാച = Sanjaya said
തം = unto Arjuna
തഥാ = thus
കൃപയാ = by compassion
ആവിഷ്ടം = overwhelmed
അശ്രൂപൂർണാകുല = full of tears
ഈക്ഷണം = eyes
വിഷീദന്തം = lamenting
ഇദം = these
വാക്യം = words
ഉവാച = said
മധുസൂദനഃ = the killer of Madhu.
ശ്രീഭഗവാനുവാച = the Supreme Personality of Godhead said
കുതഃ = wherefrom
ത്വാ = unto you
കശ്മലം = dirtiness
ഇദം = this lamentation
വിഷമേ = in this hour of crisis
സമുപസ്ഥിതം = arrived
അനാര്യ = persons who do not know the value of life
ജുഷ്ടം = practiced by
അസ്വർഗ്യം = which does not lead to higher planets
അകീർതി = infamy
കരം = the cause of
അർജുന = O Arjuna.
ക്ലൈബ്യം = impotence
മാ സ്മ = do not
ഗമഃ = take to
പാർഥ = O son of Pritha
ന = never
ഏതത് = this
ത്വയി = unto you
ഉപപദ്യതേ = is befitting
ക്ഷുദ്രം = petty
ഹൃദയ = of the heart
ദൗർബല്യം = weakness
ത്യക്ത്വാ = giving up
ഉത്തിഷ്ഠ = get up
പരന്തപ = O chastiser of the enemies.
അർജുന ഉവാച = Arjuna said
കഥം = how
ഭീഷ്മം = Bhishma
അഹം = I
സാംഖ്യേ = in the fight
ദ്രോണം = Drona
ച = also
മധുസൂദന = O killer of Madhu
ഇഷുഭിഃ = with arrows
പ്രതിയോത്സ്യാമി = shall counterattack
പൂജാർഹൗ = those who are worshipable
അരിസൂദന = O killer of the enemies.
ഗുരുൻ = the superiors
അഹത്വാ = not killing
ഹി = certainly
മഹാനുഭവാൻ = great souls
ശ്രേയഃ = it is better
ഭോക്തും = to enjoy life
ഭൈക്ഷ്യം = by begging
അപി = even
ഇഹ = in this life
ലോകേ = in this world
ഹത്വാ = killing
അർഥ = gain
കാമാൻ = desiring
തു = but
ഗുരുൻ = superiors
ഇഹ = in this world
ഏവ = certainly
ഭുഞ്ജീയ = one has to enjoy
ഭോഗാൻ = enjoyable things
രുധിര = blood
പ്രദിഗ്ധാൻ = tainted with.
ന = nor
ച = also
ഏതത് = this
വിദ്മഃ = do we know
കതരത് = which
നഃ = for us
ഗരീയഃ = better
യദ്വാ = whether
ജയേമ = we may conquer
യദി = if
വാ = or
നഃ = us
ജയേയുഃ = they conquer
യാൻ = those who
ഏവ = certainly
ഹത്വാ = by killing
ന = never
ജിജീവിഷാമഃ = we would want to live
തേ = all of them
അവസ്ഥിതാഃ = are situated
പ്രമുഖേ = in the front
ധാർതരാഷ്ട്രാഃ = the sons of Dhritarashtra.
കാർപണ്യ = of miserliness
ദോഷ = by the weakness
ഉപഹത = being afflicted
സ്വഭാവഃ = characteristics
പൃച്ഛാമി = I am asking
ത്വാം = unto You
ധർമ = religion
സമ്മൂഢ = bewildered
ചേതാഃ = in heart
യത് = what
ശ്രേയഃ = all-good
സ്യാത് = may be
നിശ്ചിതം = confidently
ബ്രൂഹി = tell
തത് = that
മേ = unto me
ശിഷ്യഃ = disciple
തേ = Your
അഹം = I am
ശാധി = just instruct
മാം = me
ത്വാം = unto You
പ്രപന്നം = surrendered.
ന = do not
ഹി = certainly
പ്രപശ്യാമി = I see
മമ = my
അപനുദ്യാത് = can drive away
യത് = that which
ശോകം = lamentation
ഉച്ഛോഷണം = drying up
ഇന്ദ്രിയാണാം = of the senses
അവാപ്യ = achieving
ഭുമൗ = on the earth
അസപത്നം = without rival
ഋദ്ധം = prosperous
രാജ്യം = kingdom
സുരാണാം = of the demigods
അപി = even
ച = also
ആധിപത്യം = supremacy.
സഞ്ജയ ഉവാച = Sanjaya said
ഏവം = thus
ഉക്ത്വാ = speaking
ഹൃഷീകേശം = unto KRiShNa, the master of the senses
ഗുഡാകേശഃ = Arjuna, the master of curbing ignorance
പരന്തപ = the chastiser of the enemies
ന യോത്സ്യേ = I shall not fight
ഇതി = thus
ഗോവിന്ദം = unto KRiShNa, the giver of pleasure to the senses
ഉക്ത്വാ = saying
തുഷ്ണിം = silent
ബഭൂവ = became
ഹ = certainly.
തം = unto him
ഉവാച = said
ഹൃഷീകേശഃ = the master of the senses, KRiShNa
പ്രഹസൻ = smiling
ഇവ = like that
ഭാരത = O Dhritarashtra, descendant of Bharata
സേനയോഃ = of the armies
ഉഭയോഃ = of both parties
മധ്യേ = between
വിഷീദന്തം = unto the lamenting one
ഇദം = the following
വചഃ = words.
ശ്രീഭഗവാനുവാച = the Supreme Personality of Godhead said
അശോച്യാൻ = not worthy of lamentation
അന്വശോചഃ = you are lamenting
ത്വം = you
പ്രജ്ഞാവാദാൻ = learned talks
ച = also
ഭാഷസേ = speaking
ഗത = lost
അസൂൻ = life
അഗത = not past
അസൂൻ = life
ച = also
ന = never
അനുശോചന്തി = lament
പണ്ഡിതാഃ = the learned.
ന = never
തു = but
ഏവ = certainly
അഹം = I
ജാതു = at any time
ന = did not
ആസം = exist
ന = not
ത്വം = you
ന = not
ഇമേ = all these
ജനാധിപഃ = kings
ന = never
ച = also
ഏവ = certainly
ന = not
ഭവിഷ്യാമഃ = shall exist
സർവേ വയം = all of us
അതഃ പരം = hereafter.
ദേഹീനഃ = of the embodied
അസ്മിൻ = in this
യഥാ = as
ദേഹേ = in the body
കൗമാരം = boyhood
യൗവനം = youth
ജരാ = old age
തഥാ = similarly
ദേഹാന്തര = of transference of the body
പ്രാപ്തിഃ = achievement
ധീരഃ = the sober
തത്ര = thereupon
ന = never
മുഹ്യതി = is deluded.
മാത്രാസ്പർശഃ = sensory perception
തു = only
കൗന്തേയ = O son of Kunti
ശീത = winter
ഉഷ്ണ = summer
സുഖ = happiness
ദുഃഖ = and pain
ദാഃ = giving
ആഗമ = appearing
അപായിനഃ = disappearing
അനിത്യഃ = nonpermanent
താൻ = all of them
തിതിക്ഷസ്വ = just try to tolerate
ഭാരത = O descendant of the Bharata dynasty.
യം = one to whom
ഹി = certainly
ന = never
വ്യഥയന്തി = are distressing
ഏതേ = all these
പുരുഷം = to a person
പുരുഷർഷഭ = O best among men
സമ = unaltered
ദുഃഖ = in distress
സുഖം = and happiness
ധീരം = patient
സഃ = he
അമൃതത്ത്വായ = for liberation
കൽപതേ = is considered eligible.
ന = never
അസതഃ = of the nonexistent
വിദ്യതേ = there is
ഭാവഃ = endurance
ന = never
അഭാവഃ = changing quality
വിദ്യതേ = there is
സതഃ = of the eternal
ഉഭയോഃ = of the two
അപി = verily
ദൃഷ്ടഃ = observed
അന്തഃ = conclusion
തു = indeed
അനയോഃ = of them
തത്ത്വ = of the truth
ദർശിഭിഃ = by the seers.
അവിനാശി = imperishable
തു = but
തത് = that
വിദ്ധി = know it
യേന = by whom
സർവം = all of the body
ഇദം = this
തതം = pervaded
വിനാശം = destruction
അവ്യയസ്യ = of the imperishable
അസ്യ = of it
ന കശ്ചിത് = no one
കർതും = to do
അർഹതി = is able.
അന്തവന്തഃ = perishable
ഇമേ = all these
ദേഹാഃ = material bodies
നിത്യസ്യ = eternal in existence
ഉക്താഃ = are said
ശരീരിണഃ = of the embodied soul
അനാശിനഃ = never to be destroyed
അപ്രമേയസ്യ = immeasurable
തസ്മാത് = therefore
യുധ്യസ്വ = fight
ഭാരത = O descendant of Bharata.
യഃ = anyone who
ഏനം = this
വേത്തി = knows
ഹന്താരം = the killer
യഃ = anyone who
ച = also
ഏനം = this
മന്യതേ = thinks
ഹതം = killed
ഉഭൗ = both
തൗ = they
ന = never
വിജാനീതാഃ = are in knowledge
ന = never
അയം = this
ഹന്തി = kills
ന = nor
ഹന്യതേ = is killed.
ന = never
ജായതേ = takes birth
മ്രിയതേ = dies
വാ = either
കദാചിത് = at any time (past, present or future)
ന = never
അയം = this
ഭൂത്വാ = having come into being
ഭവിതാ = will come to be
വാ = or
ന = not
ഭൂയഃ = or is again coming to be
അജഃ = unborn
നിത്യഃ = eternal
ശാശ്വതഃ = permanent
അയം = this
പുരാണഃ = the oldest
ന = never
ഹന്യതേ = is killed
ഹന്യമാനേ = being killed
ശരീരേ = the body.
വേദ = knows
അവിനാശിനം = indestructible
നിത്യം = always existing
യഃ = one who
ഏനം = this (soul)
അജം = unborn
അവ്യയം = immutable
കഥം = how
സഃ = that
പുരുഷഃ = person
പാർഥ = O Partha (Arjuna)
കം = whom
ഘാതയതി = causes to hurt
ഹന്തി = kills
കം = whom.
വാസാംസി = garments
ജീർണാനി = old and worn out
യഥാ = just as
വിഹായ = giving up
നവാനി = new garments
ഗൃഹ്ണാതി = does accept
നരഃ = a man
അപരാണി = others
തഥാ = in the same way
ശരീരാണി = bodies
വിഹായ = giving up
ജീർണാനി = old and useless
അന്യാനി = different
സംയാതി = verily accepts
നവാനി = new sets
ദേഹീ = the embodied.
ന = never
ഏനം = this soul
ഛിന്ദന്തി = can cut to pieces
ശസ്ത്രാണി = weapons
ന = never
ഏനം = this soul
ദഹതി = burns
പാവകഃ = fire
ന = never
ച = also
ഏനം = this soul
ക്ലേദയന്തി = moistens
ആപഃ = water
ന = never
ശോഷയതി = dries
മാരുതഃ = wind.
അച്ഛേദ്യഃ = unbreakable
അയം = this soul
അദാഹ്യഃ = unable to be burned
അയം = this soul
അക്ലേദ്യഃ = insoluble
അശോഷ്യഃ = not able to be dried
ഏവ = certainly
ച = and
നിത്യഃ = everlasting
സർവഗതഃ = all-pervading
സ്ഥാണുഃ = unchangeable
അചലഃ = immovable
അയം = this soul
സനാതനഃ = eternally the same.
അവ്യക്തഃ = invisible
അയം = this soul
അചിന്ത്യഃ = inconceivable
അയം = this soul
അവികാര്യഃ = unchangeable
അയം = this soul
ഉച്യതേ = is said
തസ്മാത് = therefore
ഏവം = like this
വിദിത്വാ = knowing it well
ഏനം = this soul
ന = do not
അനുശോചിതും = to lament
അർഹസി = you deserve.
അഥ = if, however
ച = also
ഏനം = this soul
നിത്യജാതം = always born
നിത്യം = forever
വാ = either
മന്യസേ = you so think
മൃതം = dead
തഥാപി = still
ത്വം = you
മഹാബാഹോ = O mighty-armed one
ന = never
ഏനം = about the soul
ശോചിതും = to lament
അർഹസി = deserve.
ജാതസ്യ = of one who has taken his birth
ഹി = certainly
ധ്രുവഃ = a fact
മൃത്യുഃ = death
ധ്രുവം = it is also a fact
ജന്മ = birth
മൃതസ്യ = of the dead
ച = also
തസ്മാത് = therefore
അപരിഹാര്യേ = of that which is unavoidable
അർഥേ = in the matter
ന = do not
ത്വം = you
ശോചിതും = to lament
അർഹസി = deserve.
അവ്യക്താദീനി = in the beginning unmanifested
ഭൂതാനീ = all that are created
വ്യക്ത = manifested
മധ്യാനി = in the middle
ഭാരത = O descendant of Bharata
അവ്യക്ത = nonmanifested
നിധനാനി = when vanquished
ഏവ = it is all like that
തത്ര = therefore
കാ = what
പരിദേവനാ = lamentation.
ആശ്ചര്യവത് = as amazing
പശ്യതി = sees
കശ്ചിത് = someone
ഏനം = this soul
ആശ്ചര്യവത് = as amazing
വദതി = speaks of
തഥാ = thus
ഏവ = certainly
ച = also
അന്യഃ = another
ആശ്ചര്യവത് = similarly amazing
ച = also
ഏനം = this soul
അന്യഃ = another
ശൃണോതി = hears of
ശ്രുത്വാ = having heard
അപി = even
ഏനം = this soul
വേദ = knows
ന = never
ച = and
ഏവ = certainly
കശ്ചിത് = someone.
ദേഹീ = the owner of the material body
നിത്യം = eternally
അവധ്യഃ = cannot be killed
അയം = this soul
ദേഹേ = in the body
സർവസ്യ = of everyone
ഭാരത = O descendant of Bharata
തസ്മാത് = therefore
സർവാണി = all
ഭൂതാനി = living entities (that are born)
ന = never
ത്വം = you
ശോചിതും = to lament
അർഹസി = deserve.
സ്വധർമം = one’s own religious principles
അപി = also
ച = indeed
അവേക്ഷ്യ = considering
ന = never
വികമ്പിതും = to hesitate
അർഹസി = you deserve
ധർമ്യാത് = for religious principles
ഹി = indeed
യുദ്ധാത് = than fighting
ശ്രേയഃ = better engagement
അന്യത് = any other
ക്ഷത്രിയസ്യ = of the ksatriya
ന = does not
വിദ്യതേ = exist.
യദൃച്ഛയാ = by its own accord
ച = also
ഉപപന്നം = arrived at
സ്വർഗ = of the heavenly planets
ദ്വാരം = door
അപാവൃതം = wide open
സുഖിനഃ = very happy
ക്ഷത്രിയാഃ = the members of the royal order
പാർഥ = O son of Pritha
ലഭന്തേ = do achieve
യുദ്ധം = war
ഈദൃഷം = like this.
അഥ = therefore
ചേത് = if
ത്വം = you
ഇമം = this
ധർമ്യം = as a religious duty
സംഗ്രാമം = fighting
ന = do not
കരിഷ്യസി = perform
തതഃ = then
സ്വധർമം = your religious duty
കീർതിം = reputation
ച = also
ഹിത്വാ = losing
പാപം = sinful reaction
അവാപ്സ്യസി = will gain.
അകീർതിം = infamy
ച = also
അപി = over and above
ഭൂതാനി = all people
കഥയിഷ്യന്തി = will speak
തേ = of you
അവ്യയം = forever
സംഭാവിതസ്യ = for a respectable man
ച = also
അകീർതിഃ = ill fame
മരണാത് = than death
അതിരിച്യതേ = becomes more.
ഭയാത് = out of fear
രണാത് = from the battlefield
ഉപരതം = ceased
മംസ്യന്തേ = they will consider
ത്വാം = you
മഹാരഥാഃ = the great generals
യേഷാം = for whom
ച = also
ത്വം = you
ബഹുമതഃ = in great estimation
ഭൂത്വാ = having been
യാസ്യസി = you will go
ലാഘവം = decreased in value.
അവാച്യ = unkind
വാദാൻ = fabricated words
ച = also
ബഹൂൻ = many
വദിഷ്യന്തി = will say
തവ = your
അഹിതാഃ = enemies
നിന്ദന്തഃ = while vilifying
തവ = your
സാമർഥ്യം = ability
തതഃ = than that
ദുഃഖതരം = more painful
നു = of course
കിം = what is there.
ഹതഃ = being killed
വാ = either
പ്രാപ്സ്യസി = you gain
സ്വർഗം = the heavenly kingdom
ജിത്വാ = by conquering
വാ = or
ഭോക്ഷ്യസേ = you enjoy
മഹീം = the world
തസ്മാത് = therefore
ഉത്തിഷ്ഠ = get up
കൗന്തേയ = O son of Kunti
യുദ്ധായ = to fight
കൃത = determined
നിശ്ചയഃ = in certainty.
സുഖ = happiness
ദുഃഖേ = and distress
സമേ = in equanimity
കൃത്വാ = doing so
ലാഭാലാഭൗ = both profit and loss
ജയാജയൗ = both victory and defeat
തതഃ = thereafter
യുദ്ധായ = for the sake of fighting
യുജ്യസ്വ = engage (fight)
ന = never
ഏവം = in this way
പാപം = sinful reaction
അവാപ്സ്യസി = you will gain.
ഏഷാ = all this
തേ = unto you
അഭിഹിതാ = described
സാംഖ്യേ = by analytical study
ബുദ്ധിഃ = intelligence
യോഗേ = in work without fruitive result
തു = but
ഇമം = this
ശൃണു = just hear
ബുദ്ധ്യാ = by intelligence
യുക്തഃ = dovetailed
യയാ = by which
പാർഥ = O son of Pritha
കർമബന്ധം = bondage of reaction
പ്രഹാസ്യസി = you can be released from.
ന = there is not
ഇഹ = in this yoga
അഭിക്രമ = in endeavoring
നാശഃ = loss
അസ്തി = there is
പ്രത്യവായഃ = diminution
ന = never
വിദ്യതേ = there is
സ്വൽപം = a little
അപി = although
അസ്യ = of this
ധർമസ്യ = occupation
ത്രായതേ = releases
മഹതഃ = from very great
ഭയാത് = danger.
വ്യവസായാത്മികാ = resolute in KRiShNa consciousness
ബുദ്ധിഃ = intelligence
ഏക = only one
ഇഹ = in this world
കുരുനന്ദന = O beloved child of the Kurus
ബഹുശാഖാഃ = having various branches
ഹി = indeed
അനന്താഃ = unlimited
ച = also
ബുദ്ധയഃ = intelligence
അവ്യവസായിനാം = of those who are not in KRiShNa consciousness.
യാമിമാം = all these
പുഷ്പിതാം = flowery
വാചം = words
പ്രവദന്തി = say
അവിപശ്ചിതഃ = men with a poor fund of knowledge
വേദവാദരതാഃ = supposed followers of the Vedas
പാർഥ = O son of Pritha
ന = never
അന്യത് = anything else
അസ്തി = there is
ഇതി = thus
വാദിനഃ = the advocates
കാമാത്മാനഃ = desirous of sense gratification
സ്വർഗപരാഃ = aiming to achieve heavenly planets
ജന്മകർമഫലപ്രദാം = resulting in good birth and other fruitive reactions
ക്രിയാവിശേഷ = pompous ceremonies
ബഹുലാം = various
ഭോഗ = in sense enjoyment
ഐശ്വര്യ = and opulence
ഗതിം = progress
പ്രതി = towards.
ഭോഗ = to material enjoyment
ഐശ്വര്യ = and opulence
പ്രസക്താനാം = for those who are attached
തയാ = by such things
അപഹൃതചേതസാം = bewildered in mind
വ്യവസായാത്മികാ = fixed in determination
ബുദ്ധിഃ = devotional service to the Lord
സമാധൗ = in the controlled mind
ന = never
വിധീയതേ = does take place.
ത്രൈഗുണ്യ = pertaining to the three modes of material nature
വിഷയാഃ = on the subject matter
വേദാഃ = Vedic literatures
നിസ്ത്രൈഗുണ്യഃ = transcendental to the three modes of material nature
ഭവ = be
അർജുന = O Arjuna
നിർദ്വന്ദ്വഃ = without duality
നിത്യസത്ത്വസ്ഥഃ = in a pure state of spiritual existence
നിര്യോഗക്ഷേമഃ = free from ideas of gain and protection
ആത്മവാൻ = established in the self.
യാവാൻ = all that
അർഥഃ = is meant
ഉദപാനേ = in a well of water
സർവതഃ = in all respects
സമ്പ്ലുതോദകേ = in a great reservoir of water
താവാൻ = similarly
സർവേഷു = in all
വേദേഷു = Vedic literatures
ബ്രാഹ്മണസ്യ = of the man who knows the Supreme Brahman
വിജാനതഃ = who is in complete knowledge.
കർമാണി = in prescribed duties
ഏവ = certainly
അധികാരഃ = right
തേ = of you
മാ = never
ഫലേഷു = in the fruits
കദാചന = at any time
മാ = never
കർമഫല = in the result of the work
ഹേതുഃ = cause
ഭൂഃ = become
മാ = never
തേ = of you
സംഗഃ = attachment
അസ്തു = there should be
അകർമണി = in not doing prescribed duties.
യോഗസ്ഥഃ = equipoised
കുരു = perform
കർമാണി = your duties
സംഗം = attachment
ത്യക്ത്വാ = giving up
ധനഞ്ജയ = O Arjuna
സിദ്ധ്യസിദ്ധ്യോഃ = in success and failure
സമഃ = equipoised
ഭൂത്വാ = becoming
സമത്വം = equanimity
യോഗഃ = yoga
ഉച്യതേ = is called.
ദൂരേണ = discard it at a long distance
ഹി = certainly
അവരം = abominable
കർമ = activity
ബുദ്ധിയോഗാത് = on the strength of KRiShNa consciousness
ധനഞ്ജയ = O conqueror of wealth
ബുദ്ധൗ = in such consciousness
ശരണം = full surrender
അന്വിച്ഛ = try for
കൃപണാഃ = misers
ഫലഹേതവഃ = those desiring fruitive results.
ബുദ്ധിയുക്തഃ = one who is engaged in devotional service
ജഹാതി = can get rid of
ഇഹ = in this life
ഉഭേ = both
സുകൃതദുഷ്കൃതേ = good and bad results
തസ്മാത് = therefore
യോഗായ = for the sake of devotional service
യുജ്യസ്വ = be so engaged
യോഗഃ = KRiShNa consciousness
കർമസു = in all activities
കൗശലം = art.
കർമജം = due to fruitive activities
ബുദ്ധിയുക്താഃ = being engaged in devotional service
ഹി = certainly
ഫലം = results
ത്യക്ത്വാ = giving up
മനീഷിണഃ = great sages or devotees
ജന്മബന്ധ = from the bondage of birth and death
വിനിർമുക്താഃ = liberated
പദം = position
ഗച്ഛന്തി = they reach
അനാമയം = without miseries.
യദാ = when
തേ = your
മോഹ = of illusion
കലിലം = dense forest
ബുദ്ധിഃ = transcendental service with intelligence
വ്യതിതരിഷ്യതി = surpasses
തദാ = at that time
ഗന്താസി = you shall go
നിർവേദം = callousness
ശ്രോതവ്യസ്യ = toward all that is to be heard
ശ്രുതസ്യ = all that is already heard
ച = also.
ശ്രുതി = of Vedic revelation
വിപ്രതിപന്നാ = without being influenced by the fruitive results
തേ = your
യദാ = when
സ്ഥാസ്യതി = remains
നിശ്ചലാ = unmoved
സമാധൗ = in transcendental consciousness, or KRiShNa consciousness
അചലാ = unflinching
ബുദ്ധിഃ = intelligence
തദാ = at that time
യോഗം = self-realization
അവാപ്സ്യസി = you will achieve.
അർജുന ഉവാച = Arjuna said
സ്ഥിതപ്രജ്ഞസ്യ = of one who is situated in fixed KRiShNa consciousness
കാ = what
ഭാഷാ = language
സമാധിസ്ഥസ്യ = of one situated in trance
കേശവ = O KRiShNa
സ്ഥിതധീഃ = one fixed in KRiShNa consciousness
കിം = what
പ്രഭാഷേത = speaks
കിം = how
ആസീത = does remain still
വ്രജേത = walks
കിം = how.
ശ്രീഭഗവാനുവാച = the Supreme Personality of Godhead said
പ്രജഹാതി = gives up
യദാ = when
കാമാൻ = desires for sense gratification
സർവാൻ = of all varieties
പാർഥ = O son of Pritha
മനോഗതാൻ = of mental concoction
ആത്മാനി = in the pure state of the soul
ഏവ = certainly
ആത്മനാ = by the purified mind
തുഷ്ടഃ = satisfied
സ്ഥിതപ്രജ്ഞഃ = transcendentally situated
തദാ = at that time
ഉച്യതേ = is said.
ദുഃഖേഷു = in the threefold miseries
അനുദ്വിഗ്നമനാഃ = without being agitated in mind
സുഖേഷു = in happiness
വിഗതസ്പൃഹഃ = without being interested
വീത = free from
രാഗ = attachment
ഭയ = fear
ക്രോധഃ = and anger
സ്ഥിതധീഃ = whose mind is steady
മുനിഃ = a sage
ഉച്യതേ = is called.
യഃ = one who
സർവത്ര = everywhere
അനഭിസ്നേഹഃ = without affection
തത് = that
തത് = that
പ്രാപ്യ = achieving
ശുഭ = good
അശുഭം = evil
ന = never
അഭിനന്ദതീ = praises
ന = never
ദ്വേഷ്ടി = envies
തസ്യ = his
പ്രജ്ഞാ = perfect knowledge
പ്രതിഷ്ഠിതാ = fixed.
യദാ = when
സംഹരതേ = winds up
ച = also
അയം = he
കൂർമഃ = tortoise
അംഗാനി = limbs
ഇവ = like
സർവശഃ = altogether
ഇന്ദ്രിയാണി = senses
ഇന്ദ്രിയാർഥേഭ്യഃ = from the sense objects
തസ്യ = his
പ്രജ്ഞാ = consciousness
പ്രതിഷ്ഠിതാ = fixed.
വിഷയാഃ = objects for sense enjoyment
വിനിവർതന്തേ = are practiced to be refrained from
നിരാഹാരസ്യ = by negative restrictions
ദേഹീനഃ = for the embodied
രസവർജം = giving up the taste
രസഃ = sense of enjoyment
അപി = although there is
അസ്യ = his
പരം = far superior things
ദൃഷ്ട്വാ = by experiencing
നിവർതതേ = he ceases from.
യതതഃ = while endeavoring
ഹി = certainly
അപി = in spite of
കൗന്തേയ = O son of Kunti
പുരുഷസ്യ = of a man
വിപശ്ചിതഃ = full of discriminating knowledge
ഇന്ദ്രിയാണി = the senses
പ്രമാഥീനി = agitating
ഹരന്തി = throw
പ്രസഭം = by force
മനഃ = the mind.
താനി = those senses
സർവാണി = all
സംയമ്യ = keeping under control
യുക്തഃ = engaged
ആസീത = should be situated
മത്പരഃ = in relationship with Me
വശേ = in full subjugation
ഹി = certainly
യസ്യ = one whose
ഇന്ദ്രിയാണി = senses
തസ്യ = his
പ്രജ്ഞാ = consciousness
പ്രതിഷ്ഠിതാ = fixed.
ധ്യായതഃ = while contemplating
വിഷയാൻ = sense objects
പുംസഃ = of a person
സംഗഃ = attachment
തേഷു = in the sense objects
ഉപജായതേ = develops
സംഗാത് = from attachment
സഞ്ജായതേ = develops
കാമഃ = desire
കാമാത് = from desire
ക്രോധഃ = anger
അഭിജായതേ = becomes manifest.
ക്രോധാത് = from anger
ഭവതി = takes place
സമ്മോഹഃ = perfect illusion
സമ്മോഹാത് = from illusion
സ്മൃതി = of memory
വിഭ്രമഃ = bewilderment
സ്മൃതിഭ്രംശാത് = after bewilderment of memory
ബുദ്ധിനാശഃ = loss of intelligence
ബുദ്ധിനാശാത് = and from loss of intelligence
പ്രണശ്യതി = one falls down.
രാഗ = attachment
ദ്വേഷ = and detachment
വിമുക്തൈഃ = by one who has become free from
തു = but
വിഷയാൻ = sense objects
ഇന്ദ്രിയൈഃ = by the senses
ചരൻ = acting upon
ആത്മവശ്യൈഃ = under one’s control
വിധേയാത്മാ = one who follows regulated freedom
പ്രസാദം = the mercy of the Lord
അധിഗച്ഛതി = attains.
പ്രസാദേ = on achievement of the causeless mercy of the Lord
സർവ = of all
ദുഃഖാനാം = material miseries
ഹാനിഃ = destruction
അസ്യ = his
ഉപജായതേ = takes place
പ്രസന്നചേതസഃ = of the happy-minded
ഹി = certainly
ആഷു = very soon
ബുദ്ധിഃ = intelligence
പരി = sufficiently
അവതിഷ്ഠതേ = becomes established.
നാസ്തി = there cannot be
ബുദ്ധിഃ = transcendental intelligence
അയുക്തസ്യ = of one who is not connected (with KRiShNa consciousness)
ന = not
ച = and
അയുക്തസ്യ = of one devoid of KRiShNa consciousness
ഭാവനാ = fixed mind (in happiness)
ന = not
ച = and
അഭാവയതഃ = of one who is not fixed
ശാന്തിഃ = peace
അശാന്തസ്യ = of the unpeaceful
കുതഃ = where is
സുഖം = happiness.
ഇന്ദ്രിയാണാം = of the senses
ഹി = certainly
ചരതാം = while roaming
യത് = with which
മനഃ = the mind
അനുവിധീയതേ = becomes constantly engaged
തത് = that
അസ്യ = his
ഹരതി = takes away
പ്രജ്ഞാം = intelligence
വായുഃ = wind
നവം = a boat
ഇവ = like
അംഭസി = on the water.
തസ്മാത് = therefore
യസ്യ = whose
മഹാബാഹോ = O mighty-armed one
നിഗൃഹീതാനി = so curbed down
സർവശഃ = all around
ഇന്ദ്രിയാണി = the senses
ഇന്ദ്രിയാർഥേഭ്യഃ = from sense objects
തസ്യ = his
പ്രജ്ഞാ = intelligence
പ്രതിഷ്ഠിതാ = fixed.
യാ = what
നിശാ = is night
സർവ = all
ഭൂതാനാം = of living entities
തസ്യാം = in that
ജാഗർതി = is wakeful
സംയമീ = the self-controlled
യസ്യാം = in which
ജാഗ്രതി = are awake
ഭൂതാനി = all beings
സാ = that is
നിശാ = night
പശ്യതഃ = for the introspective
മുനേഃ = sage.
ആപുര്യമാണം = always being filled
അചലപ്രതിഷ്ഠം = steadily situated
സമുദ്രം = the ocean
ആപഃ = waters
പ്രവിശന്തി = enter
യദ്വത് = as
തദ്വത് = so
കാമാഃ = desires
യം = unto whom
പ്രവിശന്തി = enter
സർവേ = all
സഃ = that person
ശാന്തിം = peace
ആപ്നോതി = achieves
ന = not
കാമകാമീ = one who desires to fulfill desires.
വിഹായ = giving up
കാമാൻ = material desires for sense gratification
യഃ = who
സർവാൻ = all
പുമാൻ = a person
ചരതി = lives
നിഃസ്പൃഹഃ = desireless
നിർമമഃ = without a sense of proprietorship
നിരഹങ്കാരഃ = without false ego
സഃ = he
ശാന്തിം = perfect peace
അധിഗച്ഛതി = attains.
ഏഷാ = this
ബ്രാഹ്മീ = spiritual
സ്ഥിതിഃ = situation
പാർഥ = O son of Pritha
ന = never
ഏനം = this
പ്രാപ്യ = achieving
വിമുഹ്യതി = one is bewildered
സ്ഥിത്വാ = being situated
അസ്യാം = in this
അന്തകാലേ = at the end of life
അപി = also
ബ്രഹ്മനിർവാണം = the spiritual kingdom of God
ഋച്ഛതി = one attains.

End of 2.72

അർജുന ഉവാച = Arjuna said
ജ്യായസി = better
ചേത് = if
കർമണഃ = than fruitive action
തേ = by You
മതാ = is considered
ബുദ്ധിഃ = intelligence
ജനാർദന = O KRiShNa
തത് = therefore
കിം = why
കർമണി = in action
ഘോരേ = ghastly
മാം = me
നിയോജയസി = You are engaging
കേശവ = O KRiShNa.
വ്യാമിശ്രേണ = by equivocal
ഇവ = certainly
വാക്യേന = words
ബുദ്ധിം = intelligence
മോഹയസി = You are bewildering
ഇവ = certainly
മേ = my
തത് = therefore
ഏകം = only one
വദ = please tell
നിശ്ചിത്യ = ascertaining
യേന = by which
ശ്രേയഃ = real benefit
അഹം = I
ആപ്നുയാം = may have.
ശ്രീഭഗവാനുവാച = the Supreme Personality of Godhead said
ലോകേ = in the world
അസ്മിൻ = this
ദ്വിവിധാ = two kinds of
നിഷ്ഠാ = faith
പുരാ = formerly
പ്രോക്താ = were said
മയാ = by Me
അനഘ = O sinless one
ജ്ഞാനയോഗേന = by the linking process of knowledge
സാംഖ്യാനാം = of the empiric philosophers
കർമയോഗേണ = by the linking process of devotion
യോഗിനാം = of the devotees.
ന = not
കർമണാം = of prescribed duties
അനാരംഭാത് = by nonperformance
നൈഷ്കർമ്യം = freedom from reaction
പുരുഷഃ = a man
അശ്നുതേ = achieves
ന = nor
ച = also
സംന്യാസനാത് = by renunciation
ഏവ = simply
സിദ്ധിം = success
സമധിഗച്ഛതി = attains.
ന = nor
ഹി = certainly
കശ്ചിത് = anyone
ക്ഷണം = a moment
അപി = also
ജാതു = at any time
തിഷ്ഠതി = remains
അകർമകൃത് = without doing something
കാര്യതേ = is forced to do
ഹി = certainly
അവശഃ = helplessly
കർമ = work
സർവഃ = all
പ്രകൃതിജൈഃ = born of the modes of material nature
ഗുണൈഃ = by the qualities.
കർമേന്ദ്രിയാണി = the five working sense organs
സംയമ്യ = controlling
യഃ = anyone who
ആസ്തേ = remains
മനസാ = by the mind
സ്മരൻ = thinking of
ഇന്ദ്രിയാർഥാൻ = sense objects
വിമൂഢ = foolish
ആത്മാ = soul
മിഥ്യാചാരഃ = pretender
സഃ = he
ഉച്യതേ = is called.
യഃ = one who
തു = but
ഇന്ദ്രിയാണി = the senses
മനസാ = by the mind
നിയമ്യ = regulating
ആരഭതേ = begins
അർജുന = O Arjuna
കർമേന്ദ്രിയൈഃ = by the active sense organs
കർമയോഗം = devotion
അസക്തഃ = without attachment
സഃ = he
വിശിഷ്യതേ = is by far the better.
നിയതം = prescribed
കുരു = do
കർമ = duties
ത്വം = you
കർമ = work
ജ്യായാഃ = better
ഹി = certainly
അകർമണഃ = than no work
ശരീര = bodily
യാത്രാ = maintenance
അപി = even
ച = also
തേ = your
ന = never
പ്രസിദ്ധ്യേത് = is effected
അകർമണഃ = without work.
യജ്ഞാർഥാത് = done only for the sake of Yajna, or Visnu
കർമണഃ = than work
അന്യത്ര = otherwise
ലോകഃ = world
അയം = this
കർമബന്ധനഃ = bondage by work
തത് = of Him
അർഥം = for the sake
കർമ = work
കൗന്തേയ = O son of Kunti
മുക്തസംഗഃ = liberated from association
സമാചര = do perfectly.
സഹ = along with
യജ്ഞാഃ = sacrifices
പ്രജാഃ = generations
സൃഷ്ട്വാ = creating
പുരാ = anciently
ഉവാച = said
പ്രജാപതിഃ = the Lord of creatures
അനേന = by this
പ്രസവിഷ്യധ്വം = be more and more prosperous
ഏഷഃ = this
വഃ = your
അസ്തു = let it be
ഇഷ്ട = of all desirable things
കാമധുക് = bestower.
ദേവാൻ = demigods
ഭാവയതാ = having pleased
അനേന = by this sacrifice
തേ = those
ദേവാഃ = demigods
ഭാവയന്തു = will please
വഃ = you
പരസ്പരം = mutually
ഭാവയന്തഃ = pleasing one another
ശ്രേയഃ = benediction
പരം = the supreme
അവാപ്സ്യഥ = you will achieve.
ഇഷ്ടാൻ = desired
ഭോഗാൻ = necessities of life
ഹി = certainly
വഃ = unto you
ദേവാഃ = the demigods
ദാസ്യന്തേ = will award
യജ്ഞഭാവിതാഃ = being satisfied by the performance of sacrifices
തൈഃ = by them
ദത്താൻ = things given
അപ്രദായ = without offering
ഏഭ്യഃ = to these demigods
യഃ = he who
ഭുങ്ക്തേ = enjoys
സ്തേനഃ = thief
ഏവ = certainly
സഃ = he.
യജ്ഞശിഷ്ടാ = of food taken after performance of yajna
ആസിനഃ = eaters
സന്തഃ = the devotees
മുച്യന്തേ = get relief
സർവ = all kinds of
കിൽബിഷൈഃ = from sins
ഭുഞ്ജതേ = enjoy
തേ = they
തു = but
അഘം = grievous sins
പാപാഃ = sinners
യേ = who
പചന്തി = prepare food
ആത്മകാരണാത് = for sense enjoyment.
അന്നാത് = from grains
ഭവന്തി = grow
ഭൂതാനി = the material bodies
പർജന്യാത് = from rains
അന്ന = of food grains
സംഭവഃ = production
യജ്ഞാത് = from the performance of sacrifice
ഭവതി = becomes possible
പർജന്യഃ = rain
യജ്ഞഃ = performance of yajna
കർമ = prescribed duties
സമുദ്ഭവഃ = born of.
കർമ = work
ബ്രഹ്മ = from the Vedas
ഉദ്ഭവം = produced
വിദ്ധി = you should know
ബ്രഹ്മ = the Vedas
അക്ഷര = from the Supreme Brahman (Personality of Godhead)
സമുദ്ഭവം = directly manifested
തസ്മാത് = therefore
സർവഗതം = all-pervading
ബ്രഹ്മ = transcendence
നിത്യം = eternally
യജ്ഞേ = in sacrifice
പ്രതിഷ്ഠിതം = situated.
ഏവം = thus
പ്രവർതിതം = established by the Vedas
ചക്രം = cycle
ന = does not
അനുവർതയതി = adopt
ഇഹ = in this life
യഃ = one who
അഘായുഃ = whose life is full of sins
ഇന്ദ്രിയാരാമഃ = satisfied in sense gratification
മോഘം = uselessly
പാർഥ = O son of Pritha (Arjuna)
സഃ = he
ജീവതി = lives.
യഃ = one who
തു = but
ആത്മരതിഃ = taking pleasure in the self
ഏവ = certainly
സ്യാത് = remains
ആത്മതൃപ്തഃ = self-illuminated
ച = and
മാനവഃ = a man
ആത്മനി = in himself
ഏവ = only
ച = and
സന്തുഷ്ടഃ = perfectly satiated
തസ്യ = his
കാര്യം = duty
ന = does not
വിദ്യതേ = exist.
ന = never
ഏവ = certainly
തസ്യ = his
കൃതേന = by discharge of duty
അർഥഃ = purpose
ന = nor
അകൃതേന = without discharge of duty
ഇഹ = in this world
കശ്ചന = whatever
ന = never
ച = and
അസ്യ = of him
സർവഭൂതേഷു = among all living beings
കശ്ചിത് = any
അർഥ = purpose
വ്യപാശ്രയഃ = taking shelter of.
തസ്മാത് = therefore
അസക്തഃ = without attachment
സതതം = constantly
കാര്യം = as duty
കർമ = work
സമാചര = perform
അസക്തഃ = unattached
ഹി = certainly
ആചരാൻ = performing
കർമ = work
പരം = the Supreme
ആപ്നോതി = achieves
പൂരുഷഃ = a man.
കർമണാ = by work
ഏവ = even
ഹി = certainly
സംസിദ്ധിം = in perfection
ആസ്ഥിതാഃ = situated
ജനകാദയാഃ = Janaka and other kings
ലോകസംഗ്രഹം = the people in general
ഏവാപി = also
സമ്പശ്യൻ = considering
കർതും = to act
അർഹസി = you deserve.
യദ്യത് = whatever
ആചരതി = he does
ശ്രേഷ്ഠഃ = a respectable leader
തത് = that
തത് = and that alone
ഏവ = certainly
ഇതരഃ = common
ജനഃ = person
സഃ = he
യത് = whichever
പ്രമാണം = example
കുരുതേ = does perform
ലോകാഃ = all the world
തത് = that
അനുവർതതേ = follows in the footsteps.
ന = not
മേ = Mine
പാർഥ = O son of Pritha
അസ്തി = there is
കർതവ്യം = prescribed duty
ത്രിഷു = in the three
ലോകേഷു = planetary systems
കിഞ്ചന = any
ന = nothing
അനവാപ്തം = wanted
അവാപ്തവ്യം = to be gained
വർതേ = I am engaged
ഏവ = certainly
ച = also
കർമണി = in prescribed duty.
യദി = if
ഹി = certainly
അഹം = I
ന = do not
വർതേയം = thus engage
ജാതു = ever
കർമണി = in the performance of prescribed duties
അതന്ദ്രിതഃ = with great care
മമ = My
വർത്മ = path
അനുവർതന്തേ = would follow
മനുഷ്യാഃ = all men
പാർഥ = O son of Pritha
സർവശഃ = in all respects.
ഉത്സീദേയുഃ = would be put into ruin
ഇമേ = all these
ലോകാഃ = worlds
ന = not
കുര്യാം = I perform
കർമ = prescribed duties
ചേത് = if
അഹം = I
സങ്കരസ്യ = of unwanted population
ച = and
കർതാ = creator
സ്യാം = would be
ഉപഹന്യാം = would destroy
ഇമാഃ = all these
പ്രജാഃ = living entities.
സക്താഃ = being attached
കർമണി = in prescribed duties
അവിദ്വാംസഃ = the ignorant
യഥാ = as much as
കുർവന്തി = they do
ഭാരത = O descendant of Bharata
കുര്യാത് = must do
വിദ്വാൻ = the learned
തഥാ = thus
അസക്തഃ = without attachment
ചികീർഷുഃ = desiring to lead
ലോകസംഗ്രഹം = the people in general.
ന = not
ബുദ്ധിഭേദം = disruption of intelligence
ജനയേത് = he should cause
അജ്ഞാനാം = of the foolish
കർമസംഗിനാം = who are attached to fruitive work
ജോഷയേത് = he should dovetail
സർവ = all
കർമാണി = work
വിദ്വാൻ = a learned person
യുക്തഃ = engaged
സമാചരൻ = practicing.
പ്രകൃതേഃ = of material nature
ക്രിയമാണാനി = being done
ഗുണൈഃ = by the modes
കർമാണി = activities
സർവശഃ = all kinds of
അഹങ്കാരവിമൂഢ = bewildered by false ego
ആത്മാ = the spirit soul
കർതാ = doer
അഹം = I
ഇതി = thus
മന്യതേ = he thinks.
തത്ത്വവിത് = the knower of the Absolute Truth
തു = but
മഹാബാഹോ = O mighty-armed one
ഗുണകർമ = of works under material influence
വിഭാഗയോഃ = differences
ഗുണാഃ = senses
ഗുണേഷു = in sense gratification
വർതന്തേ = are being engaged
ഇതി = thus
മത്വാ = thinking
ന = never
സജ്ജതേ = becomes attached.
പ്രകൃതേഃ = of material nature
ഗുണ = by the modes
സമ്മൂഢാഃ = befooled by material identification
സജ്ജന്തേ = they become engaged
ഗുണകർമസു = in material activities
താൻ = those
അകൃത്സ്നവിദാഃ = persons with a poor fund of knowledge
മന്ദാൻ = lazy to understand self-realization
കൃത്സ്നവിത് = one who is in factual knowledge
ന = not
വിചാലയേത് = should try to agitate.
മയി = unto Me
സർവാണി = all sorts of
കർമാണി = activities
സംന്യസ്യ = giving up completely
അധ്യാത്മ = with full knowledge of the self
ചേതസാ = by consciousness
നിരാശീഃ = without desire for profit
നിർമമഃ = without ownership
ഭൂത്വാ = so being
യുധ്യസ്വ = fight
വിഗതജ്വരഃ = without being lethargic.
യേ = those who
മേ = My
മതം = injunctions
ഇദം = these
നിത്യം = as an eternal function
അനുതിഷ്ഠന്തി = execute regularly
മാനവാഃ = human beings
ശ്രദ്ധാവന്തഃ = with faith and devotion
അനസൂയന്തഃ = without envy
മുച്യന്തേ = become free
തേ = all of them
അപി = even
കർമഭിഃ = from the bondage of the law of fruitive actions.
യേ = those
തു = however
ഏതത് = this
അഭ്യസൂയന്തഃ = out of envy
ന = do not
അനുതിഷ്ഠന്തി = regularly perform
മേ = My
മതം = injunction
സർവജ്ഞാന = in all sorts of knowledge
വിമൂഢാൻ = perfectly befooled
താൻ = they are
വിദ്ധി = know it well
നഷ്ടാൻ = all ruined
അചേതസഃ = without KRiShNa consciousness.
സദൃശം = accordingly
ചേഷ്ടതേ = tries
സ്വസ്യഃ = by his own
പ്രകൃതേഃ = modes of nature
ജ്ഞാനവാൻ = learned
അപി = although
പ്രകൃതിം = nature
യാന്തി = undergo
ഭൂതാനീ = all living entities
നിഗ്രഹഃ = repression
കിം = what
കരിഷ്യതി = can do.
ഇന്ദ്രിയസ്യ = of the senses
ഇന്ദ്രിയസ്യാർഥേ = in the sense objects
രാഗ = attachment
ദ്വേഷൗ = also detachment
വ്യവസ്ഥിതൗ = put under regulations
തയോഃ = of them
ന = never
വശം = control
ആഗച്ഛേത് = one should come
തൗ = those
ഹി = certainly
അസ്യ = his
പരിപന്ഥിനൗ = stumbling blocks.
ശ്രേയാൻ = far better
സ്വധർമഃ = one’s prescribed duties
വിഗുണഃ = even faulty
പരധർമാത് = than duties mentioned for others
സ്വനുഷ്ഠിതാത് = perfectly done
സ്വധർമേ = in one’s prescribed duties
നിധനം = destruction
ശ്രേയഃ = better
പരധർമഃ = duties prescribed for others
ഭയാവഹഃ = dangerous.
അർജുന ഉവാച = Arjuna said
അഥ = then
കേന = by what
പ്രയുക്തഃ = impelled
അയം = one
പാപം = sins
ചരതി = does
പൂരുഷഃ = a man
അനിച്ഛൻ = without desiring
അപി = although
വാർഷ്ണേയ = O descendant of VRiShNi
ബലാത് = by force
ഇവ = as if
നിയോജിതഃ = engaged.
ശ്രീഭഗവാനുവാച = the Personality of Godhead said
കാമഃ = lust
ഏഷഃ = this
ക്രോധഃ = wrath
ഏഷഃ = this
രജോഗുണ = the mode of passion
സമുദ്ഭവഃ = born of
മഹാശനഃ = all-devouring
മഹാപാപ്മാ = greatly sinful
വിദ്ധി = know
ഏനം = this
ഇഹ = in the material world
വൈരിണം = greatest enemy.
ധൂമേന = by smoke
ആവ്രിയതേ = is covered
വഹ്നിഃ = fire
യഥാ = just as
അദർശഃ = mirror
മലേന = by dust
ച = also
യഥാ = just as
ഉൽബേന = by the womb
ആവൃതഃ = is covered
ഗർഭഃ = embryo
തഥാ = so
തേന = by that lust
ഇദം = this
ആവൃതം = is covered.
ആവൃതം = covered
ജ്ഞാനം = pure consciousness
ഏതേന = by this
ജ്ഞാനിനഃ = of the knower
നിത്യവൈരിണ = by the eternal enemy
കാമരൂപേണ = in the form of lust
കൗന്തേയ = O son of Kunti
ദുഷ്പൂരേണ = never to be satisfied
അനലേന = by the fire
ച = also.
ഇന്ദ്രിയാണി = the senses
മനഃ = the mind
ബുദ്ധിഃ = the intelligence
അസ്യ = of this lust
അധിഷ്ഠാനം = sitting place
ഉച്യതേ = is called
ഏതൈഃ = by all these
വിമോഹയതി = bewilders
ഏഷഃ = this
ജ്ഞാനം = knowledge
ആവൃത്യ = covering
ദേഹിനം = of the embodied.
തസ്മാത് = therefore
ത്വം = you
ഇന്ദ്രിയാണി = senses
ആദൗ = in the beginning
നിയമ്യ = by regulating
ഭരതർഷഭ = O chief amongst the descendants of Bharata
പാപ്മാനം = the great symbol of sin
പ്രജഹി = curb
ഹി = certainly
ഏനം = this
ജ്ഞാന = of knowledge
വിജ്ഞാന = and scientific knowledge of the pure soul
നാശനം = the destroyer.
ഇന്ദ്രിയാണി = senses
പരാണി = superior
ആഹുഃ = are said
ഇന്ദ്രിയേഭ്യഃ = more than the senses
പരം = superior
മനഃ = the mind
മനസഃ = more than the mind
തു = also
പരാ = superior
ബുദ്ധിഃ = intelligence
യഃ = who
ബുദ്ധേഃ = more than the intelligence
പരതഃ = superior
തു = but
സഃ = he.
ഏവം = thus
ബുദ്ധേഃ = to intelligence
പരം = superior
ബുദ്ധ്വാ = knowing
സംസ്തഭ്യ = by steadying
ആത്മാനം = the mind
ആത്മനാ = by deliberate intelligence
ജഹി = conquer
ശത്രും = the enemy
മഹാബാഹോ = O mighty-armed one
കാമരൂപം = in the form of lust
ദുരാസദം = formidable.

End of 3.43

ശ്രീഭഗവാനുവാച = the Supreme Personality of Godhead said
ഇമം = this
വിവസ്വതേ = unto the sun-god
യോഗം = the science of one’s relationship to the Supreme
പ്രോക്തവാൻ = instructed
അഹം = I
അവ്യയം = imperishable
വിവസ്വാൻ = Vivasvan (the sun-god’s name)
മനവേ = unto the father of mankind (of the name Vaivasvata)
പ്രാഹ = told
മനുഃ = the father of mankind
ഇക്ഷ്വാകവേ = unto King Iksvaku
അബ്രവീത് = said.
ഏവം = thus
പരമ്പരാ = by disciplic succession
പ്രാപ്തം = received
ഇമം = this science
രാജർഷയഃ = the saintly kings
വിദുഃ = understood
സഃ = that knowledge
കാലേന = in the course of time
ഇഹ = in this world
മഹതാ = great
യോഗഃ = the science of one’s relationship with the Supreme
നഷ്ടഃ = scattered
പരന്തപ = O Arjuna, subduer of the enemies.
സഃ = the same
ഏവ = certainly
അയം = this
മയാ = by Me
തേ = unto you
അദ്യ = today
യോഗഃ = the science of yoga
പ്രോക്തഃ = spoken
പുരാതനഃ = very old
ഭക്തഃ = devotee
അസി = you are
മേ = My
സഖാ = friend
ച = also
ഇതി = therefore
രഹസ്യം = mystery
ഹി = certainly
ഏതത് = this
ഉത്തമം = transcendental.
അർജുന ഉവാച = Arjuna said
അപരം = junior
ഭവതഃ = Your
ജന്മ = birth
പരം = superior
ജന്മ = birth
വിവസ്വതഃ = of the sun-god
കഥം = how
ഏതത് = this
വിജാനീയം = shall I understand
ത്വം = You
ആദൗ = in the beginning
പ്രോക്തവാൻ = instructed
ഇതി = thus.
ശ്രീഭഗവാനുവാച = the Personality of Godhead said
ബഹൂനി = many
മേ = of Mine
വ്യതീതാനി = have passed
ജന്മാനി = births
തവ = of yours
ച = and also
അർജുന = O Arjuna
താനി = those
അഹം = I
വേദ = do know
സർവാണി = all
ന = not
ത്വം = you
വേത്ഥ = know
പരന്തപ = O subduer of the enemy.
അജഃ = unborn
അപി = although
സൻ = being so
അവ്യയ = without deterioration
ആത്മാ = body
ഭൂതാനാം = of all those who are born
ഈശ്വരഃ = the Supreme Lord
അപി = although
സൻ = being so
പ്രകൃതിം = in the transcendental form
സ്വാം = of Myself
അധിഷ്ഠായ = being so situated
സംഭവാമി = I do incarnate
ആത്മമായയാ = by My internal energy.
യദാ യദാ = whenever and wherever
ഹി = certainly
ധർമസ്യ = of religion
ഗ്ലാനിഃ = discrepancies
ഭവതി = become manifested
ഭാരത = O descendant of Bharata
അഭ്യുത്ഥാനം = predominance
അധർമസ്യ = of irreligion
തദാ = at that time
ആത്മാനം = self
സൃജാമി = manifest
അഹം = I.
പരിത്രാണായ = for the deliverance
സാധൂനാം = of the devotees
വിനാശായ = for the annihilation
ച = and
ദുഷ്കൃതാം = of the miscreants
ധർമ = principles of religion
സംസ്ഥാപനാർഥായ = to reestablish
സംഭവാമി = I do appear
യുഗേ = millennium
യുഗേ = after millennium.
ജന്മ = birth
കർമ = work
ച = also
മേ = of Mine
ദിവ്യം = transcendental
ഏവം = like this
യഃ = anyone who
വേത്തി = knows
തത്ത്വതഃ = in reality
ത്യക്ത്വാ = leaving aside
ദേഹം = this body
പുനഃ = again
ജന്മ = birth
ന = never
ഏതി = does attain
മാം = unto Me
ഏതി = does attain
സഃ = he
അർജുന = O Arjuna.
വീത = freed from
രാഗ = attachment
ഭയ = fear
ക്രോധഃ = and anger
മന്മയാ = fully in Me
മാം = in Me
ഉപാശ്രിതാഃ = being fully situated
ബഹവഃ = many
ജ്ഞാന = of knowledge
തപസാ = by the penance
പൂതാഃ = being purified
മദ്ഭാവം = transcendental love for Me
ആഗതാഃ = attained.
യേ = all who
യഥാ = as
മാം = unto Me
പ്രപദ്യന്തേ = surrender
താൻ = them
തഥാ = so
ഏവ = certainly
ഭജാമി = reward
അഹം = I
മമ = My
വർത്മ = path
അനുവർതന്തേ = follow
മനുഷ്യാഃ = all men
പാർഥ = O son of Pritha
സർവശഃ = in all respects.
കാങ്ക്ഷന്തഃ = desiring
കർമണാം = of fruitive activities
സിദ്ധിം = perfection
യജന്തേ = they worship by sacrifices
ഇഹ = in the material world
ദേവതാഃ = the demigods
ക്ഷിപ്രം = very quickly
ഹി = certainly
മാനുഷേ = in human society
ലോകേ = within this world
സിദ്ധിഃ = success
ഭവതി = comes
കർമജാ = from fruitive work.
ചാതുർവർണ്യം = the four divisions of human society
മയാ = by Me
സൃഷ്ട്വാ = created
ഗുണ = of quality
കർമ = and work
വിഭാഗശഃ = in terms of division
തസ്യ = of that
കർതാരം = the father
അപി = although
മാം = Me
വിദ്ധി = you may know
അകർതാരം = as the nondoer
അവ്യയം = unchangeable.
ന = never
മാം = Me
കർമാണി = all kinds of work
ലിമ്പന്തി = do affect
ന = nor
മേ = My
കർമഫലേ = in fruitive action
സ്പൃഹാ = aspiration
ഇതി = thus
മാം = Me
യഃ = one who
അഭിജാനാതി = does know
കർമഭിഃ = by the reaction of such work
ന = never
സഃ = he
ബധ്യതേ = becomes entangled.
ഏവം = thus
ജ്ഞാത്വാ = knowing well
കൃതം = was performed
കർമ = work
പൂർവൈഃ = by past authorities
അപി = indeed
മുമുക്ഷുഭിഃ = who attained liberation
കുരു = just perform
കർമ = prescribed duty
ഏവ = certainly
തസ്മാത് = therefore
ത്വം = you
പൂർവൈഃ = by the predecessors
പൂർവതരം = in ancient times
കൃതം = as performed.
കിം = what is
കർമ = action
കിം = what is
അകർമ = inaction
ഇതി = thus
കവയഃ = the intelligent
അപി = also
അത്ര = in this matter
മോഹിതാഃ = are bewildered
തത് = that
തേ = unto you
കർമ = work
പ്രവക്ഷ്യാമി = I shall explain
യത് = which
ജ്ഞാത്വാ = knowing
മോക്ഷ്യസേ = you will be liberated
അശുഭാത് = from ill fortune.
കർമണഃ = of work
ഹി = certainly
അപി = also
ബോദ്ധവ്യം = should be understood
ബോദ്ധവ്യം = should be understood
ച = also
വികർമണഃ = of forbidden work
അകർമണഃ = of inaction
ച = also
ബോദ്ധവ്യം = should be understood
ഗഹനാ = very difficult
കർമണഃ = of work
ഗതിഃ = entrance.
കർമണി = in action
അകർമ = inaction
യഃ = one who
പശ്യേത് = observes
അകർമണി = in inaction
ച = also
കർമ = fruitive action
യഃ = one who
സഃ = he
ബുദ്ധിമാൻ = is intelligent
മനുഷ്യേഷു = in human society
സഃ = he
യുക്തഃ = is in the transcendental position
കൃത്സ്നകർമകൃത് = although engaged in all activities.
യസ്യ = one whose
സർവേ = all sorts of
സമാരംഭാഃ = attempts
കാമ = based on desire for sense gratification
സങ്കൽപ = determination
വർജിതാഃ = are devoid of
ജ്ഞാന = of perfect knowledge
അഗ്നി = by the fire
ദഗ്ധ = burned
കർമാണാം = whose work
തം = him
ആഹുഃ = declare
പണ്ഡിതം = learned
ബുധാഃ = those who know.
ത്യക്ത്വാ = having given up
കർമഫലാസംഗം = attachment for fruitive results
നിത്യ = always
തൃപ്തഃ = being satisfied
നിരാശ്രയഃ = without any shelter
കർമണി = in activity
അഭിപ്രവൃത്തഃ = being fully engaged
അപി = in spite of
ന = does not
ഏവ = certainly
കിഞ്ചിത് = anything
കരോതി = do
സഃ = he.
നിരാശീഃ = without desire for the result
യത = controlled
ചിത്താത്മാ = mind and intelligence
ത്യക്ത = giving up
സർവ = all
പരിഗ്രഹഃ = sense of proprietorship over possessions
ശാരീരം = in keeping body and soul together
കേവലം = only
കർമ = work
കുർവാൻ = doing
ന = never
ആപ്നോതി = does acquire
കിൽബിശം = sinful reactions.
യദൃച്ഛാ = out of its own accord
ലാഭ = with gain
സന്തുഷ്ടഃ = satisfied
ദ്വന്ദ്വ = duality
അതീതഃ = surpassed
വിമത്സരഃ = free from envy
സമഃ = steady
സിദ്ധൗ = in success
അസിദ്ധൗ = failure
ച = also
കൃത്വാ = doing
അപി = although
ന = never
നിബധ്യതേ = becomes affected.
ഗതസംഗസ്യ = of one unattached to the modes of material nature
മുക്തസ്യ = of the liberated
ജ്ഞാനാവസ്ഥിത = situated in transcendence
ചേതസഃ = whose wisdom
യജ്ഞായ = for the sake of Yajna (KRiShNa)
ആചരതഃ = acting
കർമ = work
സമഗ്രം = in total
പ്രവിലീയതേ = merges entirely.
ബ്രഹ്മ = spiritual in nature
അർപണം = contribution
ബ്രഹ്മ = the Supreme
ഹവിഃ = butter
ബ്രഹ്മ = spiritual
അഗ്നൗ = in the fire of consummation
ബ്രഹ്മണാ = by the spirit soul
ഹുതം = offered
ബ്രഹ്മ = spiritual kingdom
ഏവ = certainly
തേന = by him
ഗന്തവ്യം = to be reached
ബ്രഹ്മ = spiritual
കർമ = in activities
സമാധിനാ = by complete absorption.
ദൈവം = in worshiping the demigods
ഏവ = like this
അപരേ = some others
യജ്ഞം = sacrifices
യോഗിനഃ = mystics
പര്യുപാസതേ = worship perfectly
ബ്രഹ്മ = of the Absolute Truth
അഗ്നൗ = in the fire
അപരേ = others
യജ്ഞം = sacrifice
യജ്ഞേന = by sacrifice
ഏവ = thus
ഉപജുഹ്വതി = offer.
ശ്രോത്രാദീനി = such as the hearing process
ഇന്ദ്രിയാണി = senses
അന്യേ = others
സംയമ = of restraint
അഗ്നിഷു = in the fires
ജുഹ്വതി = offer
ശബ്ദാദിൻ = sound vibration, etc.
വിഷയാൻ = objects of sense gratification
അന്യേ = others
ഇന്ദ്രിയ = of the sense organs
അഗ്നിഷു = in the fires
ജുഹ്വതി = they sacrifice.
സർവാണി = of all
ഇന്ദ്രിയ = the senses
കർമാണി = functions
പ്രാണകർമാണി = functions of the life breath
ച = also
അപരേ = others
ആത്മസംയമ = of controlling the mind
യോഗ = the linking process
അഗ്നൗ = in the fire of
ജുഹ്വതി = offer
ജ്ഞാനദീപിതേ = because of the urge for self-realization.
ദ്രവ്യയജ്ഞാഃ = sacrificing one’s possessions
തപോയജ്ഞാഃ = sacrifice in austerities
യോഗയജ്ഞാഃ = sacrifice in eightfold mysticism
തഥാ = thus
അപരേ = others
സ്വാധ്യായ = sacrifice in the study of the Vedas
ജ്ഞാനയജ്ഞാഃ = sacrifice in advancement of transcendental knowledge
ച = also
യതയഃ = enlightened persons
സംശിതവ്രതാഃ = taken to strict vows.
അപാനേ = in the air which acts downward
ജുഹ്വതി = offer
പ്രാണം = the air which acts outward
പ്രാണേ = in the air going outward
അപാനം = the air going downward
തഥാ = as also
അപരേ = others
പ്രാണ = of the air going outward
അപാന = and the air going downward
ഗതി = the movement
രുദ്ധ്വാ = checking
പ്രാണായാമ = trance induced by stopping all breathing
പരായണാഃ = so inclined
അപരേ = others
നിയത = having controlled
ആഹാരാഃ = eating
പ്രാണാൻ = the outgoing air
പ്രാണേഷു = in the outgoing air
ജുഹ്വതി = sacrifice.
സർവേ = all
അപി = although apparently different
ഏതേ = these
യജ്ഞവിദഃ = conversant with the purpose of performing sacrifices
യജ്ഞക്ഷപിത = being cleansed as the result of such performances
കൽമഷാഃ = of sinful reactions
യജ്ഞശിഷ്ട = of the result of such performances of yajna
അമൃതഭുജഃ = those who have tasted such nectar
യാന്തി = do approach
ബ്രഹ്മ = the supreme
സനാതനം = eternal atmosphere.
ന = never
അയം = this
ലോകാഃ = planet
അസ്തി = there is
അയജ്ഞസ്യ = for one who performs no sacrifice
കുതഃ = where is
അന്യഃ = the other
കുരുസത്തമ = O best amongst the Kurus.
ഏവം = thus
ബഹുവിധാഃ = various kinds of
യജ്ഞാഃ = sacrifices
വിതതഃ = are spread
ബ്രഹ്മണഃ = of the Vedas
മുഖേ = through the mouth
കർമജാൻ = born of work
വിദ്ധി = you should know
താൻ = them
സർവാൻ = all
ഏവം = thus
ജ്ഞാത്വാ = knowing
വിമോക്ഷ്യസേ = you will be liberated.
ശ്രേയാൻ = greater
ദ്രവ്യമയാത് = of material possessions
യജ്ഞാത് = than the sacrifice
ജ്ഞാനയജ്ഞഃ = sacrifice in knowledge
പരന്തപ = O chastiser of the enemy
സർവം = all
കർമ = activities
അഖിലം = in totality
പാർഥ = O son of Pritha
ജ്ഞാനേ = in knowledge
പരിസമപ്യതേ = end.
തത് = that knowledge of different sacrifices
വിദ്ധി = try to understand
പ്രണിപാതേന = by approaching a spiritual master
പരിപ്രശ്നേന = by submissive inquiries
സേവയാ = by the rendering of service
ഉപദേക്ഷ്യന്തി = they will initiate
തേ = you
ജ്ഞാനം = into knowledge
ജ്ഞാനിനഃ = the self-realized
തത്ത്വ = of the truth
ദർശിനഃ = seers.
യത് = which
ജ്ഞാത്വാ = knowing
ന = never
പുനഃ = again
മോഹം = to illusion
ഏവം = like this
യാസ്യസി = you shall go
പാണ്ഡവ = O son of Pandu
യേന = by which
ഭൂതാനി = living entities
അശേഷാണി = all
ദ്രക്ഷ്യസി = you will see
ആത്മനി = in the Supreme Soul
അഥൗ = or in other words
മയി = in Me.
അപി = even
ചേത് = if
അസി = you are
പാപേഭ്യഃ = of sinners
സർവേഭ്യഃ = of all
പാപകൃത്തമഃ = the greatest sinner
സർവം = all such sinful reactions
ജ്ഞാനപ്ലവേന = by the boat of transcendental knowledge
ഏവ = certainly
വൃജനം = the ocean of miseries
സന്തരിഷ്യസി = you will cross completely.
യഥാ = just as
ഏധാംസി = firewood
സമിദ്ധഃ = blazing
അഗ്നിഃ = fire
ഭസ്മസാത് = ashes
കുരുതേ = turns
അർജുന = O Arjuna
ജ്ഞാനാഗ്നിഃ = the fire of knowledge
സർവകർമാണി = all reactions to material activities
ഭസ്മസാത് = to ashes
കുരുതേ = it turns
തഥാ = similarly.
ന = notHing
ഹി = certainly
ജ്ഞാനേന = with knowledge
സദൃശം = in comparison
പവിത്രം = sanctified
ഇഹ = in this world
വിദ്യതേ = exists
തത് = that
സ്വയം = himself
യോഗ = in devotion
സംസിദ്ധഃ = he who is mature
കാലേന = in course of time
ആത്മനി = in himself
വിന്ദതി = enjoys.
ശ്രദ്ധാവാൻ = a faithful man
ലഭതേ = achieves
ജ്ഞാനം = knowledge
തത്പരഃ = very much attached to it
സംയത = controlled
ഇന്ദ്രിയഃ = senses
ജ്ഞാനം = knowledge
ലബ്ധ്വാ = having achieved
പരാം = transcendental
ശാന്തിം = peace
അചിരേണ = very soon
അധിഗച്ഛതി = attains.
അജ്ഞഃ = a fool who has no knowledge in standard scriptures
ച = and
അശ്രദ്ദധാനഃ = without faith in revealed scriptures
ച = also
സംശയ = of doubts
ആത്മാ = a person
വിനശ്യതി = falls back
ന = never
അയം = in this
ലോകഃ = world
അസ്തി = there is
ന = nor
പരഃ = in the next life
ന = not
സുഖം = happiness
സംശയ = doubtful
ആത്മനഃ = of the person.
യോഗ = by devotional service in karma-yoga
സംന്യസ്ത = one who has renounced
കർമാണം = the fruits of actions
ജ്ഞാന = by knowledge
സഞ്ഛിന്ന = cut
സംശയം = doubts
ആത്മവന്തം = situated in the self
ന = never
കർമാണി = works
നിബധ്നന്തി = do bind
ധനഞ്ജയ = O conqueror of riches.
തസ്മാത് = therefore
അജ്ഞാനസംഭൂതം = born of ignorance
ഹൃത്സ്ഥം = situated in the heart
ജ്ഞാന = of knowledge
ആസിന = by the weapon
ആത്മനഃ = of the self
ഛിത്ത്വാ = cutting off
ഏനം = this
സംശയം = doubt
യോഗം = in yoga
ആതിഷ്ഠ = be situated
ഉത്തിഷ്ഠ = stand up to fight
ഭാരത = O descendant of Bharata.

End of 4.42

അർജുന ഉവാച = Arjuna said
സംന്യാസം = renunciation
കർമണാം = of all activities
കൃഷ്ണ = O KRiShNa
പുനഃ = again
യോഗം = devotional service
ച = also
ശംസസി = You are praising
യത് = which
ശ്രേയഃ = is more beneficial
ഏതയോഃ = of these two
ഏകം = one
തത് = that
മേ = unto me
ബ്രൂഹി = please tell
സുനിശ്ചിതം = definitely.
ശ്രീഭഗവാനുവാച = the Personality of Godhead said
സംന്യാസഃ = renunciation of work
കർമയോഗഃ = work in devotion
ച = also
നിഃശ്രേയസകരൗ = leading to the path of liberation
ഉഭൗ = both
തയോഃ = of the two
തു = but
കർമസംന്യാസാത് = in comparison to the renunciation of fruitive work
കർമയോഗഃ = work in devotion
വിശിഷ്യതേ = is better.
ജ്ഞേയഃ = should be known
സഃ = he
നിത്യ = always
സംന്യാസീ = renouncer
യഃ = who
ന = never
ദ്വേഷ്ടി = abhors
ന = nor
കാങ്ക്ഷതി = desires
നിർദ്വന്ദ്വഃ = free from all dualities
ഹി = certainly
മഹാബാഹോ = O mighty-armed one
സുഖം = happily
ബന്ധാത് = from bondage
പ്രമുച്യതേ = is completely liberated.
സാംഖ്യ = analytical study of the material world
യോഗൗ = work in devotional service
പൃഥക് = different
ബാലാഃ = the less intelligent
പ്രവദന്തി = say
ന = never
പണ്ഡിതാഃ = the learned
ഏകം = in one
അപി = even
ആസ്ഥിതഃ = being situated
സമ്യക് = complete
ഉഭയോഃ = of both
വിന്ദതേ = enjoys
ഫലം = the result.
യത് = what
സാംഖ്യൈഃ = by means of Sankhya philosophy
പ്രാപ്യതേ = is achieved
സ്ഥാനം = place
തത് = that
യോഗൈഃ = by devotional service
അപി = also
ഗമ്യതേ = one can attain
ഏകം = one
സാംഖ്യം = analytical study
ച = and
യോഗം = action in devotion
ച = and
യഃ = one who
പശ്യതി = sees
സഃ = he
പശ്യതി = actually sees.
സംന്യാസഃ = the renounced order of life
തു = but
മഹാബാഹോ = O mighty-armed one
ദുഃഖം = distress
ആപ്തും = afflicts one with
അയോഗതഃ = without devotional service
യോഗയുക്തഃ = one engaged in devotional service
മുനിഃ = a thinker
ബ്രഹ്മ = the Supreme
ന ചിരേണ = without delay
അധിഗച്ഛതി = attains.
യോഗയുക്തഃ = engaged in devotional service
വിശുദ്ധാത്മാ = a purified soul
വിജിതാത്മാ = self-controlled
ജിതേന്ദ്രിയഃ = having conquered the senses
സർവഭൂത = to all living entities
ആത്മഭൂതാത്മാ = compassionate
കുർവന്നപി = although engaged in work
ന = never
ലിപ്യതേ = is entangled.
ന = never
ഏവ = certainly
കിഞ്ചിത് = anything
കരോമി = I do
ഇതി = thus
യുക്തഃ = engaged in the divine consciousness
മന്യേത = thinks
തത്ത്വവിത് = one who knows the truth
പശ്യൻ = seeing
ശൃണ്വൻ = hearing
സ്പൃശൻ = touching
ജിഘ്രൻ = smelling
അശ്നൻ = eating
ഗച്ഛൻ = going
സ്വപൻ = dreaming
ശ്വസൻ = breathing
പ്രലപൻ = talking
വിസൃജൻ = giving up
ഗൃഹ്ണൻ = accepting
ഉന്മിഷൻ = opening
നിമിഷൻ = closing
അപി = in spite of
ഇന്ദ്രിയാണി = the senses
ഇന്ദ്രിയാർഥേഷു = in sense gratification
വർതന്തേ = let them be so engaged
ഇതി = thus
ധാരയൻ = considering.
ബ്രഹ്മണി = unto the Supreme Personality of Godhead
ആധായ = resigning
കർമാണി = all works
സംഗം = attachment
ത്യക്ത്വാ = giving up
കരോതി = performs
യഃ = who
ലിപ്യതേ = is affected
ന = never
സഃ = he
പാപേന = by sin
പദ്മപത്രം = a lotus leaf
ഇവ = like
അംഭസാ = by the water.
കായേന = with the body
മനസാ = with the mind
ബുദ്ധ്യാ = with the intelligence
കേവലൈഃ = purified
ഇന്ദ്രിയൈഃ = with the senses
അപി = even
യോഗിനഃ = KRiShNa conscious persons
കർമ = actions
കുർവന്തി = they perform
സംഗം = attachment
ത്യക്ത്വാ = giving up
ആത്മ = of the self
ശുദ്ധയേ = for the purpose of purification.
യുക്തഃ = one who is engaged in devotional service
കർമഫലം = the results of all activities
ത്യക്ത്വാ = giving up
ശന്തിം = perfect peace
ആപ്നോതി = achieves
നൈഷ്ഠികീം = unflinching
അയുക്തഃ = one who is not in KRiShNa consciousness
കാമകാരേണ = for enjoying the result of work
ഫലേ = in the result
സക്താഃ = attached
നിബധ്യതേ = becomes entangled.
സർവ = all
കർമാണി = activities
മനസാ = by the mind
സംന്യസ്യ = giving up
ആസ്തേ = remains
സുഖം = in happiness
വശീ = one who is controlled
നവദ്വാരേ = in the place where there are nine gates
പുരേ = in the city
ദേഹീ = the embodied soul
ന = never
ഏവ = certainly
കുർവൻ = doing anything
ന = not
കാരയൻ = causing to be done.
ന = never
കർതൃത്വം = proprietorship
ന = nor
കർമാണി = activities
ലോകസ്യ = of the people
സൃജതി = creates
പ്രഭുഃ = the master of the city of the body
ന = nor
കർമഫല = with the results of activities
സംയോഗം = connection
സ്വഭാവഃ = the modes of material nature
തു = but
പ്രവർതതേ = act.
ന = never
ആദത്തേ = accepts
കസ്യചിത് = anyone’s
പാപം = sin
ന = nor
ച = also
ഏവ = certainly
സുകൃതം = pious activities
വിഭുഃ = the Supreme Lord
അജ്ഞാനേന = by ignorance
ആവൃതം = covered
ജ്ഞാനം = knowledge
തേന = by that
മുഹ്യന്തി = are bewildered
ജന്തവഃ = the living entities.
ജ്ഞാനേന = by knowledge
തു = but
തത് = that
അജ്ഞാനം = nescience
യേഷാം = whose
നാശിതം = is destroyed
ആത്മനഃ = of the living entity
തേഷാം = their
ആദിത്യവത് = like the rising sun
ജ്ഞാനം = knowledge
പ്രകാശയതി = discloses
തത്പരം = KRiShNa consciousness.
തത്ബുദ്ധയഃ = those whose intelligence is always in the Supreme
തദാത്മാനഃ = those whose minds are always in the Supreme
തന്നിഷ്ഠാഃ = those whose faith is only meant for the Supreme
തത്പരായണഃ = who have completely taken shelter of Him
ഗച്ഛന്തി = go
അപുനരാവൃത്തിം = to liberation
ജ്ഞാന = by knowledge
നിർധൂത = cleansed
കൽമഷാഃ = misgivings.
വിദ്യാ = with education
വിനയ = and gentleness
സമ്പന്നേ = fully equipped
ബ്രാഹ്മണേ = in the brahmana
ഗവി = in the cow
ഹസ്തിനി = in the elephant
ശുനി = in the dog
ച = and
ഏവ = certainly
ശ്വപാകേ = in the dog-eater (the outcaste)
ച = respectively
പണ്ഡിതാഃ = those who are wise
സമദർശിനഃ = who see with equal vision.
ഇഹ = in this life
ഏവ = certainly
തൈഃ = by them
ജിതഃ = conquered
സർഗഃ = birth and death
യേഷാം = whose
സാമ്യേ = in equanimity
സ്ഥിതം = situated
മനഃ = mind
നിർദോഷം = flawless
ഹി = certainly
സമം = in equanimity
ബ്രഹ്മ = like the Supreme
തസ്മാത് = therefore
ബ്രഹ്മണി = in the Supreme
തേ = they
സ്ഥിതാഃ = are situated.
ന = never
പ്രഹൃഷ്യേത് = rejoices
പ്രിയം = the pleasant
പ്രാപ്യ = achieving
ന = does not
ഉദ്വിജേത് = become agitated
പ്രാപ്യ = obtaining
ച = also
അപ്രിയം = the unpleasant
സ്ഥിരബുദ്ധിഃ = self-intelligent
അസമ്മൂഢാഃ = unbewildered
ബ്രഹ്മവിത് = one who knows the Supreme perfectly
ബ്രഹ്മണി = in the transcendence
സ്ഥിതഃ = situated.
ബാഹ്യസ്പർശേഷു = in external sense pleasure
അസക്താത്മാ = one who is not attached
വിന്ദതി = enjoys
ആത്മനി = in the self
യത് = that which
സുഖം = happiness
സഃ = he
ബ്രഹ്മയോഗ = by concentration in Brahman
യുക്താത്മാ = self-connected
സുഖം = happiness
അക്ഷയം = unlimited
അശ്നുതേ = enjoys.
യേ = those
ഹി = certainly
സംസ്പർശജാഃ = by contact with the material senses
ഭോഗാഃ = enjoyments
ദുഃഖ = distress
യോനയഃ = sources of
ഏവ = certainly
തേ = they are
ആദി = beginning
അന്ത = end
വന്തഃ = subject to
കൗന്തേയ = O son of Kunti
ന = never
തേഷു = in those
രമതേ = takes delight
ബുധഃ = the intelligent person.
ശക്നോതി = is able
ഇഹൈവ = in the present body
യഃ = one who
സോഢും = to tolerate
പ്രാക് = before
ശരീര = the body
വിമോക്ഷണാത് = giving up
കാമ = desire
ക്രോധ = and anger
ഉദ്ഭവം = generated from
വേഗം = urges
സഃ = he
യുക്തഃ = in trance
സഃ = he
സുഖീ = happy
നരഃ = human being.
യഃ = one who
അന്തർസുഖഃ = happy from within
അന്തരാരാമഃ = actively enjoying within
തഥാ = as well as
അന്തർജ്യോതിഃ = aiming within
ഏവ = certainly
യഃ = anyone
സഃ = he
യോഗീ = a mystic
ബ്രഹ്മനിർവാണം = liberation in the Supreme
ബ്രഹ്മഭൂതഃ = being self-realized
അധിഗച്ഛതി = attains.
ലഭന്തേ = achieve
ബ്രഹ്മനിർവാണം = liberation in the Supreme
ഋഷയഃ = those who are active within
ക്ഷീണകൽമഷാഃ = who are devoid of all sins
ഛിന്ന = having torn off
ദ്വൈധാഃ = duality
യതാത്മനാഃ = engaged in self-realization
സർവഭൂത = for all living entities
ഹിതേ = in welfare work
രതാഃ = engaged.
കാമ = from desires
ക്രോധ = and anger
വിമുക്താനാം = of those who are liberated
യതീനാം = of the saintly persons
യതചേതസാം = who have full control over the mind
അഭിതഃ = assured in the near future
ബ്രഹ്മനിർവാണം = liberation in the Supreme
വർതതേ = is there
വിദിതാത്മനാം = of those who are self-realized.
സ്പർശാൻ = sense objects, such as sound
കൃത്വാ = keeping
ബഹിഃ = external
ബാഹ്യാൻ = unnecessary
ചക്ഷുഃ = eyes
ച = also
ഏവ = certainly
അന്തരേ = between
ഭ്രുവോഃ = the eyebrows
പ്രാണാപാനൗ = up-and down-moving air
സമൗ = in suspension
കൃത്വാ = keeping
നാസാഭ്യന്തര = within the nostrils
ചാരിണൗ = blowing
യത = controlled
ഇന്ദ്രിയ = senses
മനഃ = mind
ബുദ്ധിഃ = intelligence
മുനിഃ = the transcendentalist
മോക്ഷ = for liberation
പരായണഃ = being so destined
വിഗത = having discarded
ഇച്ഛാ = wishes
ഭയ = fear
ക്രോധഃ = anger
യഃ = one who
സദാ = always
മുക്തഃ = liberated
ഏവ = certainly
സഃ = he is.
ഭോക്താരം = the beneficiary
യജ്ഞ = of sacrifices
തപസാം = and penances and austerities
സർവലോക = of all planets and the demigods thereof
മഹേശ്വരം = the Supreme Lord
സുഹൃദം = the benefactor
സർവ = of all
ഭൂതാനാം = the living entities
ജ്ഞാത്വാ = thus knowing
മാം = Me (Lord KRiShNa)
ശാന്തിം = relief from material pangs
ഋച്ഛതി = one achieves.

End of 5.29

ശ്രീഭഗവാനുവാച = the Lord said
അനാശ്രിതഃ = without taking shelter
കർമഫലം = of the result of work
കാര്യം = obligatory
കർമ = work
കരോതി = performs
യഃ = one who
സഃ = he
സംന്യാസീ = in the renounced order
ച = also
യോഗീ = mystic
ച = also
ന = not
നിഃ = without
അഗ്നിഃ = fire
ന = nor
ച = also
അക്രിയാഃ = without duty.
യം = what
സംന്യാസം = renunciation
ഇതി = thus
പ്രാഹുഃ = they say
യോഗം = linking with the Supreme
തം = that
വിദ്ധി = you must know
പാണ്ഡവ = O son of Pandu
ന = never
ഹി = certainly
അസംന്യസ്ത = without giving up
സങ്കൽപഃ = desire for self-satisfaction
യോഗീ = a mystic transcendentalist
ഭവതി = becomes
കശ്ചന = anyone.
ആരുരുക്ഷോഃ = who has just begun yoga
മുനേഃ = of the sage
യോഗം = the eightfold yoga system
കർമ = work
കാരണം = the means
ഉച്യതേ = is said to be
യോഗ = eightfold yoga
ആരൂഢസ്യ = of one who has attained
തസ്യ = his
ഏവ = certainly
ശമഃ = cessation of all material activities
കരണം = the means
ഉച്യതേ = is said to be.
യദാ = when
ഹി = certainly
ന = not
ഇന്ദ്രിയാർഥേഷു = in sense gratification
ന = never
കർമസു = in fruitive activities
അനുഷജ്ജതേ = one necessarily engages
സർവസങ്കൽപ = of all material desires
സംന്യാസീ = renouncer
യോഗാരൂഢഃ = elevated in yoga
തദാ = at that time
ഉച്യതേ = is said to be.
ഉദ്ധരേത് = one must deliver
ആത്മനാ = by the mind
ആത്മാനം = the conditioned soul
ന = never
ആത്മാനം = the conditioned soul
അവസാദയേത് = put into degradation
ആത്മാ = mind
ഏവ = certainly
ഹി = indeed
ആത്മനഃ = of the conditioned soul
ബന്ധുഃ = friend
ആത്മാ = mind
ഏവ = certainly
രിപുഃ = enemy
ആത്മനഃ = of the conditioned soul.
ബന്ധുഃ = friend
ആത്മാ = the mind
ആത്മനഃ = of the living entity
തസ്യ = of him
യേന = by whom
ആത്മാ = the mind
ഏവ = certainly
ആത്മനാ = by the living entity
ജിതഃ = conquered
അനാത്മനഃ = of one who has failed to control the mind
തു = but
ശത്രുത്വേ = because of enmity
വർതേത = remains
ആത്മൈവ = the very mind
ശത്രുവത് = as an enemy.
ജിതാത്മനഃ = of one who has conquered his mind
പ്രശാന്തസ്യ = who has attained tranquillity by such control over the mind
പരമാത്മാ = the Supersoul
സമാഹിതഃ = approached completely
ശീത = in cold
ഉഷ്ണ = heat
സുഖ = happiness
ദുഃഖേഷു = and distress
തഥാ = also
മാന = in honor
അപമാനയോഃ = and dishonor.
ജ്ഞാന = by acquired knowledge
വിജ്ഞാന = and realized knowledge
തൃപ്ത = satisfied
ആത്മാ = a living entity
കൂടസ്ഥഃ = spiritually situated
വിജിതേന്ദ്രിയഃ = sensually controlled
യുക്തഃ = competent for self-realization
ഇതി = thus
ഉച്യതേ = is said
യോഗീ = a mystic
സമ = equipoised
ലോഷ്ട്ര = pebbles
അശ്മ = stone
കാഞ്ചനഃ = gold.
സുഹൃത് = to well-wishers by nature
മിത്ര = benefactors with affection
അരി = enemies
ഉദാസീന = neutrals between belligerents
മധ്യസ്ഥ = mediators between belligerents
ദ്വേഷ്യ = the envious
ബന്ധുഷു = and the relatives or well-wishers
സാധുഷു = unto the pious
അപി = as well as
ച = and
പാപേഷു = unto the sinners
സമബുദ്ധിഃ = having equal intelligence
വിശിഷ്യതേ = is far advanced.
യോഗീ = a transcendentalist
യുഞ്ജീത = must concentrate in KRiShNa consciousness
സതതം = constantly
ആത്മാനം = himself (by body, mind and self)
രഹസി = in a secluded place
സ്ഥിതഃ = being situated
ഏകാകീ = alone
യതചിത്താത്മാ = always careful in mind
നിരാശീഃ = without being attracted by anything else
അപരിഗ്രഹഃ = free from the feeling of possessiveness.
ശുചൗ = in a sanctified
ദേശേ = land
പ്രതിഷ്ഠാപ്യ = placing
സ്ഥിരം = firm
ആസനം = seat
ആത്മനഃ = his own
ന = not
അതി = too
ഉച്ഛ്രിതം = high
ന = nor
അതി = too
നീചം = low
ചൈലാജിന = of soft cloth and deerskin
കുശ = and kusa grass
ഉത്തരം = covering
തത്ര = thereupon
ഏകാഗ്രം = with one attention
മനഃ = mind
കൃത്വാ = making
യതചിത്ത = controlling the mind
ഇന്ദ്രിയ = senses
ക്രിയഃ = and activities
ഉപവിശ്യ = sitting
ആസനേ = on the seat
യുഞ്ജ്യാത് = should execute
യോഗം = yoga practice
ആത്മാ = the heart
വിശുദ്ധയേ = for clarifying.
സമം = straight
കായ = body
ശിരഃ = head
ഗ്രീവം = neck
ധാരയൻ = holding
അചലം = unmoving
സ്ഥിരഃ = still
സമ്പ്രേക്ഷ്യ = looking
നാസികാ = of the nose
അഗ്രം = at the tip
സ്വം = own
ദിശഃ = on all sides
ച = also
അനവലോകയാൻ = not looking
പ്രശാന്ത = unagitated
ആത്മാ = mind
വിഗതഭീഃ = devoid of fear
ബ്രഹ്മചാരിവ്രതേ = in the vow of celibacy
സ്ഥിതഃ = situated
മനഃ = mind
സംയമ്യ = completely subduing
മത് = upon Me (KRiShNa)
ചിത്തഃ = concentrating the mind
യുക്തഃ = the actual yogi
ആസീത = should sit
മത് = Me
പരഃ = the ultimate goal.
യുഞ്ജൻ = practicing
ഏവം = as mentioned above
സദാ = constantly
ആത്മാനം = body, mind and soul
യോഗീ = the mystic transcendentalist
നിയതമനസഃ = with a regulated mind
ശാന്തിം = peace
നിർവാണപരമാം = cessation of material existence
മത്സംസ്ഥാം = the spiritual sky (the kingdom of God)
അധിഗച്ഛതി = does attain.
ന = never
അതി = too much
അശ്നതഃ = of one who eats
തു = but
യോഗഃ = linking with the Supreme
അസ്തി = there is
ന = nor
ച = also
ഏകാന്തം = overly
അനശ്നതഃ = abstaining from eating
ന = nor
ച = also
അതി = too much
സ്വപ്നശീലസ്യ = of one who sleeps
ജഗ്രതഃ = or one who keeps night watch too much
ന = not
ഏവ = ever
ച = and
അർജുന = O Arjuna.
യുക്ത = regulated
ആഹാര = eating
വിഹാരസ്യ = recreation
യുക്ത = regulated
ചേഷ്ടസ്യ = of one who works for maintenance
കർമസു = in discharging duties
യുക്ത = regulated
സ്വപ്നാവബോധസ്യ = sleep and wakefulness
യോഗഃ = practice of yoga
ഭവതി = becomes
ദുഃഖഹാ = diminishing pains.
യദാ = when
വിനിയതം = particularly disciplined
ചിത്തം = the mind and its activities
ആത്മനി = in the transcendence
ഏവ = certainly
അവതിഷ്ഠതേ = becomes situated
നിസ്പൃഹഃ = devoid of desire
സർവ = for all kinds of
കാമേഭ്യഃ = material sense gratification
യുക്തഃ = well situated in yoga
ഇതി = thus
ഉച്യതേ = is said to be
തദാ = at that time.
യഥാ = as
ദീപഃ = a lamp
നിവാതസ്ഥഃ = in a place without wind
ന = does not
ഇംഗതേ = waver
സാ = this
ഉപമാ = comparison
സ്മൃതാ = is considered
യോഗിനഃ = of the yogi
യതചിത്തസ്യ = whose mind is controlled
യുഞ്ജതഃ = constantly engaged
യോഗം = in meditation
ആത്മനഃ = on transcendence.
യത്ര = in that state of affairs where
ഉപരമതേ = cease (because one feels transcendental happiness)
ചിത്തം = mental activities
നിരുദ്ധം = being restrained from matter
യോഗസേവയാ = by performance of yoga
യത്ര = in which
ച = also
ഏവ = certainly
ആത്മനാ = by the pure mind
ആത്മാനം = the self
പശ്യൻ = realizing the position of
ആത്മനി = in the self
തുഷ്യതി = one becomes satisfied
സുഖം = happiness
ആത്യന്തികം = supreme
യത് = which
തത് = that
ബുദ്ധി = by intelligence
ഗ്രാഹ്യം = accessible
അതീന്ദ്രിയം = transcendental
വേത്തി = one knows
യത്ര = wherein
ന = never
ച = also
ഏവ = certainly
അയം = he
സ്ഥിതഃ = situated
ചലതി = moves
തത്ത്വതഃ = from the truth
യം = that which
ലബ്ധ്വാ = by attainment
ച = also
അപരം = any other
ലാഭം = gain
മന്യതേ = considers
ന = never
അധികം = more
തതഃ = than that
യസ്മിൻ = in which
സ്ഥിതഃ = being situated
ന = never
ദുഃഖേന = by miseries
ഗുരുണാപി = even though very difficult
വിചാല്യതേ = becomes shaken
തം = that
വിദ്യാത് = you must know
ദുഃഖസംയോഗ = of the miseries of material contact
വിയോഗം = extermination
യോഗസഞ്ജ്ഞിതം = called trance in yoga.
സഃ = that
നിശ്ചയേന = with firm determination
യോക്തവ്യഃ = must be practiced
യോഗഃ = yoga system
അനിർവിണ്ണചേതസ = without deviation
സങ്കൽപ = mental speculations
പ്രഭവാൻ = born of
കാമാൻ = material desires
ത്യക്ത്വാ = giving up
സർവാൻ = all
അശേഷതഃ = completely
മനസാ = by the mind
ഏവ = certainly
ഇന്ദ്രിയഗ്രാമം = the full set of senses
വിനിയമ്യ = regulating
സമന്തതഃ = from all sides.
ശനൈഃ = gradually
ശനൈഃ = step by step
ഉപരമേത് = one should hold back
ബുദ്ധ്യാ = by intelligence
ധൃതിഗൃഹീതയാ = carried by conviction
ആത്മസംസ്ഥം = placed in transcendence
മനഃ = mind
കൃത്വാ = making
ന = not
കിഞ്ചിത് = anything else
അപി = even
ചിന്തയേത് = should think of.
യതസ്യതഃ = wherever
നിശ്ചലതി = becomes verily agitated
മനഃ = the mind
ചഞ്ചലം = flickering
അസ്ഥിരം = unsteady
തതസ്തതഃ = from there
നിയമ്യ = regulating
ഏതത് = this
ആത്മനി = in the self
ഏവ = certainly
വശം = control
നയേത് = must bring under.
പ്രശാന്ത = peaceful, fixed on the lotus feet of KRiShNa
മനസം = whose mind
ഹി = certainly
ഏനം = this
യോഗിനം = yogi
സുഖം = happiness
ഉത്തമം = the highest
ഉപൈതി = attains
ശാന്തരജസം = his passion pacified
ബ്രഹ്മഭൂതം = liberation by identification with the Absolute
അകൽമഷം = freed from all past sinful reactions.
യുഞ്ജൻ = engaging in yoga practice
ഏവം = thus
സദാ = always
ആത്മാനം = the self
യോഗീ = one who is in touch with the Supreme Self
വിഗത = freed from
കൽമഷഃ = all material contamination
സുഖേന = in transcendental happiness
ബ്രഹ്മസംസ്പർശം = being in constant touch with the Supreme
അത്യന്തം = the highest
സുഖം = happiness
അശ്നുതേ = attains.
സർവഭൂതസ്ഥം = situated in all beings
ആത്മാനം = the Supersoul
സർവ = all
ഭൂതാനീ = entities
ച = also
ആത്മനി = in the self
ഈക്ഷതേ = does see
യോഗയുക്താത്മാ = one who is dovetailed in KRiShNa consciousness
സർവത്ര = everywhere
സമദർശനഃ = seeing equally.
യഃ = whoever
മാം = Me
പശ്യതി = sees
സർവത്ര = everywhere
സർവം = everything
ച = and
മയി = in Me
പശ്യതി = sees
തസ്യ = for him
അഹം = I
ന = not
പ്രണശ്യാമി = am lost
സഃ = he
ച = also
മേ = to Me
ന = nor
പ്രണശ്യതി = is lost.
സർവഭൂതസ്ഥിതം = situated in everyone’s heart
യഃ = he who
മാം = Me
ഭജതി = serves in devotional service
ഏകത്വം = in oneness
ആസ്ഥിതഃ = situated
സർവഥാ = in all respects
വർതമാനഃ = being situated
അപി = in spite of
സഃ = he
യോഗീ = the transcendentalist
മയി = in Me
വർതതേ = remains.
ആത്മാ = with his self
ഔപമ്യേന = by comparison
സർവത്ര = everywhere
സമം = equally
പശ്യതി = sees
യഃ = he who
അർജുന = O Arjuna
സുഖം = happiness
വാ = or
യദി = if
വാ = or
ദുഃഖം = distress
സഃ = such
യോഗീ = a transcendentalist
പരമഃ = perfect
മതഃ = is considered.
അർജുന ഉവാച = Arjuna said
യോഽയം = this system
യോഗഃ = mysticism
ത്വയാ = by You
പ്രോക്തഃ = described
സാമ്യേന = generally
മധുസൂദന = O killer of the demon Madhu
ഏതസ്യ = of this
അഹം = I
ന = do not
പശ്യാമി = see
ചഞ്ചലത്വാത് = due to being restless
സ്ഥിതിം = situation
സ്ഥിരാം = stable.
ചഞ്ചലം = flickering
ഹി = certainly
മനഃ = mind
കൃഷ്ണ = O KRiShNa
പ്രമാഥി = agitating
ബലവത് = strong
ദൃഢം = obstinate
തസ്യ = its
അഹം = I
നിഗ്രഹം = subduing
മന്യേ = think
വായോഃ = of the wind
ഇവ = like
സുദുഷ്കരം = difficult.
ശ്രീഭഗവാനുവാച = the Personality of Godhead said
അസംശയം = undoubtedly
മഹാബാഹോ = O mighty-armed one
മനഃ = the mind
ദുർനിഗ്രഹം = difficult to curb
ചലം = flickering
അഭ്യാസേന = by practice
തു = but
കൗന്തേയ = O son of Kunti
വൈരാഗ്യേണ = by detachment
ച = also
ഗൃഹ്യതേ = can be so controlled.
അസംയതാ = unbridled
ആത്മനാ = by the mind
യോഗഃ = self-realization
ദുഷ്പ്രാപഃ = difficult to obtain
ഇതി = thus
മേ = My
മതിഃ = opinion
വശ്യ = controlled
ആത്മനാ = by the mind
തു = but
യതതാ = while endeavoring
ശക്യഃ = practical
അവാപ്തും = to achieve
ഉപായതഃ = by appropriate means.
അർജുന ഉവാച = Arjuna said
അയതിഃ = the unsuccessful transcendentalist
ശ്രദ്ധയാ = with faith
ഉപേതഃ = engaged
യോഗാത് = from the mystic link
ചലിത = deviated
മാനസഃ = who has such a mind
അപ്രാപ്യ = failing to attain
യോഗസംസിദ്ധിം = the highest perfection in mysticism
കാം = which
ഗതിം = destination
കൃഷ്ണ = O KRiShNa
ഗച്ഛതി = achieves.
കച്ചിത് = whether
ന = not
ഉഭയ = both
വിഭ്രഷ്ടഃ = deviated from
ഛിന്ന = torn
അഭ്രം = cloud
ഇവ = like
നശ്യതി = perishes
അപ്രതിഷ്ഠഃ = without any position
മഹാബാഹോ = O mighty-armed KRiShNa
വിമൂഢഃ = bewildered
ബ്രഹ്മണഃ = of transcendence
പഥി = on the path.
ഏതത് = this is
മേ = my
സംശയം = doubt
കൃഷ്ണ = O KRiShNa
ഛേത്തും = to dispel
അർഹസി = You are requested
അശേഷതഃ = completely
ത്വത് = than You
അന്യഃ = other
സംശയസ്യ = of the doubt
അസ്യ = this
ഛേത്താ = remover
ന = never
ഹി = certainly
ഉപപദ്യതേ = is to be found.
ശ്രീഭഗവാനുവാച = the Supreme Personality of Godhead said
പാർഥ = O son of Pritha
നൈവ = never is it so
ഇഹ = in this material world
ന = never
അമുത്ര = in the next life
വിനാശഃ = destruction
തസ്യ = his
വിദ്യതേ = exists
ന = never
ഹി = certainly
കല്യാണകൃത് = one who is engaged in auspicious activities
കശ്ചിത് = anyone
ദുർഗതിം = to degradation
താത = My friend
ഗച്ഛതി = goes.
പ്രാപ്യ = after achieving
പുണ്യകൃതം = of those who performed pious activities
ലോകാൻ = planets
ഉഷിത്വാ = after dwelling
ശാശ്വതീഃ = many
സമാഃ = years
ശുചീനാം = of the pious
ശ്രീമതം = of the prosperous
ഗേഹേ = in the house
യോഗഭ്രഷ്ടഃ = one who has fallen from the path of self-realization
അഭിജായതേ = takes his birth.
അഥവാ = or
യോഗിനാം = of learned transcendentalists
ഏവ = certainly
കുലേ = in the family
ഭവതി = takes birth
ധീമതാം = of those who are endowed with great wisdom
ഏതത് = this
ഹി = certainly
ദുർലഭതരം = very rare
ലോകേ = in this world
ജന്മ = birth
യത് = that which
ഈദൃഷം = like this.
തത്ര = thereupon
തം = that
ബുദ്ധിസംയോഗം = revival of consciousness
ലഭതേ = gains
പൗർവദേഹികം = from the previous body
യതതേ = he endeavors
ച = also
തതഃ = thereafter
ഭൂയഃ = again
സംസിദ്ധൗ = for perfection
കുരുനന്ദന = O son of Kuru.
പൂർവ = previous
അഭ്യാസേന = by practice
തേന = by that
ഏവ = certainly
ഹ്രിയതേ = is attracted
ഹി = surely
അവശഃ = automatically
അപി = also
സഃ = he
ജിജ്ഞാസുഃ = inquisitive
അപി = even
യോഗസ്യ = about yoga
ശബ്ദബ്രഹ്മ = ritualistic principles of scriptures
അതിവർതതേ = transcends.
പ്രയത്നാത് = by rigid practice
യതമാനഃ = endeavoring
തു = and
യോഗീ = such a transcendentalist
സംശുദ്ധ = washed off
കിൽബിഷഃ = all of whose sins
അനേക = after many, many
ജന്മ = births
സംസിദ്ധഃ = having achieved perfection
തതഃ = thereafter
യാതി = attains
പരാം = the highest
ഗതിം = destination.
തപസ്വിഭ്യഃ = than the ascetics
അധികഃ = greater
യോഗീ = the yogi
ജ്ഞാനിഭ്യഃ = than the wise
അപി = also
മതഃ = considered
അധികഃ = greater
കർമിഭ്യഃ = than the fruitive workers
ച = also
അധികഃ = greater
യോഗീ = the yogi
തസ്മാത് = therefore
യോഗീ = a transcendentalist
ഭവ = just become
അർജുന = O Arjuna.
യോഗിനാം = of yogis
അപി = also
സർവേഷാം = all types of
മദ്ഗതേന = abiding in Me, always thinking of Me
അന്തരാത്മനാ = within himself
ശ്രദ്ധാവാൻ = in full faith
ഭജതേ = renders transcendental loving service
യഃ = one who
മാം = to Me (the Supreme Lord)
സഃ = he
മേ = by Me
യുക്തതമഃ = the greatest yogi
മതഃ = is considered.

End of 6.47

ശ്രീഭഗവാനുവാച = the Supreme Lord said
മയി = to Me
ആസക്തമനാഃ = mind attached
പാർഥ = O son of Pritha
യോഗം = self-realization
യുഞ്ജൻ = practicing
മദാശ്രയഃ = in consciousness of Me (KRiShNa consciousness)
അസംശയം = without doubt
സമഗ്രം = completely
മാം = Me
യഥാ = how
ജ്ഞാസ്യസി = you can know
തത് = that
ശൃണു = try to hear.
ജ്ഞാനം = phenomenal knowledge
തേ = unto you
അഹം = I
സ = with
വിജ്ഞാനം = numinous knowledge
ഇദം = this
വക്ഷ്യാമി = shall explain
അശേഷതഃ = in full
യത് = which
ജ്ഞാത്വാ = knowing
ന = not
ഇഹ = in this world
ഭൂയഃ = further
അന്യത് = anything more
ജ്ഞാതവ്യം = knowable
അവശിഷ്യതേ = remains.
മനുഷ്യാണാം = of men
സഹസ്രേഷു = out of many thousands
കശ്ചിത് = someone
യതതി = endeavors
സിദ്ധയേ = for perfection
യതതാം = of those so endeavoring
അപി = indeed
സിദ്ധാനാം = of those who have achieved perfection
കശ്ചിത് = someone
മാം = Me
വേത്തി = does know
തത്ത്വതഃ = in fact.
ഭൂമിഃ = earth
ആപഃ = water
അനലഃ = fire
വായുഃ = air
ഖം = ether
മനഃ = mind
ബുദ്ധിഃ = intelligence
ഏവ = certainly
ച = and
അഹങ്കാരഃ = false ego
ഇതി = thus
ഇയം = all these
മേ = My
ഭിന്നാ = separated
പ്രകൃതിഃ = energies
അഷ്ടധാ = eightfold.
അപരാ = inferior
ഇയം = this
ഇതഃ = besides this
തു = but
അന്യാം = another
പ്രകൃതിം = energy
വിദ്ധി = just try to understand
മേ = My
പരം = superior
ജിവഭൂതാം = comprising the living entities
മഹാബാഹോ = O mighty-armed one
യയാ = by whom
ഇദം = this
ധാര്യതേ = is utilized or exploited
ജഗത് = the material world.
ഏതത് = these two natures
യോനീനി = whose source of birth
ഭൂതാനി = everything created
സർവാണി = all
ഇതി = thus
ഉപധാരയ = know
അഹം = I
കൃത്സ്നസ്യ = all-inclusive
ജഗതഃ = of the world
പ്രഭവഃ = the source of manifestation
പ്രലയഃ = annihilation
തഥാ = as well as.
മത്തഃ = beyond Me
പരതരം = superior
ന = not
അന്യത് കിഞ്ചിത് = anything else
അസ്തി = there is
ധനഞ്ജയ = O conqueror of wealth
മയി = in Me
സർവം = all that be
ഇദം = which we see
പ്രോതം = is strung
സൂത്രേ = on a thread
മണിഗണാഃ = pearls
ഇവ = like.
രസഃ = taste
അഹം = I
അപ്സു = in water
കൗന്തേയ = O son of Kunti
പ്രഭാ = the light
അസ്മി = I am
ശശിസൂര്യയോഃ = of the moon and the sun
പ്രണവഃ = the three letters a-u-m
സർവ = in all
വേദേഷു = the Vedas
ശബ്ദഃ = sound vibration
ഖേ = in the ether
പൗരുഷം = ability
നൃഷു = in men.
പുണ്യഃ = original
ഗന്ധഃ = fragrance
പൃഥിവ്യാം = in the earth
ച = also
തേജഃ = heat
ച = also
അസ്മി = I am
വിഭാവസൗ = in the fire
ജീവനം = life
സർവ = in all
ഭൂതേഷു = living entities
തപഃ = penance
ച = also
അസ്മി = I am
തപസ്വിഷു = in those who practice penance.
ബീജം = the seed
മാം = Me
സർവഭൂതാനാം = of all living entities
വിദ്ധി = try to understand
പാർഥ = O son of Pritha
സനാതനം = original, eternal
ബുദ്ധിഃ = intelligence
ബുദ്ധിമതാം = of the intelligent
അസ്മി = I am
തേജഃ = prowess
തേജസ്വിനാം = of the powerful
അഹം = I am.
ബലം = strength
ബലവതാം = of the strong
ച = and
അഹം = I am
കാമ = passion
രാഗ = and attachment
വിവർജിതം = devoid of
ധർമാവിരുദ്ധഃ = not against religious principles
ഭൂതേഷു = in all beings
കാമഃ = sex life
അസ്മി = I am
ഭരതർഷഭ = O lord of the Bharatas.
യേ = all which
ച = and
ഏവ = certainly
സാത്ത്വികാഃ = in goodness
ഭാവഃ = states of being
രാജസഃ = in the mode of passion
താമസാഃ = in the mode of ignorance
ച = also
യേ = all which
മത്തഃ = from Me
ഏവ = certainly
ഇതി = thus
താൻ = those
വിദ്ധി = try to know
ന = not
തു = but
അഹം = I
തേഷു = in them
തേ = they
മയി = in Me.
ത്രിഭിഃ = three
ഗുണമയൈഃ = consisting of the gunas
ഭാവൈഃ = by the states of being
ഏഭിഃ = all these
സർവം = whole
ഇദം = this
ജഗത് = universe
മോഹിതം = deluded
നാഭിജാനാതി = does not know
മാം = Me
ഏഭ്യഃ = above these
പരം = the Supreme
അവ്യയം = inexhaustible.
ദൈവീ = transcendental
ഹി = certainly
ഏഷാ = this
ഗുണമയീ = consisting of the three modes of material nature
മമ = My
മായാ = energy
ദുരത്യയാ = very difficult to overcome
മാം = unto Me
ഏവ = certainly
യേ = those who
പ്രപദ്യന്തേ = surrender
മായാമേതാം = this illusory energy
തരന്തി = overcome
തേ = they.
ന = not
മാം = unto Me
ദുഷ്കൃതിനഃ = miscreants
മൂഢഃ = foolish
പ്രപദ്യന്തേ = surrender
നരാധമാഃ = lowest among mankind
മായയാ = by the illusory energy
അപഹൃത = stolen
ജ്ഞാനഃ = whose knowledge
ആസുരം = demonic
ഭാവം = nature
ആശ്രിതാഃ = accepting.
ചതുർവിധാഃ = four kinds of
ഭജന്തേ = render services
മാം = unto Me
ജനാഃ = persons
സുകൃതിനഃ = those who are pious
അർജുന = O Arjuna
ആർതഃ = the distressed
ജിജ്ഞാസുഃ = the inquisitive
അർഥാർഥീ = one who desires material gain
ജ്ഞാനീ = one who knows things as they are
ച = also
ഭരതർഷഭ = O great one amongst the descendants of Bharata.
തേഷാം = out of them
ജ്ഞാനീ = one in full knowledge
നിത്യയുക്തഃ = always engaged
ഏക = only
ഭക്തിഃ = in devotional service
വിശിഷ്യതേ = is special
പ്രിയഃ = very dear
ഹി = certainly
ജ്ഞാനിനഃ = to the person in knowledge
അത്യർഥം = highly
അഹം = I am
സഃ = he
ച = also
മമ = to Me
പ്രിയഃ = dear.
ഉദാരാഃ = magnanimous
സർവ = all
ഏവ = certainly
ഏതേ = these
ജ്ഞാനീ = one who is in knowledge
തു = but
ആത്മൈവ = just like Myself
മേ = My
മതം = opinion
ആസ്ഥിതഃ = situated
സഃ = he
ഹി = certainly
യുക്താത്മാ = engaged in devotional service
മാം = in Me
ഏവ = certainly
അനുത്തമാം = the highest
ഗതിം = destination.
ബഹൂനാം = many
ജന്മനാം = repeated births and deaths
അന്തേ = after
ജ്ഞാനവാൻ = one who is in full knowledge
മാം = unto Me
പ്രപദ്യതേ = surrenders
വാസുദേവഃ = the Personality of Godhead, KRiShNa
സർവം = everything
ഇതി = thus
സഃ = that
മഹാത്മാ = great soul
സുദുർലഭഃ = very rare to see.
കാമൈഃ = by desires
തൈസ്തൈഃ = various
ഹൃത = deprived of
ജ്ഞാനാഃ = knowledge
പ്രപദ്യന്തേ = surrender
അന്യ = to other
ദേവതാഃ = demigods
തം തം = corresponding
നിയമം = regulations
ആസ്ഥായ = following
പ്രകൃത്യാ = by nature
നിയതാഃ = controlled
സ്വയാ = by their own.
യസ്യ = whoever
യാം യാം = whichever
തനും = form of a demigod
ഭക്തഃ = devotee
ശ്രദ്ധയാ = with faith
അർചിതും = to worship
ഇച്ഛതി = desires
തസ്യ തസ്യ = to him
അചലം = steady
ശ്രദ്ധാം = faith
താം = that
ഏവ = surely
വിദധാമി = give
അഹം = I.
സഃ = he
തയാ = with that
ശ്രദ്ധയാ = inspiration
യുക്തഃ = endowed
തസ്യ = of that demigod
ആരാധനം = for the worship
ഈഹതേ = he aspires
ലഭതേ = obtains
ച = and
തതഃ = from that
കാമാൻ = his desires
മയാ = by Me
ഏവ = alone
വിഹിതാൻ = arranged
ഹി = certainly
താൻ = those.
അന്തവത് = perishable
തു = but
ഫലം = fruit
തേഷാം = their
തത് = that
ഭവതി = becomes
അൽപമേധസാം = of those of small intelligence
ദേവാൻ = to the demigods
ദേവയജഃ = the worshipers of the demigods
യാന്തി = go
മത് = My
ഭക്താഃ = devotees
യാന്തി = go
മാം = to Me
അപി = also.
അവ്യക്തം = nonmanifested
വ്യക്തിം = personality
ആപന്നം = achieved
മന്യന്തേ = think
മാം = Me
അബുദ്ധയഃ = less intelligent persons
പരം = supreme
ഭാവം = existence
അജാനന്തഃ = without knowing
മമ = My
അവ്യയം = imperishable
അനുത്തമം = the finest.
ന = nor
അഹം = I
പ്രകാശഃ = manifest
സർവസ്യ = to everyone
യോഗമായാ = by internal potency
സമാവൃതഃ = covered
മൂഢഃ = foolish
അയം = these
ന = not
അഭിജാനാതി = can understand
ലോകഃ = persons
മാം = Me
അജം = unborn
അവ്യയം = inexhaustible.
വേദ = know
അഹം = I
സമതീതാനി = completely past
വർതമാനാനി = present
ച = and
അർജുന = O Arjuna
ഭവിഷ്യാണി = future
ച = also
ഭൂതാനീ = all living entities
മാം = Me
തു = but
വേദ = knows
ന = not
കശ്ചന = anyone.
ഇച്ഛാ = desire
ദ്വേഷ = and hate
സമുത്ഥേന = arisen from
ദ്വന്ദ്വ = of duality
മോഹേന = by the illusion
ഭാരത = O scion of Bharata
സർവ = all
ഭൂതാനീ = living entities
സമ്മോഹം = into delusion
സർഗേ = while taking birth
യാന്തി = go
പരന്തപ = O conqueror of enemies.
യേഷാം = whose
തു = but
അന്തഗതം = completely eradicated
പാപം = sin
ജനാനാം = of the persons
പുണ്യ = pious
കർമണാം = whose previous activities
തേ = they
ദ്വന്ദ്വ = of duality
മോഹ = delusion
നിർമുക്താഃ = free from
ഭജന്തേ = engage in devotional service
മാം = to Me
ദൃഢവ്രതാഃ = with determination.
ജരാ = from old age
മരണ = and death
മോക്ഷായ = for the purpose of liberation
മാം = Me
ആശ്രിത്യ = taking shelter of
യതന്തി = endeavor
യേ = all those who
തേ = such persons
ബ്രഹ്മ = Brahman
തത് = actually that
വിദുഃ = they know
കൃത്സ്നം = everything
അധ്യാത്മം = transcendental
കർമ = activities
ച = also
അഖിലം = entirely.
സാധിഭൂത = and the governing principle of the material manifestation
അധിദൈവം = governing all the demigods
മാം = Me
സാധിയജ്ഞം = and governing all sacrifices
ച = also
യേ = those who
വിദുഃ = know
പ്രയാണ = of death
കാലേ = at the time
അപി = even
ച = and
മാം = Me
തേ = they
വിദുഃ = know
യുക്തചേതസഃ = their minds engaged in Me.

End of 7.30

അർജുന ഉവാച = Arjuna said
കിം = what
തത് = that
ബ്രഹ്മ = Brahman
കിം = what
അധ്യാത്മം = the self
കിം = what
കർമ = fruitive activities
പുരുഷോത്തമ = O Supreme Person
അധിഭൂതം = the material manifestation
ച = and
കിം = what
പ്രോക്തം = is called
അധിദൈവം = the demigods
കിം = what
ഉച്യതേ = is called.
അധിയജ്ഞഃ = the Lord of sacrifice
കഥം = how
കഃ = who
അത്ര = here
ദേഹേ = in the body
അസ്മിൻ = this
മധുസൂദന = O Madhusudana
പ്രയാണകാലേ = at the time of death
ച = and
കഥം = how
ജ്ഞേയോസി = You can be known
നിയതാത്മഭിഃ = by the self-controlled.
ശ്രീഭഗവാനുവാച = the Supreme Personality of Godhead said
അക്ഷരം = indestructible
ബ്രഹ്മ = Brahman
പരമം = transcendental
സ്വഭാവഃ = eternal nature
അധ്യാത്മം = the self
ഉച്യതേ = is called
ഭൂതഭാവോദ്ഭവകരഃ = producing the material bodies of the living entities
വിസർഗഃ = creation
കർമ = fruitive activities
സഞ്ജ്ഞിതഃ = is called.
അധിഭൂതം = the physical manifestation
ക്ഷരഃ = constantly changing
ഭാവഃ = nature
പുരുഷഃ = the universal form
ച = and
അധിദൈവതം = called adhidaiva
അധിയജ്ഞഃ = the Supersoul
അഹം = I (KRiShNa)
ഏവ = certainly
അത്ര = in this
ദേഹേ = body
ദേഹഭൃതാം = of the embodied
വര = O best.
അന്തകാലേ = at the end of life
ച = also
മാം = Me
ഏവ = certainly
സ്മരൻ = remembering
മുക്ത്വാ = quitting
കലേവരം = the body
യഃ = he who
പ്രയാതി = goes
സഃ = he
മദ്ഭാവം = My nature
യാതി = achieves
ന = not
അസ്തി = there is
അത്ര = here
സംശയഃ = doubt.
യം യം = whatever
വാപി = at all
സ്മരൻ = remembering
ഭാവം = nature
ത്യജതി = gives up
അന്തേ = at the end
കലേവരം = this body
തം തം = similar
ഏവ = certainly
ഏതി = gets
കൗന്തേയ = O son of Kunti
സദാ = always
തത് = that
ഭാവ = state of being
ഭാവിതാഃ = remembering.
തസ്മാത് = therefore
സർവേഷു = at all
കാലേഷു = times
മാം = Me
അനുസ്മര = go on remembering
യുധ്യ = fight
ച = also
മയി = unto Me
അർപിത = surrendering
മനഃ = mind
ബുദ്ധിഃ = intellect
മാം = unto Me
ഏവ = surely
ഏഷ്യസി = you will attain
അസംശയഃ = beyond a doubt.
അഭ്യാസയോഗ = by practice
യുക്തേന = being engaged in meditation
ചേതസാ = by the mind and intelligence
നാന്യഗാമിനാ = without their being deviated
പരമം = the Supreme
പുരുഷം = Personality of Godhead
ദിവ്യം = transcendental
യാതി = one achieves
പാർഥ = O son of Pritha
അനുചിന്തയൻ = constantly thinking of.
കവിം = the one who knows everything
പുരാണം = the oldest
അനുശാസിതാരം = the controller
അണോഃ = than the atom
അണീയാംസം = smaller
അനുസ്മരേത് = always thinks of
യഃ = one who
സർവസ്യ = of everything
ധാതാരം = the maintainer
അചിന്ത്യ = inconceivable
രൂപം = whose form
ആദിത്യവർണം = luminous like the sun
തമസഃ = to darkness
പരസ്താത് = transcendental.
പ്രയാണകാലേ = at the time of death
മനസാ = by the mind
അചലേന = without its being deviated
ഭക്ത്യാ = in full devotion
യുക്തഃ = engaged
യോഗബലേന = by the power of mystic yoga
ച = also
ഏവ = certainly
ഭ്രുവോഃ = the two eyebrows
മധ്യേ = between
പ്രാണം = the life air
ആവേശ്യ = establishing
സമ്യക് = completely
സഃ = he
തം = that
പരം = transcendental
പുരുഷം = Personality of Godhead
ഉപൈതി = achieves
ദിവ്യം = in the spiritual kingdom.
യത് = that which
അക്ഷരം = syllable om
വേദവിദഃ = persons conversant with the Vedas
വദന്തി = say
വിശന്തി = enter
യത് = in which
യതയഃ = great sages
വീതരാഗാഃ = in the renounced order of life
യത് = that which
ഇച്ഛന്തഃ = desiring
ബ്രഹ്മചര്യം = celibacy
ചരന്തി = practice
തത് = that
തേ = unto you
പദം = situation
സംഗ്രഹേണ = in summary
പ്രവക്ഷ്യേ = I shall explain.
സർവദ്വാരാണി = all the doors of the body
സംയമ്യ = controlling
മനഃ = the mind
ഹൃദി = in the heart
നിരുധ്യ = confining
ച = also
മൂർധ്നി = on the head
ആധായ = fixing
ആത്മനഃ = of the soul
പ്രാണം = the life air
ആസ്ഥിതഃ = situated in
യോഗധാരണാം = the yogic situation.
ഓം = the combination of letters om (omkara)
ഇതി = thus
ഏകാക്ഷരം = the one syllable
ബ്രഹ്മ = absolute
വ്യാഹരൻ = vibrating
മാം = Me (KRiShNa)
അനുസ്മരൻ = remembering
യഃ = anyone who
പ്രയാതി = leaves
ത്യജൻ = quitting
ദേഹം = this body
സഃ = he
യാതി = achieves
പരമാം = the supreme
ഗതിം = destination.
അനന്യചേതാഃ = without deviation of the mind
സതതം = always
യഃ = anyone who
മാം = Me (KRiShNa)
സ്മരതി = remembers
നിത്യശഃ = regularly
തസ്യ = to him
അഹം = I am
സുലഭഃ = very easy to achieve
പാർഥ = O son of Pritha
നിത്യ = regularly
യുക്തസ്യ = engaged
യോഗിനഃ = for the devotee.
മാം = Me
ഉപേത്യ = achieving
പുനഃ = again
ജന്മ = birth
ദുഃഖാലയം = place of miseries
അശാശ്വതം = temporary
ന = never
ആപ്നുവന്തി = attain
മഹാത്മനഃ = the great souls
സംസിദ്ധിം = perfection
പരമാം = ultimate
ഗതാഃ = having achieved.
ആബ്രഹ്മഭുവനാത് = up to the Brahmaloka planet
ലോകാഃ = the planetary systems
പുനഃ = again
ആവർതിനഃ = returning
അർജുന = O Arjuna
മാം = unto Me
ഉപേത്യ = arriving
തു = but
കൗന്തേയ = O son of Kunti
പുനർജന്മ = rebirth
ന = never
വിദ്യതേ = takes place.
സഹസ്ര = one thousand
യുഗ = millenniums
പര്യന്തം = including
അഹഃ = day
യത് = that which
ബ്രഹ്മണഃ = of Brahma
വിദുഃ = they know
രാത്രിം = night
യുഗ = millenniums
സഹസ്രാന്താം = similarly, ending after one thousand
തേ = they
അഹോരാത്ര = day and night
വിദഃ = who understand
ജനാഃ = people.
അവ്യക്താത് = from the unmanifest
വ്യക്തയഃ = living entities
സർവഃ = all
പ്രഭവന്തി = become manifest
അഹരാഗമേ = at the beginning of the day
രാത്ര്യാഗമേ = at the fall of night
പ്രലീയന്തേ = are annihilated
തത്ര = into that
ഏവ = certainly
അവ്യക്ത = the unmanifest
സഞ്ജ്ഞകേ = which is called.
ഭൂതഗ്രാമഃ = the aggregate of all living entities
സഃ = these
ഏവ = certainly
അയം = this
ഭൂത്വാ ഭൂത്വാ = repeatedly taking birth
പ്രലീയതേ = is annihilated
രാത്രി = of night
ആഗമേ = on the arrival
അവശഃ = automatically
പാർഥ = O son of Pritha
പ്രഭവതി = is manifest
അഹഃ = of daytime
ആഗമേ = on the arrival.
പരഃ = transcendental
തസ്മാത് = to that
തു = but
ഭാവഃ = nature
അന്യഃ = another
അവ്യക്തഃ = unmanifest
അവ്യക്താത് = to the unmanifest
സനാതനഃ = eternal
യഃ സഃ = that which
സർവേഷു = all
ഭൂതേഷു = manifestation
നശ്യാത്സു = being annihilated
ന = never
വിനശ്യതി = is annihilated.
അവ്യക്തഃ = unmanifested
അക്ഷരഃ = infallible
ഇതി = thus
ഉക്തഃ = is said
തം = that
ആഹുഃ = is known
പരമാം = the ultimate
ഗതിം = destination
യം = which
പ്രാപ്യ = gaining
ന = never
നിവർതന്തേ = come back
തത് = that
ധാമ = abode
പരമം = supreme
മമ = My.
പുരുഷഃ = the Supreme Personality
സഃ = He
പരഃ = the Supreme, than whom no one is greater
പാർഥ = O son of Pritha
ഭക്ത്യാ = by devotional service
ലഭ്യഃ = can be achieved
തു = but
അനന്യയാ = unalloyed, undeviating
യസ്യ = whom
അന്തഃസ്ഥാനി = within
ഭൂതാനീ = all of this material manifestation
യേന = by whom
സർവം = all
ഇദം = whatever we can see
തതം = is pervaded.
യത്ര = at which
കാലേ = time
തു = and
അനാവൃത്തിം = no return
ആവൃത്തിം = return
ച = also
ഏവ = certainly
യോഗിനഃ = different kinds of mystics
പ്രയാതാഃ = having departed
യാന്തി = attain
തം = that
കാലം = time
വക്ഷ്യാമി = I shall describe
ഭരതർഷഭ = O best of the Bharatas.
അഗ്നിഃ = fire
ജ്യോതിഃ = light
അഹഃ = day
ശുക്ലഃ = the white fortnight
ഷൺമാസാഃ = the six months
ഉത്തരായണം = when the sun passes on the northern side
തത്ര = there
പ്രയാതാഃ = those who pass away
ഗച്ഛന്തി = go
ബ്രഹ്മ = to the Absolute
ബ്രഹ്മവിദഃ = who know the Absolute
ജനാഃ = persons.
ധുമഃ = smoke
രാത്രിഃ = night
തഥാ = also
കൃഷ്ണഃ = the fortnight of the dark moon
ഷൺമാസാഃ = the six months
ദക്ഷിണായനം = when the sun passes on the southern side
തത്ര = there
ചാന്ദ്രമസം = the moon planet
ജ്യോതിഃ = the light
യോഗീ = the mystic
പ്രാപ്യ = achieving
നിവർതതേ = comes back.
ശുക്ല = light
കൃഷ്ണേ = and darkness
ഗതി = ways of passing
ഹി = certainly
ഏതേ = these two
ജഗതഃ = of the material world
ശാശ്വതേ = of the Vedas
മതേ = in the opinion
ഏകയാ = by one
യാതി = goes
അനാവൃത്തിം = to no return
അന്യയാ = by the other
ആവർതതേ = comes back
പുനഃ = again.
ന = never
ഏതേ = these two
സൃതീ = different paths
പാർഥ = O son of Pritha
ജാനൻ = even if he knows
യോഗീ = the devotee of the Lord
മുഹ്യതി = is bewildered
കശ്ചന = any
തസ്മാത് = therefore
സർവേഷു കാലേഷു = always
യോഗയുക്തഃ = engaged in KRiShNa consciousness
ഭവ = just become
അർജുന = O Arjuna.
വേദേഷു = in the study of the Vedas
യജ്ഞേഷു = in the performances of yajna, sacrifice
തപഃസു = in undergoing different types of austerities
ച = also
ഏവ = certainly
ദാനേഷു = in giving charities
യത് = that which
പുണ്യഫലം = result of pious work
പ്രദിഷ്ടം = indicated
അത്യേതി = surpasses
തത് സർവം = all those
ഇദം = this
വിദിത്വാ = knowing
യോഗീ = the devotee
പരം = supreme
സ്ഥാനം = abode
ഉപൈതി = achieves
ച = also
ആദ്യം = original.

End of 8.28

ശ്രീഭഗവാനുവാച = the Supreme Personality of Godhead said
ഇദം = this
തു = but
തേ = unto you
ഗുഹ്യതമം = the most confidential
പ്രവക്ഷ്യാമി = I am speaking
അനസുയവേ = to the nonenvious
ജ്ഞാനം = knowledge
വിജ്ഞാന = realized knowledge
സഹിതം = with
യത് = which
ജ്ഞാത്വാ = knowing
മോക്ഷ്യസേ = you will be released
അശുഭാത് = from this miserable material existence.
രാജവിദ്യാ = the king of education
രാജഗുഹ്യം = the king of confidential knowledge
പവിത്രം = the purest
ഇദം = this
ഉത്തമം = transcendental
പ്രത്യക്ഷ = by direct experience
അവഗമം = understood
ധർമ്യം = the principle of religion
സുസുഖം = very happy
കർതും = to execute
അവ്യയം = everlasting.
അശ്രദ്ദധാനാഃ = those who are faithless
പുരുഷാഃ = such persons
ധർമസ്യ = toward the process of religion
അസ്യ = this
പരന്തപ = O killer of the enemies
അപ്രാപ്യ = without obtaining
മാം = Me
നിവർതന്തേ = come back
മൃത്യു = of death
സംസാര = in material existence
വർത്മനി = on the path.
മയാ = by Me
തതം = pervaded
ഇദം = this
സർവം = all
ജഗത് = cosmic manifestation
അവ്യക്തമൂർതിനാ = by the unmanifested form
മത്സ്ഥാനി = in Me
സർവഭൂതാനീ = all living entities
ന = not
ച = also
അഹം = I
തേഷു = in them
അവസ്ഥിതഃ = situated.
ന = never
ച = also
മത്സ്ഥാനി = situated in Me
ഭൂതാനി = all creation
പശ്യ = just see
മേ = My
യോഗമൈശ്വരം = inconceivable mystic power
ഭൂതഭൃത് = the maintainer of all living entities
ന = never
ച = also
ഭൂതസ്ഥഃ = in the cosmic manifestation
മമ = My
ആത്മാ = Self
ഭൂതഭാവനഃ = the source of all manifestations.
യഥാ = just as
ആകാശസ്ഥിതഃ = situated in the sky
നിത്യം = always
വായുഃ = the wind
സർവത്രഗഃ = blowing everywhere
മഹാൻ = great
തഥാ = similarly
സർവാണി ഭൂതാനി = all created beings
മത്സ്ഥാനി = situated in Me
ഇതി = thus
ഉപധാരയ = try to understand.
സർവഭൂതാനി = all created entities
കൗന്തേയ = O son of Kunti
പ്രകൃതിം = nature
യാന്തി = enter
മാമികാം = My
കൽപക്ഷയേ = at the end of the millennium
പുനഃ = again
താനി = all those
കൽപാദൗ = in the beginning of the millennium
വിസൃജാമി = create
അഹം = I.
പ്രകൃതിം = the material nature
സ്വാം = of My personal Self
അവഷ്ടഭ്യ = entering into
വിസൃജാമി = I create
പുനഃ പുനഃ = again and again
ഭൂതഗ്രാമം = all the cosmic manifestations
ഇമം = these
കൃത്സ്നം = in total
അവസം = automatically
പ്രകൃതേഃ = of the force of nature
വശാത് = under obligation.
ന = never
ച = also
മാം = Me
താനി = all those
കർമാണി = activities
നിബധ്നന്തി = bind
ധനഞ്ജയ = O conqueror of riches
ഉദാസീനവത് = as neutral
ആസിനം = situated
അസക്തം = without attraction
തേഷു = for those
കർമസു = activities.
മയാ = by Me
അധ്യക്ഷേണ = by superintendence
പ്രകൃതിഃ = material nature
സൂയതേ = manifests
സ = with both
ചരാചരം = the moving and the nonmoving
ഹേതുനാ = for the reason
അനേന = this
കൗന്തേയ = O son of Kunti
ജഗത് = the cosmic manifestation
വിപരിവർതതേ = is working.
അവജാനന്തി = deride
മാം = Me
മൂഢാഃ = foolish men
മാനുഷീം = in a human form
തനും = a body
ആശ്രിതം = assuming
പരം = transcendental
ഭാവം = nature
അജാനന്തഃ = not knowing
മമ = My
ഭൂത = of everything that be
മഹേശ്വരം = the supreme proprietor.
മോഘാശാഃ = baffled in their hopes
മോഘകർമാണഃ = baffled in fruitive activities
മോഘജ്ഞാനാഃ = baffled in knowledge
വിചേതസഃ = bewildered
രാക്ഷസീം = demonic
ആസുരീം = atheistic
ച = and
ഏവ = certainly
പ്രകൃതിം = nature
മോഹിനീം = bewildering
ശ്രിതാഃ = taking shelter of.
മഹാത്മാനഃ = the great souls
തു = but
മാം = unto Me
പാർഥ = O son of Pritha
ദൈവീം = divine
പ്രകൃതിം = nature
ആശ്രിതാഃ = having taken shelter of
ഭജന്തി = render service
അനന്യമനസഃ = without deviation of the mind
ജ്ഞാത്വാ = knowing
ഭൂത = of creation
ആദിം = the origin
അവ്യയം = inexhaustible.
സതതം = always
കീർതയന്തഃ = chanting
മാം = about Me
യതന്തഃ = fully endeavoring
ച = also
ദൃഢവ്രതാഃ = with determination
നമസ്യന്തഃ = offering obeisances
ച = and
മാം = Me
ഭക്ത്യാ = in devotion
നിത്യയുക്താഃ = perpetually engaged
ഉപാസതേ = worship.
ജ്ഞാനയജ്ഞേന = by cultivation of knowledge
ച = also
അപി = certainly
അന്യേ = others
യജന്തഃ = sacrificing
മാം = Me
ഉപാസതേ = worship
ഏകത്വേന = in oneness
പൃഥക്ത്വേന = in duality
ബഹുധാ = in diversity
വിശ്വതോമുഖം = and in the universal form.
അഹം = I
ക്രതുഃ = Vedic ritual
അഹം = I
യജ്ഞഃ = smrti sacrifice
സ്വധാ = oblation
അഹം = I
അഹം = I
ഔഷധം = healing herb
മന്ത്രഃ = transcendental chant
അഹം = I
അഹം = I
ഏവ = certainly
ആജ്യം = melted butter
അഹം = I
അഗ്നിഃ = fire
അഹം = I
ഹുതം = offering.
പിതാ = father
അഹം = I
അസ്യ = of this
ജഗതഃ = universe
മാതാ = mother
ധാതാ = supporter
പിതാമഹഃ = grandfather
വേദ്യം = what is to be known
പവിത്രം = that which purifies
ഓങ്കാര = the syllable om
ഋക് = the Rg Veda
സാമ = the Sama Veda
യജുഃ = the Yajur Veda
ഏവ = certainly
ച = and.
ഗതിഃ = goal
ഭർതാ = sustainer
പ്രഭുഃ = Lord
സക്ഷീ = witness
നിവാസഃ = abode
ശരണം = refuge
സുഹൃത് = most intimate friend
പ്രഭവഃ = creation
പ്രലയഃ = dissolution
സ്ഥാനം = ground
നിധാനം = resting place
ബീജം = seed
അവ്യയം = imperishable.
തപാമി = give heat
അഹം = I
അഹം = I
വർഷം = rain
നിഗൃഹ്ണാമി = withhold
ഉത്സൃജാമി = send forth
ച = and
അമൃതം = immortality
ച = and
ഏവ = certainly
മൃത്യുഃ = death
ച = and
സത് = spirit
അസത് = matter
ച = and
അഹം = I
അർജുന = O Arjuna.
ത്രൈവിദ്യഃ = the knowers of the three Vedas
മാം = Me
സോമപാഃ = drinkers of soma juice
പൂത = purified
പാപാഃ = of sins
യജ്ഞൈഃ = with sacrifices
ഇഷ്ട്വാ = worshiping
സ്വർഗതിം = passage to heaven
പ്രാർഥയന്തേ = pray for
തേ = they
പുണ്യം = pious
ആസാദ്യ = attaining
സുരേന്ദ്ര = of Indra
ലോകം = the world
അശ്നന്തി = enjoy
ദിവ്യാൻ = celestial
ദിവി = in heaven
ദേവഭോഗാൻ = the pleasures of the gods.
തേ = they
തം = that
ഭുക്ത്വാ = enjoying
സ്വർഗലോകം = heaven
വിശാലം = vast
ക്ഷീണേ = being exhausted
പുണ്യേ = the results of their pious activities
മർത്യലോകം = to the mortal earth
വിശന്തി = fall down
ഏവം = thus
ത്രയീ = of the three Vedas
ധർമം = doctrines
അനുപ്രപന്നാഃ = following
ഗതാഗതം = death and birth
കാമകാമാഃ = desiring sense enjoyments
ലഭന്തേ = attain.
അനന്യാഃ = having no other object
ചിന്തയന്തഃ = concentrating
മാം = on Me
യേ = those who
ജനാഃ = persons
പര്യുപാസതേ = properly worship
തേഷാം = of them
നിത്യ = always
അഭിയുക്താനാം = fixed in devotion
യോഗ = requirements
ക്ഷേമം = protection
വഹാമി = carry
അഹം = I.
യേ = those who
അപി = also
അന്യ = of other
ദേവതാ = gods
ഭക്താഃ = devotees
യജന്തേ = worship
ശ്രദ്ധയാന്വിതാഃ = with faith
തേ = they
അപി = also
മാം = Me
ഏവ = only
കൗന്തേയ = O son of Kunti
യജന്തി = they worship
അവിധിപൂർവകം = in a wrong way.
അഹം = I
ഹി = surely
സർവ = of all
യജ്ഞാനാം = sacrifices
ഭോക്താ = the enjoyer
ച = and
പ്രഭുഃ = the Lord
ഏവ = also
ച = and
ന = not
തു = but
മാം = Me
അഭിജാനന്തി = they know
തത്ത്വേന = in reality
അതഃ = therefore
ച്യവന്തി = fall down
തേ = they.
യാന്തി = go
ദേവവ്രതാഃ = worshipers of demigods
ദേവാൻ = to the demigods
പിതൄൻ = to the ancestors
യാന്തി = go
പിതൃവ്രതാഃ = worshipers of ancestors
ഭൂതാനീ = to the ghosts and spirits
യാന്തി = go
ഭൂതേജ്യാഃ = worshipers of ghosts and spirits
യാന്തി = go
മത് = My
യജിനഃ = devotees
അപി = but
മാം = unto Me.
പത്രം = a leaf
പുഷ്പം = a flower
ഫലം = a fruit
തോയം = water
യഃ = whoever
മേ = unto Me
ഭക്ത്യാ = with devotion
പ്രയച്ഛതി = offers
തത് = that
അഹം = I
ഭക്ത്യുപഹൃതം = offered in devotion
അശ്നാമി = accept
പ്രയതാത്മനഃ = from one in pure consciousness.
യത് = whatever
കരോസി = you do
യത് = whatever
അശ്നാസി = you eat
യത് = whatever
ജുഹോസി = you offer
ദദാസി = you give away
യത് = whatever
യത് = whatever
തപസ്യസി = austerities you perform
കൗന്തേയ = O son of Kunti
തത് = that
കുരുഷ്വ = do
മത് = unto Me
അർപണം = as an offering.
ശുഭ = from auspicious
അശുഭ = and inauspicious
ഫലൈഃ = results
ഏവം = thus
മോക്ഷ്യസേ = you will become free
കർമ = of work
ബന്ധനൈഃ = from the bondage
സംന്യാസ = of renunciation
യോഗ = the yoga
യുക്താത്മ = having the mind firmly set on
വിമുക്തഃ = liberated
മാം = to Me
ഉപൈഷ്യസി = you will attain.
സമഃ = equally disposed
അഹം = I
സർവഭൂതേഷു = to all living entities
ന = no one
മേ = to Me
ദ്വേഷ്യഃ = hateful
അസ്തി = is
ന = nor
പ്രിയഃ = dear
യേ = those who
ഭജന്തി = render transcendental service
തു = but
മാം = unto Me
ഭക്ത്യാ = in devotion
മയി = are in Me
തേ = such persons
തേഷു = in them
ച = also
അപി = certainly
അഹം = I.
അപി = even
ചേത് = if
സുദുരാചാരഃ = one committing the most abominable actions
ഭജതേ = is engaged in devotional service
മാം = unto Me
അനന്യഭാക് = without deviation
സാധുഃ = a saint
ഏവ = certainly
സഃ = he
മന്തവ്യഃ = is to be considered
സമ്യക് = completely
വ്യവസിതഃ = situated in determination
ഹി = certainly
സഃ = he.
ക്ഷിപ്രം = very soon
ഭവതി = becomes
ധർമാത്മാ = righteous
ശശ്വച്ഛാന്തിം = lasting peace
നിഗച്ഛതി = attains
കൗന്തേയ = O son of Kunti
പ്രതിജാനീഹി = declare
ന = never
മേ = My
ഭക്തഃ = devotee
പ്രണശ്യതി = perishes.
മാം = of Me
ഹി = certainly
പാർഥ = O son of Pritha
വ്യപാശ്രിത്യ = particularly taking shelter
യേ = those who
അപി = also
സ്യുഃ = are
പാപയോനയഃ = born of a lower family
സ്ത്രിയഃ = women
വൈശ്യഃ = mercantile people
തഥാ = also
ശൂദ്രഃ = lower-class men
തേഽപി = even they
യാന്തി = go
പരാം = to the supreme
ഗതിം = destination.
കിം = how much
പുനഃ = again
ബ്രാഹ്മണാഃ = brahmanas
പുണ്യാഃ = righteous
ഭക്താഃ = devotees
രാജർഷയഃ = saintly kings
തഥാ = also
അനിത്യം = temporary
അസുഖം = full of miseries
ലോകം = planet
ഇമം = this
പ്രാപ്യ = gaining
ഭജസ്വ = be engaged in loving service
മാം = unto Me.
മന്മനാഃ = always thinking of Me
ഭവ = become
മത് = My
ഭക്തഃ = devotee
മത് = My
യാജി = worshiper
മാം = unto Me
നമസ്കുരു = offer obeisances
മാം = unto Me
ഏവ = completely
ഏഷ്യസി = you will come
യുക്ത്വാ = being absorbed
ഏവം = thus
ആത്മാനം = your soul
മത്പരായണഃ = devoted to Me.

End of 9.34

ശ്രീഭഗവാനുവാച = the Supreme Personality of Godhead said
ഭൂയഃ = again
ഏവ = certainly
മഹാബാഹോ = O mighty-armed
ശൃണു = just hear
മേ = My
പരമം = supreme
വചഃ = instruction
യത് = that which
തേ = to you
അഹം = I
പ്രീയമാണായ = thinking you dear to Me
വക്ഷ്യാമി = say
ഹിതകാമ്യയാ = for your benefit.
ന = never
മേ = My
വിദുഃ = know
സുരഗണാഃ = the demigods
പ്രഭവം = origin, opulences
ന = never
മഹർഷയഃ = great sages
അഹം = I am
ആദിഃ = the origin
ഹി = certainly
ദേവാനാം = of the demigods
മഹർഷീണാം = of the great sages
ച = also
സർവശഃ = in all respects.
യഃ = anyone who
മാം = Me
അജം = unborn
അനാദിം = without beginning
ച = also
വേത്തി = knows
ലോക = of the planets
മഹേശ്വരം = the supreme master
അസമ്മൂഢഃ = undeluded
സഃ = he
മർത്യേഷു = among those subject to death
സർവപാപൈഃ = from all sinful reactions
പ്രമുച്യതേ = is delivered.
ബുദ്ധിഃ = intelligence
ജ്ഞാനം = knowledge
അസമ്മോഹഃ = freedom from doubt
ക്ഷമാ = forgiveness
സത്യം = truthfulness
ദമഃ = control of the senses
ശമഃ = control of the mind
സുഖം = happiness
ദുഃഖം = distress
ഭവഃ = birth
അഭാവഃ = death
ഭയം = fear
ച = also
അഭയം = fearlessness
ഏവ = also
ച = and
അഹിംസാ = nonviolence
സമതാ = equilibrium
തുഷ്ടിഃ = satisfaction
തപഃ = penance
ദാനം = charity
യശഃ = fame
അയശഃ = infamy
ഭവന്തി = come about
ഭാവാഃ = natures
ഭൂതാനാം = of living entities
മത്തഃ = from Me
ഏവ = certainly
പൃഥഗ്വിധാഃ = variously arranged.
മഹർഷയഃ = the great sages
സപ്ത = seven
പൂർവേ = before
ചത്വാരഃ = four
മനവഃ = Manus
തഥാ = also
മദ്ഭാവാഃ = born of Me
മാനസാഃ = from the mind
ജാതാഃ = born
യേഷാം = of them
ലോകേ = in the world
ഇമാഃ = all this
പ്രജാഃ = population.
ഏതാം = all this
വിഭൂതിം = opulence
യോഗം = mystic power
ച = also
മമ = of Mine
യഃ = anyone who
വേത്തി = knows
തത്ത്വതഃ = factually
സഃ = he
അവികൽപേന = without division
യോഗേന = in devotional service
യുജ്യതേ = is engaged
ന = never
അത്ര = here
സംശയഃ = doubt.
അഹം = I
സർവസ്യ = of all
പ്രഭവഃ = the source of generation
മത്തഃ = from Me
സർവം = everything
പ്രവർതതേ = emanates
ഇതി = thus
മത്വാ = knowing
ഭജന്തേ = become devoted
മാം = unto Me
ബുധാഃ = the learned
ഭാവസമന്വിതഃ = with great attention.
മച്ചിത്താഃ = their minds fully engaged in Me
മദ്ഗതപ്രാണാഃ = their lives devoted to Me
ബോധയന്തഃ = preaching
പരസ്പരം = among themselves
കഥയന്തഃ = talking
ച = also
മാം = about Me
നിത്യം = perpetually
തുഷ്യന്തി = become pleased
ച = also
രമന്തി = enjoy transcendental bliss
ച = also.
തേഷാം = unto them
സതതയുക്താനാം = always engaged
ഭജതാം = in rendering devotional service
പ്രീതിപൂർവകം = in loving ecstasy
ദദാമി = I give
ബുദ്ധിയോഗം = real intelligence
തം = that
യേന = by which
മാം = unto Me
ഉപയാന്തി = come
തേ = they.
തേഷാം = for them
ഏവ = certainly
അനുകമ്പാർഥം = to show special mercy
അഹം = I
അജ്ഞാനജം = due to ignorance
തമഃ = darkness
നാശയാമി = dispel
ആത്മഭാവ = within their hearts
സ്ഥഃ = situated
ജ്ഞാന = of knowledge
ദീപേന = with the lamp
ഭാസ്വതാ = glowing.
അർജുന ഉവാച = Arjuna said
പരം = supreme
ബ്രഹ്മ = truth
പരം = supreme
ധാമ = sustenance
പവിത്രം = pure
പരമം = supreme
ഭവാൻ = You
പുരുഷം = personality
ശാശ്വതം = original
ദിവ്യം = transcendental
ആദിദേവം = the original Lord
അജം = unborn
വിഭും = greatest
ആഹുഃ = say
ത്വാം = of You
ഋഷയഃ = sages
സർവേ = all
ദേവർഷിഃ = the sage among the demigods
നാരദഃ = Narada
തഥാ = also
അസിതഃ = Asita
ദേവലഃ = Devala
വ്യാസഃ = Vyasa
സ്വയം = personally
ച = also
ഏവ = certainly
ബ്രവീഷി = You are explaining
മേ = unto me.
സർവം = all
ഏതത് = this
ഋതം = truth
മന്യേ = I accept
യത് = which
മാം = unto me
വദസി = You tell
കേശവ = O KRiShNa
ന = never
ഹി = certainly
തേ = Your
ഭഗവാൻ = O Personality of Godhead
വ്യക്തിം = revelation
വിദുഃ = can know
ദേവാഃ = the demigods
ന = nor
ദാനവഃ = the demons.
സ്വയം = personally
ഏവ = certainly
ആത്മനാ = by Yourself
ആത്മാനം = Yourself
വേത്ഥ = know
ത്വം = You
പുരുഷോത്തമ = O greatest of all persons
ഭൂതഭാവന = O origin of everything
ഭൂതേശ = O Lord of everything
ദേവദേവ = O Lord of all demigods
ജഗത്പതേ = O Lord of the entire universe.
വക്തും = to say
അർഹസി = You deserve
അശേഷേണ = in detail
ദിവ്യാഃ = divine
ഹി = certainly
ആത്മ = Your own
വിഭൂതയഃ = opulences
യാഭിഃ = by which
വിഭൂതിഭിഃ = opulences
ലോകാൻ = all the planets
ഇമാൻ = these
ത്വാം = You
വ്യാപ്യ = pervading
തിഷ്ഠസി = remain.
കഥം = how
വിദ്യാമഹം = shall I know
യോഗിൻ = O supreme mystic
ത്വാം = You
സദാ = always
പരിചിന്തയൻ = thinking of
കേഷു = in which
കേഷു = in which
ച = also
ഭാവേഷു = natures cintyah
അസി = You are to be remembered
ഭഗവൻ = O Supreme
മയാ = by me.
വിസ്തരേണ = in detail
ആത്മനഃ = Your
യോഗം = mystic power
വിഭൂതിം = opulences
ച = also
ജനാർദന = O killer of the atheists
ഭൂയഃ = again
കഥയ = describe
തൃപ്തിഃ = satisfaction
ഹി = certainly
ശൃണ്വതഃ = hearing
നാസ്തി = there is not
മേ = my
അമൃതം = nectar.
ശ്രീഭഗവാനുവാച = the Supreme Personality of Godhead said
ഹന്ത = yes
തേ = unto you
കഥയിഷ്യാമി = I shall speak
ദിവ്യാഃ = divine
ഹി = certainly
ആത്മവിഭൂതയഃ = personal opulences
പ്രാധാന്യതഃ = which are principal
കുരുശ്രേഷ്ഠ = O best of the Kurus
നാസ്തി = there is not
അന്തഃ = limit
വിസ്തരസ്യ = to the extent
മേ = My.
അഹം = I
ആത്മാ = the soul
ഗുഡാകേശ = O Arjuna
സർവഭൂത = of all living entities
ആശയസ്ഥിതാഃ = situated within the heart
അഹം = I am
ആദിഃ = the origin
ച = also
മധ്യം = middle
ച = also
ഭൂതാനാം = of all living entities
അന്തഃ = end
ഏവ = certainly
ച = and.
ആദിത്യാനാം = of the Adityas
അഹം = I am
വിഷ്ണുഃ = the Supreme Lord
ജ്യോതീഷാം = of all luminaries
രവിഃ = the sun
അംശുമാൻ = radiant
മരീചിഃ = Marici
മരുതാം = of the Maruts
അസ്മി = I am
നക്ഷത്രാണാം = of the stars
അഹം = I am
ശശീ = the moon.
വേദാനാം = of all the Vedas
സാമവേദഃ = the Sama Veda
അസ്മി = I am
ദേവാനാം = of all the demigods
അസ്മി = I am
വാസവഃ = the heavenly king
ഇന്ദ്രിയാണാം = of all the senses
മനഃ = the mind
ച = also
അസ്മി = I am
ഭൂതാനാം = of all living entities
അസ്മി = I am
ചേതനാ = the living force.
രുദ്രാണാം = of all the Rudras
ശങ്കരഃ = Lord Siva
ച = also
അസ്മി = I am
വിത്തേശഃ = the lord of the treasury of the demigods
യക്ഷരക്ഷസാം = of the Yaksas and Raksasas
വസൗനാം = of the Vasus
പാവകഃ = fire
ച = also
അസ്മി = I am
മേരുഃ = Meru
ശിഖരിണാം = of all mountains
അഹം = I am.
പുരോധസാം = of all priests
ച = also
മുഖ്യം = the chief
മാം = Me
വിദ്ധി = understand
പാർഥ = O son of Pritha
ബൃഹസ്പതിം = Brhaspati
സേനാനീനാം = of all commanders
അഹം = I am
സ്കന്ദഃ = Kartikeya
സരസാം = of all reservoirs of water
അസ്മി = I am
സാഗരഃ = the ocean.
മഹർഷീണാം = among the great sages
ഭൃഗുഃ = Bhrigu
അഹം = I am
ഗിരാം = of vibrations
അസ്മി = I am
ഏകമക്ഷരം = pranava
യജ്ഞാനാം = of sacrifices
ജപയജ്ഞഃ = chanting
അസ്മി = I am
സ്ഥാവരാണാം = of immovable things
ഹിമാലയഃ = the Himalayan mountains.
അശ്വത്ഥഃ = the banyan tree
സർവവൃക്ഷാണാം = of all trees
ദേവർഷീണാം = of all the sages amongst the demigods
ച = and
നാരദഃ = Narada
ഗന്ധർവാണാം = of the citizens of the Gandharva planet
ചിത്രരഥഃ = Citraratha
സിദ്ധാനാം = of all those who are perfected
കപിലഃ മുനിഃ = Kapila Muni.
ഉച്ചൈഃശ്രവസം = Uccaihsrava
അശ്വാനാം = among horses
വിദ്ധി = know
മാം = Me
അമൃതോദ്ഭവം = produced from the churning of the ocean
ഐരാവതം = Airavata
ഗജേന്ദ്രാണാം = of lordly elephants
നരാണാം = among human beings
ച = and
നരാധിപം = the king.
ആയുധാനാം = of all weapons
അഹം = I am
വജ്രം = the thunderbolt
ധേനൂനാം = of cows
അസ്മി = I am
കാമധുക് = the surabhi cow
പ്രജനഃ = the cause for begetting children
ച = and
അസ്മി = I am
കന്ദർപഃ = Cupid
സർപാണാം = of serpents
അസ്മി = I am
വാസുകിഃ = Vasuki.
അനന്തഃ = Ananta
ച = also
അസ്മി = I am
നാഗാനാം = of the manyhooded serpents
വരുണഃ = the demigod controlling the water
യാദസാം = of all aquatics
അഹം = I am
പിതൄണാം = of the ancestors
അര്യമാ = Aryama
ച = also
അസ്മി = I am
യമഃ = the controller of death
സംയമതാം = of all regulators
അഹം = I am.
പ്രഹ്ലാദഃ = Prahlada
ച = also
അസ്മി = I am
ദൈത്യാനാം = of the demons
കാലഃ = time
കലയതാം = of subduers
അഹം = I am
മൃഗാണാം = of animals
ച = and
മൃഗേന്ദ്രഃ = the lion
അഹം = I am
വൈനതേയഃ = Garuda
ച = also
പക്ഷിണാം = of birds.
പവനഃ = the wind
പവതാം = of all that purifies
അസ്മി = I am
രാമഃ = Rama
ശസ്ത്രഭൃതാം = of the carriers of weapons
അഹം = I am
ഝഷാണാം = of all fish
മകരഃ = the shark
ച = also
അസ്മി = I am
സ്രോതസാം = of flowing rivers
അസ്മി = I am
ജാഹ്നവീ = the River Ganges.
സർഗാണാം = of all creations
ആദിഃ = the beginning
അന്തഃ = end
ച = and
മധ്യം = middle
ച = also
ഏവ = certainly
അഹം = I am
അർജുന = O Arjuna
അധ്യാത്മവിദ്യാ = spiritual knowledge
വിദ്യാനാം = of all education
വാദഃ = the natural conclusion
പ്രവദതാം = of arguments
അഹം = I am.
അക്ഷരാണാം = of letters
അകാരഃ = the first letter
അസ്മി = I am
ദ്വന്ദ്വഃ = the dual
സാമാസികസ്യ = of compounds
ച = and
അഹം = I am
ഏവ = certainly
അക്ഷയഃ = eternal
കാലഃ = time
ധാതാ = the creator
അഹം = I am
വിശ്വതോമുഖഃ = Brahma.
മൃത്യുഃ = death
സർവഹരഃ = all-devouring
ച = also
അഹം = I am
ഉദ്ഭവഃ = generation
ച = also
ഭവിഷ്യതാം = of future manifestations
കീർതിഃ = fame
ശ്രീഃ = opulence or beauty
വാക് = fine speech
ച = also
നാരീണാം = of women
സ്മൃതിഃ = memory
മേധാ = intelligence
ധൃതിഃ = firmness
ക്ഷമാ = patience.
ബൃഹത്സാമ = the BrAhat-sama
തഥാ = also
സാമ്നം = of the Sama Veda songs
ഗായത്രീ = the Gayatri hymns
ഛന്ദസാം = of all poetry
അഹം = I am
മാസാനാം = of months
മാർഗശീർഷഃ = the month of November-December
അഹം = I am
ഋതൂനാം = of all seasons
കുസുമാകരഃ = spring.
ദ്യുതം = gambling
ഛലയതാം = of all cheats
അസ്മി = I am
തേജഃ = the splendor
തേജസ്വിനാം = of everything splendid
അഹം = I am
ജയഃ = victory
അസ്മി = I am
വ്യവസായഃ = enterprise or adventure
അസ്മി = I am
സത്ത്വം = the strength
സത്ത്വവതം = of the strong
അഹം = I am.
വൃഷ്ണീനാം = of the descendants of VRiShNi
വാസുദേവഃ = KRiShNa in Dvaraka
അസ്മി = I am
പാണ്ഡവാനാം = of the Pandavas
ധനഞ്ജയഃ = Arjuna
മുനീനാം = of the sages
അപി = also
അഹം = I am
വ്യാസഃ = Vyasa, the compiler of all Vedic literature
കവീനാം = of all great thinkers
ഉശനാ = Usana
കവിഃ = the thinker.
ദണ്ഡഃ = punishment
ദമയതാം = of all means of suppression
അസ്മി = I am
നീതിഃ = morality
അസ്മി = I am
ജിഗിഷതാം = of those who seek victory
മൗനം = silence
ച = and
ഏവ = also
അസ്മി = I am
ഗുഹ്യാനാം = of secrets
ജ്ഞാനം = knowledge
ജ്ഞാനവതാം = of the wise
അഹം = I am.
യത് = whatever
ച = also
അപി = may be
സർവഭൂതാനാം = of all creations
ബീജം = seed
തത് = that
അഹം = I am
അർജുന = O Arjuna
ന = not
തത് = that
അസ്തി = there is
വിനാ = without
യത് = which
സ്യാത് = exists
മയാ = Me
ഭൂതം = created being
ചരാചരം = moving and nonmoving.
ന = nor
അന്തഃ = a limit
അസ്തി = there is
മമ = My
ദിവ്യാനാം = of the divine
വിഭൂതിനാം = opulences
പരന്തപ = O conqueror of the enemies
ഏഷഃ = all this
തു = but
ഉദ്ദേശതഃ = as examples
പ്രോക്താഃ = spoken
വിഭൂതേഃ = of opulences
വിസ്തരഃ = the expanse
മയാ = by Me.
യദ്യത് = whatever
വിഭൂതി = opulences
മത് = having
സത്ത്വം = existence
ശ്രീമത് = beautiful
ഉർജിതം = glorious
ഏവ = certainly
വാ = or
തത് തത് = all those
ഏവ = certainly
അവഗച്ഛ = must know
ത്വം = you
മമ = My
തേജഃ = of the splendor
അംശ = a part
സംഭവം = born of.
അഥവാ = or
ബഹുനാ = many
ഏതേന = by this kind
കിം = what
ജ്ഞാതേന = by knowing
തവ = your
അർജുന = O Arjuna
വിഷ്ടഭ്യ = pervading
അഹം = I
ഇദം = this
കൃത്സ്നം = entire
ഏക = by one
അംശേന = part
സ്ഥിതാഃ = am situated
ജഗത് = universe.

End of 10.41

അർജുന ഉവാച = Arjuna said
മദനുഗ്രഹായ = just to show me favor
പരമം = supreme
ഗുഹ്യം = confidential subject
അധ്യാത്മ = spiritual
സഞ്ജ്ഞിതം = in the matter of
യത് = what
ത്വയാ = by You
ഉക്തം = said
വചഃ = words
തേന = by that
മോഹഃ = illusion
അയം = this
വിഗതഃ = is removed
മമ = my.
ഭവ = appearance
അപ്യയൗ = disappearance
ഹി = certainly
ഭൂതാനാം = of all living entities
ശ്രുതൗ = have been heard
വിസ്തരശഃ = in detail
മയാ = by me
ത്വത്തഃ = from You
കമലപത്രാക്ഷ = O lotus-eyed one
മാഹാത്മ്യം = glories
അപി = also
ച = and
അവ്യയം = inexhaustible.
ഏവം = thus
ഏതത് = this
യഥാ = as it is
ആത്ഥ = have spoken
ത്വം = You
ആത്മാനം = Yourself
പരമേശ്വര = O Supreme Lord
ദ്രഷ്ടും = to see
ഇച്ഛാമി = I wish
തേ = Your
രൂപം = form
ഐശ്വരം = divine
പുരുഷോത്തമ = O best of personalities.
മന്യസേ = You think
യദി = if
തത് = that
ശക്യം = is able
മയാ = by me
ദ്രഷ്ടും = to be seen
ഇതി = thus
പ്രഭോ = O Lord
യോഗേശ്വര = O Lord of all mystic power
തതഃ = then
മേ = unto me
ത്വം = You
ദർശയ = show
ആത്മാനം = Your Self
അവ്യയം = eternal.
ശ്രീഭഗവാനുവാച = the Supreme Personality of Godhead said
പശ്യ = just see
മേ = My
പാർഥ = O son of Pritha
രൂപാണി = forms
ശതശഃ = hundreds
അഥ = also
സഹസ്രശഃ = thousands
നാനാവിധാനി = variegated
ദിവ്യാനി = divine
നാനാ = variegated
വർണ = colors
ആകൃതീനി = forms
ച = also.
പശ്യ = see
ആദിത്യാൻ = the twelve sons of Aditi
വസുൻ = the eight Vasus
രുദ്രാൻ = the eleven forms of Rudra
അശ്വിനൗ = the two Asvinis
മരുതഃ = the forty-nine Maruts (demigods of the wind)
തഥാ = also
ബഹൂനി = many
അദൃഷ്ട = that you have not seen
പൂർവാണി = before
പശ്യ = see
ആശ്ചര്യാണി = all the wonders
ഭാരത = O best of the Bharatas.
ഇഹ = in this
ഏകസ്ഥം = in one place
ജഗത് = the universe
കൃത്സ്നം = completely
പശ്യ = see
ആദ്യ = immediately
സ = with
ചര = the moving
അചരം = and not moving
മമ = My
ദേഹേ = in this body
ഗുഡാകേശ = O Arjuna
യത് = that which
ച = also
അന്യത് = other
ദ്രഷ്ടും = to see
ഇച്ഛസി = you wish.
ന = never
തു = but
മാം = Me
ശക്യസേ = are able
ദ്രഷ്ടും = to see
അനേന = with these
ഏവ = certainly
സ്വചക്ഷുഷാ = your own eyes
ദിവ്യം = divine
ദദാമി = I give
തേ = to you
ചക്ഷുഃ = eyes
പശ്യ = see
മേ = My
യോഗമൈശ്വരം = inconceivable mystic power.
സഞ്ജയ ഉവാച = Sanjaya said
ഏവം = thus
ഉക്ത്വാ = saying
തതഃ = thereafter
രാജൻ = O King
മഹായോഗേശ്വരഃ = the most powerful mystic
ഹരിഃ = the Supreme Personality of Godhead, KRiShNa
ദർശയാമാസ = showed
പാർഥായ = unto Arjuna
പരമം = the divine
രൂപമൈശ്വരം = universal form.
അനേക = various
വക്ത്ര = mouths
നയനം = eyes
അനേക = various
അദ്ഭുത = wonderful
ദർശനം = sights
അനേക = many
ദിവ്യ = divine
ആഭരണം = ornaments
ദിവ്യ = divine
അനേക = various
ഉദ്യത = uplifted
ആയുധം = weapons
ദിവ്യ = divine
മാല്യ = garlands
അംബര = dresses
ധരം = wearing
ദിവ്യ = divine
ഗന്ധ = fragrances
അനുലേപനം = smeared with
സർവ = all
ആശ്ചര്യമയം = wonderful
ദേവം = shining
അനന്തം = unlimited
വിശ്വതോമുഖം = all-pervading.
ദിവി = in the sky
സൂര്യ = of suns
സഹസ്രസ്യ = of many thousands
ഭവേത് = there were
യുഗപത് = simultaneously
ഉത്ഥിതാ = present
യദി = if
ഭാഃ = light
സദൃശീ = like that
സ = that
സ്യാത് = might be
ഭാസഃ = effulgence
തസ്യ = of Him
മഹാത്മനഃ = the great Lord.
തത്ര = there
ഏകസ്ഥം = in one place
ജഗത് = the universe
കൃത്സ്നം = complete
പ്രവിഭക്തം = divided
അനേകധാ = into many
അപശ്യത് = could see
ദേവദേവസ്യ = of the Supreme Personality of Godhead
ശരീരേ = in the universal form
പാണ്ഡവഃ = Arjuna
തദാ = at that time.
തതഃ = thereafter
സഃ = he
വിസ്മയാവിഷ്ടഃ = being overwhelmed with wonder
ഹൃഷ്ടരോമാ = with his bodily hairs standing on end due to his great ecstasy
ധനഞ്ജയഃ = Arjuna
പ്രണമ്യ = offering obeisances
ശിരസാ = with the head
ദേവം = to the Supreme Personality of Godhead
കൃതാഞ്ജലിഃ = with folded hands
അഭാഷത = began to speak.
അർജുന ഉവാച = Arjuna said
പശ്യാമി = I see
ദേവാൻ = all the demigods
തവ = Your
ദേവ = O Lord
ദേഹേ = in the body
സർവാൻ = all
തഥാ = also
ഭൂത = living entities
വിശേഷസംഘാൻ = specifically assembled
ബ്രഹ്മാണം = Lord Brahma
ഈശം = Lord Siva
കമലാസനസ്ഥം = sitting on the lotus flower
ഋഷിൻ = great sages
ച = also
സർവാൻ = all
ഉരഗാൻ = serpents
ച = also
ദിവ്യാൻ = divine.
അനേക = many
ബാഹു = arms
ഉദര = bellies
വക്ത്ര = mouths
നേത്രം = eyes
പശ്യാമി = I see
ത്വം = You
സർവതഃ = on all sides
അനന്തരൂപം = unlimited form
നാന്തം = no end
ന മധ്യം = no middle
ന പുനഃ = nor again
തവ = Your
ആദിം = beginning
പശ്യാമി = I see
വിശ്വേശ്വര = O Lord of the universe
വിശ്വരൂപ = in the form of the universe.
കിരീടിനം = with helmets
ഗദിനം = with maces
ചക്രിണം = with discs
ച = and
തേജോരാശിം = effulgence
സർവതഃ = on all sides
ദീപ്തിമന്തം = glowing
പശ്യാമി = I see
ത്വാം = You
ദുർനിരീക്ഷ്യം = difficult to see
സമന്താത് = everywhere
ദീപ്താനല = blazing fire
അർക = of the sun
ദ്യുതിം = the sunshine
അപ്രമേയം = immeasurable.
ത്വം = You
അക്ഷരം = the infallible
പരമം = supreme
വേദിതവ്യം = to be understood
ത്വം = You
അസ്യ = of this
വിശ്വസ്യ = universe
പരം = supreme
നിധാനം = basis
ത്വം = You
അവ്യയഃ = inexhaustible
ശാശ്വതധർമഗോപ്താ = maintainer of the eternal religion
സനാതനഃ = eternal
ത്വം = You
പുരുഷഃ = the Supreme Personality
മതഃ മേ = this is my opinion.
അനാദി = without beginning
മധ്യ = middle
അന്തം = or end
അനന്ത = unlimited
വീര്യാം = glories
അനന്ത = unlimited
ബാഹും = arms
ശശീ = the moon
സൂര്യ = and sun
നേത്രം = eyes
പശ്യാമി = I see
ത്വാം = You
ദീപ്ത = blazing
ഹുതാശവക്ത്രം = fire coming out of Your mouth
സ്വതേജസാ = by Your radiance
വിശ്വം = universe
ഇദം = this
തപന്തം = heating.
ദ്യൗ = from outer space
അപൃഥിവ്യോഃ = to the earth
ഇദം = this
അന്തരം = between
ഹി = certainly
വ്യാപ്തം = pervaded
ത്വയാ = by You
ഏകേന = alone
ദിശഃ = directions
ച = and
സർവാഃ = all
ദൃഷ്ട്വാ = by seeing
അദ്ഭുതം = wonderful
രൂപം = form
ഉഗ്രം = terrible
തവ = Your
ഇദം = this
ലോക = the planetary systems
ത്രയം = three
പ്രവ്യഥിതം = perturbed
മഹാത്മൻ = O great one.
അമീ = all those
ഹി = certainly
ത്വാം = You
സുരസംഘാഃ = groups of demigods
വിശന്തി = are entering
കേചിത് = some of them
ഭിതാഃ = out of fear
പ്രാഞ്ജലയഃ = with folded hands
ഗൃണന്തി = are offering prayers
സ്വസ്തി = all peace
ഇതി = thus
ഉക്ത്വാ = speaking
മഹർഷി = great sages
സിദ്ധസംഘാഃ = perfect beings
സ്തുവന്തി = are singing hymns
ത്വാം = unto You
സ്തുതിഭിഃ = with prayers
പുഷ്കലാഭിഃ = Vedic hymns.
രുദ്ര = manifestations of Lord Siva
ആദിത്യഃ = the Adityas
വസവഃ = the Vasus
യേ = all those
ച = and
സാധ്യാഃ = the Sadhyas
വിശ്വേ = the Visvedevas
അശ്വിനൗ = the Asvini-kumaras
മരുതഃ = the Maruts
ച = and
ഉഷ്മപാഃ = the forefathers
ച = and
ഗന്ധർവ = of the Gandharvas
യക്ഷ = the Yaksas
അസുര = the demons
സിദ്ധ = and the perfected demigods
സംഘാഃ = the assemblies
വീക്ഷന്തേ = are beholding
ത്വാം = You
വിസ്മിതാഃ = in wonder
ച = also
ഏവ = certainly
സർവേ = all.
രൂപം = the form
മഹത് = very great
തേ = of You
ബഹു = many
വക്ത്ര = faces
നേത്രം = and eyes
മഹാബാഹോ = O mighty-armed one
ബഹു = many
ബാഹു = arms
ഉരു = thighs
പാദം = and legs
ബഹൂദരം = many bellies
ബഹുദംഷ്ട്രാ = many teeth
കരാലം = horrible
ദൃഷ്ട്വാ = seeing
ലോകാഃ = all the planets
പ്രവ്യഥിതാഃ = perturbed
തഥാ = similarly
അഹം = I.
നഭഃസ്പൃശം = touching the sky
ദീപ്തം = glowing
അനേക = many
വർണം = colors
വ്യത്ത = open
ആനനം = mouths
ദീപ്ത = glowing
വിശാല = very great
നേത്രം = eyes
ദൃഷ്ട്വാ = seeing
ഹി = certainly
ത്വാം = You
പ്രവ്യഥിത = perturbed
അന്തഃ = within
ആത്മാ = soul
ധൃതിം = steadiness
ന = not
വിന്ദാമി = I have
ശമം = mental tranquillity
ച = also
വിഷ്ണോ = O Lord Visnu.
ദംഷ്ട്രാ = teeth
കരാലാനി = terrible
ച = also
തേ = Your
മുഖാനി = faces
ദൃഷ്ട്വാ = seeing
ഏവ = thus
കാലാനല = the fire of death
സന്നിഭാനി = as if
ദിശഃ = the directions
ന = not
ജാനേ = I know
ന = not
ലഭേ = I obtain
ച = and
ശർമ = grace
പ്രസീദ = be pleased
ദേവേശ = O Lord of all lords
ജഗന്നിവാസ = O refuge of the worlds.
അമീ = these
ച = also
ത്വാം = You
ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ = of Dhritarashtra
പുത്രാഃ = the sons
സർവേ = all
സഹ = with
ഏവ = indeed
അവനിപാല = of warrior kings
സംഘൈഃ = the groups
ഭീഷ്മഃ = Bhishmadeva
ദ്രോണഃ = Dronacarya
സൂതപുത്രഃ = Karna
തഥാ = also
അസൗ = that
സഹ = with
അസ്മദീയൈഃ = our
അപി = also
യോധമുഖ്യൈഃ = chiefs among the warriors
വക്ത്രാണി = mouths
തേ = Your
ത്വരമാണാഃ = rushing
വിശന്തി = are entering
ദംഷ്ട്രാ = teeth
കരാലാനി = terrible
ഭയാനകാനി = very fearful
കേചിത് = some of them
വിലഗ്നാഃ = becoming attached
ദശനാന്തരേഷു = between the teeth
സന്ദൃശ്യന്തേ = are seen
ചൂർണിതൈഃ = with smashed
ഉത്തമാംഗൈഃ = heads.
യഥാ = as
നദീനാം = of the rivers
ബഹവഃ = the many
അംബുവേഗാഃ = waves of the waters
സമുദ്രം = the ocean
ഏവ = certainly
അഭിമുഖാഃ = towards
ദ്രവന്തി = glide
തഥാ = similarly
തവ = Your
അമീ = all these
നരലോകവീരാഃ = kings of human society
വിശന്തി = are entering
വക്ത്രാണി = the mouths
അഭിവിജ്വലന്തി = and are blazing.
യഥാ = as
പ്രദീപ്തം = blazing
ജ്വലനം = a fire
പതംഗാഃ = moths
വിശന്തി = enter
നാശായ = for destruction
സമൃദ്ധ = with full
വേഗാഃ = speed
തഥൈവ = similarly
നാശായ = for destruction
വിശന്തി = are entering
ലോകാഃ = all people
തവ = Your
അപി = also
വക്ത്രാണി = mouths
സമൃദ്ധവേഗഃ = with full speed.
ലേലിഹ്യസേ = You are licking
ഗ്രസമാനഃ = devouring
സമന്താത് = from all directions
ലോകാൻ = people
സമഗ്രാൻ = all
വദനൈഃ = by the mouths
ജ്വലദ്ഭിഃ = blazing
തേജോഭിഃ = by effulgence
ആപൂര്യ = covering
ജഗത് = the universe
സമഗ്രം = all
ഭാസഃ = rays
തവ = Your
ഉഗ്രഃ = terrible
പ്രതപന്തി = are scorching
വിഷ്ണോ = O all-pervading Lord.
ആഖ്യാഹി = please explain
മേ = unto me
കഃ = who
ഭവാൻ = You
ഉഗ്രരൂപഃ = fierce form
നമഃ അസ്തു = obeisances
തേ = unto You
ദേവവര = O great one amongst the demigods
പ്രസീദ = be gracious
വിജ്ഞാതും = to know
ഇച്ഛാമി = I wish
ഭവന്തം = You
ആദ്യം = the original
ന = not
ഹി = certainly
പ്രജാനാമി = do I know
തവ = Your
പ്രവൃത്തിം = mission.
ശ്രീഭഗവാനുവാച = the Personality of Godhead said
കാലഃ = time
അസ്മി = I am
ലോക = of the worlds
ക്ഷയകൃത് = the destroyer
പ്രവൃദ്ധഃ = great
ലോകാൻ = all people
സമാഹർതും = in destroying
ഇഹ = in this world
പ്രവൃത്തഃ = engaged
ഋതേ = without, except for
അപി = even
ത്വാം = you
ന = never
ഭവിഷ്യന്തി = will be
സർവേ = all
യേ = who
അവസ്ഥിതാഃ = situated
പ്രത്യാനീകേഷു = on the opposite sides
യോധാഃ = the soldiers.
തസ്മാത് = therefore
ത്വം = you
ഉത്തിഷ്ഠ = get up
യശഃ = fame
ലഭസ്വ = gain
ജിത്വാ = conquering
ശത്രുൻ = enemies
ഭുങ്ക്ഷ്വ = enjoy
രാജ്യം = kingdom
സമൃദ്ധം = flourishing
മയാ = by Me
ഏവ = certainly
ഏതേ = all these
നിഹതാഃ = killed
പൂർവമേവ = by previous arrangement
നിമിത്തമാത്രം = just the cause
ഭവ = become
സവ്യസാചിൻ = O Savyasaci.
ദ്രോണം ച = also Drona
ഭീഷ്മം ച = also Bhishma
ജയദ്രഥം ച = also Jayadratha
കർണം = Karna
തഥാ = also
അന്യാൻ = others
അപി = certainly
യോധവീരാൻ = great warriors
മയാ = by Me
ഹതാൻ = already killed
ത്വം = you
ജഹി = destroy
മാ = do not
വ്യഥിഷ്ഠാഃ = be disturbed
യുധ്യസ്വ = just fight
ജേതാസി = you will conquer
രണേ = in the fight
സപത്നാൻ = enemies.
സഞ്ജയ ഉവാച = Sanjaya said
ഏതത് = thus
ശ്രുത്വാ = hearing
വചനം = the speech
കേശവസ്യ = of KRiShNa
കൃതാഞ്ജലിഃ = with folded hands
വേപമാനഃ = trembling
കിരീടിൻ = Arjuna
നമസ്കൃത്വാ = offering obeisances
ഭൂയഃ = again
ഏവ = also
അഹ = said
കൃഷ്ണം = unto KRiShNa
സഗദ്ഗദം = with a faltering voice
ഭീതഭീതഃ = fearful
പ്രണമ്യ = offering obeisances.
അർജുന ഉവാച = Arjuna said
സ്ഥാനേ = rightly
ഹൃഷീകേശ = O master of all senses
തവ = Your
പ്രകീർത്യ = by the glories
ജഗത് = the entire world
പ്രഹൃഷ്യതി = is rejoicing
അനുരജ്യതേ = is becoming attached
ച = and
രക്ഷാംസി = the demons
ഭീതാനി = out of fear
ദിശഃ = in all directions
ദ്രവന്തി = are fleeing
സർവേ = all
നമസ്യന്തി = are offering respects
ച = also
സിദ്ധസംഘാഃ = the perfect human beings.
കസ്മാത് = why
ച = also
തേ = unto You
ന = not
നമേരൻ = they should offer proper obeisances
മഹാത്മൻ = O great one
ഗരീയസേ = who are better
ബ്രഹ്മണഃ = than Brahma
അപി = although
ആദികർത്രേ = to the supreme creator
അനന്ത = O unlimited
ദേവേശ = O God of the gods
ജഗന്നിവാസ = O refuge of the universe
ത്വം = You are
അക്ഷരം = imperishable
സദസത് = to cause and effect
തത്പരം = transcendental
യത് = because.
ത്വം = You
ആദിദേവഃ = the original Supreme God
പുരുഷഃ = personality
പുരാണഃ = old
ത്വം = You
അസ്യ = of this
വിശ്വസ്യ = universe
പരം = transcendental
നിധാനം = refuge
വേത്ത = the knower
അസി = You are
വേദ്യം = the knowable
ച = and
പരം = transcendental
ച = and
ധാമ = refuge
ത്വയാ = by You
തതം = pervaded
വിശ്വം = the universe
അനന്തരൂപ = O unlimited form.
വായുഃ = air
യമഃ = the controller
അഗ്നിഃ = fire
വരുണഃ = water
ശശാങ്കഃ = the moon
പ്രജാപതിഃ = Brahma
ത്വം = You
പ്രപിതാമഹഃ = the great-grandfather
ച = also
നമഃ = my respects
നമഃ = again my respects
തേ = unto You
അസ്തു = let there be
സഹസ്രകൃത്വഃ = a thousand times
പുനശ്ച = and again
ഭൂയഃ = again
അപി = also
നമഃ = offering my respects
നമസ്തേ = offering my respects unto You.
നമഃ = offering obeisances
പുരസ്താത് = from the front
അഥ = also
പൃഷ്ഠതഃ = from behind
തേ = unto You
നമഃ അസ്തു = I offer my respects
തേ = unto You
സർവതഃ = from all sides
ഏവ = indeed
സർവ = because You are everything
അനന്തവീര്യാ = unlimited potency
അമിതവിക്രമഃ = and unlimited force
ത്വം = You
സർവം = everything
സമാപ്നോഷി = You cover
തതഃ = therefore
അസി = You are
സർവഃ = everything.
സഖാ = friend
ഇതി = thus
മത്വാ = thinking
പ്രസഭം = presumptuously
യത് = whatever
ഉക്തം = said
ഹേ കൃഷ്ണ = O KRiShNa
ഹേ യാദവ = O Yadava
ഹേ സഖേ = O my dear friend
ഇതി = thus
അജാനതാ = without knowing
മഹിമാനം = glories
തവ = Your
ഇദം = this
മയാ = by me
പ്രമാദാത് = out of foolishness
പ്രണയേന = out of love
വാപി = either
യത് = whatever
ച = also
അവഹാസാർഥം = for joking
അസത്കൃതഃ = dishonored
അസി = You have been
വിഹാര = in relaxation
ശയ്യാ = in lying down
ആസന = in sitting
ഭോജനേഷു = or while eating together
ഏകഃ = alone
അഥവാ = or
അപി = also
അച്യുത = O infallible one
തത്സമക്ഷം = among companions
തത് = all those
ക്ഷാമയേ = ask forgiveness
ത്വം = from You
അഹം = I
അപ്രമേയം = immeasurable.
പിതാ = the father
അസി = You are
ലോകസ്യ = of all the world
ചര = moving
അചരസ്യ = and nonmoving
ത്വം = You are
അസ്യ = of this
പൂജ്യഃ = worshipable
ച = also
ഗുരുഃ = master
ഗരീയാൻ = glorious
ന = never
ത്വത്സമഃ = equal to You
അസ്തി = there is
അഭ്യധികഃ = greater
കുതഃ = how is it possible
അന്യഃ = other
ലോകത്രയേ = in the three planetary systems
അപി = also
അപ്രതിമപ്രഭാവ = O immeasurable power.
തസ്മാത് = therefore
പ്രണമ്യ = offering obeisances
പ്രണിധായ = laying down
കായം = the body
പ്രസാദയേ = to beg mercy
ത്വം = unto You
അഹം = I
ഈശം = unto the Supreme Lord
ഇഡ്യം = worshipable
പിതേവ = like a father
പുത്രസ്യ = with a son
സഖൈവ = like a friend
സഖ്യുഃ = with a friend
പ്രിയഃ = a lover
പ്രിയായാഃ = with the dearmost
അർഹസി = You should
ദേവ = my Lord
സോഢും = tolerate.
അദൃഷ്ടപൂർവം = never seen before
ഹൃഷിതഃ = gladdened
അസ്മി = I am
ദൃഷ്ട്വാ = by seeing
ഭയേന = out of fear
ച = also
പ്രവ്യഥിതം = perturbed
മനഃ = mind
മേ = my
തത് = that
ഏവ = certainly
മേ = unto me
ദർശയ = show
ദേവ = O Lord
രൂപം = the form
പ്രസീദ = just be gracious
ദേവേശ = O Lord of lords
ജഗന്നിവാസ = O refuge of the universe.
കിരീടിനം = with helmet
ഗദിനം = with club
ചക്രഹസ്തം = disc in hand
ഇച്ഛാമി = I wish
ത്വാം = You
ദ്രഷ്ടും = to see
അഹം = I
തഥൈവ = in that position
തേനൈവ = in that
രൂപേണ = form
ചതുർഭുജേന = four-handed
സഹസ്രബാഹോ = O thousand-handed one
ഭവ = just become
വിശ്വമൂർതേ = O universal form.
ശ്രീഭഗവാനുവാച = the Supreme Personality of Godhead said
മയാ = by Me
പ്രസന്നേന = happily
തവ = unto you
അർജുന = O Arjuna
ഇദം = this
രൂപം = form
പരം = transcendental
ദർശിതം = shown
ആത്മയോഗാത് = by My internal potency
തേജോമയം = full of effulgence
വിശ്വം = the entire universe
അനന്തം = unlimited
ആദ്യം = original
യത് = that which
മേ = My
ത്വദന്യേന = besides you
ന ദൃഷ്ടപൂർവം = no one has previously seen.
ന = never
വേദയജ്ഞ = by sacrifice
അധ്യയനൈഃ = or Vedic study
ന = never
ദാനൈഃ = by charity
ന = never
ച = also
ക്രിയാഭിഃ = by pious activities
ന = never
തപോഭിഃ = by serious penances
ഉഗ്രൈഃ = severe
ഏവം രൂപഃ = in this form
ശക്യഃ = can
അഹം = I
നൃലോകേ = in this material world
ദ്രഷ്ടും = be seen
ത്വത് = than you
അന്യേന = by another
കുരുപ്രവീര = O best among the Kuru warriors.
മാ = let it not be
തേ = unto you
വ്യഥാ = trouble
മാ = let it not be
ച = also
വിമൂഢഭാവഃ = bewilderment
ദൃഷ്ട്വാ = by seeing
രൂപം = form
ഘോരം = horrible
ഇദൃക് = as it is
മമ = My
ഇദം = this
വ്യപേതഭീഃ = free from all fear
പ്രീതമനാഃ = pleased in mind
പുനഃ = again
ത്വം = you
തത് = that
ഏവ = thus
മേ = My
രൂപം = form
ഇദം = this
പ്രപശ്യ = just see.
സഞ്ജയ ഉവാച = Sanjaya said
ഇതി = thus
അർജുനം = unto Arjuna
വാസുദേവാഃ = KRiShNa
തഥാ = in that way
ഉക്ത്വാ = speaking
സ്വകം = His own
രൂപം = form
ദർശയാമാസ = showed
ഭൂയഃ = again
ആശ്വാസയാമാസ = encouraged
ച = also
ഭീതം = fearful
ഏനം = him
ഭൂത്വാ = becoming
പുനഃ = again
സൗമ്യവപുഃ = the beautiful form
മഹാത്മാ = the great one.
അർജുന ഉവാച = Arjuna said
ദൃഷ്ട്വാ = seeing
ഇദം = this
മാനുഷം = human
രൂപം = form
തവ = Your
സൗമ്യം = very beautiful
ജനാർദന = O chastiser of the enemies
ഇദാനീം = now
അസ്മി = I am
സംവൃത്തഃ = settled
സചേതാഃ = in my consciousness
പ്രകൃതിം = to my own nature
ഗതഃ = returned.
ശ്രീഭഗവാനുവാച = the Supreme Personality of Godhead said
സുദുർദർശം = very difficult to see
ഇദം = this
രൂപം = form
ദൃഷ്ടവാനസി = as you have seen
യത് = which
മമ = of Mine
ദേവാഃ = the demigods
അപി = also
അസ്യ = this
രൂപസ്യ = form
നിത്യം = eternally
ദർശനകാങ്ക്ഷിണഃ = aspiring to see.
ന = never
അഹം = I
വേദൈഃ = by study of the Vedas
ന = never
തപസാ = by serious penances
ന = never
ദാനേന = by charity
ന = never
ച = also
ഇജ്യയാ = by worship
ശക്യഃ = it is possible
ഏവംവിധാഃ = like this
ദ്രഷ്ടും = to see
ദൃഷ്ടവാൻ = seeing
അസി = you are
മാം = Me
യഥാ = as.
ഭക്ത്യാ = by devotional service
തു = but
അനന്യയാ = without being mixed with fruitive activities or speculative knowledge
ശക്യഃ = possible
അഹം = I
ഏവംവിധഃ = like this
അർജുന = O Arjuna
ജ്ഞാതും = to know
ദ്രഷ്ടും = to see
ച = and
തത്ത്വേന = in fact
പ്രവേഷ്ടും = to enter into
ച = also
പരന്തപ = O mighty-armed one.
മത്കർമകൃത് = engaged in doing My work
മത്പരമഃ = considering Me the Supreme
മദ്ഭക്തഃ = engaged in My devotional service
സംഗവർജിതഃ = freed from the contamination of fruitive activities and mental speculation
നിർവൈരഃ = without an enemy
സർവഭൂതേഷു = among all living entities
യഃ = one who
സഃ = he
മാം = unto Me
ഏതി = comes
പാണ്ഡവ = O son of Pandu.

End of 11.55

അർജുന ഉവാച = Arjuna said
ഏവം = thus
സതത = always
യുക്തഃ = engaged
യേ = those who
ഭക്താഃ = devotees
ത്വാം = You
പര്യുപാസതേ = properly worship
യേ = those who
ച = also
അപി = again
അക്ഷരം = beyond the senses
അവ്യക്തം = the unmanifested
തേഷാം = of them
കേ = who
യോഗവിത്തമാഃ = the most perfect in knowledge of yoga.
ശ്രീഭഗവാനുവാച = the Supreme Personality of Godhead said
മയി = upon Me
ആവേശ്യ = fixing
മനഃ = the mind
യേ = those who
മാം = Me
നിത്യ = always
യുക്താഃ = engaged
ഉപാസതേ = worship
ശ്രദ്ധയാ = with faith
പരയാ = transcendental
ഉപേതഃ = endowed
തേ = they
മേ = by Me
യുക്തതമാഃ = most perfect in yoga
മതാഃ = are considered.
യേ = those who
തു = but
അക്ഷരം = that which is beyond the perception of the senses
അനിർദേശ്യം = indefinite
അവ്യക്തം = unmanifested
പര്യുപാസതേ = completely engage in worshiping
സർവത്രഗം = all-pervading
അചിന്ത്യം = inconceivable
ച = also
കൂടസ്ഥം = unchanging
അചലം = immovable
ധ്രുവം = fixed
സന്നിയമ്യ = controlling
ഇന്ദ്രിയഗ്രാമം = all the senses
സർവത്ര = everywhere
സമബുദ്ധയഃ = equally disposed
തേ = they
പ്രാപ്നുവന്തി = achieve
മാം = Me
ഏവ = certainly
സർവഭൂതഹിതേ = for the welfare of all living entities
രതാഃ = engaged.
ക്ലേശഃ = trouble
അധികതരഃ = very much
തേഷാം = of them
അവ്യക്ത = to the unmanifested
അസക്ത = attached
ചേതസാം = of those whose minds
അവ്യക്താ = toward the unmanifested
ഹി = certainly
ഗതിഃ = progress
ദുഃഖം = with trouble
ദേഹവദ്ഭിഃ = by the embodied
അവാപ്യതേ = is achieved.
യേ = those who
തു = but
സർവാണി = all
കർമാണി = activities
മയി = unto Me
സംന്യസ്യ = giving up
മത്പരാഃ = being attached to Me
അനന്യേന = without division
ഏവ = certainly
യോഗേന = by practice of such bhakti-yoga
മാം = upon Me
ധ്യായന്തഃ = meditating
ഉപാസതേ = worship
തേഷാം = of them
അഹം = I
സമുദ്ധർതാ = the deliverer
മൃത്യു = of death
സംസാര = in material existence
സാഗരാത് = from the ocean
ഭവാമി = I become
ന = not
ചിരാത് = after a long time
പാർഥ = O son of Pritha
മയി = upon Me
ആവേശിത = fixed
ചേതസാം = of those whose minds.
മയി = upon Me
ഏവ = certainly
മനഃ = mind
ആധത്സ്വ = fix
മയി = upon Me
ബുദ്ധിം = intelligence
നിവേശയ = apply
നിവസിഷ്യസി = you will live
മയി = in Me
ഏവ = certainly
അത ഊർധ്വം = thereafter
ന = never
സംശയഃ = doubt.
അഥ = if, therefore
ചിത്തം = mind
സമാധാതും = to fix
ന = not
ശക്നോഷി = you are able
മയി = upon Me
സ്ഥിരം = steadily
അഭ്യാസയോഗേന = by the practice of devotional service
തതഃ = then
മാം = Me
ഇച്ഛാ = desire
ആപ്തും = to get
ധനഞ്ജയ = O winner of wealth, Arjuna.
അഭ്യാസേ = in practice
അപി = even if
അസമർഥഃ = unable
അസി = you are
മത്കർമ = My work
പരമഃ = dedicated to
ഭവ = become
മദർഥം = for My sake
അപി = even
കർമാണി = work
കുർവൻ = performing
സിദ്ധിം = perfection
അവാപ്സ്യസി = you will achieve.
അഥ = even though
ഏതത് = this
അപി = also
അശക്തഃ = unable
അസി = you are
കർതും = to perform
മത് = unto Me
യോഗം = in devotional service
ആശ്രിതഃ = taking refuge
സർവകർമ = of all activities
ഫല = of the results
ത്യാഗം = renunciation
തതഃ = then
കുരു = do
യതാത്മവാൻ = self-situated.
ശ്രേയഃ = better
ഹി = certainly
ജ്ഞാനം = knowledge
അഭ്യാസാത് = than practice
ജ്ഞാനാത് = than knowledge
ധ്യാനം = meditation
വിശിഷ്യതേ = is considered better
ധ്യാനാത് = than meditation
കർമഫലത്യാഗഃ = renunciation of the results of fruitive action
ത്യാഗാത് = by such renunciation
ശാന്തിഃ = peace
അനന്തരം = thereafter.
അദ്വേഷ്ടാ = nonenvious
സർവഭൂതാനാം = toward all living entities
മൈത്രഃ = friendly
കരുണഃ = kindly
ഏവ = certainly
ച = also
നിർമമഃ = with no sense of proprietorship
നിരഹങ്കാരഃ = without false ego
സമ = equal
ദുഃഖ = in distress
സുഖഃ = and happiness
ക്ഷമീ = forgiving
സന്തുഷ്ടഃ = satisfied
സതതം = always
യോഗീ = one engaged in devotion
യതാത്മ = self-controlled
ദൃഢനിശ്ചയഃ = with determination
മയി = upon Me
അർപിത = engaged
മനഃ = mind
ബുദ്ധിഃ = and intelligence
യഃ = one who
മദ്ഭക്തഃ = My devotee
സഃ = he
മേ = to Me
പ്രിയഃ = dear.
യസ്മാത് = from whom
ന = never
ഉദ്വിജതേ = are agitated
ലോകഃ = people
ലോകാത് = from people
ന = never
ഉദ്വിജതേ = is disturbed
ച = also
യഃ = anyone who
ഹർഷ = from happiness
അമർഷ = distress
ഭയ = fear
ഉദ്വേഗൈഃ = and anxiety
മുക്തഃ = freed
യഃ = who
സഃ = anyone
ച = also
മേ = to Me
പ്രിയഃ = very dear.
അനപേക്ഷഃ = neutral
ശുചിഃ = pure
ദക്ഷഃ = expert
ഉദാസീനഃ = free from care
ഗതവ്യഥാഃ = freed from all distress
സർവാരംഭ = of all endeavors
പരിത്യാഗീ = renouncer
യഃ = anyone who
മദ്ഭക്തഃ = My devotee
സഃ = he
മേ = to Me
പ്രിയഃ = very dear.
യഃ = one who
ന = never
ഹൃഷ്യതി = takes pleasure
ന = never
ദ്വേഷ്ടി = grieves
ന = never
ശോചതി = laments
ന = never
കാങ്ക്ഷതി = desires
ശുഭ = of the auspicious
അശുഭ = and the inauspicious
പരിത്യാഗീ = renouncer
ഭക്തിമാൻ = devotee
യഃ = one who
സഃ = he is
മേ = to Me
പ്രിയഃ = dear.
സമഃ = equal
ശത്രൗ = to an enemy
ച = also
മിത്രേ = to a friend
ച = also
തഥാ = so
മാന = in honor
അപമാനയോഃ = and dishonor
ശീത = in cold
ഉഷ്ണ = heat
സുഖ = happiness
ദുഃഖേഷു = and distress
സമഃ = equipoised
സംഗവിവർജിതഃ = free from all association
തുല്യ = equal
നിന്ദാ = in defamation
സ്തുതിഃ = and repute
മൗനി = silent
സന്തുഷ്ടഃ = satisfied
യേനകേനചിത് = with anything
അനികേതഃ = having no residence
സ്ഥിര = fixed
മതിഃ = determination
ഭക്തിമാൻ = engaged in devotion
മേ = to Me
പ്രിയഃ = dear
നരഃ = a man.
യേ = those who
തു = but
ധർമ = of religion
അമൃതം = nectar
ഇദം = this
യഥാ = as
ഉക്തം = said
പര്യുപാസതേ = completely engage
ശ്രദ്ദധാനാഃ = with faith
മത്പരമാഃ = taking Me, the Supreme Lord, as everything
ഭക്തഃ = devotees
തേ = they
അതീവ = very, very
മേ = to Me
പ്രിയഃ = dear.

End of 12.20

അർജുന ഉവാച = Arjuna said
പ്രകൃതിം = nature
പുരുഷം = the enjoyer
ച = also
ഏവ = certainly
ക്ഷേത്രം = the field
ക്ഷേത്രജ്ഞം = the knower of the field
ഏവ = certainly
ച = also
ഏതത് = all this
വേദിതും = to understand
ഇച്ഛാമി = I wish
ജ്ഞാനം = knowledge
ജ്ഞേയം = the object of knowledge
ച = also
കേശവ = O KRiShNa
ശ്രീഭഗവാനുവാച = the Personality of Godhead said
ഇദം = this
ശരീരം = body
കൗന്തേയ = O son of Kunti
ക്ഷേത്രം = the field
ഇതി = thus
അഭിധീയതേ = is called
ഏതത് = this
യഃ = one who
വേത്തി = knows
തം = he
പ്രാഹുഃ = is called
ക്ഷേത്രജ്ഞഃ = the knower of the field
ഇതി = thus
തത്വിദഃ = by those who know this.
ക്ഷേത്രജ്ഞം = the knower of the field
ച = also
അപി = certainly
മാം = Me
വിദ്ധി = know
സർവ = all
ക്ഷേത്രേഷു = in bodily fields
ഭാരത = O son of Bharata
ക്ഷേത്ര = the field of activities (the body)
ക്ഷേത്രജ്ഞയോഃ = and the knower of the field
ജ്ഞാനം = knowledge of
യത് = that which
തത് = that
ജ്ഞാനം = knowledge
മതം = opinion
മമ = My.
തത് = that
ക്ഷേത്രം = field of activities
യത് = what
ച = also
യാദൃക് = as it is
ച = also
യത് = having what
വികാരി = changes
യതഃ = from which
ച = also
യത് = what
സഃ = he
ച = also
യഃ = who
യത് = having what
പ്രഭാവഃ = influence
ച = also
തത് = that
സമാസേന = in summary
മേ = from Me
ശൃണു = understand.
ഋഷിഭിഃ = by the wise sages
ബഹുധാ = in many ways
ഗീതം = described
ഛന്ദോഭിഃ = by Vedic hymns
വിവിധൈഃ = various
പൃഥക് = variously
ബ്രഹ്മസൂത്ര = of the Vedanta
പദൈഃ = by the aphorisms
ച = also
ഏവ = certainly
ഹേതുമദ്ഭിഃ = with cause and effect
വിനിശ്ചിതൈഃ = certain.
മഹാഭൂതാനീ = the great elements
അഹങ്കാരഃ = false ego
ബുദ്ധിഃ = intelligence
അവ്യക്തം = the unmanifested
ഏവ = certainly
ച = also
ഇന്ദ്രിയാണി = the senses
ദശൈകം = eleven
ച = also
പഞ്ച = five
ച = also
ഇന്ദ്രിയഗോചരാഃ = the objects of the senses
ഇച്ഛാ = desire
ദ്വേഷഃ = hatred
സുഖം = happiness
ദുഃഖം = distress
സംഘാതഃ = the aggregate
ചേതനാ = living symptoms
ധൃതിഃ = conviction
ഏതത് = all this
ക്ഷേത്രം = the field of activities
സമാസേന = in summary
സവികാരം = with interactions
ഉദാഹൃതം = exemplified.
അമാനിത്വം = humility
അദംഭിത്വം = pridelessness
അഹിംസാ = nonviolence
ക്ഷന്തിഃ = tolerance
ആർജവം = simplicity
ആചാര്യോപാസനം = approaching a bona fide spiritual master
ശൗചം = cleanliness
സ്ഥൈര്യം = steadfastness
ആത്മവിനിഗ്രഹഃ = self-control
ഇന്ദ്രിയാർഥേഷു = in the matter of the senses
വൈരാഗ്യം = renunciation
അനഹങ്കാരഃ = being without false egoism
ഏവ = certainly
ച = also
ജന്മ = of birth
മൃത്യു = death
ജരാ = old age
വ്യാധി = and disease
ദുഃഖ = of the distress
ദോഷ = the fault
അനുദർശനം = observing
അസക്തിഃ = being without attachment
അനഭിശ്വംഗഃ = being without association
പുത്ര = for son
ദാരാ = wife
ഗൃഹാദിഷു = home, etc.
നിത്യം = constant
ച = also
സമചിത്തത്വം = equilibrium
ഇഷ്ട = the desirable
അനിഷ്ട = and undesirable
ഉപപത്തിഷു = having obtained
മയി = unto Me
ച = also
അനന്യയോഗേന = by unalloyed devotional service
ഭക്തിഃ = devotion
അവ്യഭിചാരിണീ = without any break
വിവിക്ത = to solitary
ദേശ = places
സേവിത്വം = aspiring
അരതിഃ = being without attachment
ജനസംസദി = to people in general
അധ്യാത്മ = pertaining to the self
ജ്ഞാന = in knowledge
നിത്യത്വം = constancy
തത്ത്വജ്ഞാന = of knowledge of the truth
അർഥ = for the object
ദർശനം = philosophy
ഏതത് = all this
ജ്ഞാനം = knowledge
ഇതി = thus
പ്രോക്തം = declared
അജ്ഞാനം = ignorance
യത് = that which
അതഃ = from this
അന്യഥാ = other.
ജ്ഞേയം = the knowable
യത് = which
തത് = that
പ്രവക്ഷ്യാമി = I shall now explain
യത് = which
ജ്ഞാത്വാ = knowing
അമൃതം = nectar
അശ്നുതേ = one tastes
അനാദി = beginningless
മത്പരം = subordinate to Me
ബ്രഹ്മ = spirit
ന = neither
സത് = cause
തത് = that
ന = nor
അസത് = effect
ഉച്യതേ = is said to be.
സർവതഃ = everywhere
പാണി = hands
പദം = legs
തത് = that
സർവതഃ = everywhere
അക്ഷി = eyes
ശിരഃ = heads
മുഖം = faces
സർവതഃ = everywhere
ശ്രുതിമത് = having ears
ലോകേ = in the world
സർവം = everything
ആവൃത്യ = covering
തിഷ്ഠതി = exists.
സർവ = of all
ഇന്ദ്രിയ = senses
ഗുണ = of the qualities
ആഭാസം = the original source
സർവ = all
ഇന്ദ്രിയ = senses
വിവർജിതം = being without
അസക്തം = without attachment
സർവഭൃത് = the maintainer of everyone
ച = also
ഏവ = certainly
നിർഗുണം = without material qualities
ഗുണഭോക്തൃ = master of the gunas
ച = also.
ബഹിഃ = outside
അന്തഃ = inside
ച = also
ഭൂതാനാം = of all living entities
അചരം = not moving
ചരം = moving
ഏവ = also
ച = and
സൂക്ഷ്മത്വാത് = on account of being subtle
തത് = that
അവിജ്ഞേയം = unknowable
ദൂരസ്ഥം = far away
ച = also
അന്തികേ = near
ച = and
തത് = that.
അവിഭക്തം = without division
ച = also
ഭൂതേഷു = in all living beings
വിഭക്തം = divided
ഇവ = as if
ച = also
സ്ഥിതം = situated
ഭൂതഭർതൃ = the maintainer of all living entities
ച = also
തത് = that
ജ്ഞേയം = to be understood
ഗ്രസിഷ്ണു = devouring
പ്രഭവിഷ്ണു = developing
ച = also.
ജ്യോതീഷാം = in all luminous objects
അപി = also
തത് = that
ജ്യോതിഃ = the source of light
തമസഃ = the darkness
പരം = beyond
ഉച്യതേ = is said
ജ്ഞാനം = knowledge
ജ്ഞേയം = to be known
ജ്ഞാനഗമ്യം = to be approached by knowledge
ഹൃദി = in the heart
സർവസ്യ = of everyone
വിഷ്ഠിതം = situated.
ഇതി = thus
ക്ഷേത്രം = the field of activities (the body)
തഥാ = also
ജ്ഞാനം = knowledge
ജ്ഞേയം = the knowable
ച = also
ഉക്തം = described
സമാസതഃ = in summary
മദ്ഭക്തഃ = My devotee
ഏതത് = all this
വിജ്ഞായ = after understanding
മദ്ഭാവായ = to My nature
ഉപപദ്യതേ = attains.
പ്രകൃതിം = material nature
പുരുഷം = the living entities
ച = also
ഏവ = certainly
വിദ്ധി = you must know
അനാദി = without beginning
ഉഭൗ = both
അപി = also
വികാരാൻ = transformations
ച = also
ഗുണാൻ = the three modes of nature
ച = also
ഏവ = certainly
വിദ്ധി = know
പ്രകൃതി = material nature
സംഭവാൻ = produced of.
കാര്യ = of effect
കാരണ = and cause
കർതൃത്വേ = in the matter of creation
ഹേതുഃ = the instrument
പ്രകൃതിഃ = material nature
ഉച്യതേ = is said to be
പുരുഷഃ = the living entity
സുഖ = of happiness
ദുഃഖാനാം = and distress
ഭോക്തൃത്വേ = in enjoyment
ഹേതുഃ = the instrument
ഉച്യതേ = is said to be.
പുരുഷഃ = the living entity
പ്രകൃതിസ്ഥഃ = being situated in the material energy
ഹി = certainly
ഭുങ്ക്തേ = enjoys
പ്രകൃതിജാൻ = produced by the material nature
ഗുണാൻ = the modes of nature
കരണം = the cause
ഗുണസംഗഃ = the association with the modes of nature
അസ്യ = of the living entity
സദസത് = in good and bad
യോനി = species of life
ജന്മസു = in births.
ഉപദ്രഷ്ടാ = overseer
അനുമന്താ = permitter
ച = also
ഭർതാ = master
ഭോക്താ = supreme enjoyer
മഹേശ്വരഃ = the Supreme Lord
പരമാത്മ = the Supersoul
ഇതി = also
ച = and
അപി = indeed
ഉക്തഃ = is said
ദേഹേ = in the body
അസ്മിൻ = this
പുരുഷഃ = enjoyer
പരഃ = transcendental.
യഃ = anyone who
ഏവം = thus
വേത്തി = understands
പുരുഷം = the living entity
പ്രകൃതിം = material nature
ച = and
ഗുണൈഃ = the modes of material nature
സഹ = with
സർവഥാ = in all ways
വർതമാനഃ = being situated
അപി = in spite of
ന = never
സഃ = he
ഭൂയഃ = again
അഭിജായതേ = takes his birth.
ധ്യാനേന = by meditation
ആത്മനി = within the self
പശ്യന്തി = see
കേചിത് = some
ആത്മാനം = the Supersoul
ആത്മനാ = by the mind
അന്യേ = others
സാംഖ്യേന = of philosophical discussion
യോഗേന = by the yoga system
കർമയോഗേണ = by activities without fruitive desire
ച = also
അപരേ = others.
അന്യേ = others
തു = but
ഏവം = thus
അജാനന്തഃ = without spiritual knowledge
ശ്രുത്വാ = by hearing
അന്യേഭ്യഃ = from others
ഉപാസതേ = begin to worship
തേ = they
അപി = also
ച = and
അതിതരന്തി = transcend
ഏവ = certainly
മൃത്യും = the path of death
ശ്രുതിപരായണാഃ = inclined to the process of hearing.
യാവത് = whatever
സഞ്ജായതേ = comes into being
കിഞ്ചിത് = anything
സത്ത്വം = existence
സ്ഥാവര = not moving
ജംഗമം = moving
ക്ഷേത്ര = of the body
ക്ഷേത്രജ്ഞ = and the knower of the body
സംയോഗാത് = by the union between
തദ്വിദ്ധി = you must know it
ഭരതർഷഭ = O chief of the Bharatas.
സമം = equally
സർവേഷു = in all
ഭൂതേഷു = living entities
തിഷ്ഠന്തം = residing
പരമേശ്വരം = the Supersoul
വിനശ്യത്സു = in the destructible
അവിനശ്യന്തം = not destroyed
യഃ = anyone who
പശ്യതി = sees
സഃ = he
പശ്യതി = actually sees.
സമം = equally
പശ്യൻ = seeing
ഹി = certainly
സർവത്ര = everywhere
സമവസ്ഥിതം = equally situated
ഈശ്വരം = the Supersoul
ന = does not
ഹിനസ്തി = degrade
ആത്മനാ = by the mind
ആത്മാനം = the soul
തതഃ = then
യാതി = reaches
പരാം = the transcendental
ഗതിം = destination.
പ്രകൃത്യാ = by material nature
ഏവ = certainly
ച = also
കർമാണി = activities
ക്രിയമാണാനി = being performed
സർവശഃ = in all respects
യഃ = anyone who
പശ്യതി = sees
തഥാ = also
ആത്മാനം = himself
അകർതാരം = the nondoer
സഃ = he
പശ്യതി = sees perfectly.
യദാ = when
ഭൂത = of living entities
പൃഥഗ്ഭാവം = separated identities
ഏകസ്ഥം = situated in one
അനുപശ്യതി = one tries to see through authority
തതഃ ഏവ = thereafter
ച = also
വിസ്താരം = the expansion
ബ്രഹ്മ = the Absolute
സമ്പദ്യതേ = he attains
തദാ = at that time.
അനാദിത്വാത് = due to eternity
നിർഗുണത്വാത് = due to being transcendental
പരമ = beyond material nature
ആത്മാ = spirit
അയം = this
അവ്യയഃ = inexhaustible
ശരീരസ്ഥഃ = dwelling in the body
അപി = though
കൗന്തേയ = O son of Kunti
ന കരോതി = never does anything
ന ലിപ്യതേ = nor is he entangled.
യഥാ = as
സർവഗതം = all-pervading
സൗക്ഷ്മ്യാത് = due to being subtle
ആകാശം = the sky
ന = never
ഉപലിപ്യതേ = mixes
സർവത്ര = everywhere
അവസ്ഥിതഃ = situated
ദേഹേ = in the body
തഥാ = so
ആത്മാ = the self
ന = never
ഉപലിപ്യതേ = mixes.
യഥാ = as
പ്രകാശയതി = illuminates
ഏകഃ = one
കൃത്സ്നം = the whole
ലോകം = universe
ഇമം = this
രവിഃ = sun
ക്ഷേത്രം = this body
ക്ഷേത്രീ = the soul
തഥാ = similarly
കൃത്സ്നം = all
പ്രകാശയതി = illuminates
ഭാരത = O son of Bharata.
ക്ഷേത്ര = of the body
ക്ഷേത്രജ്ഞയോഃ = of the proprietor of the body
ഏവം = thus
അന്തരം = the difference
ജ്ഞാനചക്ഷുഷാ = by the vision of knowledge
ഭൂത = of the living entity
പ്രകൃതി = from material nature
മോക്ഷം = the liberation
ച = also
യേ = those who
വിദുഃ = know
യാന്തി = approach
തേ = they
പരം = the Supreme.

End of 13.35

ശ്രീഭഗവാനുവാച = the Supreme Personality of Godhead said
പരം = transcendental
ഭൂയഃ = again
പ്രവക്ഷ്യാമി = I shall speak
ജ്ഞാനാനാം = of all knowledge
ജ്ഞാനം = knowledge
ഉത്തമം = the supreme
യത് = which
ജ്ഞാത്വാ = knowing
മുനയഃ = the sages
സർവേ = all
പരം = transcendental
സിദ്ധിം = perfection
ഇതഃ = from this world
ഗതാഃ = attained.
ഇദം = this
ജ്ഞാനം = knowledge
ഉപാശ്രിത്യ = taking shelter of
മമ = My
സാധർമ്യം = same nature
ആഗതഃ = having attained
സർഗേഽപി = even in the creation
ന = never
ഉപജായന്തേ = are born
പ്രലയേ = in the annihilation
ന = nor
വ്യഥന്തി = are disturbed
ച = also.
മമ = My
യോനിഃ = source of birth
മഹത് = the total material existence
ബ്രഹ്മ = supreme
തസ്മിൻ = in that
ഗർഭം = pregnancy
ദധാമി = create
അഹം = I
സംഭവഃ = the possibility
സർവഭൂതാനാം = of all living entities
തതഃ = thereafter
ഭവതി = becomes
ഭാരത = O son of Bharata.
സർവയോനിഷു = in all species of life
കൗന്തേയ = O son of Kunti
മൂർതയഃ = forms
സംഭവന്തി = they appear
യഃ = which
താസാം = of all of them
ബ്രഹ്മ = the supreme
മഹദ്യോനിഃ = source of birth in the material substance
അഹം = I
ബീജപ്രദഃ = the seed-giving
പിതാ = father.
സത്ത്വം = the mode of goodness
രജഃ = the mode of passion
തമഃ = the mode of ignorance
ഇതി = thus
ഗുണാഃ = the qualities
പ്രകൃതി = material nature
സംഭവാഃ = produced of
നിബധ്നന്തി = do condition
മഹാബാഹോ = O mighty-armed one
ദേഹേ = in this body
ദേഹീനം = the living entity
അവ്യയം = eternal.
തത്ര = there
സത്ത്വം = the mode of goodness
നിർമലത്വാത് = being purest in the material world
പ്രകാശകം = illuminating
അനാമയം = without any sinful reaction
സുഖ = with happiness
സംഗേന = by association
ബധ്നാതി = conditions
ജ്ഞാന = with knowledge
സംഗേന = by association
ച = also
അനഘ = O sinless one.
രജഃ = the mode of passion
രാഗാത്മകം = born of desire or lust
വിദ്ധി = know
തൃഷ്ണാ = with hankering
സംഗ = association
സമുദ്ഭവം = produced of
തത് = that
നിബധ്നാതി = binds
കൗന്തേയ = O son of Kunti
കർമസംഗേന = by association with fruitive activity
ദേഹിനം = the embodied.
തമഃ = the mode of ignorance
തു = but
അജ്ഞാനജം = produced of ignorance
വിദ്ധി = know
മോഹനം = the delusion
സർവദേഹിനാം = of all embodied beings
പ്രമാദ = with madness
അലസ്യ = indolence
നിദ്രാഭിഃ = and sleep
തത് = that
നിബധ്നാതി = binds
ഭാരത = O son of Bharata.
സത്ത്വം = the mode of goodness
സുഖേ = in happiness
സഞ്ജയതി = binds
രജഃ = the mode of passion
കർമാണി = in fruitive activity
ഭാരത = O son of Bharata
ജ്ഞാനം = knowledge
ആവൃത്യ = covering
തു = but
തമഃ = the mode of ignorance
പ്രമാദേ = in madness
സഞ്ജയതി = binds
ഉത = it is said.
രജഃ = the mode of passion
തമഃ = the mode of ignorance
ച = also
അഭിഭൂയ = surpassing
സത്ത്വം = the mode of goodness
ഭവതി = becomes prominent
ഭാരത = O son of Bharata
രജഃ = the mode of passion
സത്ത്വം = the mode of goodness
തമഃ = the mode of ignorance
ച = also
ഏവ = like that
തമഃ = the mode of ignorance
സത്ത്വം = the mode of goodness
രജഃ = the mode of passion
തഥാ = thus.
സർവദ്വാരേഷു = in all the gates
ദേഹേഽസ്മിൻ = in this body
പ്രകാശഃ = the quality of illumination
ഉപജായതേ = develops
ജ്ഞാനം = knowledge
യദാ = when
തദാ = at that time
വിദ്യാത് = know
വിവൃദ്ധം = increased
സത്ത്വം = the mode of goodness
ഇത്യുത = thus it is said.
ലോഭഃ = greed
പ്രവൃത്തിഃ = activity
ആരംഭഃ = endeavor
കർമണാം = in activities
അശമഃ = uncontrollable
സ്പൃഹാ = desire
രജസി = of the mode of passion
ഏതാനി = all these
ജായന്തേ = develop
വിവൃദ്ധേ = when there is an excess
ഭരതർഷഭ = O chief of the descendants of Bharata.
അപ്രകാശഃ = darkness
അപ്രവൃത്തിഃ = inactivity
ച = and
പ്രമാദഃ = madness
മോഹഃ = illusion
ഏവ = certainly
ച = also
തമസി = the mode of ignorance
ഏതാനി = these
ജായന്തേ = are manifested
വിവൃദ്ധേ = when developed
കുരുനന്ദന = O son of Kuru.
യദാ = when
സത്ത്വേ = the mode of goodness
പ്രവൃദ്ധേ = developed
തു = but
പ്രലയം = dissolution
യാതി = goes
ദേഹഭൃത് = the embodied
തദാ = at that time
ഉത്തമവിദാം = of the great sages
ലോകാൻ = the planets
അമലാൻ = pure
പ്രതിപദ്യതേ = attains.
രജസി = in passion
പ്രലയം = dissolution
ഗത്വാ = attaining
കർമസംഗിഷു = in the association of those engaged in fruitive activities
ജായതേ = takes birth
തഥാ = similarly
പ്രലീനഃ = being dissolved
തമസി = in ignorance
മൂഢയോനിഷു = in animal species
ജായതേ = takes birth.
കർമണഃ = of work
സുകൃതസ്യ = pious
ആഹുഃ = is said
സാത്ത്വികം = in the mode of goodness
നിർമലം = purified
ഫലം = the result
രജസഃ = of the mode of passion
തു = but
ഫലം = the result
ദുഃഖം = misery
അജ്ഞാനം = nonsense
തമസഃ = of the mode of ignorance
ഫലം = the result.
സത്ത്വാത് = from the mode of goodness
സഞ്ജായതേ = develops
ജ്ഞാനം = knowledge
രജസഃ = from the mode of passion
ലോഭഃ = greed
ഏവ = certainly
ച = also
പ്രമാദ = madness
മോഹൗ = and illusion
തമസഃ = from the mode of ignorance
ഭവതഃ = develop
അജ്ഞാനം = nonsense
ഏവ = certainly
ച = also.
ഊർധ്വം = upwards
ഗച്ഛന്തി = go
സത്ത്വസ്ഥാഃ = those situated in the mode of goodness
മധ്യേ = in the middle
തിഷ്ഠന്തി = dwell
രാജസാഃ = those situated in the mode of passion
ജഘന്യ = of abominable
ഗുണ = quality
വൃത്തിസ്ഥാഃ = whose occupation
അധഃ = down
ഗച്ഛന്തി = go
താമസാഃ = persons in the mode of ignorance.
ന = no
അന്യം = other
ഗുണേഭ്യഃ = than the qualities
കർതാരം = performer
യദാ = when
ദ്രഷ്ടാ = a seer
അനുപശ്യതി = sees properly
ഗുണേഭ്യഃ = to the modes of nature
ച = and
പരം = transcendental
വേത്തി = knows
മദ്ഭാവം = to My spiritual nature
സഃ = he
അധിഗച്ഛതി = is promoted.
ഗുണാൻ = qualities
ഏതാൻ = all these
അതീത്യ = transcending
ത്രീൻ = three
ദേഹീ = the embodied
ദേഹ = the body
സമുദ്ഭവാൻ = produced of
ജന്മ = of birth
മൃത്യു = death
ജരാ = and old age
ദുഃഖൈഃ = the distresses
വിമുക്തഃ = being freed from
അമൃതം = nectar
അശ്നുതേ = he enjoys.
അർജുന ഉവാച = Arjuna said
കൈഃ = by which
ലിംഗൈഃ = symptoms
ത്രീൻ = three
ഗുണാൻ = qualities
ഏതാൻ = all these
അതീതഃ = having transcended
ഭവതി = is
പ്രഭോ = O my Lord
കിം = what
ആചാരഃ = behavior
കഥം = how
ച = also
ഏതാൻ = these
ത്രീൻ = three
ഗുണാൻ = qualities
അതിവർതതേ = transcends.
ശ്രീഭഗവാനുവാച = the Supreme Personality of Godhead said
പ്രകാശം = illumination
ച = and
പ്രവൃത്തിം = attachment
ച = and
മോഹം = illusion
ഏവ ച = also
പാണ്ഡവ = O son of Pandu
ന ദ്വേഷ്ടി = does not hate
സമ്പ്രവൃത്താനി = although developed
ന നിവൃത്താനി = nor stopping development
കാങ്ക്ഷതി = desires
ഉദാസീനവത് = as if neutral
ആസീനഃ = situated
ഗുണൈഃ = by the qualities
യഃ = one who
ന = never
വിചാല്യതേ = is agitated
ഗുണാഃ = the qualities
വർതന്തേ = are acting
ഇത്യേവം = knowing thus
യഃ = one who
അവതിഷ്ഠതി = remains
ന = never
ഇംഗതേ = flickers
സമ = equal
ദുഃഖ = in distress
സുഖഃ = and happiness
സ്വസ്ഥഃ = being situated in himself
സമ = equally
ലോഷ്ട = a lump of earth
അശ്മ = stone
കാഞ്ചനഃ = gold
തുല്യ = equally disposed
പ്രിയ = to the dear
അപ്രിയഃ = and the undesirable
ധീരഃ = steady
തുല്യ = equal
നിന്ദാ = in defamation
ആത്മസംസ്തുതിഃ = and praise of himself
മാന = in honor
അപമാനയോഃ = and dishonor
തുല്യഃ = equal
തുല്യഃ = equal
മിത്ര = of friends
അരി = and enemies
പക്ഷയോഃ = to the parties
സർവ = of all
ആരംഭ = endeavors
പരിത്യാഗീ = renouncer
ഗുണാതീതഃ = transcendental to the material modes of nature
സഃ = he
ഉച്യതേ = is said to be.
മാം = unto Me
ച = also
യഃ = a person who
അവ്യഭിചാരേണ = without fail
ഭക്തിയോഗേന = by devotional service
സേവതേ = renders service
സഃ = he
ഗുണാൻ = the modes of material nature
സമതിത്യ = transcending
ഏതാൻ = all these
ബ്രഹ്മഭുയായ = elevated to the Brahman platform
കൽപതേ = becomes.
ബ്രഹ്മണഃ = of the impersonal brahmajyoti
ഹി = certainly
പ്രതിഷ്ഠാ = the rest
അഹം = I am
അമൃതസ്യ = of the immortal
അവ്യയസ്യ = of the imperishable
ച = also
ശാശ്വതസ്യ = of the eternal
ച = and
ധർമസ്യ = of the constitutional position
സുഖസ്യ = of happiness
ഐകാന്തികസ്യ = ultimate
ച = also.

End of 14.27

ശ്രീഭഗവാനുവാച = the Supreme Personality of Godhead said
ഊർധ്വമൂലം = with roots above
അധഃ = downwards
ശാഖം = branches
അശ്വത്ഥം = a banyan tree
പ്രാഹുഃ = is said
അവ്യയം = eternal
ഛന്ദാംസി = the Vedic hymns
യസ്യ = of which
പർണാനി = the leaves
യഃ = anyone who
തം = that
വേദ = knows
സഃ = he
വേദവിത് = the knower of the Vedas.
അധഃ = downward
ച = and
ഊർധ്വം = upward
പ്രസൃതാഃ = extended
തസ്യ = its
ശാഖാഃ = branches
ഗുണ = by the modes of material nature
പ്രവൃദ്ധാഃ = developed
വിഷയ = sense objects
പ്രവാലാഃ = twigs
അധഃ = downward
ച = and
മൂലാനി = roots
അനുസന്തതാനി = extended
കർമ = to work
അനുബന്ധീനി = bound
മനുഷ്യലോകേ = in the world of human society.
ന = not
രൂപം = the form
അസ്യ = of this tree
ഇഹ = in this world
തഥാ = also
ഉപലഭ്യതേ = can be perceived
ന = never
അന്തഃ = end
ന = never
ച = also
ആദിഃ = beginning
ന = never
ച = also
സമ്പ്രതിഷ്ഠാ = the foundation
അശ്വത്ഥം = banyan tree
ഏനം = this
സുവിരൂഢ = strongly
മൂലം = rooted
അസംഗശസ്ത്രേണ = by the weapon of detachment
ദൃഢേന = strong
ഛിത്ത്വ = cutting
തതഃ = thereafter
പദം = situation
തത് = that
പരിമാർഗിതവ്യം = has to be searched out
യസ്മിൻ = where
ഗതാഃ = going
ന = never
നിവർതന്തി = they come back
ഭൂയഃ = again
തം = to Him
ഏവ = certainly
ച = also
ആദ്യം = original
പുരുഷം = the Personality of Godhead
പ്രപദ്യേ = surrender
യതഃ = from whom
പ്രവൃത്തിഃ = the beginning
പ്രസൃതാ = extended
പുരാണീ = very old.
നിഃ = without
മാന = false prestige
മോഹഃ = and illusion
ജിത = having conquered
സംഗ = of association
ദോഷാഃ = the faults
അധ്യാത്മ = in spiritual knowledge
നിത്യാഃ = in eternity
വിനിവൃത്ത = disassociated
കാമാഃ = from lust
ദ്വന്ദ്വൈഃ = from the dualities
വിമുക്തഃ = liberated
സുഖദുഃഖ = happiness and distress
സഞ്ജ്ഞൈഃ = named
ഗച്ഛന്തി = attain
അമൂഢാഃ = unbewildered
പദം = situation
അവ്യയം = eternal
തത് = that.
ന = not
തത് = that
ഭാസയതേ = illuminates
സൂര്യഃ = the sun
ന = nor
ശശാങ്കഃ = the moon
ന = nor
പാവകഃ = fire, electricity
യത് = where
ഗത്വാ = going
ന = never
നിവർതന്തേ = they come back
തദ്ധാമ = that abode
പരമം = supreme
മമ = My.
മമ = My
ഏവ = certainly
അംശഃ = fragmental particle
ജീവലോകേ = in the world of conditional life
ജീവഭൂതഃ = the conditioned living entity
സനാതനഃ = eternal
മനഃ = with the mind
ഷഷ്ഠാണി = the six
ഇന്ദ്രിയാണി = senses
പ്രകൃതി = in material nature
സ്ഥാനി = situated
കർഷതി = is struggling hard.
ശരീരം = the body
യത് = as
അവാപ്നോതി = gets
യത് = as
ചാപി = also
ഉത്ക്രാമതി = gives up
ഈശ്വരഃ = the lord of the body
ഗൃഹീത്വാ = taking
ഏതാനി = all these
സംയാതി = goes away
വായുഃ = the air
ഗന്ധാൻ = smells
ഇവ = like
അശയാത് = from their source.
ശ്രോത്രം = ears
ചക്ഷുഃ = eyes
സ്പർശനം = touch
ച = also
രസനം = tongue
ഘ്രാണം = smelling power
ഏവ = also
ച = and
അധിഷ്ഠായ = being situated in
മനഃ = mind
ച = also
അയം = he
വിഷയാൻ = sense objects
ഉപസേവതേ = enjoys.
ഉത്ക്രാമന്തം = quitting the body
സ്ഥിതം = situated in the body
വാപി = either
ഭുഞ്ജാനം = enjoying
വാ = or
ഗുണാന്വിതം = under the spell of the modes of material nature
വിമൂഢാഃ = foolish persons
ന = never
അനുപശ്യന്തി = can see
പശ്യന്തി = can see
ജ്ഞാനചക്ഷുഷഃ = those who have the eyes of knowledge.
യതന്തഃ = endeavoring
യോഗിനഃ = transcendentalists
ച = also
ഏനം = this
പശ്യന്തി = can see
ആത്മനി = in the self
അവസ്ഥിതം = situated
യതന്തഃ = endeavoring
അപി = although
അകൃതാത്മാനഃ = those without self-realization
ന = do not
ഏനം = this
പശ്യന്തി = see
അചേതസഃ = having undeveloped minds.
യത് = that which
ആദിത്യഗതം = in the sunshine
തേജഃ = splendor
ജഗത് = the whole world
ഭാസയതേ = illuminates
അഖിലം = entirely
യത് = that which
ചന്ദ്രമസി = in the moon
യത് = that which
ച = also
അഗ്നൗ = in fire
തത് = that
തേജഃ = splendor
വിദ്ധി = understand
മാമകം = from Me.
ഗാം = the planets
ആവിശ്യ = entering
ച = also
ഭൂതാനീ = the living entities
ധാരയാമി = sustain
അഹം = I
ഓജസാ = by My energy
പുഷ്ണാമി = am nourishing
ച = and
ഔഷധീഃ = vegetables
സർവാഃ = all
സോമഃ = the moon
ഭൂത്വാ = becoming
രസാത്മകഃ = supplying the juice.
അഹം = I
വൈശ്വാനരഃ = My plenary portion as the digesting fire
ഭൂത്വാ = becoming
പ്രാണിനാം = of all living entities
ദേഹം = in the bodies
ആശ്രിതഃ = situated
പ്രാണ = the outgoing air
അപാന = the down-going air
സമായുക്തഃ = keeping in balance
പചാമി = I digest
അന്നം = foodstuff
ചതുർവിധം = the four kinds.
സർവസ്യ = of all living beings
ച = and
അഹം = I
ഹൃദി = in the heart
സന്നിവിഷ്ടഃ = situated
മത്തഃ = from Me
സ്മൃതിഃ = remembrance
ജ്ഞാനം = knowledge
അപോഹനം = forgetfulness
ച = and
വേദൈഃ = by the Vedas
ച = also
സർവൈഃ = all
അഹം = I am
ഏവ = certainly
വേദ്യഃ = knowable
വേദാന്തകൃത് = the compiler of the Vedanta
വേദവിത് = the knower of the Vedas
ഏവ = certainly
ച = and
അഹം = I.
ദ്വൗ = two
ഇമൗ = these
പുരുഷൗ = living entities
ലോകേ = in the world
ക്ഷരഃ = fallible
ച = and
അക്ഷരഃ = infallible
ഏവ = certainly
ച = and
ക്ഷരഃ = fallible
സർവാണി = all
ഭൂതാനീ = living entities
കൂടസ്ഥഃ = in oneness
അക്ഷരഃ = infallible
ഉച്യതേ = is said.
ഉത്തമഃ = the best
പുരുഷഃ = personality
തു = but
അന്യഃ = another
പരമ = the supreme
ആത്മാ = self
ഇതി = thus
ഉദാഹൃതഃ = is said
യഃ = who
ലോക = of the universe
ത്രയം = the three divisions
ആവിശ്യ = entering
ബിഭർതി = is maintaining
അവ്യയഃ = inexhaustible
ഈശ്വരഃ = the Lord.
യസ്മാത് = because
ക്ഷരം = to the fallible
അതീതഃ = transcendental
അഹം = I am
അക്ഷരാത് = beyond the infallible
അപി = also
ച = and
ഉത്തമഃ = the best
അതഃ = therefore
അസ്മി = I am
ലോകേ = in the world
വേദേ = in the Vedic literature
ച = and
പ്രഥിതഃ = celebrated
പുരുഷോത്തമഃ = as the Supreme Personality.
യഃ = anyone who
മാം = Me
ഏവം = thus
അസമ്മൂഢഃ = without a doubt
ജാനാതി = knows
പുരുഷോത്തമം = the Supreme Personality of Godhead
സഃ = he
സർവവിത് = the knower of everything
ഭജതി = renders devotional service
മാം = unto Me
സർവഭാവേന = in all respects
ഭാരത = O son of Bharata.
ഇതി = thus
ഗുഹ്യതമം = the most confidential
ശാസ്ത്രം = revealed scripture
ഇദം = this
ഉക്തം = disclosed
മയാ = by Me
അനഘ = O sinless one
ഏതത് = this
ബുദ്ധ്വാ = understanding
ബുദ്ധിമാൻ = intelligent
സ്യാത് = one becomes
കൃതകൃത്യഃ = the most perfect in his endeavors
ച = and
ഭാരത = O son of Bharata.

End of 15.20

ശ്രീഭഗവാനുവാച = the Supreme Personality of Godhead said
അഭയം = fearlessness
സത്ത്വസംശുദ്ധിഃ = purification of one’s existence
ജ്ഞാന = in knowledge
യോഗ = of linking up
വ്യവസ്ഥിതിഃ = the situation
ദാനം = charity
ദമഃ = controlling the mind
ച = and
യജ്ഞഃ = performance of sacrifice
ച = and
സ്വാധ്യായഃ = study of Vedic literature
തപഃ = austerity
ആർജവം = simplicity
അഹിംസാ = nonviolence
സത്യം = truthfulness
അക്രോധഃ = freedom from anger
ത്യാഗഃ = renunciation
ശാന്തിഃ = tranquillity
അപൈശുനം = aversion to fault-finding
ദയാ = mercy
ഭൂതേഷു = towards all living entities
അലോലുപ്ത്വം = freedom from greed
മാർദവം = gentleness
ഹ്രീഃ = modesty
അചാപലം = determination
തേജഃ = vigor
ക്ഷമാ = forgiveness
ധൃതിഃ = fortitude
ശൗചം = cleanliness
അദ്രോഹഃ = freedom from envy
ന = not
അതി മാനിതാ = expectation of honor
ഭവന്തി = are
സമ്പദം = the qualities
ദൈവീം = the transcendental nature
അഭിജാതസ്യ = of one who is born of
ഭാരത = O son of Bharata.
ദംഭഃ = pride
ദർപഃ = arrogance
അഭിമനഃ = conceit
ച = and
ക്രോധഃ = anger
പാരുഷ്യം = harshness
ഏവ = certainly
ച = and
അജ്ഞാനം = ignorance
ച = and
അഭിജാതസ്യ = of one who is born of
പാർഥ = O son of Pritha
സമ്പദം = the qualities
ആസുരീം = the demoniac nature.
ദൈവീ = transcendental
സമ്പത് = assets
വിമോക്ഷായ = meant for liberation
നിബന്ധായ = for bondage
ആസുരീ = demoniac qualities
മതാ = are considered
മാ = do not
ശുചഃ = worry
സമ്പദം = assets
ദൈവീം = transcendental
അഭിജാതഃ = born of
അസി = you are
പാണ്ഡവ = O son of Pandu.
ദ്വൗ = two
ഭൂതസർഗൗ = created living beings
ലോകേ = in the world
അസ്മിൻ = this
ദൈവഃ = godly
ആസുരഃ = demoniac
ഏവ = certainly
ച = and
ദൈവഃ = the divine
വിസ്തരശഃ = at great length
പ്രോക്തഃ = said
ആസുരം = the demoniac
പാർഥ = O son of Pritha
മേ = from Me
ശൃണു = just hear.
പ്രവൃത്തിം = acting properly
ച = also
നിവൃത്തിം = not acting improperly
ച = and
ജനാഃ = persons
ന = never
വിദുഃ = know
ആസുരഃ = of demoniac quality
ന = never
ശൗചം = cleanliness
ന = nor
അപി = also
ച = and
ആചാരഃ = behavior
ന = never
സത്യം = truth
തേഷു = in them
വിദ്യതേ = there is.
അസത്യം = unreal
അപ്രതിഷ്ഠം = without foundation
തേ = they
ജഗത് = the cosmic manifestation
ആഹുഃ = say
അനീശ്വരം = with no controller
അപരസ്പര = without cause
സംഭൂതം = arisen kim
അന്യത് = there is no other cause
കാമഹൈതുകം = it is due to lust only.
ഏതാം = this
ദൃഷ്ടിം = vision
അവഷ്ടഭ്യ = accepting
നഷ്ട = having lost
ആത്മനഃ = themselves
അൽപബുദ്ധയഃ = the less intelligent
പ്രഭവന്തി = flourish
ഉഗ്രകർമാണഃ = engaged in painful activities
ക്ഷയായ = for destruction
ജഗതഃ = of the world
അഹിതാഃ = unbeneficial.
കാമം = lust
ആശ്രിത്യ = taking shelter of
ദുഷ്പൂരം = insatiable
ദംഭ = of pride
മന = and false prestige
മദാന്വിതാഃ = absorbed in the conceit
മോഹാത് = by illusion
ഗൃഹീത്വാ = taking
അസത് = nonpermanent
ഗ്രാഹാൻ = things
പ്രവർതന്തേ = they flourish
അശുചി = to the unclean
വ്രതാഃ = avowed.
ചിന്താം = fears and anxieties
അപരിമേയം = immeasurable
ച = and
പ്രലയാന്താം = unto the point of death
ഉപാശ്രിതാഃ = having taken shelter of
കാമോപഭോഗ = sense gratification
പരമാഃ = the highest goal of life
ഏതാവത് = thus
ഇതി = in this way
നിശ്ചിതാഃ = having ascertained
ആശാപാശ = entanglements in a network of hope
ശതൈഃ = by hundreds
ബദ്ധാഃ = being bound
കാമ = of lust
ക്രോധ = and anger
പരായണാഃ = always situated in the mentality
ഈഹന്തേ = they desire
കാമ = lust
ഭോഗ = sense enjoyment
അർഥം = for the purpose of
അന്യായേന = illegally
അർഥ = of wealth
സഞ്ചയാൻ = accumulation.
ഇദം = this
അദ്യ = today
മയാ = by me
ലബ്ധം = gained
ഇമം = this
പ്രാപ്സ്യേ = I shall gain
മനോരഥം = according to my desires
ഇദം = this
അസ്തി = there is
ഇദം = this
അപി = also
മേ = mine
ഭവിഷ്യതി = it will increase in the future
പുനഃ = again
ധനം = wealth
അസൗ = that
മയാ = by me
ഹതഃ = has been killed
ശത്രുഃ = enemy
ഹനിഷ്യേ = I shall kill
ച = also
അപരാൻ = others
അപി = certainly
ഈശ്വരഃ = the lord
അഹം = I am
അഹം = I am
ഭോഗീ = the enjoyer
സിദ്ധഃ = perfect
അഹം = I am
ബലവാൻ = powerful
സുഖീ = happy
ആഢ്യഃ = wealthy
അഭിജനവാൻ = surrounded by aristocratic relatives
അസ്മി = I am
കഃ = who
അന്യഃ = other
അസ്തി = there is
സദൃശഃ = like
മയാ = me
യക്ഷ്യേ = I shall sacrifice
ദാസ്യാമി = I shall give charity
മോദിഷ്യേ = I shall rejoice
ഇതി = thus
അജ്ഞാന = by ignorance
വിമോഹിതാഃ = deluded.
അനേക = numerous
ചിത്ത = by anxieties
വിഭ്രാന്താഃ = perplexed
മോഹ = of illusions
ജാല = by a network
സമാവൃതഃ = surrounded
പ്രസക്താഃ = attached
കാമഭോഗേഷു = to sense gratification
പതന്തി = they glide down
നരകേ = into hell
അശുചൗ = unclean.
ആത്മാസംഭവിതാഃ = self-complacent
സ്തബ്ധഃ = impudent
ധനമാന = of wealth and false prestige
മദ = in the delusion
അന്വിതാഃ = absorbed
യജന്തേ = they perform sacrifice
നാമ = in name only
യജ്ഞൈഃ = with sacrifices
തേ = they
ദംഭേന = out of pride
അവിധിപൂർവകം = without following any rules and regulations.
അഹങ്കാരം = false ego
ബലം = strength
ദർപം = pride
കാമം = lust
ക്രോധം = anger
ച = also
സംശ്രിതാഃ = having taken shelter of
മാം = Me
ആത്മ = in their own
പര = and in other
ദേഹേഷു = bodies
പ്രദ്വിഷന്തഃ = blaspheming
അഭ്യസൂയകാഃ = envious.
താൻ = those
അഹം = I
ദ്വിഷതഃ = envious
ക്രൂരാൻ = mischievous
സംസാരേഷു = into the ocean of material existence
നരാധമാൻ = the lowest of mankind
ക്ഷിപാമി = I put
അജസ്രം = forever
അശുഭാൻ = inauspicious
ആസുരീഷു = demoniac
ഏവ = certainly
യോനിഷു = into the wombs.
ആസുരീം = demoniac
യോനിം = species
ആപന്നാഃ = gaining
മൂഢാഃ = the foolish
ജന്മനി ജന്മനി = in birth after birth
മാം = Me
അപ്രാപ്യ = without achieving
ഏവ = certainly
കൗന്തേയ = O son of Kunti
തതഃ = thereafter
യാന്തി = go
അധമാം = condemned
ഗതിം = destination.
ത്രിവിധം = of three kinds
നരകസ്യ = of hell
ഇദം = this
ദ്വാരം = gate
നാശനം = destructive
ആത്മനഃ = of the self
കാമഃ = lust
ക്രോധഃ = anger
തഥാ = as well as
ലോഭഃ = greed
തസ്മാത് = therefore
ഏതത് = these
ത്രയം = three
ത്യജേത് = one must give up.
ഏതൈഃ = from these
വിമുക്തഃ = being liberated
കൗന്തേയ = O son of Kunti
തമോദ്വാരൈഃ = from the gates of ignorance
ത്രിഭിഃ = of three kinds
നരഃ = a person
ആചരതി = performs
ആത്മനഃ = for the self
ശ്രേയഃ = benediction
തതഃ = thereafter
യാതി = he goes
പരാം = to the supreme
ഗതിം = destination.
യഃ = anyone who
ശാസ്ത്രവിധിം = the regulations of the scriptures
ഉത്സൃജ്യ = giving up
വർതതേ = remains
കാമകാരതഃ = acting whimsically in lust
ന = never
സഃ = he
സിദ്ധിം = perfection
അവാപ്നോതി = achieves
ന = never
സുഖം = happiness
ന = never
പരാം = the supreme
ഗതിം = perfectional stage.
തസ്മാത് = therefore
ശാസ്ത്രം = the scriptures
പ്രമാണം = evidence
തേ = your
കാര്യ = duty
അകാര്യ = and forbidden activities
വ്യവസ്ഥിതൗ = in determining
ജ്ഞാത്വാ = knowing
ശാസ്ത്ര = of scripture
വിധാന = the regulations
ഉക്തം = as declared
കർമ = work
കർതും = do
ഇഹ = in this world
അർഹസി = you should.