Mahabharata Shanti Parva mokShadharmaparva adhyAyaH 288 in a critical edition, 289 in Kinjavadekar Edition.
Hansa Geetaa in Telugu:
॥ హంసగీతా ॥
యుధిష్ఠిర ఉవాచ ।
సత్యం దమం క్షమాం ప్రజ్ఞాం ప్రశంసంతి పితామహ ।
విద్వాంసో మనుజా లోకే కథమేతన్మతం తవ ॥ 1 ॥
భీష్మ ఉవాచ ।
అత్ర తే వర్తయిష్యేఽహమితిహాసం పురాతనం ।
సాధ్యానామిహ సంవాదం హంసస్య చ యుధిష్ఠిర ॥ 2 ॥
హంసో భూత్వాథ సౌవర్ణస్త్వజో నిత్యః ప్రజాపతిః ।
స వై పర్యేతి లోకాంస్త్రీనథ సాధ్యానుపాగమత్ ॥ 3 ॥
సాధ్యా ఊచుః ।
శకునే వయం స్మ దేవా వై సాధ్యాస్త్వామనుయుజ్మహే ।
పృచ్ఛామస్త్వాం మోక్షధర్మం భవాంశ్చ కిల మోక్షవిత్ ॥ 4 ॥
శ్రుతోఽసి నః పండితో ధీరవాదీ
సాధుశబ్దశ్చరతే తే పతత్రిన్ ।
కిం మన్యసే శ్రేష్ఠతమం ద్విజ త్వం
కస్మిన్మనస్తే రమతే మహాత్మన్ ॥ 5 ॥
తన్నః కార్యం పక్షివర ప్రశాధి
యత్కర్మణాం మన్యసే శ్రేష్ఠమేకం ।
యత్కృత్వా వై పురుషః సర్వబంధైర్-
విముచ్యతే విహగేంద్రేహ శీఘ్రం ॥ 6 ॥
హంస ఉవాచ ।
ఇదం కార్యమమృతాశాః శృణోమి
తపో దమః సత్యమాత్మాభిగుప్తిః ।
గ్రంథీన్ విముచ్య హృదయస్య సర్వాన్
ప్రియాప్రియే స్వం వశమానయీత ॥ 7 ॥
నారుంతుదః స్యాన్న నృశంసవాదీ
న హీనతః పరమభ్యాదదీత ।
యయాస్య వాచా పర ఉద్విజేత
న తాం వదేద్రుషతీం పాపలోక్యాం ॥ 8 ॥
వాక్సాయకా వదనాన్నిష్పతంతి
యైరాహతః శోచతి రాత్ర్యహాని ।
పరస్య నామర్మసు తే పతంతి
తాన్ పండితో నావసృజేత్పరేషు ॥ 9 ॥
పరశ్చేదేనమతి వాదబానైర్-
భృశం విధ్యేచ్ఛమ ఏవేహ కార్యః ।
సంరోష్యమాణః ప్రతిహృష్యతే యః
స ఆదత్తే సుకృతం వై పరస్య ॥ 10 ॥
క్షేపాభిమానాదభిషంగవ్యలీకం var క్షేపాయమాణమభిషంగ
నిగృహ్ణాతి జ్వలితం యశ్చ మన్యుం ।
అదుష్టచేతా ముదితోఽనసూయుః
స ఆదత్తే సుకృతం వై పరేషాం ॥ 11 ॥
ఆక్రుశ్యమానో న వదామి కించిత్
క్షమామ్యహం తాడ్యమానశ్చ నిత్యం ।
శ్రేష్ఠం హ్యేతత్ యత్ క్షమామాహురార్యాః
సత్యం తథైవార్జవమానృశంస్యం ॥ 12 ॥
వేదస్యోపనిషత్సత్యం సత్యస్యోపనిషద్దమః ।
దమస్యోపనిషన్మోక్షం ఏతత్సర్వానుశాసనం ॥ 13 ॥
వాచో వేగం మనసః క్రోధవేగం వివిత్సా వేగముదరోపస్థ వేగం ।
ఏతాన్ వేగాన్ యో విషహదుదీర్ణాంస్తం మన్యేఽహం బ్రాహ్మణం వై మునిం చ ॥ 14 ॥
అక్రోధనః క్రుధ్యతాం వై విశిష్టస్తథా తితిక్షురతితిక్షోర్విశిష్టః ।
అమానుషాన్మానుషో వై విశిష్టస్ తథా జ్ఞానాజ్జ్ఞానవాన్వై ప్రధానః ॥ 15 ॥
var జ్ఞానవిద్వై విశిష్టః
ఆక్రుశ్యమానో నాక్రోశేన్మన్యురేవ తితిక్షతః । var నాక్రుశ్యేత్ మన్యురేనం
ఆక్రోష్టారం నిర్దహతి సుకృతం చాస్య విందతి ॥ 16 ॥
యో నాత్యుక్తః ప్రాహ రూక్షం ప్రియం వా
యో వా హతో న ప్రతిహంతి ధైర్యాత్ ।
పాపం చ యో నేచ్ఛతి తస్య హంతుస్-
తస్మై దేవాః స్పృహయంతే సదైవ ॥ 17 ॥ var తస్యేహ దేవాః స్పృహయంతి
నిత్యం ।
పాపీయసః క్షమేతైవ శ్రేయసః సదృశస్య చ ।
విమానితో హతోఽఽక్రుష్ట ఏవం సిద్ధిం గమిష్యతి ॥ 18 ॥
సదాహమార్యాన్నిభృతోఽప్యుపాసే
న మే వివిత్సా న చమేఽస్తి రోషః । var వివిత్సోత్సహతే న రోషః
న చాప్యహం లిప్సమానః పరైమి
న చైవ కించిద్విషయేణ యామి ॥ 19 ॥
నాహం శప్తః ప్రతిశపామి కించిద్
దమం ద్వారం హ్యమృతస్యేహ వేద్మి ।
గుహ్యం బ్రహ్మ తదిదం వా బ్రవీమి
న మానుషాచ్ఛ్రేష్ఠతరం హి కించిత్ ॥ 20 ॥
విముచ్యమానః పాపేభ్యో ధనేభ్య ఇవ చంద్రమాః ।
విరజాః కాలమాకాంక్షన్ ధీరో ధైర్యేణ సిధ్యతి ॥ 21 ॥
యః సర్వేషాం భవతి హ్యర్చనీయ
ఉత్సేధనస్తంభ ఇవాభిజాతః ।
యస్మై వాచం సుప్రశస్తాం వదంతి var తస్మై వాచం సుప్రసన్నాం
స వై దేవాన్గచ్ఛతి సంయతాత్మా ॥ 22 ॥
న తథా వక్తుమిచ్ఛంతి కల్యాణాన్ పురుషే గుణాన్ ।
యథైషాం వక్తుమిచ్ఛంతి నైర్గుణ్యమనుయుంజకాః ॥ 23 ॥
యస్య వాఙ్మనసీ గుప్తే సమ్యక్ప్రణిహితే సదా ।
వేదాస్తపశ్చ త్యాగశ్చ స ఇదం సర్వమాప్నుయాత్ ॥ 24 ॥
ఆక్రోశనావమానాభ్యాం నాబుధాన్ గర్హయేద్ బుధః । var బోధయేద్ బుధః
తస్మాన్న వర్ధయేదన్యం న చాత్మానం విహింసయేత్ ॥ 25 ॥
అమృతస్యేవ సంతృప్యేదవమానస్య వై ద్విజః । var పండితః ।
సుఖం హ్యవమతః శేతే యోఽవమంతా స నశ్యతి ॥ 26 ॥
యత్క్రోధనో యజతే యద్దదాతి
యద్వా తపస్తప్యతి యజ్జుహోతి ।
వైవస్వతస్తద్ధరతేఽస్య సర్వం
మోఘః శ్రమో భవతి హి క్రోధనస్య ॥ 27 ॥
చత్వారి యస్య ద్వారాణి సుగుప్తాన్యమరోత్తమాః ।
ఉపస్థముదరం హస్తౌ వాక్చతుర్థీ స ధర్మవిత్ ॥ 28 ॥
సత్యం దమం హ్యార్జవమానృశంస్యం
ధృతిం తితిక్షామభిసేవమానః । var తితిక్షాం చ సంసేవమానః
స్వాధ్యాయనిత్యోఽస్పృహయన్పరేషాం var యుక్తోఽస్పృహయన్ పరేషాం
ఏకాంతశీల్యూర్ధ్వగతిర్భవేత్సః ॥ 29 ॥
సర్వానేతాననుచరన్ వత్సవచ్చతురః స్తనాన్ । var సర్వాంశ్చైనాననుచరన్
న పావనతమం కించిత్సత్యాదధ్యగమం క్వచిత్ ॥ 30 ॥
ఆచక్షేఽహం మనుష్యేభ్యో దేవేభ్యః ప్రతిసంచరన్ ।
సత్యం స్వర్గస్య సోపానం పారావారస్య నౌరివ ॥ 31 ॥
యాదృశైః సంనివసతి యాదృశాంశ్చోపసేవతే ।
యాదృగిచ్ఛేచ్చ భవితుం తాదృగ్భవతి పూరుషః ॥ 32 ॥
యది సంతం సేవతి యద్యసంతం
తపస్వినం యది వా స్తేనమేవ ।
వాసో యథా రంగవశం ప్రయాతి
తథా స తేషాం వశమభ్యుపైతి ॥ 33 ॥
సదా దేవాః సాధుభిః సంవదంతే
న మానుషం విషయం యాంతి ద్రష్టుం ।
నేందుః సమః స్యాదసమో హి వాయుర్-
ఉచ్చావచం విషయం యః స వేద ॥ 34 ॥
అదుష్టం వర్తమానే తు హృదయాంతరపూరుషే ।
తేనైవ దేవాః ప్రీయంతే సతాం మార్గస్థితేన వై ॥ 35 ॥
శిశ్నోదరే యేఽభిరతాః సదైవ var యే నిరతాః
స్తేనా నరా వాక్పరుషాశ్చ నిత్యం ।
అపేతదోషానితి తాన్ విదిత్వా
దూరాద్దేవాః సంపరివర్జయంతి ॥ 36 ॥
న వై దేవా హీనసత్త్వేన తోష్యాః
సర్వాశినా దుష్కృతకర్మణా వా ।
సత్యవ్రతా యే తు నరాః కృతజ్ఞా
ధర్మే రతాస్తైః సహ సంభజంతే ॥ 37 ॥
అవ్యాహృతం వ్యాకృతాచ్ఛ్రేయ ఆహుః
సత్యం వదేద్వ్యాహృతం తద్ద్వితీయం ।
ధర్మం వదేద్వ్యాహృతం తత్తృతీయం
ప్రియంవదేద్వ్యాహృతం తచ్చతుర్థం ॥ 38 ॥
సాధ్యా ఊచుః ।
కేనాయమావృతో లోకః కేన వా న ప్రకాశతే ।
కేన త్యజతి మిత్రాణి కేన స్వర్గం న గచ్ఛతి ॥ 39 ॥
హంస ఉవాచ ।
అజ్ఞానేనావృతో లోకో మాత్సర్యాన్న ప్రకాశతే ।
లోభాత్త్యజతి మిత్రాణి సంగాత్స్వర్గం న గచ్ఛతి ॥ 40 ॥
సాధ్యా ఊచుః ।
కః స్విదేకో రమతే బ్రాహ్మణానాం
కః స్విదేకో బహుభిర్జోషమాస్తే ।
కః స్విదేకో బలవాన్ దుర్బలోఽపి
కః స్విదేషాం కలహం నాన్వవైతి ॥ 41 ॥
హంస ఉవాచ ।
ప్రాజ్ఞ ఏకో రమతే బ్రాహ్మణానాం
ప్రాజ్ఞశ్చైకో బహుభిర్జోషమాస్తే ।
ప్రాజ్ఞ ఏకో బలవాన్ దుర్బలోఽపి
ప్రాజ్ఞ ఏషాం కలహం నాన్వవైతి ॥ 42 ॥
సాధ్యా ఊచుః ।
కిం బ్రాహ్మణానాం దేవత్వం కిం చ సాధుత్వముచ్యతే ।
అసాధుత్వం చ కిం తేషాం కిమేషాం మానుషం మతం ॥ 43 ॥
హంస ఉవాచ ।
స్వాధ్యాయ ఏషాం దేవత్వం వ్రతం సాధుత్వముచ్యతే ।
అసాధుత్వం పరీవాదో మృత్యుర్మానుష్యముచ్యతే ॥ 44 ॥
భీష్మ ఉవాచ ।
సంవాద ఇత్యయం శ్రేష్ఠః సాధ్యానాం పరికీర్తితః ।
క్షేత్రం వై కర్మణాం యోనిః సద్భావః సత్యముచ్యతే ॥ 45 ॥
var
ఇత్యుక్త్వా పరమో దేవ భగవాన్ నిత్య అవ్యయః ।
సాధ్యైర్దేవగణైః సార్ధం దివమేవారురోహ సః ॥ 45 ॥
ఏతద్ యశస్యమాయుష్యం పుణ్యం స్వర్గాయ చ ధ్రువం ।
దర్శితం దేవదేవేన పరమేణావ్యయేన చ ॥ 46 ॥
॥ ఇతి శ్రీమహాభారతే శాంతిపర్వణి మోక్షధర్మపర్వణి
హంసగీతా సమాప్తా ॥
Also Read:
Hansa Gita Lyrics in Hindi | English | Bengali | Gujarati | Kannada | Malayalam | Oriya | Telugu | Tamil