Mahabharata Shanti Parva mokShadharmaparva adhyAyaH 288 in a critical edition, 289 in Kinjavadekar Edition.
Hansa Geetaa in Oriya:
॥ ହଂସଗୀତା ॥
ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଉବାଚ ।
ସତ୍ୟଂ ଦମଂ କ୍ଷମାଂ ପ୍ରଜ୍ଞାଂ ପ୍ରଶଂସନ୍ତି ପିତାମହ ।
ବିଦ୍ୱାଂସୋ ମନୁଜା ଲୋକେ କଥମେତନ୍ମତଂ ତବ ॥ ୧ ॥
ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ ।
ଅତ୍ର ତେ ବର୍ତୟିଷ୍ୟେଽହମିତିହାସଂ ପୁରାତନମ୍ ।
ସାଧ୍ୟାନାମିହ ସଂବାଦଂ ହଂସସ୍ୟ ଚ ଯୁଧିଷ୍ଠିର ॥ ୨ ॥
ହଂସୋ ଭୂତ୍ୱାଥ ସୌବର୍ଣସ୍ତ୍ୱଜୋ ନିତ୍ୟଃ ପ୍ରଜାପତିଃ ।
ସ ବୈ ପର୍ୟେତି ଲୋକାଂସ୍ତ୍ରୀନଥ ସାଧ୍ୟାନୁପାଗମତ୍ ॥ ୩ ॥
ସାଧ୍ୟା ଊଚୁଃ ।
ଶକୁନେ ବୟଂ ସ୍ମ ଦେବା ବୈ ସାଧ୍ୟାସ୍ତ୍ୱାମନୁୟୁଜ୍ମହେ ।
ପୃଚ୍ଛାମସ୍ତ୍ୱାଂ ମୋକ୍ଷଧର୍ମଂ ଭବାଂଶ୍ଚ କିଲ ମୋକ୍ଷବିତ୍ ॥ ୪ ॥
ଶ୍ରୁତୋଽସି ନଃ ପଣ୍ଡିତୋ ଧୀରବାଦୀ
ସାଧୁଶବ୍ଦଶ୍ଚରତେ ତେ ପତତ୍ରିନ୍ ।
କିଂ ମନ୍ୟସେ ଶ୍ରେଷ୍ଠତମଂ ଦ୍ୱିଜ ତ୍ୱଂ
କସ୍ମିନ୍ମନସ୍ତେ ରମତେ ମହାତ୍ମନ୍ ॥ ୫ ॥
ତନ୍ନଃ କାର୍ୟଂ ପକ୍ଷିବର ପ୍ରଶାଧି
ଯତ୍କର୍ମଣାଂ ମନ୍ୟସେ ଶ୍ରେଷ୍ଠମେକମ୍ ।
ଯତ୍କୃତ୍ୱା ବୈ ପୁରୁଷଃ ସର୍ୱବନ୍ଧୈର୍-
ବିମୁଚ୍ୟତେ ବିହଗେନ୍ଦ୍ରେହ ଶୀଘ୍ରମ୍ ॥ ୬ ॥
ହଂସ ଉବାଚ ।
ଇଦଂ କାର୍ୟମମୃତାଶାଃ ଶୃଣୋମି
ତପୋ ଦମଃ ସତ୍ୟମାତ୍ମାଭିଗୁପ୍ତିଃ ।
ଗ୍ରନ୍ଥୀନ୍ ବିମୁଚ୍ୟ ହୃଦୟସ୍ୟ ସର୍ୱାନ୍
ପ୍ରିୟାପ୍ରିୟେ ସ୍ୱଂ ବଶମାନୟୀତ ॥ ୭ ॥
ନାରୁନ୍ତୁଦଃ ସ୍ୟାନ୍ନ ନୃଶଂସବାଦୀ
ନ ହୀନତଃ ପରମଭ୍ୟାଦଦୀତ ।
ଯୟାସ୍ୟ ବାଚା ପର ଉଦ୍ୱିଜେତ
ନ ତାଂ ବଦେଦ୍ରୁଷତୀଂ ପାପଲୋକ୍ୟାମ୍ ॥ ୮ ॥
ବାକ୍ସାୟକା ବଦନାନ୍ନିଷ୍ପତନ୍ତି
ଯୈରାହତଃ ଶୋଚତି ରାତ୍ର୍ୟହାନି ।
ପରସ୍ୟ ନାମର୍ମସୁ ତେ ପତନ୍ତି
ତାନ୍ ପଣ୍ଡିତୋ ନାବସୃଜେତ୍ପରେଷୁ ॥ ୯ ॥
ପରଶ୍ଚେଦେନମତି ବାଦବାନୈର୍-
ଭୃଶଂ ବିଧ୍ୟେଚ୍ଛମ ଏବେହ କାର୍ୟଃ ।
ସଂରୋଷ୍ୟମାଣଃ ପ୍ରତିହୃଷ୍ୟତେ ଯଃ
ସ ଆଦତ୍ତେ ସୁକୃତଂ ବୈ ପରସ୍ୟ ॥ ୧୦ ॥
କ୍ଷେପାଭିମାନାଦଭିଷଙ୍ଗବ୍ୟଲୀକଂ var କ୍ଷେପାୟମାଣମଭିଷଙ୍ଗ
ନିଗୃହ୍ଣାତି ଜ୍ୱଲିତଂ ଯଶ୍ଚ ମନ୍ୟୁମ୍ ।
ଅଦୁଷ୍ଟଚେତା ମୁଦିତୋଽନସୂୟୁଃ
ସ ଆଦତ୍ତେ ସୁକୃତଂ ବୈ ପରେଷାମ୍ ॥ ୧୧ ॥
ଆକ୍ରୁଶ୍ୟମାନୋ ନ ବଦାମି କିଂଚିତ୍
କ୍ଷମାମ୍ୟହଂ ତାଡ୍ୟମାନଶ୍ଚ ନିତ୍ୟମ୍ ।
ଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ହ୍ୟେତତ୍ ଯତ୍ କ୍ଷମାମାହୁରାର୍ୟାଃ
ସତ୍ୟଂ ତଥୈବାର୍ଜବମାନୃଶଂସ୍ୟମ୍ ॥ ୧୨ ॥
ବେଦସ୍ୟୋପନିଷତ୍ସତ୍ୟଂ ସତ୍ୟସ୍ୟୋପନିଷଦ୍ଦମଃ ।
ଦମସ୍ୟୋପନିଷନ୍ମୋକ୍ଷଂ ଏତତ୍ସର୍ୱାନୁଶାସନମ୍ ॥ ୧୩ ॥
ବାଚୋ ବେଗଂ ମନସଃ କ୍ରୋଧବେଗଂ ବିବିତ୍ସା ବେଗମୁଦରୋପସ୍ଥ ବେଗମ୍ ।
ଏତାନ୍ ବେଗାନ୍ ଯୋ ବିଷହଦୁଦୀର୍ଣାଂସ୍ତଂ ମନ୍ୟେଽହଂ ବ୍ରାହ୍ମଣଂ ବୈ ମୁନିଂ ଚ ॥ ୧୪ ॥
ଅକ୍ରୋଧନଃ କ୍ରୁଧ୍ୟତାଂ ବୈ ବିଶିଷ୍ଟସ୍ତଥା ତିତିକ୍ଷୁରତିତିକ୍ଷୋର୍ୱିଶିଷ୍ଟଃ ।
ଅମାନୁଷାନ୍ମାନୁଷୋ ବୈ ବିଶିଷ୍ଟସ୍ ତଥା ଜ୍ଞାନାଜ୍ଜ୍ଞାନବାନ୍ୱୈ ପ୍ରଧାନଃ ॥ ୧୫ ॥
var ଜ୍ଞାନବିଦ୍ୱୈ ବିଶିଷ୍ଟଃ
ଆକ୍ରୁଶ୍ୟମାନୋ ନାକ୍ରୋଶେନ୍ମନ୍ୟୁରେବ ତିତିକ୍ଷତଃ । var ନାକ୍ରୁଶ୍ୟେତ୍ ମନ୍ୟୁରେନଂ
ଆକ୍ରୋଷ୍ଟାରଂ ନିର୍ଦହତି ସୁକୃତଂ ଚାସ୍ୟ ବିନ୍ଦତି ॥ ୧୬ ॥
ଯୋ ନାତ୍ୟୁକ୍ତଃ ପ୍ରାହ ରୂକ୍ଷଂ ପ୍ରିୟଂ ବା
ଯୋ ବା ହତୋ ନ ପ୍ରତିହନ୍ତି ଧୈର୍ୟାତ୍ ।
ପାପଂ ଚ ଯୋ ନେଚ୍ଛତି ତସ୍ୟ ହନ୍ତୁସ୍-
ତସ୍ମୈ ଦେବାଃ ସ୍ପୃହୟନ୍ତେ ସଦୈବ ॥ ୧୭ ॥ var ତସ୍ୟେହ ଦେବାଃ ସ୍ପୃହୟନ୍ତି
ନିତ୍ୟମ୍ ।
ପାପୀୟସଃ କ୍ଷମେତୈବ ଶ୍ରେୟସଃ ସଦୃଶସ୍ୟ ଚ ।
ବିମାନିତୋ ହତୋଽଽକ୍ରୁଷ୍ଟ ଏବଂ ସିଦ୍ଧିଂ ଗମିଷ୍ୟତି ॥ ୧୮ ॥
ସଦାହମାର୍ୟାନ୍ନିଭୃତୋଽପ୍ୟୁପାସେ
ନ ମେ ବିବିତ୍ସା ନ ଚମେଽସ୍ତି ରୋଷଃ । var ବିବିତ୍ସୋତ୍ସହତେ ନ ରୋଷଃ
ନ ଚାପ୍ୟହଂ ଲିପ୍ସମାନଃ ପରୈମି
ନ ଚୈବ କିଂଚିଦ୍ୱିଷୟେଣ ଯାମି ॥ ୧୯ ॥
ନାହଂ ଶପ୍ତଃ ପ୍ରତିଶପାମି କିଂଚିଦ୍
ଦମଂ ଦ୍ୱାରଂ ହ୍ୟମୃତସ୍ୟେହ ବେଦ୍ମି ।
ଗୁହ୍ୟଂ ବ୍ରହ୍ମ ତଦିଦଂ ବା ବ୍ରବୀମି
ନ ମାନୁଷାଚ୍ଛ୍ରେଷ୍ଠତରଂ ହି କିଂଚିତ୍ ॥ ୨୦ ॥
ବିମୁଚ୍ୟମାନଃ ପାପେଭ୍ୟୋ ଧନେଭ୍ୟ ଇବ ଚନ୍ଦ୍ରମାଃ ।
ବିରଜାଃ କାଲମାକାଙ୍କ୍ଷନ୍ ଧୀରୋ ଧୈର୍ୟେଣ ସିଧ୍ୟତି ॥ ୨୧ ॥
ଯଃ ସର୍ୱେଷାଂ ଭବତି ହ୍ୟର୍ଚନୀୟ
ଉତ୍ସେଧନସ୍ତମ୍ଭ ଇବାଭିଜାତଃ ।
ଯସ୍ମୈ ବାଚଂ ସୁପ୍ରଶସ୍ତାଂ ବଦନ୍ତି var ତସ୍ମୈ ବାଚଂ ସୁପ୍ରସନ୍ନାଂ
ସ ବୈ ଦେବାନ୍ଗଚ୍ଛତି ସଂୟତାତ୍ମା ॥ ୨୨ ॥
ନ ତଥା ବକ୍ତୁମିଚ୍ଛନ୍ତି କଲ୍ୟାଣାନ୍ ପୁରୁଷେ ଗୁଣାନ୍ ।
ଯଥୈଷାଂ ବକ୍ତୁମିଚ୍ଛନ୍ତି ନୈର୍ଗୁଣ୍ୟମନୁୟୁଞ୍ଜକାଃ ॥ ୨୩ ॥
ଯସ୍ୟ ବାଙ୍ମନସୀ ଗୁପ୍ତେ ସମ୍ୟକ୍ପ୍ରଣିହିତେ ସଦା ।
ବେଦାସ୍ତପଶ୍ଚ ତ୍ୟାଗଶ୍ଚ ସ ଇଦଂ ସର୍ୱମାପ୍ନୁୟାତ୍ ॥ ୨୪ ॥
ଆକ୍ରୋଶନାବମାନାଭ୍ୟାଂ ନାବୁଧାନ୍ ଗର୍ହୟେଦ୍ ବୁଧଃ । var ବୋଧୟେଦ୍ ବୁଧଃ
ତସ୍ମାନ୍ନ ବର୍ଧୟେଦନ୍ୟଂ ନ ଚାତ୍ମାନଂ ବିହିଂସୟେତ୍ ॥ ୨୫ ॥
ଅମୃତସ୍ୟେବ ସନ୍ତୃପ୍ୟେଦବମାନସ୍ୟ ବୈ ଦ୍ୱିଜଃ । var ପଣ୍ଡିତଃ ।
ସୁଖଂ ହ୍ୟବମତଃ ଶେତେ ଯୋଽବମନ୍ତା ସ ନଶ୍ୟତି ॥ ୨୬ ॥
ଯତ୍କ୍ରୋଧନୋ ଯଜତେ ଯଦ୍ଦଦାତି
ଯଦ୍ୱା ତପସ୍ତପ୍ୟତି ଯଜ୍ଜୁହୋତି ।
ବୈବସ୍ୱତସ୍ତଦ୍ଧରତେଽସ୍ୟ ସର୍ୱଂ
ମୋଘଃ ଶ୍ରମୋ ଭବତି ହି କ୍ରୋଧନସ୍ୟ ॥ ୨୭ ॥
ଚତ୍ୱାରି ଯସ୍ୟ ଦ୍ୱାରାଣି ସୁଗୁପ୍ତାନ୍ୟମରୋତ୍ତମାଃ ।
ଉପସ୍ଥମୁଦରଂ ହସ୍ତୌ ବାକ୍ଚତୁର୍ଥୀ ସ ଧର୍ମବିତ୍ ॥ ୨୮ ॥
ସତ୍ୟଂ ଦମଂ ହ୍ୟାର୍ଜବମାନୃଶଂସ୍ୟଂ
ଧୃତିଂ ତିତିକ୍ଷାମଭିସେବମାନଃ । var ତିତିକ୍ଷାଂ ଚ ସଂସେବମାନଃ
ସ୍ୱାଧ୍ୟାୟନିତ୍ୟୋଽସ୍ପୃହୟନ୍ପରେଷାମ୍ var ଯୁକ୍ତୋଽସ୍ପୃହୟନ୍ ପରେଷାମ୍
ଏକାନ୍ତଶୀଲ୍ୟୂର୍ଧ୍ୱଗତିର୍ଭବେତ୍ସଃ ॥ ୨୯ ॥
ସର୍ୱାନେତାନନୁଚରନ୍ ବତ୍ସବଚ୍ଚତୁରଃ ସ୍ତନାନ୍ । var ସର୍ୱାଂଶ୍ଚୈନାନନୁଚରନ୍
ନ ପାବନତମଂ କିଂଚିତ୍ସତ୍ୟାଦଧ୍ୟଗମଂ କ୍ୱଚିତ୍ ॥ ୩୦ ॥
ଆଚକ୍ଷେଽହଂ ମନୁଷ୍ୟେଭ୍ୟୋ ଦେବେଭ୍ୟଃ ପ୍ରତିସଞ୍ଚରନ୍ ।
ସତ୍ୟଂ ସ୍ୱର୍ଗସ୍ୟ ସୋପାନଂ ପାରାବାରସ୍ୟ ନୌରିବ ॥ ୩୧ ॥
ଯାଦୃଶୈଃ ସଂନିବସତି ଯାଦୃଶାଂଶ୍ଚୋପସେବତେ ।
ଯାଦୃଗିଚ୍ଛେଚ୍ଚ ଭବିତୁଂ ତାଦୃଗ୍ଭବତି ପୂରୁଷଃ ॥ ୩୨ ॥
ଯଦି ସନ୍ତଂ ସେବତି ଯଦ୍ୟସନ୍ତଂ
ତପସ୍ୱିନଂ ଯଦି ବା ସ୍ତେନମେବ ।
ବାସୋ ଯଥା ରଙ୍ଗବଶଂ ପ୍ରୟାତି
ତଥା ସ ତେଷାଂ ବଶମଭ୍ୟୁପୈତି ॥ ୩୩ ॥
ସଦା ଦେବାଃ ସାଧୁଭିଃ ସଂବଦନ୍ତେ
ନ ମାନୁଷଂ ବିଷୟଂ ଯାନ୍ତି ଦ୍ରଷ୍ଟୁମ୍ ।
ନେନ୍ଦୁଃ ସମଃ ସ୍ୟାଦସମୋ ହି ବାୟୁର୍-
ଉଚ୍ଚାବଚଂ ବିଷୟଂ ଯଃ ସ ବେଦ ॥ ୩୪ ॥
ଅଦୁଷ୍ଟଂ ବର୍ତମାନେ ତୁ ହୃଦୟାନ୍ତରପୂରୁଷେ ।
ତେନୈବ ଦେବାଃ ପ୍ରୀୟନ୍ତେ ସତାଂ ମାର୍ଗସ୍ଥିତେନ ବୈ ॥ ୩୫ ॥
ଶିଶ୍ନୋଦରେ ଯେଽଭିରତାଃ ସଦୈବ var ଯେ ନିରତାଃ
ସ୍ତେନା ନରା ବାକ୍ପରୁଷାଶ୍ଚ ନିତ୍ୟମ୍ ।
ଅପେତଦୋଷାନିତି ତାନ୍ ବିଦିତ୍ୱା
ଦୂରାଦ୍ଦେବାଃ ସମ୍ପରିବର୍ଜୟନ୍ତି ॥ ୩୬ ॥
ନ ବୈ ଦେବା ହୀନସତ୍ତ୍ୱେନ ତୋଷ୍ୟାଃ
ସର୍ୱାଶିନା ଦୁଷ୍କୃତକର୍ମଣା ବା ।
ସତ୍ୟବ୍ରତା ଯେ ତୁ ନରାଃ କୃତଜ୍ଞା
ଧର୍ମେ ରତାସ୍ତୈଃ ସହ ସମ୍ଭଜନ୍ତେ ॥ ୩୭ ॥
ଅବ୍ୟାହୃତଂ ବ୍ୟାକୃତାଚ୍ଛ୍ରେୟ ଆହୁଃ
ସତ୍ୟଂ ବଦେଦ୍ୱ୍ୟାହୃତଂ ତଦ୍ଦ୍ୱିତୀୟମ୍ ।
ଧର୍ମଂ ବଦେଦ୍ୱ୍ୟାହୃତଂ ତତ୍ତୃତୀୟଂ
ପ୍ରିୟଂବଦେଦ୍ୱ୍ୟାହୃତଂ ତଚ୍ଚତୁର୍ଥମ୍ ॥ ୩୮ ॥
ସାଧ୍ୟା ଊଚୁଃ ।
କେନାୟମାବୃତୋ ଲୋକଃ କେନ ବା ନ ପ୍ରକାଶତେ ।
କେନ ତ୍ୟଜତି ମିତ୍ରାଣି କେନ ସ୍ୱର୍ଗଂ ନ ଗଚ୍ଛତି ॥ ୩୯ ॥
ହଂସ ଉବାଚ ।
ଅଜ୍ଞାନେନାବୃତୋ ଲୋକୋ ମାତ୍ସର୍ୟାନ୍ନ ପ୍ରକାଶତେ ।
ଲୋଭାତ୍ତ୍ୟଜତି ମିତ୍ରାଣି ସଙ୍ଗାତ୍ସ୍ୱର୍ଗଂ ନ ଗଚ୍ଛତି ॥ ୪୦ ॥
ସାଧ୍ୟା ଊଚୁଃ ।
କଃ ସ୍ୱିଦେକୋ ରମତେ ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ
କଃ ସ୍ୱିଦେକୋ ବହୁଭିର୍ଜୋଷମାସ୍ତେ ।
କଃ ସ୍ୱିଦେକୋ ବଲବାନ୍ ଦୁର୍ବଲୋଽପି
କଃ ସ୍ୱିଦେଷାଂ କଲହଂ ନାନ୍ୱବୈତି ॥ ୪୧ ॥
ହଂସ ଉବାଚ ।
ପ୍ରାଜ୍ଞ ଏକୋ ରମତେ ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ
ପ୍ରାଜ୍ଞଶ୍ଚୈକୋ ବହୁଭିର୍ଜୋଷମାସ୍ତେ ।
ପ୍ରାଜ୍ଞ ଏକୋ ବଲବାନ୍ ଦୁର୍ବଲୋଽପି
ପ୍ରାଜ୍ଞ ଏଷାଂ କଲହଂ ନାନ୍ୱବୈତି ॥ ୪୨ ॥
ସାଧ୍ୟା ଊଚୁଃ ।
କିଂ ବ୍ରାହ୍ମଣାନାଂ ଦେବତ୍ୱଂ କିଂ ଚ ସାଧୁତ୍ୱମୁଚ୍ୟତେ ।
ଅସାଧୁତ୍ୱଂ ଚ କିଂ ତେଷାଂ କିମେଷାଂ ମାନୁଷଂ ମତମ୍ ॥ ୪୩ ॥
ହଂସ ଉବାଚ ।
ସ୍ୱାଧ୍ୟାୟ ଏଷାଂ ଦେବତ୍ୱଂ ବ୍ରତଂ ସାଧୁତ୍ୱମୁଚ୍ୟତେ ।
ଅସାଧୁତ୍ୱଂ ପରୀବାଦୋ ମୃତ୍ୟୁର୍ମାନୁଷ୍ୟମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୪୪ ॥
ଭୀଷ୍ମ ଉବାଚ ।
ସଂବାଦ ଇତ୍ୟଯଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠଃ ସାଧ୍ୟାନାଂ ପରିକୀର୍ତିତଃ ।
କ୍ଷେତ୍ରଂ ବୈ କର୍ମଣାଂ ଯୋନିଃ ସଦ୍ଭାବଃ ସତ୍ୟମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୪୫ ॥
var
ଇତ୍ୟୁକ୍ତ୍ୱା ପରମୋ ଦେବ ଭଗବାନ୍ ନିତ୍ୟ ଅବ୍ୟଯଃ ।
ସାଧ୍ୟୈର୍ଦେବଗଣୈଃ ସାର୍ଧଂ ଦିବମେବାରୁରୋହ ସଃ ॥ ୪୫ ॥
ଏତଦ୍ ଯଶସ୍ୟମାୟୁଷ୍ୟଂ ପୁଣ୍ୟଂ ସ୍ୱର୍ଗାୟ ଚ ଧ୍ରୁବମ୍ ।
ଦର୍ଶିତଂ ଦେବଦେବେନ ପରମେଣାବ୍ୟଯେନ ଚ ॥ ୪୬ ॥
॥ ଇତି ଶ୍ରୀମହାଭାରତେ ଶାନ୍ତିପର୍ୱଣି ମୋକ୍ଷଧର୍ମପର୍ୱଣି
ହଂସଗୀତା ସମାପ୍ତା ॥
Also Read:
Hansa Gita Lyrics in Hindi | English | Bengali | Gujarati | Kannada | Malayalam | Oriya | Telugu | Tamil
