Maanasollaasa in Oriya:
|| ମାନସୋଲ୍ଲାସ ||
॥ ଶ୍ରୀଦକ୍ଷିଣାମୂର୍ତିସ୍ତୋତ୍ରମ୍ ॥
ବିଶ୍ୱଂ ଦର୍ପଣଦୃଶ୍ୟମାନନଗରୀତୁଲ୍ୟଂ ନିଜାନ୍ତର୍ଗତଂ
ପଶ୍ୟନ୍ନାତ୍ମନି ମାୟଯା ବହିରିବୋଦ୍ଭୂତଂ ଯଥା ନିଦ୍ରୟା ।
ଯଃ ସାକ୍ଷାତ୍କୁରୁତେ ପ୍ରବୋଧସମୟେ ସ୍ୱାତ୍ମାନମେବାଦ୍ୱୟଂ
ତସ୍ମୈ ଶ୍ରୀ ଗୁରୁମୂର୍ତୟେ ନମ ଇଦଂ ଶ୍ରୀଦକ୍ଷିଣାମୂର୍ତୟେ ॥ ୧ ॥
ବୀଜସ୍ୟାନ୍ତରିବାଙ୍କୁରୋ ଜଗଦିଦଂ ପ୍ରାଙ୍ନିର୍ୱିକଲ୍ପଂ ପୁନଃ
ମାୟାକଲ୍ପିତଦେଶକାଲକଲନାବୈଚିତ୍ର୍ୟଚିତ୍ରୀକୃତମ୍ ।
ମାୟାବୀବ ବିଜୃମ୍ଭୟତ୍ୟପି ମହାୟୋଗୀବ ଯଃସ୍ୱେଚ୍ଛୟା
ତସ୍ମୈ ଶ୍ରୀ ଗୁରୁମୂର୍ତୟେ ନମ ଇଦଂ ଶ୍ରୀଦକ୍ଷିଣାମୂର୍ତୟେ ॥ ୨ ॥
ଯସ୍ୟୈବ ସ୍ଫୁରଣଂ ସଦାତ୍ମକମସତ୍କଲ୍ପାର୍ଥଗଂ ଭାସତେ
ସାକ୍ଷାତ୍ତତ୍ତ୍ୱମସୀତି ବେଦବଚସା ଯୋ ବୋଧୟତ୍ୟାଶ୍ରିତାନ୍ ।
ଯତ୍ସାକ୍ଷାତ୍କରଣାଦ୍ଭବେନ୍ନପୁନରାବୃତ୍ତିର୍ଭବାମ୍ଭୋନିଧୌ
ତସ୍ମୈ ଶ୍ରୀ ଗୁରୁମୂର୍ତୟେ ନମ ଇଦଂ ଶ୍ରୀଦକ୍ଷିଣାମୂର୍ତୟେ ॥ ୩ ॥
ନାନାଚ୍ଛିଦ୍ରଘଟୋଦରସ୍ଥିତମହାଦୀପପ୍ରଭାଭାସ୍ୱରଂ
ଜ୍ଞାନଂ ଯସ୍ୟ ତୁ ଚକ୍ଷୁରାଦିକରଣଦ୍ୱାରା ବହିଃସ୍ପନ୍ଦତେ ।
ଜାନାମୀତି ତମେବ ଭାନ୍ତମନୁଭାତ୍ୟେତତ୍ସମସ୍ତଂ ଜଗତ୍
ତସ୍ମୈ ଶ୍ରୀ ଗୁରୁମୂର୍ତୟେ ନମ ଇଦଂ ଶ୍ରୀଦକ୍ଷିଣାମୂର୍ତୟେ ॥ ୪ ॥
ଦେହଂ ପ୍ରାଣମପୀନ୍ଦ୍ରିୟାଣ୍ୟପି ଚଲାଂ ବୁଦ୍ଧିଂ ଚ ଶୂନ୍ୟଂ ବିଦୁଃ
ସ୍ତ୍ରୀବାଲାନ୍ଧଜଡୋପମାସ୍ତ୍ୱହମିତି ଭ୍ରାନ୍ତା ଭୃଶଂ ବାଦିନଃ ।
ମାୟାଶକ୍ତିବିଲାସକଲ୍ପିତମହାବ୍ୟାମୋହସଂହାରିଣେ
ତସ୍ମୈ ଶ୍ରୀ ଗୁରୁମୂର୍ତୟେ ନମ ଇଦଂ ଶ୍ରୀଦକ୍ଷିଣାମୂର୍ତୟେ ॥ ୫ ॥
ରାହୁଗ୍ରସ୍ତଦିବାକରେନ୍ଦୁସଦୃଶୋ ମାୟାସମାଚ୍ଛାଦନାତ୍
ସନ୍ମାତ୍ରଃ କରଣୋପସଂହରଣତୋ ଯୋଽଭୂତ୍ସୁଷୁପ୍ତଃ ପୁମାନ୍ ।
ପ୍ରାଗସ୍ୱାପ୍ସମିତି ପ୍ରବୋଧସମୟେ ଯଃ ପ୍ରତ୍ୟଭିଜ୍ଞାୟତେ
ତସ୍ମୈ ଶ୍ରୀ ଗୁରୁମୂର୍ତୟେ ନମ ଇଦଂ ଶ୍ରୀଦକ୍ଷିଣାମୂର୍ତୟେ ॥ ୬ ॥
ବାଲ୍ୟାଦିଷ୍ୱପି ଜାଗ୍ରଦାଦିଷୁ ତଥା ସର୍ୱାସ୍ୱବସ୍ଥାସ୍ୱପି
ବ୍ୟାବୃତ୍ତାସ୍ୱନୁବର୍ତମାନମହମିତ୍ୟନ୍ତଃ ସ୍ଫୁରନ୍ତଂ ସଦା ।
ସ୍ୱାତ୍ମାନଂ ପ୍ରକଟୀକରୋତି ଭଜତାଂ ଯୋ ମୁଦ୍ରୟା ଭଦ୍ରୟା
ତସ୍ମୈ ଶ୍ରୀ ଗୁରୁମୂର୍ତୟେ ନମ ଇଦଂ ଶ୍ରୀଦକ୍ଷିଣାମୂର୍ତୟେ ॥ ୭ ॥
ବିଶ୍ୱଂ ପଶ୍ୟତି କାର୍ୟକାରଣତୟା ସ୍ୱସ୍ୱାମିସଂବନ୍ଧତଃ
ଶିଷ୍ୟାଚାର୍ୟତୟା ତଥୈବ ପିତୃପୁତ୍ରାଦ୍ୟାତ୍ମନା ଭେଦତଃ ।
ସ୍ୱପ୍ନେ ଜାଗ୍ରତି ବା ଏଷ ପୁରୁଷୋ ମାୟାପରିଭ୍ରାମିତଃ
ତସ୍ମୈ ଶ୍ରୀ ଗୁରୁମୂର୍ତୟେ ନମ ଇଦଂ ଶ୍ରୀଦକ୍ଷିଣାମୂର୍ତୟେ ॥ ୮ ॥
ଭୂରମ୍ଭାଂସ୍ୟନଲୋଽନିଲୋଽମ୍ବରମହର୍ନାଥୋ ହିମାଂଶୁଃ ପୁମାନ୍
ଇତ୍ୟାଭାତି ଚରାଚରାତ୍ମକମିଦଂ ଯସ୍ୟୈବ ମୂର୍ତ୍ୟଷ୍ଟକମ୍ ।
ନାନ୍ୟତ୍କିଞ୍ଚନ ବିଦ୍ୟତେ ବିମୃଶତାଂ ଯସ୍ମାତ୍ପରସ୍ମାଦ୍ୱିଭୋଃ
ତସ୍ମୈ ଶ୍ରୀ ଗୁରୁମୂର୍ତୟେ ନମ ଇଦଂ ଶ୍ରୀଦକ୍ଷିଣାମୂର୍ତୟେ ॥ ୯ ॥
ସର୍ୱାତ୍ମତ୍ୱମିତି ସ୍ଫୁଟୀକୃତମିଦଂ ଯସ୍ମାଦମୁଷ୍ମିଂସ୍ତବେ
ତେନାସ୍ୟ ଶ୍ରବଣାତ୍ତଦର୍ଥମନନାଦ୍ଧ୍ୟାନାଚ୍ଚ ସଂକୀର୍ତନାତ୍ ।
ସର୍ୱାତ୍ମତ୍ୱମହାବିଭୂତିସହିତଂ ସ୍ୟାଦୀଶ୍ୱରତ୍ୱଂ ସ୍ୱତଃ
ସିଦ୍ଧ୍ୟେତ୍ତତ୍ପୁନରଷ୍ଟଧା ପରିଣତଂ ଚୈଶ୍ୱର୍ୟମବ୍ୟାହତମ୍ ॥ ୧୦ ॥
॥ ମାନସୋଲ୍ଲାସ ॥
ବିଶ୍ୱଂ ଦର୍ପଣଦୃଶ୍ୟମାନନଗରୀତୁଲ୍ୟଂ ନିଜାନ୍ତର୍ଗତଂ
ପଶ୍ୟନ୍ନାତ୍ମନି ମାୟଯା ବହିରିବୋଦ୍ଭୂତଂ ଯଥା ନିଦ୍ରୟା ।
ଯଃ ସାକ୍ଷାତ୍କୁରୁତେ ପ୍ରବୋଧସମୟେ ସ୍ୱାତ୍ମାନମେବାଦ୍ୱୟଂ
ତସ୍ମୈ ଶ୍ରୀ ଗୁରୁମୂର୍ତୟେ ନମ ଇଦଂ ଶ୍ରୀଦକ୍ଷିଣାମୂର୍ତୟେ ॥ ୧ ॥
ମଙ୍ଗଳଂ ଦିଶତୁ ମେ ବିନାୟକୋ
ମଙ୍ଗଳଂ ଦିଶତୁ ମେ ସରସ୍ୱତୀ ।
ମଙ୍ଗଳଂ ଦିଶତୁ ମେ ମହେଶ୍ୱରୋ
ମଙ୍ଗଳଂ ଦିଶତୁ ମେ ସଦାଶିବଃ ॥ ୧ ॥
ଆତ୍ମଲାଭାତ୍ପରୋ ଲାଭୋ ନାସ୍ତୀତି ମୁନୟୋ ବିଦୁଃ ।
ତଲ୍ଲାଭାର୍ଥଂ କବିଃ ସ୍ତୌତି ସ୍ୱାତ୍ମାନଂ ପରମେଶ୍ୱରମ୍ ॥ ୨ ॥
ସ୍ୱେଚ୍ଛୟା ସୃଷ୍ଟମାବିଶ୍ୟ ବିଶ୍ୱଂ ଯୋ ମନସି ସ୍ଥିତଃ ।
ସ୍ତୋତ୍ରେଣ ସ୍ତୂୟତେଽନେନ ସ ଏବ ପରମେଶ୍ୱରଃ ॥ ୩ ॥
ଅସ୍ତି ପ୍ରକାଶତ ଇତି ବ୍ୟବହାରଃ ପ୍ରବର୍ତତେ ।
ତଚ୍ଚାସ୍ତିତ୍ୱଂ ପ୍ରକାଶତ୍ୱଂ କସ୍ମିନ୍ନର୍ଥେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତମ୍ ॥ ୪ ॥
କିଂ ତେଷୁ ତେଷୁ ବାଽର୍ଥେଷୁ କିଂ ବା ସର୍ୱାତ୍ମନୀଶ୍ୱରେ ।
ଈଶ୍ୱରତ୍ୱଂ ଚ ଜୀବତ୍ୱଂ ସର୍ୱାତ୍ମତ୍ୱଂ ଚ କୀଦୃଶମ୍ ॥ ୫ ॥
ଜାନୀୟାତ୍କଥଂ ଜୀବଃ କିଂ ତଜ୍ଜ୍ଞାନସ୍ୟ ସାଧନମ୍ ।
ଜ୍ଞାନାତ୍ତସ୍ୟ ଫଲଂ କିଂ ସ୍ୟାଦେକତ୍ୱଂ ଚ କଥଂ ଭବେତ୍ ॥ ୬ ॥
ସର୍ୱଜ୍ଞଃ ସର୍ୱକର୍ତା ଚ କଥମାତ୍ମା ଭବିଷ୍ୟତି ।
ଶିଷ୍ୟଂ ପ୍ରତୀତ୍ଥଂ ପୃଚ୍ଛନ୍ତଂ ବକ୍ତୁମାରଭତେ ଗୁରୁଃ ॥ ୭ ॥
ଅନ୍ତରସ୍ମିନ୍ନିମେ ଲୋକା ଅନ୍ତର୍ୱିଶ୍ୱମିଦଂ ଜଗତ୍ ।
ବହିର୍ୱନ୍ମାୟଯାଽଽଭାତି ଦର୍ପଣେ ସ୍ୱଶରୀରବତ୍ ॥ ୮ ॥
ସ୍ୱପ୍ନେ ସ୍ୱାନ୍ତର୍ଗତଂ ବିଶ୍ୱଂ ଯଥା ପୃଥଗିବେକ୍ଷ୍ୟତେ ।
ତଥୈବ ଜାଗ୍ରତ୍କାଲେଽପି ପ୍ରପଞ୍ଚୋଽୟଂ ବିବିଚ୍ୟତାମ୍ ॥ ୯ ॥
ସ୍ୱପ୍ନେ ସ୍ୱସତ୍ତୈବାର୍ଥାନାଂ ସତ୍ତା ନାନ୍ୟେତି ନିଶ୍ଚିତା ।
କୋ ଜାଗ୍ରତି ବିଶେଷୋଽସ୍ତି ଜଡାନାମାଶୁ ନାଶିନାମ୍ ॥ ୧୦ ॥
ସ୍ୱପ୍ନେ ପ୍ରକାଶୋ ଭାବାନାଂ ସ୍ୱପ୍ରକାଶାନ୍ନ ହୀତରଃ ।
ଜାଗ୍ରତ୍ୟପି ତଥୈବେତି ନିଶ୍ଚିନ୍ୱନ୍ତି ବିପଶ୍ଚିତଃ ॥ ୧୧ ॥
ନିଦ୍ରୟା ଦର୍ଶିତାନର୍ଥାନ୍ନ ପଶ୍ୟତି ଯଥୋତ୍ଥିତଃ ।
ସମ୍ୟଗ୍ଜ୍ଞାନୋଦୟାଦୂର୍ଧ୍ୱଂ ତଥା ବିଶ୍ୱଂ ନ ପଶ୍ୟତି ॥ ୧୨ ॥
ଅନାଦିମାୟଯା ସୁପ୍ତୋ ଯଦା ଜୀବଃ ପ୍ରବୁଧ୍ୟତେ ।
ଅଜନ୍ମନିଦ୍ରମସ୍ୱପ୍ନମଦ୍ୱୈତଂ ବୁଧ୍ୟତେ ତଦା ॥ ୧୩ ॥
ଶ୍ରୁତ୍ୟାଽଽଚାର୍ୟପ୍ରସାଦେନ ଯୋଗାଭ୍ୟାସବଶେନ ଚ ।
ଈଶ୍ୱରାନୁଗ୍ରହେଣାପି ସ୍ୱାତ୍ମବୋଧୋ ଯଦା ଭବେତ୍ ॥ ୧୪ ॥
ଭୁକ୍ତଂ ଯଥାଽନ୍ନଂ କୁକ୍ଷିସ୍ଥଂ ସ୍ୱାତ୍ମତ୍ୱେନୈବ ପଶ୍ୟତି ।
ପୂର୍ଣାହନ୍ତାକବଳିତଂ ବିଶ୍ୱଂ ଯୋଗୀଶ୍ୱରସ୍ତଥା ॥ ୧୫ ॥
ଯଥା ସ୍ୱପ୍ନେ ନୃପୋ ଭୂତ୍ୱା ଭୁକ୍ତ୍ୱା ଭୋଗାନ୍ୟଥେପ୍ସିତାନ୍ ।
ଚତୁରଙ୍ଗବଲୋପେତଃ ଶତ୍ରୁଂ ଜିତ୍ୱା ରଣାଙ୍ଗଣେ ॥ ୧୬ ॥
ପରାତ୍ପରାଜିତୋ ଭୂତ୍ୱା ବନଂ ପ୍ରାପ୍ୟ ତପଶ୍ଚରନ୍ ।
ମୁହୂର୍ତମାତ୍ରମାତ୍ମାନଂ ମନ୍ୟତେ କଲ୍ପଜୀବିନମ୍ ॥ ୧୭ ॥
ତଥୈବ ଜାଗ୍ରତ୍କାଲେଽପି ମନୋରାଜ୍ୟଂ କରୋତ୍ୟସୌ ।
କାଲନଦ୍ୟୋଘୟୋଗେନ କ୍ଷୀଣମାୟୁର୍ନ ପଶ୍ୟତି ॥ ୧୮ ॥
ମେଘଚ୍ଛନ୍ନୋଂଽଶୁମାଲୀବ ମାୟଯା ମୋହିତୋଽଧିକମ୍ ।
କିଞ୍ଚିତ୍କର୍ତା ଚ କିଞ୍ଚିଜ୍ଜ୍ଞୋ ଲକ୍ଷ୍ୟତେ ପରମେଶ୍ୱରଃ ॥ ୧୯ ॥
ଯଦ୍ୟତ୍କରୋତି ଜାନାତି ତସ୍ମିନ୍ତସ୍ମିନ୍ପରେଶ୍ୱରଃ ।
ରାଜା ବିଦ୍ୱାନ୍ ସ୍ୱସାମର୍ଥ୍ୟାଦୀଶ୍ୱରୋଽୟମିତୀର୍ୟତେ ॥ ୨୦ ॥
ଜ୍ଞାନକ୍ରିୟେ ଶିବେନୈକ୍ୟାତ୍ସଙ୍କ୍ରାନ୍ତେ ସର୍ୱଜନୁଷୁ ।
ଈଶ୍ୱରତ୍ୱଂ ଚ ଜୀବାନାଂ ସିଦ୍ଧଂ ତଚ୍ଛକ୍ତିସଙ୍ଗମାତ୍ ॥ ୨୧ ॥
ଅୟଂ ଘଟୋଽୟଂ ପଟ ଇତ୍ୟେବଂ ନାନାପ୍ରତୀତିଷୁ ।
ଅର୍କପ୍ରଭେବ ସ୍ୱଜ୍ଞାନଂ ସ୍ୱୟମେବ ପ୍ରକାଶତେ ॥ ୨୨ ॥
ଜ୍ଞାନଂ ନ ଚେତ୍ସ୍ୱୟଂ ସିଦ୍ଧଂ ଜଗଦନ୍ଧଂ ତମୋ ଭବେତ୍ ।
ନ ଚେଦସ୍ୟ କ୍ରିୟା କାଚିତ୍ ବ୍ୟବହାରଃ କଥଂ ଭବେତ୍ ॥ ୨୩ ॥
କ୍ରିୟା ନାମ ପରିସ୍ପନ୍ଦପରିଣାମସ୍ୱରୂପିଣୀ ।
ସ୍ପନ୍ଦମାନେ ବହିର୍ଜ୍ଞାନେ ତଦଙ୍କୁରବଦୁଦ୍ଭବେତ୍ ॥ ୨୪ ॥
ଉତ୍ପାଦ୍ୟପ୍ରାପ୍ୟସଂସ୍କାର୍ୟବିକାର୍ୟୋପାଶ୍ରୟା କ୍ରିୟା ।
କରୋତି ଗଚ୍ଛତ୍ୟୁନ୍ମାର୍ଷ୍ଟି ଛିନତ୍ତୀତି ପ୍ରତୀୟତେ ॥ ୨୫ ॥
ଶିବୋ ବ୍ରହ୍ମାଦିଦେହେଷୁ ସର୍ୱଜ୍ଞ ଇତି ଭାସତେ ।
ଦେବତିର୍ୟଙ୍ମନୁଷ୍ୟେଷୁ କିଞ୍ଚିଜ୍ଜ୍ଞସ୍ତାରତମ୍ୟତଃ ॥ ୨୬ ॥
ଜରାୟୁଜୋଽଣ୍ଡଜଶ୍ଚୈବ ସ୍ୱେଦଜଃ ପୁନରୁଦ୍ଭିଦଃ ।
ଏତେ ଚତୁର୍ୱିଧାଃ ଦେହାଃ କ୍ରମଶୋ ନ୍ୟୂନବୃତ୍ତୟଃ ॥ ୨୭ ॥
ବ୍ରହ୍ମାଦିସ୍ତମ୍ବପର୍ୟନ୍ତା ସ୍ୱପ୍ନକଲ୍ପୈବ କଲ୍ପନା ।
ସାକ୍ଷାତ୍କୃତେଽନବଚ୍ଛିନ୍ନପ୍ରକାଶେ ପରମାତ୍ମନି ॥ ୨୮ ॥
ଅଣୋରଣୀୟାନ୍ମହତୋ ମହୀୟାନିତି ବେଦବାକ୍ ।
ରୁଦ୍ରୋପନିଷଦପ୍ୟେତଂ ସ୍ତୌତି ସର୍ୱାତ୍ମକଂ ଶିବମ୍ ॥ ୨୯ ॥
ଈଶ୍ୱରୋ ଗୁରୁରାତ୍ମେତି ମୂର୍ତିଭେଦବିଭାଗିନେ ।
ବ୍ୟୋମବଦ୍ୱ୍ୟାପ୍ତଦେହାୟ ଦକ୍ଷିଣାମୂର୍ତୟେ ନମଃ ॥ ୩୦ ॥
ଇତି ଶ୍ରୀଦକ୍ଷିଣାମୂର୍ତିସ୍ତୋତ୍ରାର୍ଥପ୍ରତିପାଦକେ ।
ପ୍ରବନ୍ଧେ ମାନସୋଲ୍ଲାସେ ପ୍ରଥମୋଲ୍ଲାସସଂଗ୍ରହଃ ॥ ୩୧ ॥
ବୀଜସ୍ୟାନ୍ତରିବାଙ୍କୁରୋ ଜଗଦିଦଂ ପ୍ରାଙ୍ନିର୍ୱିକଲ୍ପଂ ପୁନଃ
ମାୟାକଲ୍ପିତଦେଶକାଲକଲନାବୈଚିତ୍ର୍ୟଚିତ୍ରୀକୃତମ୍ ।
ମାୟାବୀବ ବିଜୃମ୍ଭୟତ୍ୟପି ମହାୟୋଗୀବ ଯଃସ୍ୱେଚ୍ଛୟା
ତସ୍ମୈ ଶ୍ରୀ ଗୁରୁମୂର୍ତୟେ ନମ ଇଦଂ ଶ୍ରୀଦକ୍ଷିଣାମୂର୍ତୟେ ॥ ୨ ॥
ଉପାଦାନଂ ପ୍ରପଞ୍ଚସ୍ୟ ସଂୟୁକ୍ତାଃ ପରମାଣବଃ ।
ମୃଦନ୍ୱିତୋ ଘଟସ୍ତସ୍ମାଦ୍ଭାସତେ ନେଶ୍ୱରାନ୍ୱିତଃ ॥ ୧ ॥
ପରମାଣୁଗତା ଏବ ଗୁଣା ରୂପରସାଦୟଃ ।
କାର୍ୟେ ସମାନଜାତୀୟମାରଭନ୍ତେ ଗୁଣାନ୍ତରମ୍ ॥ ୨ ॥
କାର୍ୟଂ ଯତ୍ର ସମନ୍ୱେତି କାରଣଂ ସମବାୟି ତତ୍ ।
ଚକ୍ରାଦ୍ୟଂ ସାଧନଂ ଯତ୍ତୁ ଘଟସ୍ୟାସମବାୟି ତତ୍ ॥ ୩ ॥
ସମବାୟିନି ତିଷ୍ଠେଦ୍ୟତ୍ ସମବାୟ୍ୟାଶ୍ରୟେ ତଥା ।
କାର୍ୟେଽବଧୃତସାମର୍ଥ୍ୟଂ କଲ୍ପ୍ୟତେଽସମବାୟି ତତ୍ ॥ ୪ ॥
ନିମିତ୍ତଂ କାରଣଂ ତେଷାମୀଶ୍ୱରଶ୍ଚ କୁଲାଲବତ୍ ।
ଯତ୍କାର୍ୟଂ ଜାୟତେ ଯସ୍ମାତ୍ତସ୍ମିନ୍ ତତ୍ପ୍ରତିତିଷ୍ଠତି ॥ ୫ ॥
ମୃତ୍ତିକାୟାଂ ଘଟସ୍ତନ୍ତୌ ପଟଃ ସ୍ୱର୍ଣେଽଙ୍ଗୁଲୀୟକମ୍ ।
ଇତି ବୈଶେଷିକାଃ ପ୍ରାହୁସ୍ତଥା ନୈୟାୟିକା ଅପି ॥ ୬ ॥
ରଜଃ ସତ୍ତ୍ୱଂ ତମଶ୍ଚେତି ପ୍ରଧାନସ୍ୟ ଗୁଣାସ୍ତ୍ରୟଃ ।
ରଜୋ ରକ୍ତଂ ଚଲଂ ତେଷୁ ସତ୍ତ୍ୱଂ ଶୁକ୍ଲଂ ପ୍ରକାଶକମ୍ ॥ ୭ ॥
ତମଃ କୃଷ୍ଣଂ ଚାବରକଂ ସୃଷ୍ଟିସ୍ଥିତ୍ୟନ୍ତହେତବଃ ।
ଇତି ସାଂଖ୍ୟାଶ୍ଚ ଭାଷନ୍ତେ ତେଷାଂ ଦୂଷଣ ଉଚ୍ୟତେ ॥ ୮ ॥
ଅଙ୍କୁରାଦିଫଲାନ୍ତେଷୁ କାର୍ୟେଷ୍ୱସ୍ତିତ୍ୱମିଷ୍ୟତେ ।
କୁତ ଆଗତ୍ୟ ସମ୍ବଦ୍ଧା ବଟବୀଜେଷୁ ତେ କଣାଃ ॥ ୯ ॥
କାରଣାନୁଗତଂ କାର୍ୟମିତି ସର୍ୱୈଶ୍ଚ ସମ୍ମତମ୍ ।
ତସ୍ମାତ୍ସତ୍ତା ସ୍ଫୁରତ୍ତା ଚ ସର୍ୱତ୍ରାପ୍ୟନୁବର୍ତତେ ॥ ୧୦ ॥
ପୁଷ୍ପେ ଫଲତ୍ୱମାପନ୍ନେ କ୍ଷୀରେ ଚ ଦଧିତାଂ ଗତେ ।
ବିଜାତୀୟାଃ ପ୍ରତୀୟନ୍ତେ ଗୁଣା ରୂପରସାଦୟଃ ॥ ୧୧ ॥
କାରଣଂ କାର୍ୟମଂଶୋଂଽଶୀ ଜାତିବ୍ୟକ୍ତୀ ଗୁଣୀ ଗୁଣଃ ।
କ୍ରିୟା କ୍ରିୟାବାନିତ୍ୟାଦ୍ୟାଃ ପ୍ରକାଶସ୍ୟୈବ କଲ୍ପନାଃ ॥ ୧୨ ॥
ଚୈତନ୍ୟଂ ପରମାଣୂନାଂ ପ୍ରଧାନସ୍ୟାପି ନେଷ୍ୟତେ ।
ଜ୍ଞାନକ୍ରିୟେ ଜଗତ୍କ୍ଲୃପ୍ତୌ ଦୃଶ୍ୟେତେ ଚେତନାଶ୍ରୟେ ॥ ୧୩ ॥
କାଲରୂପକ୍ରିୟାଶକ୍ତ୍ୟା କ୍ଷୀରାତ୍ପରିଣମେଦ୍ଦଧି ।
ଜ୍ଞାତୃଜ୍ଞାନଜ୍ଞେୟରୂପଂ ଜ୍ଞାନଶକ୍ତ୍ୟା ଭବେଜ୍ଜଗତ୍ ॥ ୧୪ ॥
ଜ୍ଞାନଂ ଦ୍ୱିଧା ବସ୍ତୁମାତ୍ରଦ୍ୟୋତକଂ ନିର୍ୱିକଲ୍ପକମ୍ ।
ସବିକଲ୍ପନ୍ତୁ ସଂଜ୍ଞାଦିଦ୍ୟୋତକତ୍ୱାଦନେକଧା ॥ ୧୫ ॥
ସଙ୍କଲ୍ପସଂଶୟଭ୍ରାନ୍ତିସ୍ମୃତିସାଦୃଶ୍ୟନିଶ୍ଚୟାଃ ।
ଊହୋଽନଧ୍ୟବସାୟଶ୍ଚ ତଥାଽନ୍ୟେନୁଭବା ଅପି ॥ ୧୬ ॥
ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷମେକଂ ଚାର୍ୱାକାଃ କଣାଦସୁଗତୌ ପୁନଃ ।
ଅନୁମାନଞ୍ ଚ ତଚ୍ଚାପି ସାଂଖ୍ୟାଃ ଶବ୍ଦଂ ଚ ତେ ଅପି ॥ ୧୭ ॥
ନ୍ୟାୟୈକଦର୍ଶିନୋପ୍ୟବେମୁପମାନଂ ଚ କେ ଚନ ।
ଅର୍ଥାପତ୍ତ୍ୟା ସହୈତାନି ଚତ୍ୱାର୍ୟାହ ପ୍ରଭାକରଃ ॥ ୧୮ ॥
ଅଭାବଷଷ୍ଠାନ୍ୟେତାନି ଭାଟ୍ଟା ବେଦାନ୍ତିନସ୍ତଥା ।
ସମ୍ଭବୈତିହ୍ୟଯୁକ୍ତାନି ତାନି ପୌରାଣିକା ଜଗୁଃ ॥ ୧୯ ॥
ଦ୍ରବ୍ୟଂ ଗୁଣସ୍ତଥା କର୍ମ ସାମନ୍ୟଂ ଚ ବିଶେଷକମ୍ ।
ସମବାୟଂ ଚ କାଣାଦାଃ ପଦାର୍ଥାନ୍ଷଟ୍ପ୍ରଚକ୍ଷତେ ॥ ୨୦ ॥
ନବ ଦ୍ରବ୍ୟାଣି ଭୂତାନି ଦିକ୍କାଲାତ୍ମମନାଂସି ଚ ।
ଚତୁର୍ୱିଂଶତିରେବ ସ୍ୟୁର୍ଗୁଣାଃ ଶବ୍ଦାଦିପଞ୍ଚକମ୍ ॥ ୨୧ ॥
ପରିମାଣଂ ଚ ସଙ୍ଖ୍ୟା ଚ ଦ୍ୱୌ ସଂୟୋଗବିଭାଗକୌ ।
ସ୍ୱଭାବତଃ ପୃଥକ୍ତ୍ୱଂ ଚ ଗୁରୁତ୍ୱଂ ଦ୍ରବତା ପୁନଃ ॥ ୨୨ ॥
ପରତ୍ୱଂ ଚାପରତ୍ୱଂ ଚ ସ୍ନେହଃ ସଂସ୍କାର ଇତ୍ୟପି ।
ଧୀର୍ଦ୍ୱେଷସୁଖଦୁଃଖେଚ୍ଛାଧର୍ମାଧର୍ମପ୍ରୟତ୍ନକାଃ ॥ ୨୩ ॥
ସଂସ୍କାରସ୍ତ୍ରିବିଧୋ ବେଗ ଇଷ୍ୱାଦେର୍ଗତିକାରଣମ୍ ।
ଦୃଷ୍ଟଶ୍ରୁତାନୁଭୂତାର୍ଥସ୍ମୃତିହେତୁଶ୍ଚ ଭାବନା ॥ ୨୪ ॥
ସ୍ଥିତସ୍ଥାପକତା ନାମ ପୂର୍ୱବତ୍ସ୍ଥିତିକାରଣମ୍ ।
ଆକୃଷ୍ଟଶାଖାଭୂର୍ଜାଦୌ ସ୍ପଷ୍ଟମେବୋପଲକ୍ଷ୍ୟତେ ॥ ୨୫ ॥
ଉତ୍କ୍ଷେପଣମବକ୍ଷେପୋ ଗମନଂ ଚ ପ୍ରସାରଣମ୍ ।
ଆକୁଞ୍ଚନମିତି ପ୍ରାହୁଃ କର୍ମ ପଞ୍ଚବିଧଂ ବୁଧାଃ ॥ ୨୬ ॥
ସାମାନ୍ୟଂ ଦ୍ୱିବିଧଂ ପ୍ରୋକ୍ତଂ ପରଂ ଚାପରମେବ ଚ ।
ପରଂ ସତ୍ତୈବ ସର୍ୱତ୍ର ତଦନୁସ୍ୟୂତବର୍ତନମ୍ ॥ ୨୭ ॥
ଦ୍ରବ୍ୟତ୍ୱଂ ଚ ଗୁଣତ୍ୱାଦ୍ୟଂ ସାମାନ୍ୟମପରଂ ତଥା ।
ବିଶେଷାଃ ସ୍ୟୁରନନ୍ତାସ୍ତେ ବ୍ୟାବୃତ୍ତିଜ୍ଞାନହେତବଃ ॥ ୨୮ ॥
ରୂପସ୍ୟେବ ଘଟେ ନିତ୍ୟଃ ସମ୍ବନ୍ଧଃ ସମବାୟକଃ ।
କାଲାକାଶଦିଗାତ୍ମାନୋ ନିତ୍ୟାଶ୍ଚ ବିଭବଶ୍ଚ ତେ ॥ ୨୯ ॥
ଚତୁର୍ୱିଧାଃ ପରିଚ୍ଛିନ୍ନା ନିତ୍ୟାଶ୍ଚ ପରମାଣବଃ ।
ଇତି ବୈଶେଷିକମତେ ପଦାର୍ଥାଃ ଷଟ୍ ପ୍ରକୀର୍ତିତାଃ ॥ ୩୦ ॥
ମାୟା ପ୍ରଧାନମବ୍ୟକ୍ତମବିଦ୍ୟାଽଜ୍ଞାନମକ୍ଷରମ୍ ।
ଅବ୍ୟାକୃତଂ ଚ ପ୍ରକୃତିଃ ତମ ଇତ୍ୟଭିଧୀୟତେ ॥ ୩୧ ॥
ମାୟାୟାଂ ବ୍ରହ୍ମଚୈତନ୍ୟପ୍ରତିବିମ୍ବାନୁଷଙ୍ଗତଃ ।
ମହତ୍କାଲପୁମାଂସଃ ସ୍ୟୁଃ ମହତ୍ତତ୍ତ୍ୱାଦହଂକୃତିଃ ॥ ୩୨ ॥
ତାମସାତ୍ସ୍ୟୁରହଙ୍କାରାତ୍ଖାନିଲାଗ୍ନ୍ୟମ୍ବୁଭୂମୟଃ ।
ଶବ୍ଦଃ ସ୍ପର୍ଶଶ୍ଚ ରୂପଂ ଚ ରସୋ ଗନ୍ଧୋପ୍ୟନୁକ୍ରମାତ୍ ॥ ୩୩ ॥
ଇନ୍ଦ୍ରିୟାଣାଂ ଚ ବିଷୟା ଭୂତାନାମପି ତେ ଗୁଣାଃ ।
ଦେବାଃ ସଦାଶିବଶ୍ଚେଶୋ ରୁଦ୍ରୋ ବିଷ୍ଣୁଶ୍ଚତୁର୍ମୁଖଃ ॥ ୩୪ ॥
ସାତ୍ତ୍ୱିକାତ୍ସ୍ୟାଦହଙ୍କାରାଦନ୍ତଃକରଣଧୀନ୍ଦ୍ରିୟମ୍ ।
ମନୋ ବୁଦ୍ଧିରହଙ୍କାରଶ୍ଚିତ୍ତଂ କରଣମାନ୍ତରମ୍ ॥ ୩୫ ॥
ସଂଶୟୋ ନିଶ୍ଚୟୋ ଗର୍ୱଃ ସ୍ମରଣଂ ବିଷୟା ଅମୀ ।
ଚନ୍ଦ୍ରଃ ପ୍ରଜାପତୀ ରୁଦ୍ରଃ କ୍ଷେତ୍ରଜ୍ଞ ଇତି ଦେବତାଃ ॥ ୩୬ ॥
ଶ୍ରୋତ୍ରଂ ତ୍ୱକ୍ଚକ୍ଷୁ ଜିହ୍ୱା ଘ୍ରାଣଂ ଜ୍ଞାନେନ୍ଦ୍ରିୟଂ ବିଦୁଃ ।
ଦିଗ୍ୱାତସୂର୍ୟବରୁଣା ନାସତ୍ୟୌ ଦେବତାଃ ସ୍ମୃତାଃ ॥ ୩୭ ॥
ରାଜସାତ୍ସ୍ୟୁରହଙ୍କାରାତ୍କର୍ମେନ୍ଦ୍ରିୟସମୀରଣାଃ ।
କର୍ମେନ୍ଦ୍ରିୟାଣି ବାକ୍ପାଣିଃ ପାଦଃ ପାୟୁରୁପସ୍ଥକମ୍ ॥ ୩୮ ॥
ବଚନାଦାନଗମନବିସର୍ଗାନନ୍ଦସଂଜ୍ଞକାଃ ।
ବିଷୟା ଦେବତାସ୍ତେଷାଂ ବହ୍ନୀନ୍ଦ୍ରୋପେନ୍ଦ୍ରମୃତ୍ୟୁକାଃ ॥ ୩୯ ॥
ପ୍ରାଣୋପାନଃ ସମାନଶ୍ଚୋଦାନବ୍ୟାନୌ ଚ ବାୟବଃ ।
ଭୂତୈସ୍ତୁ ପଞ୍ଚଭିଃ ପ୍ରାଣୈଃ ଚତୁର୍ଦଶଭିରିନ୍ଦ୍ରିୟୈଃ ॥ ୪୦ ॥
ଚତୁର୍ୱିଂଶତିତତ୍ତ୍ୱାନି ସାଙ୍ଖ୍ୟଶାସ୍ତ୍ରବିଦୋ ବିଦୁଃ ।
ମହାନ୍କାଲଃ ପ୍ରଧାନଂ ଚ ମାୟାବିଦ୍ୟେ ଚ ପୂରୁଷଃ ॥ ୪୧ ॥
ଇତି ପୌରାଣିକାଃ ପ୍ରାହୁସ୍ତ୍ରିଂଶତ୍ତତ୍ତ୍ୱାନି ତୈଃ ସହ ।
ବିନ୍ଦୁନାଦୌ ଶକ୍ତିଶିବୌ ଶାନ୍ତାତୀତୌ ତତଃ ପରମ୍ ॥ ୪୨ ॥
ଷଟ୍ତ୍ରିଂଶତ୍ତତ୍ୱମିତ୍ୟୁକ୍ତଂ ଶୈବାଗମବିଶାରଦୈଃ ।
ସର୍ୱେ ବିକଲ୍ପାଃ ପ୍ରାଗାସନ୍ ବୀଜେଽଙ୍କୁର ଇବାତ୍ମନି ॥ ୪୩ ॥
ଇଚ୍ଛାଜ୍ଞାନକ୍ରିୟାରୂପମାୟଯା ତେ ବିଜୃମ୍ଭିତାଃ ।
ଇଚ୍ଛାଜ୍ଞାନକ୍ରିୟାପୂର୍ୱା ଯସ୍ମାତ୍ସର୍ୱାଃ ପ୍ରବୃତ୍ତୟଃ ॥ ୪୪ ॥
ସର୍ୱେଽପି ଜନ୍ତବସ୍ତସ୍ମାଦୀଶ୍ୱରା ଇତି ନିଶ୍ଚିତାଃ ।
ବୀଜାଦ୍ୱୃକ୍ଷସ୍ତରୋବୀଜଂ ପାରମ୍ପର୍ୟେଣ ଜାୟତେ ॥ ୪୫ ॥
ଇତିଶଙ୍କାନିବୃତ୍ତ୍ୟର୍ଥଂ ଯୋଗିଦୃଷ୍ଟାନ୍ତକୀର୍ତନମ୍ ।
ବିଶ୍ୱାମିତ୍ରାଦୟଃ ପୂର୍ୱେ ପରିପକ୍ୱସମାଧୟଃ ॥ ୪୬ ॥
ଉପାଦାନୋପକରଣପ୍ରୟୋଜନବିବାର୍ଜିତାଃ ।
ସ୍ୱେଚ୍ଛୟା ସସୃଜୁଃ ସର୍ଗଂ ସର୍ୱଭୋଗୋପବୃଂହିତମ୍ ॥ ୪୭ ॥
ଈଶ୍ୱରୋଽନନ୍ତଶକ୍ତିତ୍ୱାତ୍ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରୋଽନ୍ୟାନପେକ୍ଷକଃ ।
ସ୍ୱେଚ୍ଛାମାତ୍ରେଣ ସକଲଂ ସୃଜତ୍ୟବତି ହନ୍ତି ଚ ॥ ୪୮ ॥
ନ କାରକାଣାଂ ବ୍ୟାପାରାତ୍କର୍ତା ସ୍ୟାନ୍ନିତ୍ୟ ଈଶ୍ୱରଃ ।
ନାପି ପ୍ରମାଣବ୍ୟାପରାତ୍ ଜ୍ଞାତାଽସୌ ସ୍ୱପ୍ରକାଶକଃ ॥ ୪୯ ॥
ଜ୍ଞାତୃତ୍ୱମପି କର୍ତୃତ୍ୱଂ ସ୍ୱାତନ୍ତ୍ର୍ୟାତ୍ତସ୍ୟ କେବଲମ୍ ।
ଯା ଚେଚ୍ଛାଶକ୍ତିବୈଚିତ୍ରୀ ସାଽସ୍ୟ ସ୍ୱଚ୍ଛନ୍ଦକାରିତା ॥ ୫୦ ॥
ଯୟା କର୍ତୁଂ ନ ବା କର୍ତୁମନ୍ୟଥା କର୍ତୁମର୍ହତି ।
ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରାମୀଶ୍ୱରେଚ୍ଛାଂ କେ ପରିଚ୍ଛେତୁମିହେଶତେ ॥ ୫୧ ॥
ଶ୍ରୁତିଶ୍ଚ ସୋଽକାମୟତେତୀଚ୍ଛୟା ସୃଷ୍ଟିମୀଶିତୁଃ ।
ତସ୍ମାଦାତ୍ମନ ଆକାଶଃ ସମ୍ଭୂତ ଇତି ଚାବ୍ରବୀତ୍ ॥ ୫୨ ॥
ନିମିତ୍ତମାତ୍ରଂ ଚେଦସ୍ୟ ଜଗତଃ ପରମେଶ୍ୱରଃ ।
ବିକାରିତ୍ୱଂ ବିନାଶିତ୍ୱଂ ଭବେଦସ୍ୟ କୁଲାଲବତ୍ ॥ ୫୩ ॥
ବୁଦ୍ଧ୍ୟାଦୟୋ ନବ ଗୁଣାଃ ନିତ୍ୟା ଏବେଶ୍ୱରସ୍ୟ ଚେତ୍ ।
ନିତ୍ୟେଚ୍ଛାବାନ୍ଂ ଜଗତ୍ସୃଷ୍ଟୌ ପ୍ରବତେତୈବ ସର୍ୱଦା ॥ ୫୪ ॥
ପ୍ରବୃତ୍ତ୍ୟୁପରମାଭାବାତ୍ସଂସାରୋ ନୈବ ନଶ୍ୟତି ।
ମୋକ୍ଷୋପଦେଶୋ ବ୍ୟର୍ଥଃ ସ୍ୟାଦାଗମୋଽପି ନିରର୍ଥକଃ ॥ ୫୫ ॥
ତସ୍ମାନ୍ମାୟାବିଲାସୋଽୟଂ ଜଗତ୍କର୍ତୃତ୍ୱମୀଶିତୁଃ ।
ବନ୍ଧମୋକ୍ଷୋପଦେଶାଦିବ୍ୟବହାରୋଽପି ମାୟଯା ॥ ୫୬ ॥
ଇତି ଶ୍ରୀଦକ୍ଷିଣାମୂର୍ତିସ୍ତୋତ୍ରାର୍ଥପ୍ରତିପାଦକେ ।
ପ୍ରବନ୍ଧେ ମାନସୋଲ୍ଲାସେ ଦ୍ୱିତୀୟୋଲ୍ଲାସସଂଗ୍ରହଃ ॥ ୫୭ ॥
ଯସ୍ୟୈବ ସ୍ଫୁରଣଂ ସଦାତ୍ମକମସତ୍କଲ୍ପାର୍ଥଗଂ ଭାସତେ
ସାକ୍ଷାତ୍ତତ୍ତ୍ୱମସୀତି ବେଦବଚସା ଯୋ ବୋଧୟତ୍ୟାଶ୍ରିତାନ୍ ।
ଯତ୍ସାକ୍ଷାତ୍କରଣାଦ୍ଭବେନ୍ନପୁନରାବୃତ୍ତିର୍ଭବାମ୍ଭୋନିଧୌ
ତସ୍ମୈ ଶ୍ରୀ ଗୁରୁମୂର୍ତୟେ ନମ ଇଦଂ ଶ୍ରୀଦକ୍ଷିଣାମୂର୍ତୟେ ॥ ୩ ॥
ସତ୍ତାସ୍ଫୁରତ୍ତେ ଭାବେଷୁ କୁତ ଆଗତ୍ୟ ସଙ୍ଗତେ ।
ବିମ୍ବାଦିଦର୍ପଣନ୍ୟାୟାଦିତ୍ଥଂ ପୃଚ୍ଛନ୍ ପ୍ରବୋଧ୍ୟତେ ॥ ୧ ॥
ଅସତ୍କଲ୍ପେଷୁ ଭାବେଷୁ ଜଡେଷୁ କ୍ଷଣନାଶିଷୁ ।
ଅସ୍ତିତ୍ୱଂ ଚ ପ୍ରକାଶତ୍ୱଂ ନିତ୍ୟାତ୍ସଂକ୍ରାମତୀଶ୍ୱରାତ୍ ॥ ୨ ॥
ଆତ୍ମସତ୍ତୈବ ସତ୍ତୈଷାଂ ଭାବାନାଂ ନ ତତୋଽଧିକା ।
ତଥୈବ ସ୍ଫୁରଣଂ ଚୈଷାଂ ନାତ୍ମସ୍ଫୁରଣତୋଽଧିକମ୍ ॥ ୩ ॥
ଜ୍ଞାନାନି ବହୁରୂପାଣି ତେଷଂ ଚ ବିଷୟା ଅପି ।
ଅହଙ୍କାରେଽନୁଷଜ୍ୟନ୍ତେ ସୂତ୍ରେ ମଣିଗଣା ଇବ ॥ ୪ ॥
ପ୍ରକାଶାଭିନ୍ନମେବୈତଦ୍ୱିଶ୍ୱଂ ସର୍ୱସ୍ୟ ଭାସତେ ।
ଲହରୀବୁଦ୍ବୁଦାଦୀନାଂ ସଲିଲାନ୍ନ ପୃଥକ୍ସ୍ଥିତିଃ ॥ ୫ ॥
ଜାନାମିତ୍ୟେବ ଯଜ୍ଜ୍ଞାନଂ ଭାବାନାବିଶ୍ୟ ବର୍ତତେ ।
ଜ୍ଞାତଂ ମୟେତି ତତ୍ପଶ୍ଚାଦ୍ୱିଶ୍ରାମ୍ୟତ୍ୟନ୍ତରାତ୍ମନି ॥ ୬ ॥
ଘଟାଦିକାନି କାର୍ୟାଣି ବିଶ୍ରାମ୍ୟନ୍ତି ମୃଦାଦିଷୁ ।
ବିଶ୍ୱଂ ପ୍ରକାଶାଭିନ୍ନତ୍ୱାଦ୍ୱିଶ୍ରାମ୍ୟେତ୍ପରମେଶ୍ୱରେ ॥ ୭ ॥
ସ୍ୱଗତେନୈବ କାଳିମ୍ନା ଦର୍ପଣଂ ମଲିନଂ ଯଥା ॥
ଅଜ୍ଞାନେନାବୃତଂ ଜ୍ଞାନଂ ତେନ ମୁହ୍ୟନ୍ତି ଜନ୍ତବଃ ॥ ୮ ॥
ଘଟାକାଶୋ ମହାକାଶୋ ଘଟୋପାଧିକୃତୋ ଯଥା ।
ଦେହୋପାଧିକୃତୋ ଭେଦୋ ଜୀବାତ୍ପରମାତ୍ମନୋଃ ॥ ୯ ॥
ତତ୍ତ୍ୱମସ୍ୟାଦିବାକ୍ୟୈସ୍ତୁ ତୟୋରୈକ୍ୟଂ ପ୍ରଦର୍ଶ୍ୟତେ ।
ସୋୟଂ ପୁରୁଷ ଇତ୍ୟୁକ୍ତେ ପୁମାନେକୋ ହି ଦୃଶ୍ୟତେ ॥ ୧୦ ॥
ଯଜ୍ଜଗତ୍କାରଣଂ ତତ୍ତ୍ୱଂ ତତ୍ପଦାର୍ଥଃ ସ ଉଚ୍ୟତେ ।
ଦେହାଦିଭିଃ ପରିଚ୍ଛିନ୍ନୋ ଜୀବସ୍ତୁ ତ୍ୱଂପଦାଭିଧଃ ॥ ୧୧ ॥
ତଦ୍ଦେଶକାଲାବସ୍ଥାଦୌ ଦୃଷ୍ଟଃ ସ ଇତି କଥ୍ୟତେ ।
ତଥୈତଦ୍ଦେଶକାଲାଦୌ ଦୃଷ୍ଟୋଽୟମିତି କୀର୍ତ୍ୟତେ ॥ ୧୨ ॥
ମୁଖ୍ୟଂ ତଦେତଦ୍ୱୈଶିଷ୍ଟ୍ୟଂ ବିସୃଜ୍ୟ ପଦୟୋର୍ଦ୍ୱୟୋଃ ।
ପୁମ୍ମାତ୍ରଂ ଲକ୍ଷୟତ୍ୟେକଂ ଯଥା ସୋୟଂ ପୁମାନ୍ୱଚଃ ॥ ୧୩ ॥
ପ୍ରତ୍ୟକ୍ତ୍ୱଂ ଚ ପରାକ୍ତ୍ୱଂ ଚ ତ୍ୟକ୍ତ୍ୱା ତତ୍ତ୍ୱମସୀତି ବାକ୍ ।
ତଥୈବ ଲକ୍ଷୟତ୍ୟୈକଂ ଜୀବାତ୍ମପରମାତ୍ମନୋଃ ॥ ୧୪ ॥
ସାମାନାଧିକରଣାଖ୍ୟଃ ସମ୍ବନ୍ଧଃ ପଦୟୋରିହ ।
ବିଶେଷଣବିଶେଷ୍ୟତ୍ୱଂ ସମ୍ବନ୍ଧଃ ସ୍ୟାତ୍ପଦାର୍ଥୟୋଃ ॥ ୧୫ ॥
ଲକ୍ଷ୍ୟଲକ୍ଷଣସଂୟୋଗାଦ୍ୱାକ୍ୟମୈକ୍ୟଂ ଚ ବୋଧୟେତ୍ ।
ଗଙ୍ଗାୟାଂ ଘୋଷ ଇତିବନ୍ନ ଜହଲ୍ଲକ୍ଷଣା ଭବେତ୍ ॥ ୧୬ ॥
ନାଜହଲ୍ଲକ୍ଷଣାଽପି ସ୍ୟାଚ୍ଛ୍ୱେତୋଧାବତିବାକ୍ୟବତ୍ ।
ତତ୍ତ୍ୱମସ୍ୟାଦିବାକ୍ୟାନାଂ ଲକ୍ଷଣା ଭାଗଲକ୍ଷଣା ॥ ୧୭ ॥
ସୋଽୟଂ ପୁରୁଷ ଇତ୍ୟାଦିବାକ୍ୟାନାମିବ କୀର୍ତିତା ।
ଭିନ୍ନବୃତ୍ତିନିମିତ୍ତାନାଂ ଶବ୍ଦାନାମେକବସ୍ତୁନି ॥ ୧୮ ॥
ପ୍ରବୃତ୍ତିସ୍ତୁ ସମାନାଧିକରଣତ୍ୱମିହୋଚ୍ୟତେ ।
ପରସ୍ୟାଂଶୋ ବିକାରୋ ବା ଜୀବୋ ବାକ୍ୟେନ ନୋଚ୍ୟତେ ॥ ୧୯ ॥
ଜୀବାତ୍ମନା ପ୍ରବିଷ୍ଠତ୍ୱାତ୍ସ୍ୱମାୟାସୃଷ୍ଟମୂର୍ତିଷୁ ।
ନିରଂଶୋ ନିର୍ୱିକାରୋଽସୌ ଶ୍ରୁତ୍ୟା ଯୁକ୍ତ୍ୟା ଚ ଗମ୍ୟତେ ॥ ୨୦ ॥
ଘଟାକାଶୋ ବିକରୋ ବା ନାଂଶୋ ବା ବିୟତୋ ଯଥା ।
ତ୍ୱମିନ୍ଦ୍ରୋସୀତିବଦ୍ୱାକ୍ୟଂ ନ ଖଲୁ ସ୍ତୁତିତତ୍ପରମ୍ ॥ ୨୧ ॥
ନ ସାଦୃଶ୍ୟପରଂ ବାକ୍ୟମଗ୍ନିର୍ମାଣବକାଦିବତ୍ ।
ନ କାର୍ୟକାରଣତ୍ୱସ୍ୟ ସାଧନଂ ମୃଦ୍ଘଟାଦିବତ୍ ॥ ୨୨ ॥
ନ ଜାତି ବ୍ୟକ୍ତିଗମକଂ ଗୌଃ ଖଣ୍ଡ ଇତିବଦ୍ୱଚଃ ।
ଗୁଣଗୁଣ୍ୟାତ୍ମକଂ ବାକ୍ୟଂ ନୈତନ୍ନୀଲୋତ୍ପଲାଦିବତ୍ ॥ ୨୩ ॥
ନୋପାସନାପରଂ ବାକ୍ୟଂ ପ୍ରତିମାସ୍ୱୀଶବୁଦ୍ଧିବତ୍ ।
ନ ବୌପଚାରିକଂ ବାକ୍ୟଂ ରାଜବଦ୍ରାଜପୂରୁଷେ ॥ ୨୪ ॥
ଜୀବାତ୍ମନା ପ୍ରବିଷ୍ଟୋଽସାବୀଶ୍ୱରଃ ଶ୍ରୂୟତେ ଯତଃ ।
ଦେହେନ୍ଦ୍ରିୟମନୋବୁଦ୍ଧିପ୍ରାଣାହଙ୍କାରସଂହତୌ ॥ ୨୫ ॥
ଆତ୍ମସଙ୍କଲନାଦଜ୍ଞୈରାତ୍ମତ୍ୱଂ ପ୍ରତିପାଦ୍ୟତେ ।
ବହ୍ନିଧୀଃ କାଷ୍ଠଲୋହାଦୌ ବହ୍ନିସଙ୍କଲନାଦିବ ॥ ୨୬ ॥
ଦେହମନ୍ନମୟଂ କୋଶମାବିଶ୍ୟାତ୍ମା ପ୍ରକାଶତେ ।
ସ୍ଥୂଲୋ ବାଲଃ କୃଶଃ କୃଷ୍ଣୋ ବର୍ଣାଶ୍ରମବିକଲ୍ପବାନ୍ ॥ ୨୭ ॥
ପ୍ରାଣକୋଶେଽପି ଜୀବାମି କ୍ଷୁଧିତୋଽସ୍ମି ପିପାସିତଃ ।
ସଂଶିତୋ ନିଶ୍ଚିତୋ ମନ୍ୟେ ଇତି କୋଶେ ମନୋମୟେ ॥ ୨୮ ॥
ବିଜ୍ଞାନମୟକୋଶସ୍ଥୋ ବିଜାନାମୀତି ତିଷ୍ଠତି ।
ଆନନ୍ଦମୟକୋଶାଖ୍ୟେ ତ୍ୱହଙ୍କାରେ ପୁରାକୃତୈଃ ॥ ୨୯ ॥
ପୁଣ୍ୟୈରୁପାସନାଭିଶ୍ଚ ସୁଖିତୋଽସ୍ମୀତି ମୋଦତେ ।
ଏବଂ କଂଚୁକିତଃ କୋଶୈଃ କଂଚୁକୈରିବ ପଞ୍ଚଭିଃ ॥ ୩୦ ॥
ପରିଚ୍ଛିନ୍ନ ଇବାଭାତି ବ୍ୟାପ୍ତୋଽପି ପରମେଶ୍ୱରଃ ।
ଯଥା ସଲିଲମାବିଶ୍ୟ ବହୁଧା ଭାତି ଭସ୍କରଃ ॥ ୩୧ ॥
ତଥା ଶରୀରାଣ୍ୟାବିଶ୍ୟ ବହୁଧା ସ୍ଫୁରତୀଶ୍ୱରଃ ।
କାରଣତ୍ୱଂ ଚ କାର୍ୟତ୍ୱଂ ତଟସ୍ଥଂ ଲକ୍ଷଣଂ ତୟୋଃ ॥ ୩୨ ॥
ଶାଖାୟାଂ ଚନ୍ଦ୍ର ଇତିବନ୍ନୈବ ମୁଖ୍ୟମିଦଂ ମତମ୍ ।
ମହାପ୍ରକାଶ ଇତ୍ୟୁକ୍ତଂ ସ୍ୱରୂପଂ ଚନ୍ଦ୍ରଲକ୍ଷଣମ୍ ॥ ୩୩ ॥
ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦରୂପତ୍ୱଂ ସ୍ୱରୂପଂ ଲକ୍ଷଣଂ ତୟୋଃ ।
ଏକଲକ୍ଷଣୟୋରୈକ୍ୟଂ ବାକ୍ୟେନ ପ୍ରତିପାଦ୍ୟତେ ॥ ୩୪ ॥
ତସ୍ମାଦେକପ୍ରକାଶତ୍ୱଂ ସର୍ୱାତ୍ମତ୍ୱମିତି ସ୍ଥିତମ୍ ।
ଦେବତିର୍ୟଙ୍ମନୁଷ୍ୟାଣାଂ ପ୍ରକାଶାନ୍ନ ପୃଥକ୍ସ୍ଥିତିଃ ॥ ୩୫ ॥
ଜୀବଃ ପ୍ରକାଶାଭିନ୍ନତ୍ୱାତ୍ସର୍ୱାତ୍ମେତ୍ୟଭିଧୀୟତେ ।
ଏବଂ ପ୍ରକାଶରୂପତ୍ୱପରିଜ୍ଞାନେ ଦୃଢୀକୃତେ ॥ ୩୬ ॥
ପୁନରାବୃତ୍ତିରହିତଂ କୈବଲ୍ୟଂ ପଦମଶ୍ନୁତେ ।
ସକୃତ୍ପ୍ରସକ୍ତମାତ୍ରୋଽପି ସର୍ୱାତ୍ମତ୍ୱ ଯଦୃଚ୍ଛୟା ॥ ୩୭ ॥
ସର୍ୱପାପବିନିର୍ମୁକ୍ତଃ ଶିବଲୋକେ ମହୀୟତେ ।
ସର୍ୱାତ୍ମଭାବନା ଯସ୍ୟ ପରିପକ୍ୱା ମହାତ୍ମନଃ ।
ସଂସାରତାରକଃ ସାକ୍ଷାତ୍ସ ଏବ ପରମେଶ୍ୱରଃ ॥ ୩୮ ॥
ଇତି ଶ୍ରୀଦକ୍ଷିଣାମୂର୍ତିସ୍ତୋତ୍ରାର୍ଥପ୍ରତିପାଦକେ ।
ପ୍ରବନ୍ଧେ ମାନସୋଲ୍ଲାସେ ତୃତୀୟୋଲ୍ଲାସସଂଗ୍ରହଃ ॥ ୩୯ ॥
ନାନାଚ୍ଛିଦ୍ରଘଟୋଦରସ୍ଥିତମହାଦୀପପ୍ରଭାଭାସ୍ୱରଂ
ଜ୍ଞାନଂ ଯସ୍ୟ ତୁ ଚକ୍ଷୁରାଦିକରଣଦ୍ୱାରା ବହିଃସ୍ପନ୍ଦତେ ।
ଜାନାମୀତି ତମେବ ଭାନ୍ତମନୁଭାତ୍ୟେତତ୍ସମସ୍ତଂ ଜଗତ୍
ତସ୍ମୈ ଶ୍ରୀ ଗୁରୁମୂର୍ତୟେ ନମ ଇଦଂ ଶ୍ରୀଦକ୍ଷିଣାମୂର୍ତୟେ ॥ ୪ ॥
ସ୍ୱତଃ ସନ୍ତଃ ପ୍ରକାଶନ୍ତେ ଭାବା ଘଟପଟାଦୟଃ ।
ନେଶ୍ୱରସ୍ୟ ସମାବେଶାଦିତ୍ୟସ୍ୟୋତ୍ତରମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୧ ॥
ଅହମିତ୍ୟନୁସନ୍ଧାତା ଜାନାମୀତି ନ ଚେତ୍ସ୍ଫୁରେତ୍ ।
କସ୍ୟ କୋ ବା ପ୍ରକାଶେତ ଜଗଚ୍ଚ ସ୍ୟାତ୍ସୁଷୁପ୍ତବତ୍ ॥ ୨ ॥
ପ୍ରାଗୂର୍ଧ୍ୱଂ ଚାସତାଂ ସତ୍ତ୍ୱଂ ବର୍ତମାନେଽପି ନ ସ୍ୱତଃ ।
ତସ୍ମାଦୀଶେ ସ୍ଥିତଂ ସତ୍ତ୍ୱଂ ପ୍ରାଗୂର୍ଧ୍ୱତ୍ୱବିବର୍ଜିତେ ॥ ୩ ॥
ସ୍ୱୟମେବ ପ୍ରକାଶେରନ୍ ଜଡା ଯଦି ବିନେଶ୍ୱରମ୍ ।
ସର୍ୱଂ ସର୍ୱସ୍ୟ ଭାସେତ ନ ବା ଭାସେତ କିଞ୍ଚନ ॥ ୪ ॥
ତସ୍ମାତ୍ସର୍ୱଜ୍ଞମଜ୍ଞଂ ବା ଜଗତ୍ସ୍ୟାଦେକରୂପକମ୍ ।
ତୁଲ୍ୟେ ସ୍ୱୟଂପ୍ରକାଶତ୍ୱେ ଜଡଚେତନୟୋର୍ମିଥଃ ॥ ୫ ॥
ତୁଲ୍ୟମେବ ପ୍ରସଜ୍ୟେରନ୍ ଗ୍ରାହ୍ୟଗ୍ରାହକତାଦୟଃ ।
ଇନ୍ଦ୍ରିୟାଣାମନିୟମାଚ୍ଚାକ୍ଷୁଷା ସ୍ୟୂ ରସାଦୟଃ ॥ ୬ ॥
ମଲିନାମଲିନାଦର୍ଶପଶ୍ଚାତ୍ପ୍ରାଗ୍ଭାଗତୁଲ୍ୟଯୋଃ ।
କ୍ରିୟାଶକ୍ତିଜ୍ଞାନଶକ୍ତ୍ୟେରନ୍ତଃକରଣଭାଗୟୋଃ ॥ ୭ ॥
ପ୍ରତିବିମ୍ବେ ସ୍ଫୁରନ୍ନୀଶଃ କର୍ତା ଜ୍ଞାତେତି କଥ୍ୟତେ ।
ବୁଦ୍ଧିଃ ସତ୍ତ୍ୱଗୁଣୋତ୍କର୍ଷାନ୍ନିର୍ମଲୋ ଦର୍ପଣୋ ଯଥା ॥ ୮ ॥
ଗୃହ୍ଣାତି ବିଷୟଚ୍ଛାୟାମାତ୍ମଚ୍ଛାୟାନୁଭାବତଃ ।
ଅନ୍ତଃକରଣସମ୍ବନ୍ଧାନ୍ନିଖିଲାନୀନ୍ଦ୍ରିୟାଣ୍ୟପି ॥ ୯ ॥
ରଥାଙ୍ଗନେମିବଲୟେ କୀଲିତା ଇବ କୀଲକାଃ ।
ନାଡ୍ୟୋଽନ୍ତଃକରଣେ ସ୍ୟୂତା ଜଲସଂସ୍ୟୂତସୂତ୍ରବତ୍ ॥ ୧୦ ॥
ତାଭିସ୍ତୁ ଗୋଳକାନ୍ତାଭିଃ ପ୍ରସର୍ପନ୍ତି ସ୍ଫୁଲିଙ୍ଗବତ୍ ।
କରଣାନି ସମସ୍ତାନି ଯଥାସ୍ୱଂ ବିଷୟଂ ପ୍ରତି ॥ ୧୧ ॥
ଦେହସ୍ୟ ମଧ୍ୟମଂ ସ୍ଥାନଂ ମୂଲାଧାର ଇତୀର୍ୟତେ ।
ଗୁଦାତ୍ତୁ ଦ୍ୱ୍ୟଙ୍ଗୁଲାଦୂର୍ଧ୍ୱଂ ମେଢ୍ରାତ୍ତୁ ଦ୍ୱ୍ୟଙ୍ଗୁଲାଦଧଃ ॥ ୧୨ ॥
ତ୍ରିକୋଣୋଽଧୋମୁଖାଗ୍ରଶ୍ଚ କନ୍ୟକାୟୋନିସନ୍ନିଭଃ ।
ଯତ୍ର କୁଣ୍ଡଲିନୀ ନାମ ପରାଶକ୍ତିଃ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତା ॥ ୧୩ ॥
ପ୍ରାଣାଗ୍ନିବିନ୍ଦୁନାଦାନାଂ ସବିତ୍ରୀ ସା ସରସ୍ୱତୀ ।
ମୂଲାଧାରାଗ୍ରକୋଣସ୍ଥା ସୁଷୁମ୍ନା ବ୍ରହ୍ମରନ୍ଧ୍ରଗା ॥ ୧୪ ॥
ମୂଲେଽର୍ଧଚ୍ଛିନ୍ନବଂଶାଭା ଷଡାଧାରସମନ୍ୱିତା ।
ତତ୍ପାର୍ଶ୍ୱକୋଣୟୋର୍ଜାତେ ଦ୍ୱେ ଇଡାପିଙ୍ଗଲେ ସ୍ଥିତେ ॥ ୧୫ ॥
ନାଡୀଚକ୍ରମିତି ପ୍ରାହୁଃ ତସ୍ମାନ୍ନାଡ୍ୟଃ ସମୁଦ୍ଗତାଃ ।
ଗାନ୍ଧାରୀ ହସ୍ତିଜିହ୍ୱା ଚ ନୟନାନ୍ତଂ ପ୍ରଧାବତଃ ॥ ୧୬ ॥
ନାଡୀଚକ୍ରେଣ ସଂସ୍ୟୂତେ ନାସିକାନ୍ତମୁଭେ ଗତେ ।
ନାଭିମଣ୍ଡଲମାଶ୍ରିତ୍ୟ କୁକ୍କୁଟାଣ୍ଡମିବ ସ୍ଥିତମ୍ ॥ ୧୭ ॥
ନାଡୀଚକ୍ରମିତି ପ୍ରାହୁସ୍ତସ୍ମାନ୍ନାଡ୍ୟଃ ସମୁଦ୍ଗତାଃ ।
ପୂଷା ଚାଲାମ୍ବୁଷା ନାଡୀ କର୍ଣଦ୍ୱୟମୁପାଶ୍ରିତେ ।
ନାଡୀ ଶୁକ୍ଲାହ୍ୱୟା ତସ୍ମାଦ୍ ଭ୍ରୂମଧ୍ୟମୁପସର୍ପତି ॥ ୧୮ ॥
ସରସ୍ୱତ୍ୟାହ୍ୱୟା ନାଡୀ ଜିହ୍ୱାନ୍ତା ବାକ୍ପ୍ରସାରିଣୀ ।
ନାଡୀ ବିଶ୍ୱୋଦରୀ ନାମ ଭୁଙ୍କ୍ତେଽନ୍ନଂ ସା ଚତୁର୍ୱିଧମ୍ ॥ ୧୯ ॥
ପୀତ୍ୱା ପୟସ୍ୱିନୀ ତୋୟଂ କଣ୍ଠସ୍ଥା କୁରୁତେ କ୍ଷୁତମ୍ ।
ନାଡୀଚକ୍ରାତ୍ସମୁଦ୍ଭୂତା ନାଡ୍ୟସ୍ତିସ୍ରସ୍ତ୍ୱଧୋମୁଖାଃ ॥ ୨୦ ॥
ରାକା ଶୁକ୍ଲଂ ସିନୀବାଲୀ ମୂତ୍ରଂ ମୁଞ୍ଚେତ୍କୁହୁର୍ମଲମ୍ ।
ଭୁକ୍ତାନ୍ନରସମାଦାୟ ଶଙ୍ଖିନୀ ଧମନୀ ପୁନଃ ॥ ୨୧ ॥
କପାଲକୁହରଂ ଗତ୍ୱା ମୂର୍ଧ୍ନି ସଞ୍ଚିନୁତେ ସୁଧାମ୍ ।
ଶତଂ ଚୈକା ଚ ନାଡ୍ୟଃ ସ୍ୟୁସ୍ତାସାମେକା ଶିରୋଗତା ॥ ୨୨ ॥
ତୟୋର୍ଧ୍ୱମାୟନ୍ମୁକ୍ତଃ ସ୍ୟାଦିତି ବେଦାନ୍ତଶାସନମ୍ ।
ଯଦା ବୁଦ୍ଧିଗତୈଃ ପୁଣ୍ୟୈଃ ପ୍ରେରିତେନ୍ଦ୍ରିୟମାର୍ଗତଃ ॥ ୨୩ ॥
ଶବ୍ଦାଦୀନ୍ ବିଷୟାନ୍ ଭୁଙ୍କ୍ତେ ତଦା ଜାଗରିତଂ ଭବେତ୍ ।
ସଂହୃତେଷ୍ୱିନ୍ଦ୍ରିୟେଷ୍ୱେଷୁ ଜାଗ୍ରତ୍ସଂସ୍କାରଜାନ୍ପୁମାନ୍ ॥ ୨୪ ॥
ମାନସାନ୍ୱିଷୟାନ୍ଭୁଙ୍କ୍ତେ ସ୍ୱପ୍ନାବସ୍ଥା ତଦା ଭବେତ୍ ।
ମନସୋପ୍ୟୁପସଂହାରଃ ସୁଷୁପ୍ତିରିତି କଥ୍ୟତେ ॥ ୨୫ ॥
ତତ୍ର ମାୟାସମାଚ୍ଛନ୍ନଃ ସନ୍ମାତ୍ରୋ ବର୍ତତେ ପୁମାନ୍ ।
ମୂଢୋ ଜଡୋଽଜ୍ଞ ଇତ୍ୟେବଂ ମାୟାବେଶାତ୍ପ୍ରକାଶତେ ॥ ୨୬ ॥
ସୁଖମସ୍ୱାପ୍ସମିତ୍ୟେବଂ ପ୍ରବୋଧସମୟେ ପୁମାନ୍ ।
ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦରୂପଃ ସନ୍ ସମ୍ୟଗେବ ପ୍ରକାଶତେ ॥ ୨୭ ॥
ଇତ୍ଥଂ ଜଗତ୍ସମାବିଶ୍ୟ ଭାସମାନେ ମହେଶ୍ୱରେ ।
ସୂର୍ୟାଦୟୋଽପି ଭାସନ୍ତେ କିମୁତାନ୍ୟେ ଘଟାଦୟଃ ॥ ୨୮ ॥
ତସ୍ମାତ୍ସତ୍ତା ସ୍ଫୁରତ୍ତା ଚ ଭାବାନାମୀଶ୍ୱରାଶ୍ରୟାତ୍ ।
ସତ୍ୟଂ ଜ୍ଞାନମନନ୍ତଂ ଚ ଶ୍ରୁତ୍ୟା ବ୍ରହ୍ମୋପଦିଶ୍ୟତେ ॥ ୨୯ ॥
ଜାଗ୍ରତ୍ସ୍ୱପ୍ନୋଦ୍ଭବଂ ସର୍ୱମସତ୍ୟଂ ଜଡମନ୍ଧବତ୍ ।
ଈଶ୍ୱରଶ୍ଚାହମିତ୍ୟେବଂ ଭାସତେ ସର୍ୱଜନ୍ତୁଷୁ ॥ ୩୦ ॥
ନିର୍ୱିକଲ୍ପଶ୍ଚ ଶୁଦ୍ଧଶ୍ଚ ମଲିନଶ୍ଚେତ୍ୟହଂ ତ୍ରିଧା ।
ନିର୍ୱିକଲ୍ପଂ ପରଂ ବ୍ରହ୍ମ ନିର୍ଧୂତାଖିଲକଲ୍ପନମ୍ ॥ ୩୧ ॥
ଧୂଲ୍ୟନ୍ଧକାରଧୂମାଭ୍ରନିର୍ମୁକ୍ତଗଗନୋପମମ୍ ।
ବିବେକସମୟେ ଶୁଦ୍ଧଂ ଦେହାଦୀନାଂ ବ୍ୟପୋହନାତ୍ ॥ ୩୨ ॥
ଯଥାଽନ୍ତରିକ୍ଷଂ ସଂକ୍ଷିପ୍ତଂ ନକ୍ଷତ୍ରୈଃ କିଞ୍ଚିଦୀକ୍ଷ୍ୟତେ ।
ଦେହେନ୍ଦ୍ରିୟାଦିସଂସର୍ଗାନ୍ମଲିନଂ କଲୁଷୀକୃତମ୍ ॥ ୩୩ ॥
ଯଥାଽଽକାଶଂ ତମୋରୂଢଂ ସ୍ଫୁରତ୍ୟନବକାଶବତ୍ ।
ଅହମିତ୍ୟୈଶ୍ୱରଂ ଭାବଂ ଯଦା ଜୀବଃ ପ୍ରବୁଧ୍ୟତେ ॥ ୩୪ ॥
ସର୍ୱଜ୍ଞଃ ସର୍ୱକର୍ତା ଚ ତଦା ଜୀବୋ ଭବିଷ୍ୟତି ।
ମାୟଯାଧିକସମ୍ମୂଢୋ ବିଦ୍ୟଯେଶଃ ପ୍ରକାଶତେ ॥ ୩୫ ॥
ନିର୍ୱିକଲ୍ପାନୁସନ୍ଧାନେ ସମ୍ୟଗାତ୍ମା ପ୍ରକାଶତେ ।
ଅବିଦ୍ୟାଖ୍ୟତିରୋଧାନବ୍ୟପାୟେ ପରମେଶ୍ୱରଃ ।
ଦକ୍ଷିଣାମୂର୍ତିରୂପୋସୌ ସ୍ୱୟମେବ ପ୍ରକାଶତେ ॥ ୩୬ ॥
ଇତି ଶ୍ରୀଦକ୍ଷିଣାମୂର୍ତିସ୍ତୋତ୍ରାର୍ଥପ୍ରତିପାଦକେ ।
ପ୍ରବନ୍ଧେ ମାନସୋଲ୍ଲାସେ ଚତୁର୍ଥୋଲ୍ଲାସସଂଗ୍ରହଃ ॥ ୩୭ ॥
ଦେହଂ ପ୍ରାଣମପୀନ୍ଦ୍ରିୟାଣ୍ୟପି ଚଲାଂ ବୁଦ୍ଧିଂ ଚ ଶୂନ୍ୟଂ ବିଦୁଃ
ସ୍ତ୍ରୀବାଲାନ୍ଧଜଡୋପମାସ୍ତ୍ୱହମିତି ଭ୍ରାନ୍ତା ଭୃଶଂ ବାଦିନଃ ।
ମାୟାଶକ୍ତିବିଲାସକଲ୍ପିତମହାବ୍ୟାମୋହସଂହାରିଣେ
ତସ୍ମୈ ଶ୍ରୀ ଗୁରୁମୂର୍ତୟେ ନମ ଇଦଂ ଶ୍ରୀଦକ୍ଷିଣାମୂର୍ତୟେ ॥ ୫ ॥
ପ୍ରମାଣମେକଂ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଂ ତତ୍ତ୍ୱଂ ଭୂତଚତୁଷ୍ଟୟମ୍ ।
ମୋକ୍ଷଶ୍ଚ ମରଣାନ୍ନାନ୍ୟଃ କାମାର୍ଥୌ ପୁରୁଷାର୍ଥକୌ ॥ ୧ ॥
ନ ହି ଖଲ୍ୱୀଶ୍ୱରଃ କର୍ତା ପରଲୋକକଥା ବୃଥା ।
ଦେହଂ ବିନାଽସ୍ତି ଚେଦାତ୍ମା କୁମ୍ଭବଦ୍ଦୃଶ୍ୟତାଂ ପୁରଃ ॥ ୨ ॥
ହ୍ରସ୍ୱୋ ଦୀର୍ଘୋ ଯୁବା ବାଲ ଇତି ଦେହୋ ହି ଦୃଶ୍ୟତେ ।
ଅସ୍ତି ଜାତଃ ପରିଣତୋ ବୃଦ୍ଧଃ କ୍ଷୀଣୋ ଜରନ୍ମୃତଃ ॥ ୩ ॥
ଇତ୍ୟେବମୁକ୍ତାଃ ଷଡ୍ଭାବବିକାରା ଦେହସଂଶ୍ରୟାଃ ।
ବର୍ଣାଶ୍ରମବିଭାଗଶ୍ଚ ଦେହେଷ୍ୱେବ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତଃ ॥ ୪ ॥
ଜାତକର୍ମାଦିସଂସ୍କାରୋ ଦେହସ୍ୟୈବ ବିଧୀୟତେ ।
ଶତଂ ଜୀବେତି ଦେହସ୍ୟ ପ୍ରୟୁଞ୍ଜନ୍ତ୍ୟାଶିଷଂ ଶୁଭାମ୍ ॥ ୫ ॥
ଇତି ପ୍ରପଞ୍ଚଂ ଚାର୍ୱାକୋ ବଂଚୟତ୍ୟଲ୍ପଚେତନଃ ।
କେଚିଚ୍ଛ୍ୱସିମି ଜୀବାମି କ୍ଷୁଧିତୋସ୍ମି ପିପାସିତଃ ॥ ୬ ॥
ଇତ୍ୟାଦିପ୍ରତ୍ୟଯବଲାତ୍ପ୍ତାଣମାତ୍ମେତି ମନ୍ୱତେ ।
କେଚିଚ୍ଛୃଣୋମି ପଶ୍ୟାମି ଜିଘ୍ରାମ୍ୟା ସ୍ୱାଦୟାମ୍ୟହମ୍ ॥ ୭ ॥
ଇତୀନ୍ଦ୍ରିୟାଣାମାତ୍ମତ୍ୱଂ ପ୍ରତିୟନ୍ତି ତତୋଧିକମ୍ ।
ଜାନାମିପ୍ରତ୍ୟଯବଲାଦ୍ବୁଦ୍ଧିରିତ୍ୟପରେ ଜଗୁଃ ॥ ୮ ॥
ମାୟାବ୍ୟାମୂଢଚିତ୍ତାନାଂ ତେଷାଂ ଦୂଷଣମୁଚ୍ୟତେ ।
ଦେହାଦୀନାଂ ଜଡାର୍ଥାନାଂ ପାଷାଣବଦନାତ୍ମନାମ୍ ॥ ୯ ॥
କଥଂ ଭବେଦହମ୍ଭାବଃ ସମାବେଶଂ ବିନେଶିତୁଃ ।
ଦେହସ୍ତାବଦୟଂ ନାତ୍ମା ଦୃଶ୍ୟତ୍ୱାଚ୍ଚ ଜଡତ୍ୱତଃ ॥ ୧୦ ॥
ରୂପାଦିମତ୍ତ୍ୱାତ୍ସାଂଶତ୍ୱାଦ୍ଭୌତିକତ୍ୱାଚ୍ଚ କୁମ୍ଭବତ୍ ॥
ମୂର୍ଚ୍ଛାସୁଷୁପ୍ତିମରଣେଶ୍ୱପି ଦେହଃ ପ୍ରତୀୟତେ ॥ ୧୧ ॥
ଦେହାଦିବ୍ୟତିରିକ୍ତତ୍ୱାତ୍ତଦାଽଽତ୍ମା ନ ପ୍ରକାଶତେ ।
ଯଥା ଜଗତ୍ପ୍ରବୃତ୍ତୀନାମାଦିକାରଣମଂଶୁମାନ୍ ॥ ୧୨ ॥
ପୁମାଂସ୍ତଥୈବ ଦେହାଦିପ୍ରବୃତ୍ତୌ କାରଣଂ ପରମ୍ ।
ମମ ଦେହୋୟମିତ୍ୟେବଂ ସ୍ତ୍ରୀବାଲାନ୍ଧାଶ୍ଚ ମନ୍ୱତେ ॥ ୧୩ ॥
ଦେହୋହମିତି ନାବୈତି କଦାଚିଦପି କଶ୍ଚନ ।
ଇନ୍ଦ୍ରିୟାଣ୍ୟପି ନାତ୍ମାନଃ କରଣତ୍ୱାତ୍ପ୍ରଦୀପବତ୍ ॥ ୧୪ ॥
ବୀଣାଦିବାଦ୍ୟବଚ୍ଛ୍ରୋତ୍ରଂ ଶବ୍ଦଗ୍ରହଣସାଧନମ୍ ।
ଚକ୍ଷୁସ୍ତେଜସ୍ତ୍ରିତୟବଦ୍ରୂପଗ୍ରହଣସାଧନମ୍ ॥ ୧୫ ॥
ଗନ୍ଧସ୍ୟ ଗ୍ରାହକଂ ଘ୍ରାଣଂ ପୁଷ୍ପସମ୍ପୁଟକାଦିବତ୍ ।
ରସସ୍ୟ ଗ୍ରାହିକା ଜିହ୍ୱା ଦଧିକ୍ଷୌଦ୍ରଘୃତାଦିବତ୍ ॥ ୧୬ ॥
ଇନ୍ଦ୍ରିୟାଣି ନ ମେ ସନ୍ତି ମୂକୋନ୍ଧୋ ବଧିରୋସ୍ମ୍ୟହମ୍ ।
ଇତ୍ୟାହୁରିନ୍ଦ୍ରିୟୈର୍ହୀନା ଜନାଃ କିଂ ତେ ନିରାତ୍ମକାଃ ॥ ୧୭ ॥
ପ୍ରାଣୋପ୍ୟାତ୍ମା ନ ଭବତି ଜ୍ଞାନାଭାବାତ୍ସୁଷୁପ୍ତିଷୁ ।
ଜାଗ୍ରତ୍ସ୍ୱପ୍ନୋପଭୋଗୋତ୍ଥଶ୍ରମବିଚ୍ଛିତ୍ତିହେତବେ ॥ ୧୮ ॥
ସୁଷୁପ୍ତିଂ ପୁରୁଷେ ପ୍ରାପ୍ତେ ଶରୀରମଭିରକ୍ଷିତୁମ୍ ।
ଶେଷକର୍ମୋଭୋଗାର୍ଥଂ ପ୍ରାଣଶ୍ଚରତି କେବଲମ୍ ॥ ୧୯ ॥
ପ୍ରାଣସ୍ୟ ତତ୍ରାଚୈତନ୍ୟଂ କରଣୋପରମେ ଯଦି ।
ପ୍ରାଣେ ବ୍ୟାପ୍ରିୟମାଣେ ତୁ କରଣୋପରମଃ କଥମ୍ ॥ ୨୦ ॥
ସମ୍ରାଜି ହି ରଣୋଦ୍ୟୁକ୍ତେ ବିରମନ୍ତି ନ ସୈନିକାଃ ।
ତସ୍ମାନ୍ନ କରଣସ୍ୱାମୀ ପ୍ରାଣୋ ଭବିତୁମର୍ହତି ॥ ୨୧ ॥
ମନସଃ ପ୍ରେରକେ ପୁଂସି ବିରତେ ବିରମନ୍ତ୍ୟତଃ ।
କରଣାନି ସମସ୍ତାନି ତେଷାଂ ସ୍ୱାମୀ ତତଃ ପୁମାନ୍ ॥ ୨୨ ॥
ବୁଦ୍ଧିସ୍ତୁ କ୍ଷଣିକା ବେଦ୍ୟା ଗମାଗମସମନ୍ୱିତା ।
ଆତ୍ମନଃ ପ୍ରତିବିମ୍ବେନ ଭାସିତା ଭାସୟେଜ୍ଜଗତ୍ ॥ ୨୩ ॥
ଆତ୍ମନ୍ୟୁତ୍ପଦ୍ୟତେ ବୁଦ୍ଧିରାତ୍ମନ୍ୟେବ ପ୍ରଲୀୟତେ ।
ପ୍ରାଗୂର୍ଧ୍ୱଂ ଚାସତୀ ବୁଦ୍ଧିଃ ସ୍ୱୟମେବ ନ ସିଧ୍ୟତି ॥ ୨୪ ॥
ଜ୍ଞାନାଚ୍ଚେତ୍ପୂର୍ୱପୂର୍ୱସ୍ମାଦୁତ୍ତରୋତ୍ତରସମ୍ଭବଃ ।
ଯୁଗପଦ୍ବହୁବୁଦ୍ଧିତ୍ୱଂ ପ୍ରସଜ୍ୟେତ କ୍ଷଣେ କ୍ଷଣେ ॥ ୨୫ ॥
ବୁଦ୍ଧ୍ୟନ୍ତରଂ ନ ଜନୟେନ୍ନାଶୋତ୍ତ୍ରମସତ୍ତ୍ୱତଃ ।
ଏଷାଂ ସଙ୍ଘାତ ଆତ୍ମା ଚେଦେକଦେଶେ ପୃଥକ୍କୃତେ ॥ ୨୬ ॥
ନ ଚୈତନ୍ୟଂ ପ୍ରସଜ୍ୟେତ ସଙ୍ଘାତାଭାବତସ୍ତଦା ।
ଭିନ୍ନଦୃଗ୍ଗତ୍ୟଭିପ୍ରାୟେ ବହୁଚେତନପୁଞ୍ଜିତମ୍ ॥ ୨୭ ॥
ସଦ୍ୟୋ ଭିନ୍ନଂ ଭବେଦେତନ୍ନିଷ୍କ୍ରିୟଂ ବା ଭବିଷ୍ୟତି ।
ଦେହସ୍ୟାନ୍ତର୍ଗତୋପ୍ୟାତ୍ମା ବ୍ୟାପ୍ତ ଏବେତି ବୁଧ୍ୟତେ ॥ ୨୮ ॥
ଅଣୁପ୍ରମାଣଶ୍ଚେଦେଷ ବ୍ୟାପ୍ନୁୟାନ୍ନାଖିଲଂ ବପୁଃ ।
ଦେହପ୍ରମାଣଶ୍ଚେନ୍ନ ସ୍ୟାଦ୍ବାଲସ୍ୟ ସ୍ଥବିରାଦିତା ॥ ୨୯ ॥
ଦେହବତ୍ପରିଣାମୀ ଚେତ୍ତଦ୍ୱଦେବ ବିନଙ୍କ୍ଷ୍ୟତି ।
କର୍ମଣାଂ ପରିଣାମେନ କ୍ରିମିହସ୍ତ୍ୟାଦିମୂର୍ତିଷୁ ॥ ୩୦ ॥
ବ୍ୟାପ୍ତତ୍ୱାତ୍ପ୍ରବିଶତ୍ୟାତ୍ମା ଘଟାଦିଷ୍ୱନ୍ତରିକ୍ଷବତ୍ ।
ପରମାଣୁପ୍ରମାଣେଽପି ମନସି ପ୍ରତିଭାସତେ ॥ ୩୧ ॥
ସ୍ୱପ୍ନେ ଚରାଚରଂ ବିଶ୍ୱମାତ୍ମନ୍ୟେବ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତମ୍ ।
ଦେହାଦିଷ୍ୱହମିତ୍ୟେବଂ ଭ୍ରମଃ ସଂସାରହେତୁକଃ ॥ ୩୨ ॥
ଅନ୍ତଃ ପ୍ରବିଷ୍ଟଃ ଶାସ୍ତେତି ମୋକ୍ଷାୟୋପାଦିଶଚ୍ଛ୍ରୁତିଃ ।
ଏବମେଷା ମହାମାୟା ବାଦିନାମପି ମୋହିନୀ ॥ ୩୩ ॥
ଯସ୍ମାତ୍ସାକ୍ଷାତ୍କୃତେ ସଦ୍ୟୋ ଲୀୟତେ ଚ ସଦାଶିବେ ।
ଦେହେନ୍ଦ୍ରିୟାସୁହୀନାୟ ମାନଦୂରସ୍ୱରୂପିଣେ ।
ଜ୍ଞାନାନନ୍ଦସ୍ୱରୂପାୟ ଦକ୍ଷିଣାମୂର୍ତୟେ ନମଃ ॥ ୩୪ ॥
ଇତି ଶ୍ରୀଦକ୍ଷିଣାମୂର୍ତିସ୍ତୋତ୍ରାର୍ଥ ପ୍ରତିପାଦକେ ।
ପ୍ରବନ୍ଧେ ମାନସୋଲ୍ଲାସେ ପଞ୍ଚମୋଲ୍ଲାସସଙ୍ଗ୍ରହଃ ॥ ୩୫ ॥
ରାହୁଗ୍ରସ୍ତଦିବାକରେନ୍ଦୁସଦୃଶୋ ମାୟାସମାଚ୍ଛାଦନାତ୍
ସନ୍ମାତ୍ରଃ କରଣୋପସଂହରଣତୋ ଯୋଽଭୂତ୍ସୁଷୁପ୍ତଃ ପୁମାନ୍ ।
ପ୍ରାଗସ୍ୱାପ୍ସମିତି ପ୍ରବୋଧସମୟେ ଯଃ ପ୍ରତ୍ୟଭିଜ୍ଞାୟତେ
ତସ୍ମୈ ଶ୍ରୀ ଗୁରୁମୂର୍ତୟେ ନମ ଇଦଂ ଶ୍ରୀଦକ୍ଷିଣାମୂର୍ତୟେ ॥ ୬ ॥
ସ୍ୱପ୍ନେ ବିଶ୍ୱଂ ଯଥାଽନ୍ତସ୍ଥଂ ଜାଗ୍ରତ୍ୟପି ତଥେତି ଚେତ୍ ।
ସୁଷୁପ୍ତୌ କସ୍ୟ କିଂ ଭାତି କଃ ସ୍ଥାୟୀ ତତ୍ର ଚେତନଃ ॥ ୧ ॥
ସର୍ୱଂ ଚ କ୍ଷଣିକଂ ଶୂନ୍ୟଂ ସର୍ୱମେବ ସ୍ୱଲକ୍ଷଣମ୍ ।
ସଙ୍ଘାତଃ ପରମାଣୂନାଂ ମହ୍ୟମ୍ବ୍ୱଗ୍ନିସମୀରଣାଃ ॥ ୨ ॥
ମନୁଷ୍ୟାଦିଶରୀରାଣି ସ୍କନ୍ଧପଂଚକସଂହତିଃ ।
ସ୍କନ୍ଧାଶ୍ଚ ରୂପବିଜ୍ଞାନସଂଜ୍ଞାସଂକାରବେଦନାଃ ॥ ୩ ॥
ରୂପ୍ୟନ୍ତ ଇତି ରୂପାଣି ବିଷୟାଶ୍ଚେନ୍ଦ୍ରିୟାଣ୍ୟପି ।
ବିଷୟେନ୍ଦ୍ରିୟଯୋର୍ଜ୍ଞାନଂ ବିଜ୍ଞାନସ୍କନ୍ଧ ଉଚ୍ୟତେ ॥ ୪ ॥
ସଂଜ୍ଞାଗୁଣକ୍ରିୟାଜାତିବିଶିଷ୍ଟପ୍ରତ୍ୟଯାତ୍ମିକା ।
ପଞ୍ଚଧା କଲ୍ପନା ପ୍ରୋକ୍ତା ସଂଜ୍ଞାସ୍କନ୍ଧସ୍ୟ ସୌଗତୈଃ ॥ ୫ ॥
ଗବାଂ ଗୌରିତି ସଂଜ୍ଞୋକ୍ତା ଜାତିର୍ଗୋତ୍ୱଂ ତୁ ଗୋଗତମ୍ ।
ଗୁଣାଃ ଶୁକ୍ଲାଦୟସ୍ତସ୍ୟ ଗଚ୍ଛତ୍ୟାଦ୍ୟାସ୍ତଥା ॥ ୬ ॥
ଶୃଙ୍ଗୀ ଚତୁଷ୍ପାଲ୍ଲାଙ୍ଗୂଲୀ ବିଶିଷ୍ଟପ୍ରତ୍ୟଯୋ ହ୍ୟସୌ ।
ଏବଂ ପଞ୍ଚବିଧା କ୍ଲୃପ୍ତଃ ସଂଜ୍ଞାସ୍କନ୍ଧ ଇତୀର୍ୟତେ ॥ ୭ ॥
ରାଗାଦ୍ୟାଃ ପୁଣ୍ୟପାପେ ଚ ସଂସ୍କାରସ୍କନ୍ଧ ଉଚ୍ୟତେ ।
ସୁଖଂ ଦୁଃଖଂ ଚ ମୋକ୍ଷଶ୍ଚ ସ୍କନ୍ଧଃ ସ୍ୟାଦ୍ୱେଦନାହ୍ୱୟଃ ॥ ୮ ॥
ପଞ୍ଚଭ୍ୟ ଏବ ସ୍କନ୍ଧେଭ୍ୟୋ ନାନ୍ୟ ଆତ୍ମାସ୍ତି କଶ୍ଚନ ।
ନ କଶ୍ଚଦୀଶ୍ୱରଃ କର୍ତା ସ୍ୱଗତାତିଶୟଂ ଜଗତ୍ ॥ ୯ ॥
ସ୍କନ୍ଧେଭ୍ୟଃ ପରମାଣୁଭ୍ୟଃ କ୍ଷଣିକେଭ୍ୟୋଽଭିଜାୟତେ ।
ପୂର୍ୱପୂର୍ୱକ୍ଷଣାଦେବ କ୍ଷଣଃ ସ୍ୟାଦୁତ୍ତରୋତ୍ତରଃ ॥ ୧୦ ॥
ପୂର୍ୱସ୍ମାଦେବ ହି ଜ୍ଞାନାଜ୍ଜାୟତେ ଜ୍ଞାନମୁତ୍ତରମ୍ ।
ସ ଏବାୟମିତି ଜ୍ଞାନଂ ସେୟଂ ଜ୍ୱାଲେବ ବିଭ୍ରମଃ ॥ ୧୧ ॥
ଅସ୍ତି ଭାତୀତିଧୀଭ୍ରାନ୍ତୈରାତ୍ମାନାତ୍ମସୁ କଲ୍ପ୍ୟତେ ।
ହାନୋପାଦାନରାହିତ୍ୟାଦାକାଶଃ କିଂ ପ୍ରକାଶତେ ॥ ୧୨ ॥
ଇତ୍ୟେବଂ ବୌଦ୍ଧସିଦ୍ଧାନ୍ତୀ ଭାଷମାଣୋ ନିଷିଦ୍ଧ୍ୟତେ ।
ଶୂନ୍ୟଂ ଚେଜ୍ଜଗତୋ ହେତୁଃ ଜଗଦେବ ନ ସିଦ୍ଧ୍ୟତି ॥ ୧୩ ॥
ଘଟଃ ଶୂନ୍ୟଃ ପଟଃ ଶୂନ୍ୟଃ ଇତି କୈଃ ପ୍ରତିପାଦ୍ୟତେ ।
ନୈବ ଭାସେତ ଶୂନ୍ୟଂ ଚେଜ୍ଜଗନ୍ନରବିଷାଣବତ୍ ॥ ୧୪ ॥
ବସ୍ତ୍ୱର୍ଥୀ କିମୁପାଦଦ୍ୟାଦ୍ଭାରାର୍ଥଃ କିଂ ପରିତ୍ୟଜେତ୍ ।
କୋ ବିଦଧ୍ୟାନ୍ନିଷିଦ୍ଧ୍ୟେଦ୍ୱା ଶୂନ୍ୟତ୍ୱାତ୍ସ୍ୱସ୍ୟ ଚାତ୍ମନଃ ॥ ୧୫ ॥
ଅବସୀଦେନ୍ନୀରାକୂତଂ ତସ୍ମାତ୍ସର୍ୱମିଦଂ ଜଗତ୍ ।
ସ୍କନ୍ଧାନାଂ ପରମାଣୂନାଂ ନ ସଙ୍ଘାତୟିତାସ୍ତି ଚେତ୍ ॥ ୧୬ ॥
ସଙ୍ଘାତୋ ନ ବିନା ହେତୁଂ ଜଡା ଘଟପଟାଦୟଃ ।
ମହାନୁଭାବୋ ଭୂୟାସମିତି ଭ୍ରାନ୍ତଶ୍ଚ ମନ୍ୟତେ ॥ ୧୭ ॥
ଆତ୍ମାପଲାପକୋ ବୌଦ୍ଧଃ କିମର୍ଥଂ ଚରତି ବ୍ରତମ୍ ।
ପ୍ରତ୍ୟଭିଜ୍ଞା ଯଦି ଭ୍ରାନ୍ତିଃ ଭୋଜନାଦି କଥଂ ଭବେତ୍ ॥ ୧୮ ॥
ଇଷ୍ଟସାଧନମେବୈତଦନ୍ନଂ ଗତଦିନାନ୍ନବତ୍ ।
ଇତି ନିଶ୍ଚିତ୍ୟ ବାଲୋଽପି ଭୋଜନାଦୌ ପ୍ରବର୍ତତେ ॥ ୧୯ ॥
ଅବକାଶପ୍ରଦାତୃତ୍ୱମାକାଶାର୍ଥକ୍ରିୟା ଯଥା ।
ତଥୈବାର୍ଥକ୍ରିୟା ପୁଂସଃ କର୍ତୃତ୍ୱଜ୍ଞାତୃତାଦିକା ॥ ୨୦ ॥
ସୁଷୁପ୍ତିସମୟେପ୍ୟାତ୍ମା ସତ୍ୟଜ୍ଞାନସୁଖାତ୍ମକଃ ।
ସୁଖମସ୍ୱାପ୍ସମିତ୍ୟେବଂ ପ୍ରତ୍ୟଭିଜ୍ଞାୟତେ ଯତଃ ॥ ୨୧ ॥
ପ୍ରତ୍ୟଭିଜ୍ଞାୟତ ଇତି ପ୍ରୟୋଗଃ କର୍ମକର୍ତରି ।
ଆତ୍ମା ସ୍ୱୟଂପ୍ରକାଶାତ୍ୱାଜ୍ଜାନାତ୍ୟାତ୍ମାନମାତ୍ମନା ॥ ୨୨ ॥
ସୁଷୁପ୍ତୌ ମାୟଯା ମୂଢଃ ଜଡୋନ୍ଧ ଇତି ଲକ୍ଷ୍ୟତେ ।
ଅପ୍ରକାଶତୟା ଭାତି ସ୍ୱପ୍ରକାଶତୟାପି ଚ ॥ ୨୩ ॥
ଜଡାତ୍ମନି ଚ ଦେହାଦୌ ସାକ୍ଷାଦୀଶୋ ବିବିଚ୍ୟତେ ।
ଏଷୈବ ମୋହିନୀ ନାମ ମାୟାଶକ୍ତିର୍ମହେଶିତୁଃ ॥ ୨୪ ॥
ମୋହାପୋହଃ ପ୍ରମାତୄଣାଂ ମୋକ୍ଷ ଇତ୍ୟଭିଧୀୟତେ ।
ଅବସ୍ଥାତ୍ରୟନିର୍ମୁକ୍ତୋ ଦୋଷଦିଭିରନାବିଲଃ ॥ ୨୫ ॥
ଇଷୀକ ଇବ ସନ୍ମାତ୍ରୋ ନ୍ୟଗ୍ରୋଧକଣିକୋପମଃ ।
ବାହ୍ୟାବାହ୍ୟଦଳୋନ୍ମୁକ୍ତକଦଳୀକନ୍ଦସନ୍ନିଭଃ ॥ ୨୬ ॥
ନିରଂଶୋ ନିର୍ୱିକାରଶ୍ଚ ନିରାଭାସୋ ନିରଞ୍ଜନଃ ।
ପୁରୁଷଃ କେବଲଃ ପୂର୍ଣଃ ପ୍ରୋଚ୍ୟତେ ପରମେଶ୍ୱରଃ ॥ ୨୭ ॥
ବାଚୋ ଯତ୍ର ନିବର୍ତନ୍ତେ ମନୋ ଯତ୍ର ବିଲୀୟତେ ।
ଏକୀଭବନ୍ତି ଯତ୍ରୈବ ଭୂତାନି ଭୁବନାନି ଚ ॥ ୨୮ ॥
ସମସ୍ତାନି ଚ ତତ୍ତ୍ୱାନି ସମୁଦ୍ରେ ସିନ୍ଧବୋ ଯଥା ।
କଃ ଶୋକସ୍ତତ୍ର କୋ ମୋହ ଏକତ୍ୱମନୁପଶ୍ୟତଃ ॥ ୨୯ ॥
ବାଚ୍ୟବାଚକରୂପତ୍ୱାତ୍ସବିକଲ୍ପୋପି ସନ୍ନୟମ୍ ।
ଦେହାଦୀନାଂ ବ୍ୟପୋହେନ ସମ୍ଭବେନ୍ନିର୍ୱିକଲ୍ପକମ୍ ॥ ୩୦ ॥
ଅସନ୍ନେବ ଭବେଦ୍ୱିଦ୍ୱାନସଦ୍ବ୍ରହ୍ମେତି ବେଦ ଚେତ୍ ।
ଅସ୍ତି ବ୍ରହ୍ମେତି ଚେଦ୍ୱେଦ ସନ୍ତେମେନଂ ତତୋ ବିଦୁଃ ॥ ୩୧ ॥
ଇତି ଶ୍ରୀଦକ୍ଷିଣାମୂର୍ତିସ୍ତୋତ୍ରାର୍ଥପ୍ରତିପାଦକେ ।
ପ୍ରବନ୍ଧେ ମାନସୋଲ୍ଲାସେ ଷଷ୍ଠୋଲ୍ଲାସସ୍ୟ ସଙ୍ଗ୍ରହଃ ॥ ୩୨ ॥
ବାଲ୍ୟାଦିଷ୍ୱପି ଜାଗ୍ରଦାଦିଷୁ ତଥା ସର୍ୱାସ୍ୱବସ୍ଥାସ୍ୱପି
ବ୍ୟାବୃତ୍ତାସ୍ୱନୁବର୍ତମାନମହମିତ୍ୟନ୍ତଃ ସ୍ଫୁରନ୍ତଂ ସଦା ।
ସ୍ୱାତ୍ମାନଂ ପ୍ରକଟୀକରୋତି ଭଜତାଂ ଯୋ ମୁଦ୍ରୟା ଭଦ୍ରୟା
ତସ୍ମୈ ଶ୍ରୀ ଗୁରୁମୂର୍ତୟେ ନମ ଇଦଂ ଶ୍ରୀଦକ୍ଷିଣାମୂର୍ତୟେ ॥ ୭ ॥
ପ୍ରତ୍ୟଭିଜ୍ଞାବଲାଦାତ୍ମା ସ୍ଥାୟୀ ନିର୍ଧାର୍ୟତେ ଯଦି ।
କା ନାମ ପ୍ରତ୍ୟଭିଜ୍ଞୈଷା କିଂ ବା ତସ୍ୟାଃ ପ୍ରୟୋଜନମ୍ ॥ ୧ ॥
ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷାଦିପ୍ରମାଣେଷୁ ପ୍ରତ୍ୟଭିଜ୍ଞା ନ ପଠ୍ୟତେ ।
କଥଂ ତସ୍ୟାଃ ପ୍ରମାଣତ୍ୱମିତି ପୃଚ୍ଛନ୍ ପ୍ରବୋଧ୍ୟତେ ॥ ୨ ॥
ଭାତସ୍ୟ କସ୍ୟ ଚିତ୍ପୂର୍ୱଂ ଭାସମାନସ୍ୟ ସାମ୍ପ୍ରତମ୍ ।
ସୋଽୟମିତ୍ୟନୁସନ୍ଧାନଂ ପ୍ରତ୍ୟଭିଜ୍ଞାନମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୩ ॥
ତଦ୍ଦେଶକାଲାକାରାଦୀନବଧୂୟାନୁଷ୍ଙ୍ଗିକାନ୍ ।
ଯଥୈକଂ ବସ୍ତ୍ୱନୁସ୍ୟୂତଂ ସୋଽୟମିତ୍ୟଭିଧୀୟତେ ॥ ୪ ॥
ମାୟାନୁଷ୍ଙ୍ଗସଞ୍ଜାତକିଞ୍ଚିଜ୍ଜ୍ଞତ୍ୱାଦ୍ୟପୋହନାତ୍ ।
ସର୍ୱଜ୍ଞତ୍ୱାଦିବିଜ୍ଞାନଂ ପ୍ରତ୍ୟଭିଜ୍ଞାନମାତ୍ମନଃ ॥ ୫ ॥
ପୂର୍ୱଜନ୍ମାନୁଭୂତାର୍ଥସ୍ମରଣାନ୍ମୃଗଶାବକଃ ।
ଜନନୀସ୍ତନ୍ୟପାନାୟ ସ୍ୱୟମେବ ପ୍ରବର୍ତତେ ॥ ୬ ॥
ତସ୍ମାନ୍ନିଶ୍ଚୀୟତେ ସ୍ଥାୟୀତ୍ୟାତ୍ମା ଦେହାନ୍ତରେଷ୍ୱପି ।
ସ୍ମୃତିଂ ବିନା ନ ଘଟତେ ସ୍ତନ୍ୟପାନଂ ଶିଶୋର୍ୟତଃ ॥ ୭ ॥
ପୂର୍ୱତ୍ରାନୁଭବେ କାଲେ ସ୍ମୃତିକାଲେ ପରତ୍ର ସନ୍ ।
ଆତ୍ମା ସଂସ୍କାରରୂପେଣ ସ୍ମରତ୍ୟର୍ଥଂ ସ୍ୱନିଷ୍ଠିତମ୍ ॥ ୮ ॥
ପ୍ରତ୍ୟଭିଜ୍ଞେତି ଭାବାନାଂ ସ୍ମୃତିଶ୍ଚେଦଭିଧୀୟତେ ।
ଆତ୍ମସ୍ଥୈର୍ୟେ ପ୍ରମାଣତ୍ୱଂ ସ୍ମୃତିଶ୍ଚ ପ୍ରାପ୍ନୁୟାତ୍କଥମ୍ ॥ ୯ ॥
ସ୍ମୃତୌ ପ୍ରକାଶୋ ନାର୍ଥସ୍ୟ ନ ଚାପ୍ୟର୍ଥସ୍ୟ ନିଶ୍ଚୟଃ ।
ନ ଚାପ୍ୟର୍ଥାନୁଭବୟୋରଙ୍ଗୁଲ୍ୟୋରିବ ସମ୍ଭବେତ୍ ॥ ୧୦ ॥
ନାନୁଭୂତିବିଶିଷ୍ଟସ୍ୟ ପଦାର୍ଥସ୍ୟ ଚ ଦଣ୍ଡିବତ୍ ।
ସର୍ୱତ୍ରାପ୍ୟେବମିତ୍ୟେବଂ ପ୍ରସଙ୍ଗାଦିତି ଚେଚ୍ଛୃଣୁ ॥ ୧୧ ॥
ପ୍ରାକ୍ତନାନୁଭବେ ନଷ୍ଟେ ତଦବଷ୍ଟମ୍ଭସମ୍ଭବାତ୍ ।
ସଂସ୍କାରସଂଜ୍ଞାତ୍ସାମଗ୍ର୍ୟାତ୍ ପୌରୁଷାଜ୍ଜାୟତେ ସ୍ମୃତିଃ ॥ ୧୨ ॥
ଆବେଦ୍ୟାନୁଭବେ ନଷ୍ଟେ ତଦୀୟଂ ବିଷୟଂ ପ୍ରତି ।
ଅନୁଭାବକମାତ୍ମାନଂ ବୋଧୟତ୍ୟନପାୟିନମ୍ ॥ ୧୩ ॥
ବିଷୟେ ଚ ପ୍ରମୁଷିତେ ନଷ୍ଟେ ବାଽନୁଭବେ ସତି ।
ସ୍ୱବିଶ୍ରାନ୍ତଂ ସ୍ମରତ୍ୟର୍ଥଂ ଦେବୋଽପ୍ରମୁଷିତଃ ସଦା ॥ ୧୪ ॥
ପ୍ରମୋଷଣଂ ପ୍ରମାତୄଣାଂ ମାୟଯା ତମସା କୃତମ୍ ।
ମାୟାବିଦ୍ୟେ ପ୍ରଭୋଃ ଶକ୍ତୀ ଭାନୋଶ୍ଛାୟାପ୍ରଭୋପମେ ॥ ୧୫ ॥
ଅର୍ଥାନାଚ୍ଛଦୟେନ୍ମାୟା ବିଦ୍ୟା ବ୍ୟାକ୍ଷିପ୍ୟ ଦର୍ଶୟେତ୍ ।
ପ୍ରତ୍ୟଭିଜ୍ଞୈବ ସର୍ୱେଷାଂ ପ୍ରମାଣାନାଂ ଚ ସାଧନମ୍ ॥ ୧୬ ॥
ଈଶ୍ୱରୋନ୍ୟୋହମପ୍ୟନ୍ୟ ଇତି ବିଚ୍ଛେଦକାରିଣୀମ୍ ।
ବ୍ୟାକ୍ଷିପ୍ୟ ବିଦ୍ୟଯା ମାୟାମୀଶ୍ୱରୋହମିତି ସ୍ମୃତିଃ ॥ ୧୭ ॥
ଈଷତ୍ପ୍ରକାଶୋଭୂଦୀଶୋ ମାୟାୟବନିକାବୃତଃ ।
ସମ୍ୟଗାବରଣାପାୟେ ସହସ୍ରାଂଶୁରିବ ସ୍ଫୁରେତ୍ ॥ ୧୮ ॥
ନ କାରଣାନାଂ ବ୍ୟାପାରଃ ପ୍ରମାଣାନାଂ ନ ବା ପୁନଃ ।
ପ୍ରତ୍ୟଭିଜ୍ଞାପନଂ ନାମ ମୋହାପସରଣଂ ପରମ୍ ॥ ୧୯ ॥
ଯାବନ୍ତି ସନ୍ତି ମାନାନି ବ୍ୟବହାରପ୍ରବୃତ୍ତୟେ ।
ତେଷାଂ ମୋହାପସରଣାଦ୍ୱ୍ୟପାରୋନ୍ୟୋ ନ ବିଦ୍ୟତେ ॥ ୨୦ ॥
ଜଡାନୃତପରିଚ୍ଛିନ୍ନଦେହଧର୍ମାଶ୍ଚିଦାତ୍ମନି ।
ସତ୍ୟଜ୍ଞାନସୁଖାତ୍ମତ୍ୱଂ ମୋହାଦ୍ଦେହେଽପି କଲ୍ପ୍ୟତେ ॥ ୨୧ ॥
ଶୁକ୍ତୌ ରଜତମିତ୍ୟେବଂ ଯଥା ବ୍ୟାମୁହ୍ୟତେଽନ୍ୟଥା ।
ସଏବ ର୍ରୂପ୍ୟଂ ଚେଦ୍ଭାତି ବିଲୟସ୍ତେ ନ ସିଧ୍ୟତି ॥ ୨୨
ନାତ୍ୟନ୍ତାସତ୍ପ୍ରକାଶେତ ନରଶୃଙ୍ଗାଦିବତ୍କ୍ୱଚିତ୍ ।
କାନ୍ତାକରାଦୌ ରଜତମିତି ସ୍ୟାତ୍ସ୍ମରଣଂ ଭ୍ରମେ ॥ ୨୩ ॥
ତେନେଦଂ ତୁଲ୍ୟମିତ୍ୟେବଂ ସ୍ୟାତ୍ସାଦୃଶ୍ୟାଦ୍ୟଦି ଭ୍ରମଃ ।
ପୀତଃ ଶଙ୍ଖୋ ଗୁଡସ୍ତିକ୍ତ ଇତ୍ୟାଦୌ ନାସ୍ତି ତୁଲ୍ୟତା ॥ ୨୪ ॥
ତାଦାତ୍ମ୍ୟେନ ସ୍ଫୁରତି ଚେଦ୍ରଜତତ୍ୱେନ ଶୁକ୍ତିକା ।
ବିଭ୍ରମୋ ନିରଧିଷ୍ଠାନୋ ବାଧୋ ନିରବଧିର୍ଭବେତ୍ ॥ ୨୫ ॥
ବୁଦ୍ଧିସ୍ଥିତଂ ଚେଦ୍ରଜତଂ ବାହ୍ୟତ୍ୱେନ ପ୍ରତୀୟତେ ।
ଗୁଞ୍ଜାଦୌ ଜ୍ୱଲନାରୋପେ ଦେହଦାହଃ ପ୍ରସଜ୍ୟତେ ॥ ୨୬ ॥
ଯୁକ୍ତିହୀନପ୍ରକାଶତ୍ୱାଦ୍ ଭ୍ରାନ୍ତେର୍ନ ହ୍ୟସ୍ତି ଲକ୍ଷଣମ୍ ।
ଯଦି ସ୍ୟାଲ୍ଲକ୍ଷଣଂ କିଂଚିଦ୍ ଭ୍ରାନ୍ତିରେବ ନ ସିଧ୍ୟତି ॥ ୨୭ ॥
ଜଲଚନ୍ଦ୍ରବଦେକସ୍ମିନ୍ନିର୍ଭୟେ ରଜ୍ଜୁସର୍ପବତ୍ ।
ପ୍ରତୀୟତେ ଯଥା ସ୍ୱର୍ଣେ କାରଣେ କଟକାଦିବତ୍ ॥ ୨୮ ॥
ଉପାତ୍ତେ ରୂପ୍ୟବଚ୍ଛୁକ୍ତୌ ବ୍ୟାପ୍ତେ ଯକ୍ଷପୁରୀବ ଖେ ।
ରଶ୍ମ୍ୟମ୍ବୁବତ୍ସ୍ଫୁରଦ୍ରୂପେ ସ୍ଥାଣୌ ଚୋରବଦକ୍ରିୟେ ॥ ୨୯ ॥
ଅସତ୍କଲ୍ପମିଦଂ ବିଶ୍ୱମାତ୍ମନ୍ୟାରୋପ୍ୟତେ ଭ୍ରମାତ୍ ।
ସ୍ୱୟଂପ୍ରକାଶଂ ସଦ୍ରୂପଂ ଭ୍ରାନ୍ତିବାଧବିବର୍ଜିତମ୍ ॥ ୩୦ ॥
ପ୍ରତ୍ୟଭିଜ୍ଞାୟତେ ବସ୍ତୁ ପ୍ରାଗ୍ୱନ୍ମୋହେ ବ୍ୟପୋହିତେ ।
ଦେହାଦ୍ୟୁପାଧୌ ନିର୍ଧୂତେ ସ୍ୟାଦାତ୍ମୈବ ମହେଶ୍ୱରଃ ॥ ୩୧ ॥
ସ୍ମୃତିଃ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷମୈତିହ୍ୟମିତ୍ୟାଦୀନ୍ୟପରାଣ୍ୟପି ।
ପ୍ରମାଣାନ୍ୟାପ୍ତବାଗାହ ପ୍ରତ୍ୟଭିଜ୍ଞାପ୍ରସିଦ୍ଧୟେ ॥ ୩୨ ॥
ଇତି ଶ୍ରୀଦକ୍ଷିଣାମୂର୍ତିସ୍ତୋତ୍ରାର୍ଥପ୍ରତିପାଦକେ ।
ପ୍ରବନ୍ଧେ ମାନସୋଲ୍ଲାସେ ସପ୍ତମୋଲ୍ଲାସସଙ୍ଗ୍ରହଃ ॥ ୩୩ ॥
ବିଶ୍ୱଂ ପଶ୍ୟତି କାର୍ୟକାରଣତୟା ସ୍ୱସ୍ୱାମିସଂବନ୍ଧତଃ
ଶିଷ୍ୟାଚାର୍ୟତୟା ତଥୈବ ପିତୃପୁତ୍ରାଦ୍ୟାତ୍ମନା ଭେଦତଃ ।
ସ୍ୱପ୍ନେ ଜାଗ୍ରତି ବା ଏଷ ପୁରୁଷୋ ମାୟାପରିଭ୍ରାମିତଃ
ତସ୍ମୈ ଶ୍ରୀ ଗୁରୁମୂର୍ତୟେ ନମ ଇଦଂ ଶ୍ରୀଦକ୍ଷିଣାମୂର୍ତୟେ ॥ ୮ ॥
ପ୍ରକାଶବ୍ୟତିରେକେଣ ପଦାର୍ଥଃ କୋଽପି ନାସ୍ତି ଚେତ୍ ।
ପରମାର୍ଥୋପଦେଶାନ୍ତୋ ବ୍ୟବହାରଃ କଥଂ ଭବେତ୍ ॥ ୧ ॥
କସ୍ୟ ବନ୍ଧଶ୍ଚ ମୋକ୍ଷଶ୍ଚ ବଧ୍ୟତେ କେନ ହେତୁନା ।
ମାୟଯା ଲକ୍ଷଣଂ କିଂ ସ୍ୟାଦିତ୍ୟେବଂ ପରିପୃଚ୍ଛତଃ ॥ ୨ ॥
ପ୍ରଶନଃ ସ୍ୟାଦୁତ୍ତରଂ ବକ୍ତୁଂ ପ୍ରତିପତ୍ତୁଂ ସୁଖେନ ଚ ।
ଉକ୍ତୋର୍ଥଃ ସପ୍ତଭିଃ ଶ୍ଲୋକୈଃ ପୁନଃ ସଂକ୍ଷିପ୍ୟ କଥ୍ୟତେ ॥ ୩ ॥
ପୌନରୁକ୍ତ୍ୟଂ ନ ଦୋଷୋଽତ୍ର ଶବ୍ଦେନାର୍ଥେନ ବା ଭବେତ୍ ।
ଅଭ୍ୟାସେନ ଗରୀୟସ୍ତ୍ୱମର୍ଥସ୍ୟ ପ୍ରତିପାଦ୍ୟତେ ॥ ୪ ॥
ସ୍ୱୟଂପ୍ରକାଶେ ସଦ୍ରୂପେଽପ୍ୟେକସ୍ମିନ୍ପରମେଶ୍ୱରେ ।
କାର୍ୟକାରଣସମ୍ବନ୍ଧାଦ୍ୟନେକବିଧକଲ୍ପନା ॥ ୫ ॥
ରାହୋଃ ଶିରଃ ସୁଷିଃ ଖସ୍ୟ ମମାତ୍ମା ପ୍ରତିମାବପୁଃ ।
ଇତ୍ୟାଦିକଲ୍ପନା ତୁଲ୍ୟା ନ ପୃଥଗ୍ୱସ୍ତୁଗୋଚରା ॥ ୬ ॥
ଉପାସ୍ୟୋପାସକତ୍ୱେନ ଗୁରୁଶିଷ୍ୟକ୍ରମେଣ ଚ ।
ସ୍ୱାମିଭୃତାଦିରୂପେଣ କ୍ରୀଡତି ସ୍ୱେଚ୍ଛୟେଶ୍ୱରଃ ॥ ୭ ॥
ପିତରଂ ପ୍ରତି ପୁତ୍ରୋ ଯଃ ପୁତ୍ରଂ ପ୍ରତି ପିତୈବ ସଃ ।
ଏକ ଏବ ହି ନାନେବ କଲ୍ପ୍ୟତେ ଶବ୍ଦମାତ୍ରତଃ ॥ ୮ ॥
ତସ୍ମାତ୍ପ୍ରକାଶ ଏବାସ୍ତି ପରମାର୍ଥନିରୂପଣେ ।
ଭେଦପ୍ରତୀତିର୍ମିଥ୍ୟୈବ ମାୟଯାଽଽତ୍ମନି କଲ୍ପିତା ॥ ୯ ॥
ମିଥ୍ୟାତ୍ୱଂ ନାମ ବାଧ୍ୟତ୍ୱଂ ସମ୍ୟଗ୍ଜ୍ଞାନୋଦୟେ ସତି ।
ଶିଷ୍ୟାଚାର୍ୟୋପଦେଶାଦି ସ୍ୱପ୍ନବତ୍ପ୍ରତିଭାସତେ ॥ ୧୦ ॥
ମିଥ୍ୟାଭୂତୋଽପି ବେଦାନ୍ତଃ ସତ୍ୟମର୍ଥଂ ପ୍ରବୋଧୟେତ୍ ।
ଦେବତାପ୍ରତିମାବଚ୍ଚ ଚିତ୍ରବତ୍ପ୍ରତିବିମ୍ବବତ୍ ॥ ୧୧ ॥
ସର୍ୱୋଽପି ବ୍ୟବହାରୋଽୟଂ ମାୟଯା ପରିଜୃମ୍ଭଣମ୍ ।
ସୁଷୁପ୍ତିସଦୃଶୀ ମାୟା ସ୍ୱପ୍ରବୋଧେନ ବାଧ୍ୟତେ ॥ ୧୨ ॥
ଯୁକ୍ତିହୀନପ୍ରକାଶସ୍ୟ ସଂଜ୍ଞା ମାୟେତି କଥ୍ୟତେ ।
ନାସତୀ ଦୃଶ୍ୟମାନା ସା ବାଧ୍ୟମାନା ନ ବା ସତୀ ॥ ୧୩ ॥
ନ ପ୍ରକାଶାଦିୟଂ ଭିନ୍ନା ଛାୟେବାର୍କସ୍ୟ ତାମସୀ ।
ନ ଚାଭିନ୍ନା ଜଡତ୍ୱେନ ବିରୋଧାନ୍ନୋଭୟାତ୍ମିକା ॥ ୧୪ ॥
ସ୍ୱହେତ୍ୱବୟବାଭାବାନ୍ନେୟଂ ସାବୟବୋଚ୍ୟତେ ।
ନ ଚାବୟବହୀନା ସା କାର୍ୟେଷ୍ୱବୟବାନ୍ୱିତା ॥ ୧୫ ॥
ଅବିଚାରିତସିଦ୍ଧେୟଂ ମାୟାବେଶ୍ୟାବିଲାସିନୀ ।
ପୁରୁଷଂ ବଞ୍ଚୟତ୍ୟେବ ମିଥ୍ୟାଭୂତୈଃ ସ୍ୱବିଭ୍ରମୈଃ ॥ ୧୬ ॥
ନ ତସ୍ୟା ମୂଲବିଚ୍ଛେଦମଭିବାଞ୍ଛତି କେଚନ ।
ତେଷାଂ ପକ୍ଷେ କଥଂ ମୋକ୍ଷୋ ମନସଃ ସମ୍ଭବିଷ୍ୟତି ॥ ୧୭ ॥
ତିସ୍ରୋପ୍ୟବସ୍ଥା ମନସୋ ଜାଗ୍ରତ୍ସ୍ୱପ୍ନସୁଷୁପ୍ତୟଃ ।
ଚକ୍ରବତ୍ପରିବର୍ତନ୍ତେ ଭେଦଭ୍ରାନ୍ତ୍ୟେକହେତବଃ ॥ ୧୮ ॥
ତାଭିଃ କରୋତି କର୍ମାଣି ପୁନସ୍ତୈର୍ବଧ୍ୟତେ ମନଃ ।
ମନସଃ କେବଲଃ ସାକ୍ଷୀ ଭାନୁବତ୍ପୁରୁଷଃ ପରଃ ॥ ୧୯ ॥
ଯଥା ପ୍ରାଣିକୃତୈରର୍କଃ କର୍ମଭିର୍ନୈବ ବଧ୍ୟତେ ।
ତଥା ମନଃକୃତୈରାତ୍ମା ସାକ୍ଷିତ୍ୱାନ୍ନୈବ ବଧ୍ୟତେ ॥ ୨୦ ॥
ଆତ୍ମା କରୋତି କର୍ମାଣି ବଧ୍ୟତେ ମୁଚ୍ୟତେ ଚ ତୈଃ ।
ଇତ୍ୟୌପଚାରିକୀ କ୍ଲୃପ୍ତିର୍ଭ୍ରମମାତ୍ରୈବ କେବଲମ୍ ॥ ୨୧ ॥
ଧୂମାଭ୍ରଧୂଲୀନୀହାରୈରସ୍ପୃଷ୍ଟୋଽପି ଦିବାକରଃ ।
ଯଥା ଛନ୍ନ ଇବାଭାତି ତଥୈବାତ୍ମାଽପି ମାୟଯା ॥ ୨୨ ॥
ଯଥା ଲୀଲାବଶାତ୍କଶ୍ଚିଦ୍ଭ୍ରାମ୍ୟମାଣଃ କୁମାରକଃ ।
ଭ୍ରମତ୍ତତ୍ପଶ୍ୟତି ଜଗତ୍ ଶତଚନ୍ଦ୍ରଂ ନଭଃସ୍ଥଲମ୍ ॥ ୨୩ ॥
ତଥୈବ ମାୟଯା ଜୀବୋ ଭ୍ରାମିତୋ ବାସନାବଶାତ୍ ।
ନାନାକାରମିଦଂ ବିଶ୍ୱଂ ଭ୍ରମମାଣଂ ଚ ପଶ୍ୟତି ॥ ୨୪ ॥
ସଂସୃଜ୍ୟ ମନସା ଦେବଃ ସଂସରନ୍ନିବ ଲକ୍ଷ୍ୟତେ ।
ଯଥାଽର୍କୋ ଜଲସଂସର୍ଗାଚ୍ଚଲନ୍ନାନେବ ଲକ୍ଷ୍ୟତେ ॥ ୨୫ ॥
ଯୋଗାଭ୍ୟାସବଶାଦ୍ୟେନ ମନୋ ନିର୍ୱିଷୟଂ କୃତମ୍ ।
ନିବୃତ୍ତଃ ସ ପୁମାଂସଦ୍ୟୋ ଜୀବନ୍ମୁକ୍ତୋ ଭବିଷ୍ୟତି ॥ ୨୬ ॥
ଦ୍ୱା ସୁପର୍ଣୌ ଚ ସୟୁଜାଭବନ୍ମାୟଯା ଶିବଃ ।
ଅଜାମେକାଂ ଜୁଷନ୍ନେକୋ ନାନେବାସୀଦିତି ଶ୍ରୁତିଃ ॥ ୨୭ ॥
ଇତି ଶ୍ରୀଦକ୍ଷିଣାମୂର୍ତିସ୍ତୋତ୍ରାର୍ଥପ୍ରତିପାଦକେ ।
ପ୍ରବନ୍ଧେ ମାନସୋଲ୍ଲାସେ ଅଷ୍ଟମୋଲ୍ଲାସସଙ୍ଗ୍ରହଃ ॥ ୨୮ ॥
ଭୂରମ୍ଭାଂସ୍ୟନଲୋଽନିଲୋଽମ୍ବରମହର୍ନାଥୋ ହିମାଂଶୁଃ ପୁମାନ୍
ଇତ୍ୟାଭାତି ଚରାଚରାତ୍ମକମିଦଂ ଯସ୍ୟୈବ ମୂର୍ତ୍ୟଷ୍ଟକମ୍ ।
ନାନ୍ୟତ୍କିଞ୍ଚନ ବିଦ୍ୟତେ ବିମୃଶତାଂ ଯସ୍ମାତ୍ପରସ୍ମାଦ୍ୱିଭୋଃ
ତସ୍ମୈ ଶ୍ରୀ ଗୁରୁମୂର୍ତୟେ ନମ ଇଦଂ ଶ୍ରୀଦକ୍ଷିଣାମୂର୍ତୟେ ॥ ୯ ॥
କଥମେବଂବିଧା ମାୟା ନିବର୍ତେତେତି ପୃଚ୍ଛତଃ ।
ଈଶ୍ୱରୋପାସନାରୂପସ୍ତଦୁପାୟଃ ପ୍ରକୀର୍ତ୍ୟତେ ॥ ୧ ॥
ଷଟ୍ତ୍ରିଂଶତ୍ତତ୍ତ୍ୱରୂପାସୁ ପରମେଶ୍ୱରମୂର୍ତିଷୁ ।
ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷେଣୋପଲଭ୍ୟନ୍ତେ ସର୍ୱୈରପ୍ୟଷ୍ଟମୂର୍ତୟଃ ॥ ୨ ॥
ଅମେୟାସୁ ମନଃ କ୍ଷିପ୍ରମାରୋଢୁଂ ନାର୍ହତୀତ୍ୟତଃ ।
ମୂର୍ତ୍ୟଷ୍ଟକମୟୀଂ ବ୍ରୂତ ଗୁରୁଃ ସର୍ୱାତ୍ମଭାବନାମ୍ ॥ ୩ ॥
ବିରାଟ୍ଛରୀରେ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡେ ପ୍ରାଣିନାମପି ବିଗ୍ରହେ ।
ଷଟ୍ତ୍ରିଂଶତ୍ତତ୍ତ୍ୱସଙ୍ଘାତଃ ସର୍ୱତ୍ରାପ୍ୟନୁବର୍ତତେ ॥ ୪ ॥
ବ୍ୟାପ୍ତିର୍ୱ୍ୟଷ୍ଟିଶରୀରେଽସ୍ମିନ୍ମନସୋ ବ୍ୟଷ୍ଟିରୂପିଣଃ ।
ତସ୍ମାତ୍ସର୍ୱାତ୍ମକମିଦଂ ସ୍ୱଶରୀରଂ ବିଚିନ୍ତୟେତ୍ ॥ ୫ ॥
ବ୍ୟଷ୍ଟ୍ୟୁପାସନୟା ପୁଂସଃ ସମଷ୍ଟିବ୍ୟାପ୍ତିମାପ୍ନୁୟାତ୍ ।
ଉପସଂକ୍ରାମତୀତ୍ୟେବଂ ଦଶକୃତ୍ୱ ଉପାଦିଶତ୍ ॥ ୬ ॥
ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡସ୍ୟୋଦରେ ଲୋକାଃ ସପ୍ତଭୂରାଦୟଃ ସ୍ମୃତାଃ ।
ମୂଲାଦିବ୍ରହ୍ମରନ୍ଧ୍ରାନ୍ତେଷ୍ୱାଧାରେଷୁ ବସନ୍ତି ତେ ॥ ୭ ॥
ବୀଣାଦଣ୍ଡୋ ମହାମେରୁସ୍ଥୀନି କୁଲପର୍ୱତାଃ ।
ଗଙ୍ଗା ତୁ ପିଙ୍ଗଳା ନାଡୀ ଯମୁନେଡା ପ୍ରକୀର୍ତିତା ॥ ୮ ॥
ସରସ୍ୱତୀ ସୁଷୁମ୍ନୋକ୍ତା ନାଡ୍ୟୋନ୍ୟାଃ ପୁଣ୍ୟନିମ୍ନଗାଃ ।
ଦ୍ୱୀପାଃ ସ୍ୟୁର୍ଧାତବଃ ସପ୍ତ ସ୍ୱେଦବାଷ୍ପାଦୟୋବ୍ଧୟଃ ॥ ୯ ॥
ମୂଲେ ତିଷ୍ଠତି କାଲାଗ୍ନିରସ୍ଥିମଧ୍ୟେ ଚ ବାଡବଃ ।
ବୈଦ୍ୟୁତୋଗ୍ନିଃ ସୁଷୁମ୍ନାୟାଂ ପାର୍ଥିବୋ ନାଭିମଣ୍ଡଲେ ॥ ୧୦ ॥
ହୃଦି ତିଷ୍ଠତି ସୂର୍ୟାଗ୍ନିଃ କପାଲେ ଚନ୍ଦ୍ରମଣ୍ଡଲମ୍ ।
ନକ୍ଷତ୍ରାଣ୍ୟପରାଣ୍ୟାହୁର୍ନେତ୍ରାଦୀନୀନ୍ଦ୍ରିୟାଣ୍ୟପି ॥ ୧୧ ॥
ଧାର୍ୟନ୍ତେ ବାୟୁଭିର୍ଲୋକାଃ ଯଥା ପ୍ରବହଣାଦିଭିଃ ।
ପ୍ରାଣାଦିଭିର୍ଦଶବିଧୈର୍ଧାର୍ୟତେ ବାୟୁଭିର୍ୱପୁଃ ॥ ୧୨ ॥
ପ୍ରାପ୍ୟେଡାପିଙ୍ଗଳେ ପ୍ରାଣୋ ମୂଲାତ୍ସୂର୍ୟସ୍ୱରୂପତଃ ।
ନାସିକାଭ୍ୟାଂ ବହିର୍ଗତ୍ୱା ଲୀୟତେ ଦ୍ୱିଷଡଙ୍ଗୁଲେ ॥ ୧୩ ॥
ଅଷ୍ଟାଙ୍ଗୁଳେନ ସୋମାତ୍ମା ନାଡୀଭ୍ୟାମନ୍ତରାବିଶତ୍ ।
ମଲମୂତ୍ରମରୁଚ୍ଛୁକ୍ରାଣ୍ୟପାନୋ ବିସୃଜେଦ୍ବହିଃ ॥ ୧୪ ॥
ଅଗ୍ନୀଷୋମମୟୋ ଭୂତ୍ୱା ସୁଷୁମ୍ନାରନ୍ଧ୍ରମାଶ୍ରିତଃ ।
ଆବ୍ରହ୍ମରନ୍ଧ୍ରମୁଦ୍ଗଚ୍ଛନ୍ନୁଦାନୋ ବର୍ଧତେ ସ୍ୱୟମ୍ ॥ ୧୫ ॥
ବ୍ୟାପୟେଦ୍ୱପୁଷି ବ୍ୟାନୋ ଭୁକ୍ତାନ୍ନରସମନ୍ୱହମ୍ ।
ସନ୍ଧୁକ୍ଷଣଂ ସମାନସ୍ତୁ କାୟାଗ୍ନେଃ କୁରୁତେ ସଦା ॥ ୧୬ ॥
ନାଗୋ ହିକ୍କାକରଃ କୂର୍ମୋ ନିମେଷୋନ୍ମେଷକାରକଃ ।
କ୍ଷୁତଂ କରୋତି କୃକରୋ ଦେବଦତ୍ତୋ ବିଜୃମ୍ଭଣମ୍ ॥ ୧୭ ॥
ସ୍ଥୌଲ୍ୟଂ ଧନଞ୍ଜୟଃ କୁର୍ୟାନ୍ମୃତଂ ଚାପି ନ ମୁଞ୍ଚତି ।
ଆକାଶୋ ବହିରପ୍ୟନ୍ତରବକାଶଂ ପ୍ରୟଚ୍ଛତି ॥ ୧୮ ॥
ଚନ୍ଦ୍ରାର୍କୌ କାଲନେତାରୌ ପ୍ରାଣାପାନୌ ଶରୀରିଣାମ୍ ।
ସାକ୍ଷୀ ପୁରୁଷ ଇତ୍ୟେବଂ ମୂର୍ତ୍ୟଷ୍ଟକମିଦଂ ବପୁଃ ॥ ୧୯ ॥
ସମନସ୍କମିଦଂ ଯୋଗୀ ସେବମାନ ଉପାସନମ୍ ।
ଅଷ୍ଟାଙ୍ଗୟୋଗୟୁକ୍ତଃ ସନ୍ନମନସ୍କଂ ସ ଗଚ୍ଛତି । ୨୦ ॥
ମନଃ ପ୍ରସାଦଃ ସନ୍ତୋଷୋ ମୌନମିନ୍ଦ୍ରିୟନିଗ୍ରହଃ ।
ଦୟା ଦାକ୍ଷିଣ୍ୟମାସ୍ତିକ୍ୟମାର୍ଜବଂ ମାର୍ଦବଂ କ୍ଷମା ॥ ୨୧ ॥
ଭାବଶୁଦ୍ଧିରହିଂସା ଚ ବ୍ରହ୍ମଚର୍ୟଂ ସ୍ମୃତିର୍ଧୃତିଃ ।
ଇତ୍ୟେବମାଦୟୋନ୍ୟେ ଚ ମନଃ ସାଧ୍ୟା ଯମାଃ ସ୍ମୃତାଃ ॥ ୨୨ ॥
ସ୍ନାନଂ ଶୌଚଂ କ୍ରତୁଃ ସତ୍ୟଂ ଜପୋ ହୋମଶ୍ଚ ତର୍ପଣମ୍ ।
ତପୋ ଦାନଂ ତିତିକ୍ଷା ଚ ନମସ୍କାରଃ ପ୍ରଦକ୍ଷିଣମ୍ ॥ ୨୩ ॥
ବ୍ରତୋପବାସାଦ୍ୟାଶ୍ଚାନ୍ୟେ କାୟିକା ନିୟମାଃ ସ୍ମୃତାଃ ।
ସ୍ୱସ୍ତିକଂ ଗୋମୁଖଂ ପଦ୍ୟଂ ହଂସାଖ୍ୟଂ ବ୍ରାହ୍ମମାସନମ୍ ॥ ୨୪ ॥
ନୃସିଂହଂ ଗରୁଡଂ କୂର୍ମଂ ନାଗାଖ୍ୟଂ ବୈଷ୍ଣବାସନମ୍ ।
ବୀରଂ ମୟୂରଂ ବଜ୍ରାଖ୍ୟଂ ସିଦ୍ଧାଖ୍ୟଂ ରୌଦ୍ରମାସନମ୍ ॥ ୨୫ ॥
ଯୋନ୍ୟାସନଂ ବିଦୁଃ ଶାକ୍ତଂ ଶୈବଂ ପଶ୍ଚିମତାନକମ୍ ।
ନିରାଲମ୍ବନୟୋଗସ୍ୟ ନିରାଲମ୍ବନମାସନମ୍ ॥ ୨୬ ॥
ନିରାଲମ୍ବତୟା ଧ୍ୟାନଂ ନିରାଲମ୍ବଃ ସଦାଶିବଃ ।
ରେଚକଃ ପୂରକଶ୍ଚୈବ କୁମ୍ଭକଃ ପ୍ରାଣସଂୟମଃ ॥ ୨୭ ॥
ଇନ୍ଦ୍ରିୟାଣାଂ ସମସ୍ତାନାଂ ବିଷୟେଭ୍ୟୋ ନିବାରଣମ୍ ।
ପ୍ରତ୍ୟାହାର ଇତି ପ୍ରୋକ୍ତଂ ପ୍ରତ୍ୟାହାରାର୍ଥବେଦିଭିଃ ॥ ୨୮ ॥
ଆଧାରେ କ୍ୱାପି ମନସଃ ସ୍ଥାପନଂ ଧାରଣୋଚ୍ୟତେ ।
ବ୍ରହ୍ମବିଷ୍ଣୁଶିବାଦୀନାଂ ଚିନ୍ତା ଧ୍ୟାନଂ ପ୍ରଚକ୍ଷତେ ॥ ୨୯ ॥
ଧ୍ୟାନାଦସ୍ପନ୍ଦନଂ ବୁଦ୍ଧେଃ ସମାଧିରଭିଧୀୟତେ ।
ଅମନସ୍କସମାଧିସ୍ତୁ ସର୍ୱଚିନ୍ତାବିବର୍ଜିତମ୍ ॥ ୩୦ ॥
ଚିତ୍ତେ ନିଶ୍ଚଲତାଂ ଯାତେ ପ୍ରାଣୋ ଭବତି ନିଶ୍ଚଲଃ ।
ଚିତ୍ତସ୍ୟ ନିଶ୍ଚଲତ୍ୱାୟ ଯୋଗଂ ସଧ୍ୟାନମଭ୍ୟସେତ୍ ॥ ୩୧ ॥
ଆକୁଞ୍ଚନମପାନସ୍ୟ ପ୍ରାଣସ୍ୟ ଚ ନିରୋଧନମ୍ ।
ଲମ୍ବିକୋପରି ଜିହ୍ୱାୟାଃ ସ୍ଥାପନଂ ଯୋଗସାଧନମ୍ ॥ ୩୨ ॥
ଚିତ୍ତେ ନିଶ୍ଚଲତାଂ ଯାତେ ପ୍ରାଣେ ମଧ୍ୟପଥଂ ଗତେ ।
ଚିହ୍ନାନ୍ୟେତାନି ଜାୟନ୍ତେ ପଞ୍ଚଭୂତଜୟାତ୍ପୃଥକ୍ ॥ ୩୩ ॥
ମଲମୂତ୍ରକଫାଲ୍ପତ୍ୱମାରୋଗ୍ୟଂ ଲଘୁତା ତନୋଃ ।
ସୁଗନ୍ଧଃ ସ୍ୱର୍ଣ[ସ୍ୱର] ବର୍ଣତ୍ୱଂ ପ୍ରଥମଂ ଯୋଗଲକ୍ଷଣମ୍ ॥ ୩୪ ॥
କଣ୍ଟକାଗ୍ରେଷ୍ୱସଙ୍ଗତ୍ୱଂ ଜଲପଙ୍କେଷ୍ୱମଜ୍ଜନମ୍ ।
କ୍ଷୁତ୍ତୃଡାଦିସହିଷ୍ଣୁତ୍ୱଂ ଦ୍ୱିତୀୟଂ ଯୋଗଲକ୍ଷଣମ୍ ॥ ୩୫ ॥
ବହ୍ୱନ୍ନପାନଭୋକ୍ତୃତ୍ୱମାତପାଗ୍ନିସହିଷ୍ଣୁତା ।
ଦର୍ଶନଂ ଶ୍ରବଣଂ ଦୂରାତ୍ତୃତୀୟଂ ଯୋଗଲକ୍ଷଣମ୍ ॥ ୩୬ ॥
ମଣ୍ଡୂକପ୍ଲବନଂ ଭୂମୌ ମର୍କଟପ୍ଲବନଂ ଦ୍ରୁମେ ।
ଆକାଶଗମନଂ ଚେତି ଚତୁର୍ଥଂ ଯୋଗଲକ୍ଷଣମ୍ ॥ ୩୭ ॥
ଜ୍ଞାନଂ ତ୍ରିକାଲବିଷୟମୈଶ୍ୱର୍ୟମଣିମାଦିକମ୍ ।
ଅନନ୍ତଶକ୍ତିମତ୍ୱଂ ଚ ପଞ୍ଚମଂ ଯୋଗଲକ୍ଷଣମ୍ ॥ ୩୮ ॥
ପ୍ରାଣେ ସୁଷୁମ୍ନାଂ ସମ୍ପ୍ରାପ୍ତେ ନାଦୋନ୍ତଃ ଶ୍ରୂୟତେଷ୍ଟଧା ।
ଘଣ୍ଟାଦୁନ୍ଦୁଭିଶଙ୍ଖାବ୍ଧିବୀଣାବେଣ୍ୱାଦିତାଲବତ୍ ॥ ୩୯ ॥
ତନୂନପାତ୍ତଟିତ୍ତାରାତାରେଶତପନୋପମମ୍ ।
ବ୍ରହ୍ମନାଡୀଂ ଗତେ ପ୍ରାଣେ ବିମ୍ବରୂପଂ ପ୍ରକାଶତେ ॥ ୪୦ ॥
ଶ୍ୱାସାଶ୍ଚରନ୍ତି ଯାବନ୍ତୋ ମନୁଷ୍ୟସ୍ୟ ଦିନଂ ପ୍ରତି ।
ତାବନ୍ତି ଯୋଜନାନ୍ୟର୍କଃ ଶ୍ୱାସେଶ୍ୱାସେ ପ୍ରଧାବତି ॥ ୪୧ ॥
ଏକବିଂଶତିସାହସ୍ରଂ ଷଟ୍ଛତଂ ଶ୍ୱାସସଙ୍ଖ୍ୟଯା ।
ସୋଽହମିତ୍ୟୁଚ୍ଚରତ୍ୟାତ୍ମା ମନ୍ତ୍ରଂ ପ୍ରତ୍ୟହମାୟୁଷେ ॥ ୪୨ ॥
ସକାରଂ ଚ ହକାରଂ ଚ ଲୋପୟିତ୍ୱା ପ୍ରୟୋଜୟେତ୍ ।
ସନ୍ଧିଂ ବୈ ପୂର୍ୱରୂପାଖ୍ୟଂ ତତୋଽସୌ ପ୍ରଣବୋ ଭବେତ୍ ॥ ୪୩ ॥
ଅକାରଶ୍ଚାପ୍ୟୁକାରଶ୍ଚ ମକାରୋ ବିନ୍ଦୁନାଦକୌ ।
ପଞ୍ଚାକ୍ଷରାଣ୍ୟମୂନ୍ୟାହୁଃ ପ୍ରଣବସ୍ଥାନି ପଣ୍ଡିତାଃ ॥
ବ୍ରହ୍ମା ବିଷ୍ଣୁଶ୍ଚ ରୁଦ୍ରଶ୍ଚାପୀଶ୍ୱରଶ୍ଚ ସଦାଶିବଃ ।
ତେଷ୍ୱକ୍ଷରେଷୁ ତିଷ୍ଠନ୍ତି ଷଟ୍ତ୍ରିଂଶତ୍ତତ୍ତ୍ୱସଂୟୁତାଃ ॥ ୪୫ ॥
ଗୁରୁପ୍ରସାଦାଲ୍ଲଭତେ ଯୋଗମଷ୍ଟାଙ୍ଗଲକ୍ଷଣମ୍ ।
ଶିବପ୍ରସାଦାଲ୍ଲଭତେ ଯୋଗସିଦ୍ଧିଂ ଚ ଶାଶ୍ୱତୀମ୍ ॥ ୪୬ ॥
ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦରୂପାୟ ବିନ୍ଦୁନାଦାନ୍ତରାତ୍ମନେ ।
ଆଦିମଧ୍ୟାନ୍ତଶୂନ୍ୟାୟ ଗୁରୂଣାଂ ଗୁରବେ ନମଃ ॥ ୪୭ ॥
ଇତି ଶ୍ରୀଦକ୍ଷିଣାମୂର୍ତିସ୍ତୋତ୍ରାର୍ଥପ୍ରତିପାଦକେ ।
ପ୍ରବନ୍ଧେ ମାନସୋଲ୍ଲାସେ ନବମୋଲ୍ଲାସସଙ୍ଗ୍ରହଃ ॥ ୪୮ ॥
ସର୍ୱାତ୍ମତ୍ୱମିତି ସ୍ଫୁଟୀକୃତମିଦଂ ଯସ୍ମାଦମୁଷ୍ମିଂସ୍ତବେ
ତେନାସ୍ୟ ଶ୍ରବଣାତ୍ତଦର୍ଥମନନାଦ୍ଧ୍ୟାନାଚ୍ଚ ସଂକୀର୍ତନାତ୍ ।
ସର୍ୱାତ୍ମତ୍ୱମହାବିଭୂତିସହିତଂ ସ୍ୟାଦୀଶ୍ୱରତ୍ୱଂ ସ୍ୱତଃ
ସିଦ୍ଧ୍ୟେତ୍ତତ୍ପୁନରଷ୍ଟଧା ପରିଣତଂ ଚୈଶ୍ୱର୍ୟମବ୍ୟାହତମ୍ ॥ ୧୦ ॥
ପରିଚ୍ଛିନ୍ନମହମ୍ଭାବଂ ପରିତ୍ୟଜ୍ୟାନୁଷଙ୍ଗିକମ୍ ।
ପୂର୍ଣାହମ୍ଭାବଲାଭୋସ୍ୟ ସ୍ତୋତ୍ରସ୍ୟ ଫଲମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୧ ॥
ପୁତ୍ରପୌତ୍ରଗୃହକ୍ଷେତ୍ରଧନଧାନ୍ୟସମୃଦ୍ଧୟଃ ।
ଅର୍ୱାଚୀନାଶ୍ଚ ସିଧ୍ୟନ୍ତି ସ୍ୱର୍ଗପାତାଳଭୂମିଷୁ ॥ ୨ ॥
ପାକେ ପ୍ରବର୍ତମାନସ୍ୟ ଶୀତାଦିପରିହାରବତ୍ ।
ପ୍ରାସଙ୍ଗିକାଶ୍ଚ ସିଧ୍ୟନ୍ତି ସ୍ତୋତ୍ରେଣାନେନ ସର୍ୱଦା ॥ ୩ ॥
ଐଶ୍ୱର୍ୟମୀଶ୍ୱରତ୍ୱଂ ହି ତସ୍ୟ ନାସ୍ତି ପୃଥକ୍ସ୍ଥିତିଃ ।
ପୁରୁଷେ ଧାବମାନେଽପି ଛାୟା ତମନୁଧାବତି ॥ ୪ ॥
ଅନନ୍ତଶକ୍ତିରୈଶ୍ୱର୍ୟଂ ନିଷ୍ୟନ୍ଦାଶ୍ଚାଣିମାଦୟଃ ।
ସ୍ୱସ୍ୟେଶ୍ୱରତ୍ୱେ ସଂସିଦ୍ଧେ ସିଧ୍ୟନ୍ତି ସ୍ୱୟମେବ ହି ॥ ୫ ॥
ଯଦୀୟୈଶ୍ୱର୍ୟବିପ୍ରୁଡ୍ଭିର୍ବ୍ରହ୍ମବିଷ୍ଣୁଶିବାଦୟଃ ।
ଐଶ୍ୱର୍ୟବନ୍ତୋ ଶାସନ୍ତେ ସ ଏବାତ୍ମା ସଦାଶିବଃ ॥ ୬ ॥
ପୁଷ୍ପମାନୟତା ଗନ୍ଧୋ ବିନେଚ୍ଛାମନୁଭୂୟତେ ।
ପୂର୍ଣାହମ୍ଭାବୟୁକ୍ତେନ ପରିଚ୍ଛିନ୍ନା ବିଭୂତୟଃ ॥ ୭ ॥
ଅଣିମା ମହିମା ଚୈବ ଗରିମା ଲଘିମା ତଥା ।
ପ୍ରାପ୍ତିଃ ପ୍ରାକାମ୍ୟମୀଶିତ୍ୱଂ ବଶିତ୍ୱଂ ଚାଷ୍ଟସିଦ୍ଧୟଃ ॥ ୮ ॥
ଅତ୍ୟନ୍ତମଣୁଷୁ ପ୍ରାଣିଷ୍ୱାତ୍ମତ୍ୱେନ ପ୍ରବେଶନମ୍ ।
ଅଣିମାସଂଜ୍ଞମୈଶ୍ୱର୍ୟଂ ବ୍ୟାପ୍ତସ୍ୟ ପରମାତ୍ମନଃ ॥ ୯ ॥
ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡାଦିଶିବାନ୍ତାୟାଃ ଷଟ୍ତ୍ରିଂଶତ୍ତତ୍ତ୍ୱସଂହତେଃ ।
ବହିଶ୍ଚ ବ୍ୟାପ୍ୟବୃତ୍ତିତ୍ୱମୈଶ୍ୱର୍ୟଂ ମହିମାହ୍ୱୟମ୍ ॥ ୧୦ ॥
ମହାମେରୁସମାଙ୍ଗସ୍ୟ ସମୁଦ୍ଧରଣକର୍ମଣି ।
ଲାଘବେ ତୂଲତୁଲ୍ୟତ୍ୱଂ ଲଘିମାନଂ ବିଦୁର୍ବୁଧାଃ ॥ ୧୧ ॥
ପରମାଣୁସମାଙ୍ଗସ୍ୟ ସମୁଦ୍ଧରଣକର୍ମଣି ।
ଗୁରବେ ମେରୁତୁଲ୍ୟତ୍ୱଂ ଗରିମାଣଂ ବିଦୁର୍ବୁଧାଃ ॥ ୧୨ ॥
ପାତାଲବାସିନଃ ପୁଂସୋ ବ୍ରହ୍ମଲୋକାବଲୋକନମ୍ ।
ପ୍ରାପ୍ତିର୍ନାମ ମହୈଶ୍ୱର୍ୟଂ ସୁଦୁଷ୍ପ୍ରାପମୟୋଗିନାମ୍ ॥ ୧୩ ॥
ଆକାଶଗମନାଦୀନାମନ୍ୟାସଂ ସିଦ୍ଧିସମ୍ପଦାମ୍ ।
ସ୍ୱେଚ୍ଛାମାତ୍ରେଣ ସଂସିଦ୍ଧିଃ ପ୍ରାକାମ୍ୟମଭିଧୀୟତେ ॥ ୧୪ ॥
ସ୍ୱଶରୀରପ୍ରକାଶେନ ସର୍ୱାର୍ଥାନାଂ ପ୍ରକାଶନମ୍ ।
ପ୍ରାକାଶ୍ୟମିଦମୈଶ୍ୱର୍ୟମିତି କେଚିତ୍ପ୍ରଚକ୍ଷତେ ॥ ୧୫ ॥
ସ୍ୱେଚ୍ଛାମାତ୍ରେଣ ଲୋକାନାଂ ସୃଷ୍ଟିସ୍ଥିତ୍ୟନ୍ତକର୍ତୃତା ।
ସୂର୍ୟାଦିନାଂ ନିୟୋକ୍ତୃତ୍ୱମୀଶିତ୍ୱମଭିଧୀୟତେ ॥ ୧୬ ॥
ସଲୋକପାଲାଃ ସର୍ୱେଽପି ଲୋକାଃ ସ୍ୱବଶବର୍ତିନଃ ।
ତଦୈଶ୍ୱର୍ୟଂ ବଶିତ୍ୱାଖ୍ୟଂ ସୁଲଭଂ ଶିବୟୋଗିନାମ୍ ॥ ୧୭ ॥
ଯସ୍ତ୍ୱେବଂ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ବେତ୍ତି ତସ୍ୟ ଦେବା ବଶେ ସ୍ଥିତାଃ ।
କିଂ ପୁନଃ କ୍ଷ୍ମାପତିବ୍ୟାଘ୍ରବ୍ୟାଳସ୍ତ୍ରୀପୁରୁଷାଦୟଃ ॥ ୧୮ ॥
ସର୍ୱାତ୍ମଭାବସାମ୍ରାଜ୍ୟନିରନ୍ତରିତଚେତସାମ୍ ।
ପରିପକ୍ୱସମାଧୀନାଂ କିଂ କିଂ ନାମ ନ ସିଧ୍ୟତି ॥ ୧୯ ॥
ସ୍ତୋତ୍ରମେତତ୍ପଠେଦ୍ଧୀମାନ୍ସର୍ୱାତ୍ମତ୍ୱଂ ଚ ଭାବୟେତ୍ ।
ଅର୍ୱାଚୀନେ ସ୍ପୃହାଂ ମୁକ୍ତ୍ୱା ଫଲେ ସ୍ୱର୍ଗାଦିସମ୍ଭବେ ॥ ୨୦ ॥
ସ୍ୱର୍ଗାଦିରାଜ୍ୟଂ ସାମ୍ରାଜ୍ୟଂ ମନୁତେ ନ ହି ପଣ୍ଡିତଃ ।
ତଦେବ ତସ୍ୟ ସାମ୍ରାଜ୍ୟଂ ଯତ୍ତୁ ସ୍ୱାରାଜ୍ୟମାତ୍ମନି ॥ ୨୧ ॥
ସର୍ୱାତ୍ମଭାବନାବନ୍ତଂ ସେବନ୍ତେ ସର୍ୱସିଦ୍ଧୟଃ ।
ତସ୍ମାଦାତ୍ମନି ସାମ୍ରାଜ୍ୟଂ କୁର୍ୟାନ୍ନିୟତମାନସଃ ॥ ୨୨ ॥
ଯସ୍ୟ ଦେବେ ପରା ଭକ୍ତିର୍ୟଥା ଦେବେ ତଥା ଗୁରୌ ।
ତସ୍ୟୈତେ କଥିତା ହ୍ୟର୍ଥାଃ ପ୍ରକାଶନ୍ତେ ମହାତ୍ମନଃ ॥ ୨୩ ॥
ପ୍ରକାଶାତ୍ମିକୟା ଶକ୍ତ୍ୟା ପ୍ରକାଶାନାଂ ପ୍ରଭାକରଃ ।
ପ୍ରକାଶୟତି ଯୋ ବିଶ୍ୱଂ ପ୍ରକାଶୋଽୟଂ ପ୍ରକାଶତାମ୍ ॥ ୨୪ ॥
ଇତି ଶ୍ରୀଦକ୍ଷିଣାମୂର୍ତିସ୍ତୋତ୍ରାର୍ଥପ୍ରତିପାଦକେ ।
ପ୍ରବନ୍ଧେ ମାନସୋଲ୍ଲାସେ ଦଶମ୍ମୋଲ୍ଲାସସଙ୍ଗ୍ରହଃ ॥ ୨୫ ॥
ଇତି ଶ୍ରୀମଚ୍ଛଙ୍କରଭଗବତ୍ପାଦାଚାର୍ୟକୃତ
ଦକ୍ଷିଣାମୂର୍ତିସ୍ତୋତ୍ରଭାବାର୍ଥବାର୍ତିକଂ
ସୁରେଶ୍ୱରାଚାର୍ୟକୃତଂ ସମାପ୍ତମ୍ ॥
ଓଁ ତତ୍ ସତ୍ ॥
Also Read:
Manasollasa Lyrics in Sanskrit | English | Marathi | Bengali | Gujarati | Kannada | Malayalam | Oriya | Telugu | Tamil