Shiva Geetaa in Oriya:
॥ ଶ୍ରୀଶିବଗୀତା ॥
॥ ଶିବ ଗୀତା ॥
ଅଥ ଶ୍ରୀପଦ୍ମପୁରାଣେ ଉପରିଭାଗେ ଶିବଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ
ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗଶାସ୍ତ୍ରେ ଶିବରାଘବସଂବାଦେ
୧ ଶିବଭକ୍ତ୍ୟୁତ୍କର୍ଷନିରୂପଣଂ ନାମ ପ୍ରଥମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୧ ॥ ୪୦
୨ ବୈରାଗ୍ୟୋପଦେଶୋ ନାମ ଦ୍ୱିତୀୟୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୨ ॥ ୪୩
୩ ବିରଜାଦୀକ୍ଷାନିରୂପଣଂ ନାମ ତୃତୀୟୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୩ ॥ ୩୫
୪ ଶିବପ୍ରଦୁର୍ଭାବାଖ୍ୟଃ ନାମ ଚତୁର୍ଥୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୪ ॥ ୫୨
୫ ରାମାୟ ବରପ୍ରଦାନଂ ନାମ ପଞ୍ଚମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୫ ॥ ୪୧
୬ ବିଭୂତିୟୋଗୋ ନାମ ଷଷ୍ଠୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୬ ॥ ୬୦
୭ ବିଶ୍ୱରୂପଦର୍ଶନଂ ନାମ ସପ୍ତମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୭ ॥ ୪୭
୮ ପିଣ୍ଡୋତ୍ପତ୍ତିକଥନଂ ନାମ ଅଷ୍ଟମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୮ ॥ ୭୦
୯ ଦେହସ୍ୱରୂପନିର୍ଣୟୋ ନାମ ନବମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୯ ॥ ୫୧
୧୦ ଜୀବସ୍ୱରୂପକଥନଂ ନାମ ଦଶମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୧୦ ॥ ୬୩
୧୧ ଜୀବଗତ୍ୟାଦିନିରୂପଣଂ ନାମ ଏକାଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୧୧ ॥ ୪୫
୧୨ ଉପାସନାଜ୍ଞାନଫଲଂ ନାମ ଦ୍ୱାଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୧୨ ॥ ୪୨
୧୩ ମୋକ୍ଷୟୋଗୋ ନାମ ତ୍ରୟୋଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୧୩ ॥ ୩୮
୧୪ ପଞ୍ଚକୋଶୋପପାଦନଂ ନାମ ଚତୁର୍ଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୧୪ ॥ ୪୫
୧୫ ଭକ୍ତିୟୋଗୋ ନାମ ପଞ୍ଚଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୧୫ ॥ ୪୨
୧୬ ଗୀତାଧିକାରିନିରୂପଣଂ ନାମ ଷୋଡଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୧୬ ॥ ୬୯ ଟ୍ = ୭୮୩
॥ ଶିବ ଗୀତା ॥
ଅଥ ପ୍ରଥମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।
ସୂତ ଉବାଚ ॥
ଅଥାତଃ ସମ୍ପ୍ରବକ୍ଷ୍ୟାମି ଶୁଦ୍ଧଂ କୈବଲ୍ୟମୁକ୍ତିଦମ୍ ।
ଅନୁଗ୍ରହାନ୍ମହେଶସ୍ୟ ଭବଦୁଃଖସ୍ୟ ଭେଷଜମ୍ ॥ ୧॥
ନ କର୍ମଣାମନୁଷ୍ଠାନୈର୍ନ ଦାନୈସ୍ତପସାପି ବା ।
କୈବଲ୍ୟଂ ଲଭତେ ମର୍ତ୍ୟଃ କିଂତୁ ଜ୍ଞାନେନ କେବଲମ୍ ॥ ୨॥
ରାମାୟ ଦଣ୍ଡକାରଣ୍ୟେ ପାର୍ୱତୀପତିନା ପୁରା ।
ଯା ପ୍ରୋକ୍ତା ଶିବଗୀତାଖ୍ୟା ଗୁହ୍ୟାଦ୍ଗୁହ୍ୟତମା ହି ସା ॥ ୩॥
ଯସ୍ୟାଃ ଶ୍ରବଣମାତ୍ରେଣ ନୃଣାଂ ମୁକ୍ତିର୍ଧ୍ରୁବଂ ଭବେତ୍ ।
ପୁରା ସନତ୍କୁମାରାୟ ସ୍କନ୍ଦେନାଭିହିତା ହି ସା ॥ ୪॥
ସନତ୍କୁମାରଃ ପ୍ରୋବାଚ ବ୍ୟାସାୟ ମୁନିସତ୍ତମାଃ ।
ମହ୍ୟଂ କୃପାତିରେକେଣ ପ୍ରଦଦୌ ବାଦରାୟଣଃ ॥ ୫॥
ଉକ୍ତଂ ଚ ତେନ କସ୍ମୈଚିନ୍ନ ଦାତବ୍ୟମିଦଂ ତ୍ୱୟା ।
ସୂତପୁତ୍ରାନ୍ୟଥା ଦେବାଃ କ୍ଷୁଭ୍ୟନ୍ତି ଚ ଶପନ୍ତି ଚ ॥ ୬॥
ଅଥ ପୃଷ୍ଟୋ ମୟା ବିପ୍ରା ଭଗବାନ୍ବାଦରାୟଣଃ ।
ଭଗବନ୍ଦେବତାଃ ସର୍ୱାଃ କିଂ କ୍ଷୁଭ୍ୟନ୍ତି ଶପନ୍ତି ଚ ॥ ୭॥
ତାସାମତ୍ରାସ୍ତି କା ହାନିର୍ୟଯା କୁପ୍ୟନ୍ତି ଦେବତାଃ ।
ପାରାଶର୍ୟୋଽଥ ମାମାହ ଯତ୍ପୃଷ୍ଟଂ ଶୃଣୁ ବତ୍ସ ତତ୍ ॥ ୮॥
ନିତ୍ୟାଗ୍ନିହୋତ୍ରିଣୋ ବିପ୍ରାଃ ସଂତି ଯେ ଗୃହମେଧିନଃ ।
ତ ଏବ ସର୍ୱଫଲଦାଃ ସୁରାଣାଂ କାମଧେନବଃ ॥ ୯॥
ଭକ୍ଷ୍ୟଂ ଭୋଜ୍ୟଂ ଚ ପେୟଂ ଚ ଯଦ୍ୟଦିଷ୍ଟଂ ସୁପର୍ୱଣାମ୍ ।
ଅଗ୍ନୌ ହୁତେନ ହବିଷା ସତ୍ସର୍ୱଂ ଲଭ୍ୟତେ ଦିବି ॥ ୧୦॥
ନାନ୍ୟଦସ୍ତି ସୁରେଶାନାମିଷ୍ଟସିଦ୍ଧିପ୍ରଦଂ ଦିବି ।
ଦୋଗ୍ଧ୍ରୀ ଧେନୁର୍ୟଥା ନୀତା ଦୁଃଖଦା ଗୃହମେଧିନାମ୍ ॥ ୧୧॥
ତଥୈବ ଜ୍ଞାନବାନ୍ୱିପ୍ରୋ ଦେବାନାଂ ଦୁଃଖଦୋ ଭବେତ୍ ।
ତ୍ରିଦଶାସ୍ତେନ ବିଘ୍ନନ୍ତି ପ୍ରବିଷ୍ଟା ବିଷୟଂ ନୃଣାମ୍ ॥ ୧୨॥
ତତୋ ନ ଜାୟତେ ଭକ୍ତିଃ ଶିବେ କସ୍ୟାପି ଦେହିନଃ ।
ତସ୍ମାଦବିଦୁଷାଂ ନୈବ ଜାୟତେ ଶୂଲପାଣିନଃ ॥ ୧୩॥
ଯଥାକଥଂଚିଜ୍ଜାତାପି ମଧ୍ୟେ ବିଚ୍ଛିଦ୍ୟତେ ନୃଣାମ୍ ।
ଜାତଂ ବାପି ଶିବଜ୍ଞାନଂ ନ ବିଶ୍ୱାସଂ ଭଜତ୍ୟଲମ୍ ॥ ୧୪॥
ଋଷୟ ଊଚୁଃ ॥
ଯଦ୍ୟେବଂ ଦେବତା ବିଘ୍ନମାଚରନ୍ତି ତନୂଭୃତାମ୍ ।
ପୌରୁଷଂ ତତ୍ର କସ୍ୟାସ୍ତି ଯେନ ମୁକ୍ତିର୍ଭବିଷ୍ୟତି ॥ ୧୫॥
ସତ୍ୟଂ ସୂତାତ୍ମଜ ବ୍ରୂହି ତତ୍ରୋପାୟୋଽସ୍ତି ବା ନ ବା ॥
ସୂତ ଉବାଚ ॥
କୋଟିଜନ୍ମାର୍ଜିତୈଃ ପୁଣ୍ୟୈଃ ଶିବେ ଭକ୍ତିଃ ପ୍ରଜାୟତେ ॥ ୧୬॥
ଇଷ୍ଟାପୂର୍ତାଦିକର୍ମାଣି ତେନାଚରତି ମାନବଃ ।
ଶିବାର୍ପଣଧିୟା କାମାନ୍ପରିତ୍ୟଜ୍ୟ ଯଥାବିଧି ॥ ୧୭॥
ଅନୁଗ୍ରହାତ୍ତେନ ଶଂଭୋର୍ଜାୟତେ ସୁଦୃଢୋ ନରଃ ।
ତତୋ ଭୀତାଃ ପଲାୟନ୍ତେ ବିଘ୍ନଂ ହିତ୍ୱା ସୁରେଶ୍ୱରାଃ ॥ ୧୮॥
ଜାୟତେ ତେନ ଶୁଶ୍ରୂଷା ଚରିତେ ଚନ୍ଦ୍ରମୌଲିନଃ ।
ଶୃଣ୍ୱତୋ ଜାୟତେ ଜ୍ଞାନଂ ଜ୍ଞାନାଦେବ ବିମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୧୯॥
ବହୁନାତ୍ର ବିମୁକ୍ତେନ ଯସ୍ୟ ଭକ୍ତିଃ ଶିବେ ଦୃଢା ।
ମହାପାପୋପପାପୌଘକୋଟିଗ୍ରସ୍ତୋଽପି ମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୨୦॥
ଅନାଦରେଣ ଶାଠ୍ୟେନ ପରିହାସେନ ମାୟଯା ।
ଶିବଭକ୍ତିରତଶ୍ଚେତ୍ସ୍ୟାଦନ୍ତ୍ୟଜୋଽପି ବିମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୨୧॥
ଏବଂ ଭକ୍ତିଶ୍ଚ ସର୍ୱେଷାଂ ସର୍ୱଦା ସର୍ୱତୋମୁଖୀ ।
ତସ୍ୟାଂ ତୁ ବିଦ୍ୟମାନାୟାଂ ଯସ୍ତୁ ମର୍ତ୍ୟୋ ନ ମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୨୨॥
ସଂସାରବନ୍ଧନାତ୍ତସ୍ମାଦନ୍ୟଃ କୋ ବାସ୍ତି ମୂଢଧୀଃ ।
ନିୟମାଦ୍ୟସ୍ତୁ କୁର୍ୱୀତ ଭକ୍ତିଂ ବା ଦ୍ରୋହମେବ ବା ॥ ୨୩॥
ତସ୍ୟାପି ଚେତ୍ପ୍ରସନ୍ନୋଽସୌ ଫଲଂ ଯଚ୍ଛତି ବାଞ୍ଛିତମ୍ ।
ଋଦ୍ଧଂ କିଂଚିତ୍ସମାଦାୟ କ୍ଷୁଲ୍ଲକଂ ଜଲମେବ ବା ॥ ୨୪॥
ଯୋ ଦତ୍ତେ ନିୟମେନାସୌ ତସ୍ମୈ ଦତ୍ତେ ଜଗତ୍ତ୍ରୟମ୍ ।
ତତ୍ରାପ୍ୟଶକ୍ତୋ ନିୟମାନ୍ନମସ୍କାରଂ ପ୍ରଦକ୍ଷିଣାମ୍ ॥ ୨୫॥
ଯଃ କରୋତି ମହେଶସ୍ୟ ତସ୍ମୈ ତୁଷ୍ଟୋ ଭବେଚ୍ଛିବଃ ।
ପ୍ରଦକ୍ଷିଣାସ୍ୱଶକ୍ତୋଽପି ଯଃ ସ୍ୱାନ୍ତେ ଚିନ୍ତୟେଚ୍ଛିବମ୍ ॥ ୨୬॥
ଗଚ୍ଛନ୍ସମୁପବିଷ୍ଟୋ ବା ତସ୍ୟାଭୀଷ୍ଟଂ ପ୍ରୟଚ୍ଛତି ।
ଚନ୍ଦନଂ ବିଲ୍ୱକାଷ୍ଠସ୍ୟ ପୁଷ୍ପାଣି ବନଜାନ୍ୟପି ॥ ୨୭॥
ଫଲାନି ତାଦୃଶାନ୍ୟେବ ଯସ୍ୟ ପ୍ରୀତିକରାଣି ବୈ ।
ଦୁଷ୍କରଂ ତସ୍ୟ ସେବାୟାଂ କିମସ୍ତି ଭୁବନତ୍ରୟେ ॥ ୨୮॥
ବନ୍ୟେଷୁ ଯାଦୃଶୀ ପ୍ରୀତିର୍ୱର୍ତତେ ପରମେଶିତୁଃ ।
ଉତ୍ତମେଷ୍ୱପି ନାସ୍ତ୍ୟେବ ତାଦୃଶୀ ଗ୍ରାମଜେଷ୍ୱପି ॥ ୨୯॥
ତଂ ତ୍ୟକ୍ତ୍ୱା ତାଦୃଶଂ ଦେବଂ ଯଃ ସେବେତାନ୍ୟଦେବତାମ୍ ।
ସ ହି ଭାଗୀରଥୀଂ ତ୍ୟକ୍ତ୍ୱା କାଙ୍କ୍ଷତେ ମୃଗତୃଷ୍ଣିକାମ୍ ॥ ୩୦॥
କିଂତୁ ଯସ୍ୟାସ୍ତି ଦୁରିତଂ କୋଟିଜନ୍ମସୁ ସଂଚିତମ୍ ।
ତସ୍ୟ ପ୍ରକାଶତେ ନାୟମର୍ଥୋ ମୋହାନ୍ଧଚେତସଃ ॥ ୩୧॥
ନ କାଲନିୟମୋ ଯତ୍ର ନ ଦେଶସ୍ୟ ସ୍ଥଲସ୍ୟ ଚ ।
ଯତ୍ରାସ୍ୟ ଚିତ୍ରଂ ରମତେ ତସ୍ୟ ଧ୍ୟାନେନ କେବଲମ୍ ॥ ୩୨॥
ଆତ୍ମତ୍ୱେନ ଶିବସ୍ୟାସୌ ଶିବସାୟୁଜ୍ୟମାପ୍ନୁୟାତ୍ ।
ଅତିସ୍ୱଲ୍ପତରାୟୁଃ ଶ୍ରୀର୍ଭୂତେଶାଂଶାଧିପୋଽପି ଯଃ ॥ ୩୩॥
ସ ତୁ ରାଜାହମସ୍ମୀତି ବାଦିନଂ ହନ୍ତି ସାନ୍ୱୟମ୍ ।
କର୍ତାପି ସର୍ୱଲୋକାନାମକ୍ଷୟୈଶ୍ୱର୍ୟବାନପି ॥ ୩୪॥
ଶିବଃ ଶିବୋଽହମସ୍ମୀତି ବାଦିନଂ ଯଂ ଚ କଞ୍ଚନ ।
ଆତ୍ମନା ସହ ତାଦାତ୍ମ୍ୟଭାଗିନଂ କୁରୁତେ ଭୃଶମ୍ ॥ ୩୫॥
ଧର୍ମାର୍ଥକାମମୋକ୍ଷାଣାଂ ପାରଂ ଯସ୍ୟାଥ ଯେନ ବୈ ।
ମୁନୟସ୍ତତ୍ପ୍ରବକ୍ଷ୍ୟାମି ବ୍ରତଂ ପାଶୁପତାଭିଧମ୍ ॥ ୩୬॥
କୃତ୍ୱା ତୁ ବିରଜାଂ ଦୀକ୍ଷାଂ ଭୂତିରୁଦ୍ରାକ୍ଷଧାରିଣଃ ।
ଜପନ୍ତୋ ବେଦସାରାଖ୍ୟଂ ଶିବନାମସହସ୍ରକମ୍ ॥ ୩୭॥
ସଂତ୍ୟଜ୍ୟ ତେନ ମର୍ତ୍ୟତ୍ୱଂ ଶୈବୀଂ ତନୁମବାପ୍ସ୍ୟଥ ।
ତତଃ ପ୍ରସନ୍ନୋ ଭଗବାଞ୍ଛଂକରୋ ଲୋକଶଂକରଃ ॥ ୩୮॥
ଭବତାଂ ଦୃଶ୍ୟତାମେତ୍ୟ କୈବଲ୍ୟଂ ବଃ ପ୍ରଦାସ୍ୟତି ।
ରାମାୟ ଦଣ୍ଡକାରଣ୍ୟେ ଯତ୍ପ୍ରାଦାତ୍କୁମ୍ଭସଂଭବଃ ॥ ୩୯॥
ତତ୍ସର୍ୱଂ ବଃ ପ୍ରବକ୍ଷ୍ୟାମି ଶୃଣୁଧ୍ୱଂ ଭକ୍ତିୟୋଗିନଃ ॥ ୪୦॥
ଇତି ଶ୍ରୀପଦ୍ମପୁରାଣେ ଉପରିଭାଗେ ଶିବଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ
ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗଶାସ୍ତ୍ରେ ଶିବରାଘବସଂବାଦେ
ଶିବଭକ୍ତ୍ୟୁତ୍କର୍ଷନିରୂପଣଂ ନାମ ପ୍ରଥମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୧ ॥
ଅଥ ଦ୍ୱିତୀୟୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥
ଋଷୟ ଊଚୁଃ ॥
କିମର୍ଥମାଗତୋଽଗସ୍ତ୍ୟୋ ରାମଚନ୍ଦ୍ରସ୍ୟ ସନ୍ନିଧିମ୍ ।
କଥଂ ବା ବିରଜାଂ ଦୀକ୍ଷାଂ କାରୟାମାସ ରାଘବମ୍ ।
ତତଃ କିମାପ୍ତବାନ୍ ରାମଃ ଫଲଂ ତଦ୍ୱକ୍ତୁମର୍ହସି ॥ ୧॥
ସୂତ ଉବାଚ ॥
ରାବଣେନ ଯଦା ସୀତାଽପହୃତା ଜନକାତ୍ମଜା ।
ତଦା ବିୟୋଗଦୁଃଖେନ ବିଲପନ୍ନାସ ରାଘବଃ ॥ ୨॥
ନିର୍ନିଦ୍ରୋ ନିରହଂକାରୋ ନିରାହାରୋ ଦିବାନିଶମ୍ ।
ମୋକ୍ତୁମୈଚ୍ଛତ୍ତତଃ ପ୍ରାଣାନ୍ସାନୁଜୋ ରଘୁନନ୍ଦନଃ ॥ ୩॥
ଲୋପାମୁଦ୍ରାପତିର୍ଜ୍ଞାତ୍ୱା ତସ୍ୟ ସନ୍ନିଧିମାଗମତ୍ ।
ଅଥ ତଂ ବୋଧୟାମାସ ସଂସାରାସାରତାଂ ମୁନିଃ ॥ ୪॥
ଅଗସ୍ତ୍ୟ ଉବାଚ ॥
କିଂ ବିଷୀଦସି ରାଜେନ୍ଦ୍ର କାନ୍ତା କସ୍ୟ ବିଚାର୍ୟତାମ୍ ।
ଜଡଃ କିଂ ନୁ ବିଜାନାତି ଦେହୋଽୟଂ ପାଞ୍ଚଭୌତିକଃ ॥ ୫॥
ନିର୍ଲେପଃ ପରିପୂର୍ଣଶ୍ଚ ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦବିଗ୍ରହଃ ।
ଆତ୍ମା ନ ଜାୟତେ ନୈବ ମ୍ରିୟତେ ନ ଚ ଦୁଃଖଭାକ୍ ॥ ୬॥
ସୂର୍ୟୋଽସୌ ସର୍ୱଲୋକସ୍ୟ ଚକ୍ଷୁଷ୍ଟ୍ୱେନ ବ୍ୟବସ୍ଥିତଃ ।
ତଥାପି ଚାକ୍ଷୁଷୈର୍ଦୋଷୈର୍ନ କଦାଚିଦ୍ୱିଲିପ୍ୟତେ ॥ ୭॥
ସର୍ୱଭୂତାନ୍ତରାତ୍ମାପି ତଦ୍ୱଦ୍ଦୃଶ୍ୟୈର୍ନ ଲିପ୍ୟତେ ।
ଦେହୋଽପି ମଲପିଣ୍ଡୋଽୟଂ ମୁକ୍ତଜୀବୋ ଜଡାତ୍ମକଃ ॥ ୮॥
ଦହ୍ୟତେ ବହ୍ନିନା କାଷ୍ଠୈଃ ଶିବାଦ୍ୟୈର୍ଭକ୍ଷ୍ୟତେଽପି ବା ।
ତଥାପି ନୈବ ଜାନାତି ବିରହେ ତସ୍ୟ କା ବ୍ୟଥା ॥ ୯॥
ସୁବର୍ଣଗୌରୀ ଦୂର୍ୱାୟା ଦଲବଚ୍ଛ୍ୟାମଲାପି ବା ।
ପୀନୋତ୍ତୁଙ୍ଗସ୍ତନାଭୋଗଭୁଗ୍ନସୂକ୍ଷ୍ମବଲଗ୍ନିକା ॥ ୧୦॥
ବୃହନ୍ନିତମ୍ବଜଘନା ରକ୍ତପାଦସରୋରୁହା ।
ରାକାଚନ୍ଦ୍ରମୁଖୀ ବିମ୍ବପ୍ରତିବିମ୍ବରଦଚ୍ଛଦା ॥ ୧୧॥
ନୀଲେନ୍ଦୀବରନୀକାଶନୟନଦ୍ୱୟଶୋଭିତା ।
ମତ୍ତକୋକିଲସଁଲ୍ଲାପା ମତ୍ତଦ୍ୱିରଦଗାମିନୀ ॥ ୧୨॥
କଟାକ୍ଷୈରନୁଗୃହ୍ଣାତି ମାଂ ପଞ୍ଚେଷୁଶରୋତ୍ତମୈଃ ।
ଇତି ଯାଂ ମନ୍ୟତେ ମୂଢ ସ ତୁ ପଞ୍ଚେଷୁଶାସିତଃ ॥ ୧୩॥
ତସ୍ୟାବିବେକଂ ବକ୍ଷ୍ୟାମି ଶୃଣୁଷ୍ୱାବହିତୋ ନୃପ ।
ନ ଚ ସ୍ତ୍ରୀ ନ ପୁମାନେଷ ନୈବ ଚାୟଂ ନପୁଂସକଃ ॥ ୧୪॥
ଅମୂର୍ତଃ ପୁରୁଷଃ ପୂର୍ଣୋ ଦ୍ରଷ୍ଟା ଦେହୀ ସ ଜୀବିନଃ ।
ଯା ତନ୍ୱଙ୍ଗୀ ମୃଦୁର୍ବାଲା ମଲପିଣ୍ଡାତ୍ମିକା ଜଡା ॥ ୧୫॥
ସା ନ ପଶ୍ୟତି ଯତ୍କିଂଚିନ୍ନ ଶୃଣୋତି ନ ଜିଘ୍ରତି ।
ଚର୍ମମାତ୍ରା ତନୁସ୍ତସ୍ୟା ବୁଦ୍ଧ୍ୱା ତ୍ୟକ୍ଷସ୍ୱ ରାଘବ ॥ ୧୬॥
ଯା ପ୍ରାଣାଦଧିକା ସୈବ ହଂତ ତେ ସ୍ୟାଦ୍ଘୃଣାସ୍ପଦମ୍ ।
ଜାୟନ୍ତେ ଯଦି ଭୂତେଭ୍ୟୋ ଦେହିନଃ ପାଞ୍ଚଭୌତିକାଃ ॥ ୧୭॥
ଆତ୍ମା ଯଦେକଲସ୍ତେଷୁ ପରିପୂର୍ଣଃ ସନାତନଃ ।
କା କାନ୍ତା ତତ୍ର କଃ କାନ୍ତଃ ସର୍ୱ ଏବ ସହୋଦରାଃ ॥ ୧୮॥
ନିର୍ମିତାୟାଂ ଗୃହାବଲ୍ୟାଂ ତଦବଚ୍ଛିନ୍ନତାଂ ଗତମ୍ ।
ନଭସ୍ତସ୍ୟାଂ ତୁ ଦଗ୍ଧାୟାଂ ନ କାଂଚିତ୍କ୍ଷତିମୃଚ୍ଛତି ॥ ୧୯॥
ତଦ୍ୱଦାତ୍ମାପି ଦେହେଷୁ ପରିପୂର୍ଣଃ ସନାତନଃ ।
ହନ୍ୟମାନେଷୁ ତେଷ୍ୱେବ ସ ସ୍ୱୟଂ ନୈବ ହନ୍ୟତେ ॥ ୨୦॥
ହନ୍ତା ଚେନ୍ମନ୍ୟତେ ହନ୍ତୁଂ ହତଶ୍ଚେନ୍ମନ୍ୟତେ ହତମ୍ ।
ତାବୁଭୌ ନ ବିଜାନୀତୋ ନାୟଂ ହନ୍ତି ନ ହନ୍ୟତେ ॥ ୨୧॥
ଅସ୍ମାନ୍ନୃପାତିଦୁଃଖେନ କିଂ ଖେଦସ୍ୟାସ୍ତି କାରଣମ୍ ।
ସ୍ୱସ୍ୱରୂପଂ ବିଦିତ୍ୱେଦଂ ଦୁଃଖଂ ତ୍ୟକ୍ତ୍ୱା ସୁଖୀ ଭବ ॥ ୨୨॥
ରାମ ଉବାଚ ॥
ମୁନେ ଦେହସ୍ୟ ନୋ ଦୁଃଖଂ ନୈବ ଚେତ୍ପରମାତ୍ମନଃ ।
ସୀତାବିୟୋଗଦୁଃଖାଗ୍ନିର୍ମାଂ ଭସ୍ମୀକୁରୁତେ କଥମ୍ ॥ ୨୩॥
ସଦାଽନୁଭୂୟତେ ଯୋଽର୍ଥଃ ସ ନାସ୍ତୀତି ତ୍ୱୟେରିତଃ ।
ଜାୟାତାଂ ତତ୍ର ବିଶ୍ୱାସଃ କଥଂ ମେ ମୁନିପୁଙ୍ଗବ ॥ ୨୪॥
ଅନ୍ୟୋଽତ୍ର ନାସ୍ତି କୋ ଭୋକ୍ତା ଯେନ ଜନ୍ତୁଃ ପ୍ରତପ୍ୟତେ ।
ସୁଖସ୍ୟ ବାପି ଦୁଃଖସ୍ୟ ତଦ୍ବ୍ରୂହି ମୁନିସତ୍ତମ ॥ ୨୫॥
ଅଗସ୍ତ୍ୟ ଉବାଚ ॥
ଦୁର୍ଜ୍ଞେୟା ଶାଂଭବୀ ମାୟା ତୟା ସଂମୋହ୍ୟତେ ଜଗତ୍ ।
ମାୟା ତୁ ପ୍ରକୃତିଂ ବିଦ୍ୟାନ୍ମାୟିନଂ ତୁ ମହେଶ୍ୱରମ୍ ।୨୬॥
ତସ୍ୟାବୟବଭୂତୈସ୍ତୁ ବ୍ୟାପ୍ତଂ ସର୍ୱମିଦଂ ଜଗତ୍।
ସତ୍ୟଜ୍ଞାନାତ୍ମକୋଽନନ୍ତୋ ବିଭୁରାତ୍ମା ମହେଶ୍ୱରଃ ॥ ୨୭॥
ତସ୍ୟୈବାଂଶୋ ଜୀବଲୋକେ ହୃଦୟେ ପ୍ରାଣିନାଂ ସ୍ଥିତଃ ।
ବିସ୍ଫୁଲିଙ୍ଗା ଯଥା ବହ୍ନେର୍ଜାୟନ୍ତେ କାଷ୍ଠୟୋଗତଃ ॥ ୨୮॥
ଅନାଦିକର୍ମସଂବଦ୍ଧାସ୍ତଦ୍ୱଦଂଶା ମହେଶିତୁଃ ।
ଅନାଦିବାସନାୟୁକ୍ତାଃ କ୍ଷେତ୍ରଜ୍ଞା ଇତି ତେ ସ୍ମୃତାଃ ॥ ୨୯॥
ମନୋ ବୁଦ୍ଧିରହଂକାରଶ୍ଚିତ୍ତଂ ଚେତି ଚତୁଷ୍ଟୟମ୍ ।
ଅନ୍ତଃକରଣମିତ୍ୟାହୁସ୍ତତ୍ର ତେ ପ୍ରତିବିମ୍ବିତାଃ ॥ ୩୦॥
ଜୀବତ୍ୱଂ ପ୍ରାପ୍ନୁୟୁଃ କର୍ମଫଲଭୋକ୍ତାର ଏବ ତେ ।
ତତୋ ବୈଷୟିକଂ ତେଷାଂ ସୁଖଂ ବା ଦୁଃଖମେବ ବା ॥ ୩୧॥
ତ ଏବ ଭୁଞ୍ଜତେ ଭୋଗାୟତନେଽସ୍ମିନ୍ ଶରୀରକେ ।
ସ୍ଥାବରଂ ଜଙ୍ଗମଂ ଚେତି ଦ୍ୱିବିଧଂ ବପୁରୁଚ୍ୟତେ ॥ ୩୨॥
ସ୍ଥାବରାସ୍ତତ୍ର ଦେହାଃ ସ୍ୟୁଃ ସୂକ୍ଷ୍ମା ଗୁଲ୍ମଲତାଦୟଃ ।
ଅଣ୍ଡଜାଃ ସ୍ୱେଦଜାସ୍ତଦ୍ୱଦୁଦ୍ଭିଜ୍ଜା ଇତି ଜଙ୍ଗମାଃ ॥ ୩୩॥
ଯୋନିମନ୍ୟେ ପ୍ରପଦ୍ୟନ୍ତେ ଶରୀରତ୍ୱାୟ ଦେହିନଃ ।
ସ୍ଥାଣୁମନ୍ୟେଽନୁସଂୟନ୍ତି ଯଥାକର୍ମ ଯଥାଶ୍ରୁତମ୍ ॥ ୩୪॥
ସୁଖ୍ୟହଂ ଦୁଃଖ୍ୟହଂ ଚେତି ଜୀବ ଏବାଭିମନ୍ୟତେ ।
ନିର୍ଲେପୋଽପି ପରଂ ଜ୍ୟୋତିର୍ମୋହିତଃ ଶଂଭୁମାୟଯା ॥ ୩୫॥
କାମଃ କ୍ରୋଧସ୍ତଥା ଲୋଭୋ ମଦୋ ମାତ୍ସର୍ୟମେବ ଚ ।
ମୋହଶ୍ଚେତ୍ୟରିଷଡ୍ୱର୍ଗମହଂକାରଗତଂ ବିଦୁଃ ॥ ୩୬॥
ସ ଏବ ବଧ୍ୟତେ ଜୀବଃ ସ୍ୱପ୍ନଜାଗ୍ରଦବସ୍ଥୟୋଃ ।
ସୁଷୁପ୍ତୌ ତଦଭାବାଚ୍ଚ ଜୀବଃ ଶଂକରତାଂ ଗତଃ ॥ ୩୭॥
ସ ଏବ ମାୟାସଂସ୍ପୃଷ୍ଟଃ କାରଣଂ ସୁଖଦୁଃଖୟୋଃ ।
ଶୁକ୍ତୋ ରଜତବଦ୍ୱିଶ୍ୱଂ ମାୟଯା ଦୃଶ୍ୟତେ ଶିବେ ॥ ୩୮॥
ତତୋ ବିବେକଜ୍ଞାନେନ ନ କୋଽପ୍ୟତ୍ରାସ୍ତି ଦୁଃଖଭାକ୍ ।
ତତୋ ବିରମ ଦୁଃଖାତ୍ତ୍ୱଂ କିଂ ମୁଧା ପରିତପ୍ୟସେ ॥ ୩୯॥
ଶ୍ରୀରାମ ଉବାଚ ॥
ମୁନେ ସର୍ୱମିଦଂ ତଥ୍ୟଂ ଯନ୍ମଦଗ୍ରେ ତ୍ୱୟେରିତମ୍ ।
ତଥାପି ନ ଜହାତ୍ୟେତତ୍ପ୍ରାରବ୍ଧାଦୃଷ୍ଟମୁଲ୍ବଣମ୍ ॥ ୪୦॥
ମତ୍ତଂ କୁର୍ୟାଦ୍ୟଥା ମଦ୍ୟଂ ନଷ୍ଟାବିଦ୍ୟମପି ଦ୍ୱିଜମ୍ ।
ତଦ୍ୱତ୍ପ୍ରାରବ୍ଧଭୋଗୋଽପି ନ ଜହାତି ବିବେକିନମ୍ ॥ ୪୧॥
ତତଃ କିଂ ବହୁନୋକ୍ତେନ ପ୍ରାରବ୍ଧସଚିବଃ ସ୍ମରଃ ।
ବାଧତେ ମାଂ ଦିବାରାତ୍ରମହଂକାରୋଽପି ତାଦୃଶଃ ॥ ୪୨॥
ଅତ୍ୟନ୍ତପୀଡିତୋ ଜୀବଃ ସ୍ଥୂଲଦେହଂ ବିମୁଞ୍ଚତି ।
ତସ୍ମାଜ୍ଜୀବାପ୍ତୟେ ମହ୍ୟମୁପାୟଃ କ୍ରିୟତାଂ ଦ୍ୱିଜ ॥ ୪୩॥
ଇତି ଶ୍ରୀପଦ୍ମପୁରାଣେ ଉପରିଭାଗେ ଶିବଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ
ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗଶାସ୍ତ୍ରେ ଶିବରାଘବସଂବାଦେ
ବୈରାଗ୍ୟୋପଦେହୋ ନାମ ଦ୍ୱିତୀୟୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୨ ॥
ଅଥ ତୃତୀୟୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥
ଅଗସ୍ତ୍ୟ ଉବାଚ ॥
ନ ଗୃହ୍ଣାତି ବଚଃ ପଥ୍ୟଂ କାମକ୍ରୋଧାଦିପୀଡିତଃ ।
ହିତଂ ନ ରୋଚତେ ତସ୍ୟ ମୁମୂର୍ଷୋରିବ ଭେଷଜମ୍ ॥ ୧॥
ମଧ୍ୟେସମୁଦ୍ରଂ ଯା ନୀତା ସୀତା ଦୈତ୍ୟେନ ମାୟିନା ।
ଆୟାସ୍ୟତି ନରଶ୍ରେଷ୍ଠ ସା କଥଂ ତବ ସଂନିଧିମ୍ ॥ ୨॥
ବଧ୍ୟନ୍ତେ ଦେବତାଃ ସର୍ୱା ଦ୍ୱାରି ମର୍କଟୟୂଥବତ୍ ।
କିଂ ଚ ଚାମରଧାରିଣ୍ୟୋ ଯସ୍ୟ ସଂତି ସୁରାଙ୍ଗନାଃ ॥ ୩॥
ଭୁଙ୍କ୍ତେ ତ୍ରିଲୋକୀମଖିଲାଂ ଯଃ ଶଂଭୁବରଦର୍ପିତଃ ।
ନିଷ୍କଣ୍ଟକଂ ତସ୍ୟ ଜୟଃ କଥଂ ତବ ଭବିଷ୍ୟତି ॥ ୪॥
ଇନ୍ଦ୍ରଜିନ୍ନାମ ପୁତ୍ରୋ ଯସ୍ତସ୍ୟାସ୍ତୀଶବରୋଦ୍ଧତଃ ।
ତସ୍ୟାଗ୍ରେ ସଂଗରେ ଦେବା ବହୁବାରଂ ପଲାୟିତାଃ ॥ ୫॥
କୁମ୍ଭକର୍ଣାହ୍ୱୟୋ ଭ୍ରାତା ଯସ୍ୟାସ୍ତି ସୁରସୂଦନଃ ।
ଅନ୍ୟୋ ଦିବ୍ୟାସ୍ତ୍ରସଂୟୁକ୍ତଶ୍ଚିରଜୀବୀ ବିଭୀଷଣଃ ॥ ୬॥
ଦୁର୍ଗଂ ଯସ୍ୟାସ୍ତି ଲଂକାଖ୍ୟଂ ଦୁର୍ଜେୟଂ ଦେବଦାନବୈଃ ।
ଚତୁରଙ୍ଗବଲଂ ଯସ୍ୟ ବର୍ତତେ କୋଟିସଂଖ୍ୟଯା ॥ ୭॥
ଏକାକିନା ତ୍ୱୟା ଜେୟଃ ସ କଥଂ ନୃପନନ୍ଦନ ।
ଆକାଂକ୍ଷତେ କରେ ଧର୍ତୁଂ ବାଲଶ୍ଚନ୍ଦ୍ରମସଂ ଯଥା ।
ତଥା ତ୍ୱଂ କାମମୋହେନ ଜୟଂ ତସ୍ୟାଭିବାଞ୍ଛସି ॥ ୮॥
ଶ୍ରୀରାମ ଉବାଚ ॥
କ୍ଷତ୍ରିୟୋଽହଂ ମୁନିଶ୍ରେଷ୍ଠ ଭାର୍ୟା ମେ ରକ୍ଷସା ହୃତା ।
ଯଦି ତଂ ନ ନିହନ୍ମ୍ୟାଶୁ ଜୀବନେ ମେଽସ୍ତି କିଂ ଫଲମ୍ ॥ ୯॥
ଅତସ୍ତେ ତତ୍ତ୍ୱବୋଧେନ ନ ମେ କିଂଚିତ୍ପ୍ରୟୋଜନମ୍ ।
କାମକ୍ରୋଧାଦୟଃ ସର୍ୱେ ଦହନ୍ତ୍ୟେତେ ତନୁଂ ମମ ॥ ୧୦॥
ଅହଂକାରୋଽପି ମେ ନିତ୍ୟଂ ଜୀବନଂ ହନ୍ତୁମୁଦ୍ୟତଃ ।
ହୃତାୟାଂ ନିଜକାନ୍ତାୟାଂ ଶତ୍ରୁଣାଽବମତସ୍ୟ ବା ॥ ୧୧॥
ଯସ୍ୟ ତତ୍ତ୍ୱବୁଭୁତ୍ସା ସ୍ୟାତ୍ସ ଲୋକେ ପୁରୁଷାଧମଃ ।
ତସ୍ମାତ୍ତସ୍ୟ ବଧୋପାୟଂ ଲଙ୍ଘୟିତ୍ୱାମ୍ବୁଧିଂ ରଣେ ॥ ୧୨॥
ଅଗସ୍ତ୍ୟ ଉବାଚ ॥
ଏବଂ ଚେଚ୍ଛରଣଂ ଯାହି ପାର୍ୱତୀପତିମବ୍ୟଯମ୍ ।
ସ ଚେତ୍ପ୍ରସନ୍ନୋ ଭଗବାନ୍ୱାଞ୍ଛିତାର୍ଥଂ ପ୍ରଦାସ୍ୟତି ॥ ୧୩॥
ଦେବୈରଜେୟଃ ଶକ୍ରାଦ୍ୟୈର୍ହରିଣା ବ୍ରହ୍ମଣାପି ବା ।
ସ ତେ ବଧ୍ୟଃ କଥଂ ବା ସ୍ୟାଚ୍ଛଂକରାନୁଗ୍ରହଂ ବିନା ॥
ଅତସ୍ତ୍ୱାଂ ଦୀକ୍ଷୟିଷ୍ୟାମି ବିରଜାମାର୍ଗମାଶ୍ରିତଃ ।
ତେନ ମାର୍ଗେନ ମର୍ତ୍ୟତ୍ୱଂ ହିତ୍ୱା ତେଜୋମୟୋ ଭବ ॥ ୧୫॥
ଯେନ ହତ୍ୱା ରଣେ ଶତ୍ରୂନ୍ସର୍ୱାନ୍କାମାନବାପ୍ସ୍ୟସି ।
ଭୁକ୍ତ୍ୱା ଭୂମଣ୍ଡଲେ ଚାନ୍ତେ ଶିବସାୟୁଜ୍ୟମାପ୍ସ୍ୟସି ॥ ୧୬॥
ସୂତ ଉବାଚ ॥
ଅଥ ପ୍ରଣମ୍ୟ ରାମସ୍ତଂ ଦଣ୍ଡବନ୍ମୁନିସତ୍ତମମ୍ ।
ଉବାଚ ଦୁଃଖନିର୍ମୁକ୍ତଃ ପ୍ରହୃଷ୍ଟେନାନ୍ତରାତ୍ମନା ॥ ୧୭॥
ଶ୍ରୀରାମ ଉବାଚ ॥
କୃତାର୍ଥୋଽହଂ ମୁନେ ଜାତୋ ବାଞ୍ଛିତାର୍ଥୋ ମମାଗତଃ ।
ପୀତାମ୍ବୁଧିଃ ପ୍ରସନ୍ନସ୍ତ୍ୱଂ ଯଦି ମେ କିମୁ ଦୁର୍ଲଭମ୍ ।
ଅତସ୍ତ୍ୱଂ ବିରଜାଂ ଦୀକ୍ଷାଂ ବ୍ରୂହି ମେ ମୁନିସତ୍ତମ ॥ ୧୮॥
ଅଗସ୍ତ୍ୟ ଉବାଚ ॥
ଶୁକ୍ଲପକ୍ଷେ ଚତୁର୍ଦଶ୍ୟାମଷ୍ଟମ୍ୟାଂ ବା ବିଶେଷତଃ ।
ଏକାଦଶ୍ୟାଂ ସୋମବାରେ ଆର୍ଦ୍ରାୟାଂ ବା ସମାରଭେତ୍ ॥ ୧୯॥
ଯଂ ବାୟୁମାହୁର୍ୟଂ ରୁଦ୍ରଂ ଯମଗ୍ନିଂ ପରମେଶ୍ୱରମ୍ ।
ପରାତ୍ପରତରଂ ଚାହୁଃ ପରାତ୍ପରତରଂ ଶିବମ୍ ॥ ୨୦॥
ବ୍ରହ୍ମଣୋ ଜନକଂ ବିଷ୍ଣୋର୍ୱହ୍ନେର୍ୱାୟୋଃ ସଦାଶିବମ୍ ।
ଧ୍ୟାତ୍ୱାଗ୍ନିନାଽବସଥ୍ୟାଗ୍ନିଂ ବିଶୋଧ୍ୟ ଚ ପୃଥକ୍ପୃଥକ୍ ॥ ୨୧॥
ପଞ୍ଚଭୂତାନି ସଂୟମ୍ୟ ଧ୍ୟାତ୍ୱା ଗୁଣବିଧିକ୍ରମାତ୍ ।
ମାତ୍ରାଃ ପଞ୍ଚ ଚତସ୍ରଶ୍ଚ ତ୍ରିମାତ୍ରାଦିସ୍ତତଃ ପରମ୍ ॥ ୨୨॥
ଏକମାତ୍ରମମାତ୍ରଂ ହି ଦ୍ୱାଦଶାନ୍ତଂ ବ୍ୟବସ୍ଥିତମ୍ ।
ସ୍ଥିତ୍ୟାଂ ସ୍ଥାପ୍ୟାମୃତୋ ଭୂତ୍ୱା ବ୍ରତଂ ପାଶୁପତଂ ଚରେତ୍ ॥ ୨୩॥
ଇଦଂ ବ୍ରତଂ ପାଶୁପତଂ କରିଷ୍ୟାମି ସମାସତଃ ।
ପ୍ରାତରେବଂ ତୁ ସଂକଲ୍ପ୍ୟ ନିଧାୟାଗ୍ନିଂ ସ୍ୱଶାଖୟା ॥ ୨୪॥
ଉପୋଷିତଃ ଶୁଚିଃ ସ୍ନାତଃ ଶୁକ୍ଲାମ୍ବରଧରଃ ସ୍ୱୟମ୍ ।
ଶୁକ୍ଲୟଜ୍ଞୋପବୀତଶ୍ଚ ଶୁକ୍ଲମାଲ୍ୟାନୁଲେପନଃ ॥ ୨୫॥
ଜୁହୁୟାଦ୍ୱିରଜାମନ୍ତ୍ରୈଃ ପ୍ରାଣାପାନାଦିଭିସ୍ତତଃ ।
ଅନୁବାକାନ୍ତମେକାଗ୍ରଃ ସମିଦାଜ୍ୟଚରୂନ୍ପୃଥକ୍ ॥ ୨୬॥
ଆତ୍ମନ୍ୟଗ୍ନିଂ ସମାରୋପ୍ୟ ଯାତେ ଅଗ୍ନେତି ମଂତ୍ରତଃ ।
ଭସ୍ମାଦାୟାଗ୍ନିରିତ୍ୟାଦ୍ୟୈର୍ୱିମୃଜ୍ୟାଙ୍ଗାନି ସଂସ୍ପୃଶେତ୍ ॥ ୨୭॥
ଭସ୍ମଚ୍ଛନ୍ନୋ ଭବେଦ୍ୱିଦ୍ୱାନ୍ମହାପାତକସଂଭବୈଃ ।
ପାପୈର୍ୱିମୁଚ୍ୟତେ ସତ୍ୟଂ ମୁଚ୍ୟତେ ଚ ନ ସଂଶୟଃ ॥ ୨୮॥
ବୀର୍ୟମଗ୍ନେର୍ୟତୋ ଭସ୍ମ ବୀର୍ୟବାନ୍ଭସ୍ମସଂୟୁତଃ ।
ଭସ୍ମସ୍ନାନରତୋ ବିପ୍ରୋ ଭସ୍ମଶାୟୀ ଜିତେନ୍ଦ୍ରିୟଃ ॥ ୨୯॥
ସର୍ୱପାପବିନିର୍ମୁକ୍ତଃ ଶିବସାୟୁଜ୍ୟମାପ୍ନୁୟାତ୍ ।
ଏବଂ କୁରୁ ମହାଭାଗ ଶିବନାମସହସ୍ରକମ୍ ॥ ୩୦॥
ଇଦଂ ତୁ ସମ୍ପ୍ରଦାସ୍ୟାମି ତେନ ସର୍ୱାର୍ଥମାପ୍ସ୍ୟସି ।
ସୂତ ଉବାଚ ॥
ଇତ୍ୟୁକ୍ତ୍ୱା ପ୍ରଦଦୌ ତସ୍ମୈ ଶିବନାମସହସ୍ରକମ୍ ॥ ୩୧॥
ବେଦସାରାଭିଧଂ ନିତ୍ୟଂ ଶିବପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷକାରକମ୍ ।
ଉକ୍ତଂ ଚ ତେନ ରାମ ତ୍ୱଂ ଜପ ନିତ୍ୟଂ ଦିବାନିଶମ୍ ॥ ୩୨॥
ତତଃ ପ୍ରସନ୍ନୋ ଭଗବାନ୍ମହାପାଶୁପତାସ୍ତ୍ରକମ୍ ।
ତୁଭ୍ୟଂ ଦାସ୍ୟତି ତେନ ତ୍ୱଂ ଶତ୍ରୂନ୍ହତ୍ୱାଽଽପ୍ସ୍ୟସି ପ୍ରିୟାମ୍ ॥ ୩୩॥
ତସ୍ୟୈବାସ୍ତ୍ରସ୍ୟ ମାହାତ୍ମ୍ୟାତ୍ସମୁଦ୍ରଂ ଶୋଷୟିଷ୍ୟସି ।
ସଂହାରକାଲେ ଜଗତାମସ୍ତ୍ରଂ ତତ୍ପାର୍ୱତୀପତେଃ ॥ ୩୪॥
ତଦଲାଭେ ଦାନବାନାଂ ଜୟସ୍ତବ ସୁଦୁର୍ଲଭଃ ।
ତସ୍ମାଲ୍ଲବ୍ଧଂ ତଦେବାସ୍ତ୍ରଂ ଶରଣଂ ଯାହି ଶଂକରମ୍ ॥ ୩୫॥
ଇତି ଶ୍ରୀପଦ୍ମପୁରାଣେ ଉପରିଭାଗେ ଶିବଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ
ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗଶାସ୍ତ୍ରେ ଶିବରାଘବସଂବାଦେ
ବିରଜାଦୀକ୍ଷାନିରୂପଣଂ ନାମ ତୃତୀୟୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୩ ॥
ଅଥ ଚତୁର୍ଥୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥
ସୂତ ଉବାଚ ॥
ଏବମୁକ୍ତ୍ୱା ମୁନିଶ୍ରେଷ୍ଠ ଗତେ ତସ୍ମିନ୍ନିଜାଶ୍ରମମ୍ ।
ଅଥ ରାମଗିରୌ ରାମସ୍ତସ୍ମିନ୍ଗୋଦାବରୀତଟେ ॥ ୧॥
ଶିବଲିଙ୍ଗଂ ପ୍ରତିଷ୍ଠାପ୍ୟ କୃତ୍ୱା ଦୀକ୍ଷାଂ ଯଥାବିଧି ।
ଭୂତିଭୂଷିତସର୍ୱାଙ୍ଗୋ ରୁଦ୍ରାକ୍ଷାଭରଣୈର୍ୟୁତଃ ॥ ୨॥
ଅଭିଷିଚ୍ୟ ଜଲୈଃ ପୁଣ୍ୟୈର୍ଗୌତମୀସିନ୍ଧୁସଂଭବୈଃ ।
ଅର୍ଚୟିତ୍ୱା ବନ୍ୟପୁଷ୍ପୈସ୍ତଦ୍ୱଦ୍ୱନ୍ୟଫଲୈରପି ॥ ୩॥
ଭସ୍ମଚ୍ଛନ୍ନୋ ଭସ୍ମଶାୟୀ ବ୍ୟାଘ୍ରଚର୍ମାସନେ ସ୍ଥିତଃ ।
ନାମ୍ନାଂ ସହସ୍ରଂ ପ୍ରଜପନ୍ନକ୍ତଂଦିବମନନ୍ୟଧୀଃ ॥ ୪॥
ମାସମେକଂ ଫଲାହାରୋ ମାସଂ ପର୍ଣାଶନଃ ସ୍ଥିତଃ ।
ମାସମେକଂ ଜଲାହାରୋ ମାସଂ ଚ ପବନାଶନଃ ॥ ୫॥
ଶାନ୍ତୋ ଦାନ୍ତଃ ପ୍ରସନ୍ନାତ୍ମା ଧ୍ୟାୟନ୍ନେବଂ ମହେଶ୍ୱରମ୍ ।
ହୃତ୍ପଙ୍କଜେ ସମାସୀନମୁମାଦେହାର୍ଧଧାରିଣମ୍ ॥ ୬॥
ଚତୁର୍ଭୁଜଂ ତ୍ରିନୟନଂ ବିଦ୍ୟୁତ୍ପିଙ୍ଗଜଟାଧରମ୍ ।
କୋଟିସୂର୍ୟପ୍ରତୀକାଶଂ ଚନ୍ଦ୍ରକୋଟିସୁଶୀତଲମ୍ ॥ ୭॥
ସର୍ୱାଭରଣସଂୟୁକ୍ତଂ ନାଗୟଜ୍ଞୋପବୀତିନମ୍ ।
ବ୍ୟାଘ୍ରଚର୍ମାମ୍ବରଧରଂ ବରଦାଭୟଧାରିଣମ୍ ॥ ୮॥
ବ୍ୟାଘ୍ରଚର୍ମୋତ୍ତରୀୟଂ ଚ ସୁରାସୁରନମସ୍କୃତମ୍ ।
ପଞ୍ଚବକ୍ତ୍ରଂ ଚନ୍ଦ୍ରମୌଲିଂ ତ୍ରିଶୂଲଡମରୂଧରମ୍ ॥ ୯॥
ନିତ୍ୟଂ ଚ ଶାଶ୍ୱତଂ ଶୁଦ୍ଧଂ ଧ୍ରୁବମକ୍ଷରମବ୍ୟଯମ୍ ।
ଏବଂ ନିତ୍ୟଂ ପ୍ରଜପତୋ ଗତଂ ମାସଚତୁଷ୍ଟୟମ୍ ॥ ୧୦॥
ଅଥ ଜାତୋ ମହାନାଦଃ ପ୍ରଲୟାମ୍ବୁଦଭୀଷଣଃ ।
ସମୁଦ୍ରମଥନୋଦ୍ଭୂତମନ୍ଦରାବନିଭୃଦ୍ଧ୍ୱନିଃ ॥ ୧୧॥
ରୁଦ୍ରବାଣାଗ୍ନିସଂଦୀପ୍ତଭ୍ରଶ୍ୟତ୍ତ୍ରିପୁରବିଭ୍ରମଃ ।
ତମାକର୍ଣ୍ୟାଥ ସଂଭ୍ରାନ୍ତୋ ଯାବତ୍ପଶ୍ୟତି ପୁଷ୍କରମ୍ ॥ ୧୨॥
ତାବଦେବୋ ମହାତେଜୋ ସମସ୍ୟାସୀତ୍ପୁରୋ ଦ୍ୱିଜାଃ ।
ତେଜସା ତେନ ସଂଭ୍ରାନ୍ତୋ ନାପଶ୍ୟତ୍ସ ଦିଶୋ ଦଶ ॥ ୧୩॥
ଅନ୍ଧୀକୃତେକ୍ଷଣସ୍ତୂର୍ଣଂ ମୋହଂ ଯାତୋ ନୃପାତ୍ମଜଃ ।
ବିଚିନ୍ତ୍ୟ ତର୍କୟାମାସ ଦୈତ୍ୟମାୟାଂ ଦ୍ୱିଜେଶ୍ୱରାଃ ॥ ୧୪॥
ଅଥୋତ୍ଥାୟ ମହାବୀରଃ ସଜ୍ଜଂ କୃତ୍ୱା ସ୍ୱକଂ ଧନୁଃ ।
ଅବିଧ୍ୟନ୍ନିଶିତୈର୍ବାଣୈର୍ଦିବ୍ୟାସ୍ତ୍ରୈରଭିମନ୍ତ୍ରିତୈଃ ॥ ୧୫॥
ଆଗ୍ନେୟଂ ବାରୁଣଂ ସୌମ୍ୟଂ ମୋହନଂ ସୌରପାର୍ୱତମ୍ ।
ବିଷ୍ଣୁଚକ୍ରଂ ମହାଚକ୍ରଂ କାଲଚକ୍ରଂ ଚ ବୈଷ୍ଣବମ୍ ॥ ୧୬॥
ରୌଦ୍ରଂ ପାଶୁପତଂ ବ୍ରାହ୍ମଂ କୌବେରଂ କୁଲିଶାନିଲମ୍ ।
ଭାର୍ଗବାଦିବହୂନ୍ୟସ୍ତ୍ରାଣ୍ୟଯଂ ପ୍ରାୟୁଙ୍କ୍ତ ରାଘବଃ ॥ ୧୭॥
ତସ୍ମିଂସ୍ତେଜସି ଶସ୍ତ୍ରାଣି ଚାସ୍ତ୍ରାନ୍ୟସ୍ୟ ମହୀପତେଃ ।
ବିଲୀନାନି ମହାଭ୍ରସ୍ୟ କରକା ଇବ ନୀରଧୌ ॥ ୧୮॥
ତତଃ କ୍ଷଣେନ ଜଜ୍ୱାଲ ଧନୁସ୍ତସ୍ୟ କରଚ୍ଚ୍ୟୁତମ୍ ।
ତୂଣୀରଂ ଚାଙ୍ଗୁଲିତ୍ରାଣଂ ଗୋଧିକାପି ମହୀପତେ ॥ ୧୯॥
ତଦ୍ଦୃଷ୍ଟ୍ୱା ଲକ୍ଷ୍ମଣୋ ଭୀତଃ ପପାତ ଭୁବି ମୂର୍ଚ୍ଛିତଃ ।
ଅଥାକିଞ୍ଚିତ୍କରୋ ରାମୋ ଜାନୁଭ୍ୟାମବନିଂ ଗତଃ ॥ ୨୦॥
ମୀଲିତାକ୍ଷୋ ଭୟାବିଷ୍ଟଃ ଶଂକରଂ ଶରଣଂ ଗତଃ ।
ସ୍ୱରେଣାପ୍ୟୁଚ୍ଚରନ୍ନୁଚ୍ଚୈଃ ଶଂଭୋର୍ନାମସହସ୍ରକମ୍ ॥ ୨୧॥
ଶିବଂ ଚ ଦଣ୍ଡବଦ୍ଭୂମୌ ପ୍ରଣନାମ ପୁନଃ ପୁନଃ ।
ପୁନଶ୍ଚ ପୂର୍ୱବଚ୍ଚାସୀଚ୍ଛବ୍ଦୋ ଦିଙ୍ମଣ୍ଡଲଂ ଗ୍ରସନ୍ ॥ ୨୨॥
ଚଚାଲ ବସୁଧା ଘୋରଂ ପର୍ୱତାଶ୍ଚ ଚକମ୍ପିରେ ।
ତତଃ କ୍ଷଣେନ ଶୀତାଂଶୁଶୀତଲଂ ତେଜ ଆପତତ୍ ॥ ୨୩॥
ଉନ୍ମୀଲିତାକ୍ଷୋ ରାମସ୍ତୁ ଯାବଦେତତ୍ପ୍ରପଶ୍ୟତି ।
ତାବଦ୍ଦଦର୍ଶ ବୃଷଭଂ ସର୍ୱାଲଂକାରସଂୟୁତମ୍ ॥ ୨୪॥
ପୀୟୂଷମଥନୋଦ୍ଭୂତନବନୀତସ୍ୟ ପିଣ୍ଡବତ୍ ।
ପ୍ରୋତସ୍ୱର୍ଣଂ ମରକତଚ୍ଛାୟଶୃଙ୍ଗଦ୍ୱୟାନ୍ୱିତମ୍ ॥ ୨୫॥
ନୀଲରତ୍ନେକ୍ଷଣଂ ହ୍ରସ୍ୱକଣ୍ଠକମ୍ବଲଭୂଷିତମ୍ ।
ରତ୍ନପଲ୍ୟାଣସଂୟୁକ୍ତଂ ନିବଦ୍ଧଂ ଶ୍ୱେତଚାମରୈଃ ॥ ୨୬॥
ଘଣ୍ଟିକାଘର୍ଘରୀଶବ୍ଦୈଃ ପୂରୟନ୍ତଂ ଦିଶୋ ଦଶ ।
ତତ୍ରାସୀନଂ ମହାଦେବଂ ଶୁଦ୍ଧସ୍ଫଟିକବିଗ୍ରହମ୍ ॥ ୨୭॥
କୋଟିସୂର୍ୟପ୍ରତୀକାଶଂ କୋଟିଶୀତାଂଶୁଶୀତଲମ୍।
ବ୍ୟାଘ୍ରଚର୍ମାମ୍ବରଧରଂ ନାଗୟଜ୍ଞୋପବୀତିନମ୍ ॥ ୨୮॥
ସର୍ୱାଲଂକାରସଂୟୁକ୍ତଂ ବିଦ୍ୟୁତ୍ପିଙ୍ଗଜଟାଧରମ୍ ।
ନୀଲକଣ୍ଠଂ ବ୍ୟାଘ୍ରଚର୍ମୋତ୍ତରୀୟଂ ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖରମ୍ ॥ ୨୯॥
ନାନାବିଧାୟୁଧୋଦ୍ଭାସିଦଶବାହୁଂ ତ୍ରିଲୋଚନମ୍ ।
ଯୁବାନଂ ପୁରୁଷଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦବିଗ୍ରହମ୍ ॥ ୩୦॥
ତତ୍ରୈବ ଚ ସୁଖାସୀନାଂ ପୂର୍ଣଚନ୍ଦ୍ରନିଭାନନାମ୍ ।
ନୀଲେନ୍ଦୀବରଦାମାଭାମୁଦ୍ୟନ୍ମରକତପ୍ରଭାମ୍ ॥ ୩୧॥
ମୁକ୍ତାଭରଣସଂୟୁକ୍ତାଂ ରାତ୍ରିଂ ତାରାଞ୍ଚିତାମିବ ।
ବିନ୍ଧ୍ୟକ୍ଷିତିଧରୋତ୍ତୁଙ୍ଗକୁଚଭାରଭରାଲସାମ୍ ॥ ୩୨॥
ସଦସତ୍ସଂଶୟାବିଷ୍ଟମଧ୍ୟଦେଶାନ୍ତରାମ୍ବରାମ୍ ।
ଦିବ୍ୟାଭରଣସଂୟୁକ୍ତାଂ ଦିବ୍ୟଗନ୍ଧାନୁଲେପନାମ୍ ॥ ୩୩॥
ଦିବ୍ୟମାଲ୍ୟାମ୍ବରଧରାଂ ନୀଲେନ୍ଦୀବରଲୋଚନାମ୍ ।
ଅଲକୋଦ୍ଭାସିବଦନାଂ ତାମ୍ବୂଲଗ୍ରାସଶୋଭିତାମ୍ ॥ ୩୪॥
ଶିବାଲିଙ୍ଗନସଂଜାତପୁଲକୋଦ୍ଭାସିବିଗ୍ରହାମ୍ ।
ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦରୂପାଢ୍ୟାଂ ଜଗନ୍ମାତରମମ୍ବିକାମ୍ ॥ ୩୫॥
ସୌନ୍ଦର୍ୟସାରସଂଦୋହାଂ ଦଦର୍ଶ ରଘୁନନ୍ଦନଃ ।
ସ୍ୱସ୍ୱବାହନସଂୟୁକ୍ତାନ୍ନାନାୟୁଧଲସତ୍କରାନ୍ ॥ ୩୬॥
ବୃହଦ୍ରଥନ୍ତରାଦୀନି ସାମାନି ପରିଗାୟତଃ ।
ସ୍ୱସ୍ୱକାନ୍ତାସମାୟୁକ୍ତାନ୍ଦିକ୍ପାଲାନ୍ପରିତଃ ସ୍ଥିତାନ୍ ॥ ୩୭॥
ଅଗ୍ରଗଂ ଗରୁଡାରୂଢଂ ଶଂଖଚକ୍ରଗଦାଧରମ୍ ।
କାଲାମ୍ବୁଦପ୍ରତୀକାଶଂ ବିଦ୍ୟୁତ୍କାନ୍ତ୍ୟା ଶ୍ରିୟା ଯୁତମ୍ ॥ ୩୮॥
ଜପନ୍ତମେକମନସା ରୁଦ୍ରାଧ୍ୟାୟଂ ଜନାର୍ଦନମ୍ ।
ପଶ୍ଚାଚ୍ଚତୁର୍ମୁଖଂ ଦେବଂ ବ୍ରହ୍ମାଣଂ ହଂସବାହନମ୍ ॥ ୩୯॥
ଚତୁର୍ୱକ୍ତ୍ରୈଶ୍ଚତୁର୍ୱେଦରୁଦ୍ରସୂକ୍ତୈର୍ମହେଶ୍ୱରମ୍ ।
ସ୍ତୁବନ୍ତଂ ଭାରତୀୟୁକ୍ତଂ ଦୀର୍ଘକୂର୍ଚଂ ଜଟାଧରମ୍ ॥ ୪୦॥
ଅଥର୍ୱଶିରସା ଦେବଂ ସ୍ତୁବନ୍ତଂ ମୁନିମଣ୍ଡଲମ୍ ।
ଗଙ୍ଗାଦିତଟିନୀୟୁକ୍ତମମ୍ବୁଧିଂ ନୀଲବିଗ୍ରହମ୍ ॥ ୪୧॥
ଶ୍ୱେତାଶ୍ୱତରମନ୍ତ୍ରେଣ ସ୍ତୁବନ୍ତଂ ଗିରିଜାପତିମ୍ ।
ଅନନ୍ତାଦିମହାନାଗାନ୍କୈଲାସଗିରିସନ୍ନିଭାନ୍ ॥ ୪୨॥
କୈବଲ୍ୟୋପନିଷତ୍ପାଠାନ୍ମଣିରତ୍ନବିଭୂଷିତାନ୍ ।
ସୁବର୍ଣବେତ୍ରହସ୍ତାଢ୍ୟଂ ନନ୍ଦିନଂ ପୁରତଃ ସ୍ଥିତମ୍ ॥ ୪୩॥
ଦକ୍ଷିଣେ ମୂଷକାରୂଢଂ ଗଣେଶଂ ପର୍ୱତୋପମମ୍ ।
ମୟୂରବାହନାରୂଢମୁତ୍ତରେ ଷଣ୍ମୁଖଂ ତଥା ॥ ୪୪॥
ମହାକାଲଂ ଚ ଚଣ୍ଡେଶଂ ପାର୍ଶ୍ୱୟୋର୍ଭୀଷଣାକୃତିମ୍ ।
କାଲାଗ୍ନିରୁଦ୍ରଂ ଦୂରସ୍ଥଂ ଜ୍ୱଲଦ୍ଦାବାଗ୍ନିସନ୍ନିଭମ୍ ॥ ୪୫॥
ତ୍ରିପାଦଂ କୁଟିଲାକାରଂ ନଟଦ୍ଭୃଙ୍ଗିରିଟିଂ ପୁରଃ ।
ନାନାବିକାରବଦନାନ୍କୋଟିଶଃ ପ୍ରମଥାଧିପାନ୍ ॥ ୪୬॥
ନାନାବାହନସଂୟୁକ୍ତଂ ପରିତୋ ମାତୃମଣ୍ଡଲମ୍ ।
ପଞ୍ଚାକ୍ଷରୀଜପାସକ୍ତାନ୍ସିଦ୍ଧବିଦ୍ୟାଧରାଦିକାନ୍ ॥ ୪୭॥
ଦିବ୍ୟରୁଦ୍ରକଗୀତାନି ଗାୟତ୍କିନ୍ନରବୃନ୍ଦକମ୍ ।
ତତ୍ର ତ୍ରୈୟମ୍ବକଂ ମନ୍ତ୍ରଂ ଜପଦ୍ଦ୍ୱିଜକଦମ୍ବକମ୍ ॥ ୪୮॥
ଗାୟନ୍ତଂ ବୀଣୟା ଗୀତଂ ନୃତ୍ୟନ୍ତଂ ନାରଦଂ ଦିବି ।
ନୃତ୍ୟତୋ ନାଟ୍ୟନୃତ୍ୟେନ ରମ୍ଭାଦୀନପ୍ସରୋଗଣାନ୍ ॥ ୪୯॥
ଗାୟଚ୍ଚିତ୍ରରଥାଦୀନାଂ ଗନ୍ଧର୍ୱାଣାଂ କଦମ୍ବକମ୍ ।
କମ୍ବଲାଶ୍ୱତରୌ ଶଂଭୁକର୍ଣଭୂଷଣତାଂ ଗତୌ ॥ ୫୦॥
ଗାୟନ୍ତୌ ପନ୍ନଗୌ ଗୀତଂ କପାଲଂ କମ୍ବଲଂ ତଥା ।
ଏବଂ ଦେବସଭାଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ୱା କୃତାର୍ଥୋ ରଘୁନନ୍ଦନଃ ॥ ୫୧॥
ହର୍ଷଗଦ୍ଗଦୟା ବାଚା ସ୍ତୁବନ୍ଦେବଂ ମହେଶ୍ୱରମ୍ ।
ଦିବ୍ୟନାମସହସ୍ରେଣ ପ୍ରଣନାମ ପୁନଃ ପୁନଃ ॥ ୫୨॥
ଇତି ଶ୍ରୀପଦ୍ମପୁରାଣେ ଉପରିଭାଗେ ଶିବଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ
ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗଶାସ୍ତ୍ରେ ଶିବରାଘବସଂବାଦେ
ଶିବପ୍ରାଦୁର୍ଭାବାଖ୍ୟଶ୍ଚତୁର୍ଥୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୪ ॥
ଅଥ ପଞ୍ହମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥
ସୂତ ଉବାଚ ॥
ଅଥ ପ୍ରାଦୁରଭୂତ୍ତତ୍ର ହିରଣ୍ମୟରଥୋ ମହାନ୍ ।
ଅନେକଦିବ୍ୟରତ୍ନାଂଶୁକିର୍ମୀରିତଦିଗନ୍ତରଃ ॥ ୧॥
ନଦ୍ୟୁପାନ୍ତିକପଙ୍କାଢ୍ୟମହାଚକ୍ରଚତୁଷ୍ଟୟଃ ।
ମୁକ୍ତାତୋରଣସଂୟୁକ୍ତଃ ଶ୍ୱେତଚ୍ଛତ୍ରଶତାବୃତଃ ॥ ୨॥
ଶୁଦ୍ଧହେମଖଲୀନାଢ୍ୟତୁରଙ୍ଗଗଣସଂୟୁତଃ ।
ଶୁକ୍ତାବିତାନବିଲସଦୂର୍ଧ୍ୱଦିବ୍ୟବୃଷଧ୍ୱଜଃ ॥ ୩॥
ମତ୍ତବାରଣିକାୟୁକ୍ତଃ ପଟ୍ଟତଲ୍ପୋପଶୋଭିତଃ ।
ପାରିଜାତତରୂଦ୍ଭୂତପୁଷ୍ପମାଲାଭିରଞ୍ଚିତଃ ॥ ୪॥
ମୃଗନାଭିସମୁଦ୍ଭୂତକସ୍ତୂରିମଦପଙ୍କିଲଃ ।
କର୍ପୂରାଗଧୂପୋତ୍ଥଗନ୍ଧାକୃଷ୍ଟମଧୁବ୍ରତଃ ॥ ୫॥
ସଂବର୍ତଘନଘୋଷାଢ୍ୟୋ ନାନାବାଦ୍ୟସମନ୍ୱିତଃ ।
ବୀଣାବେଣୁସ୍ୱନାସକ୍ତକିନ୍ନରୀଗଣସଂକୁଲଃ ॥ ୬॥
ଏବଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ୱା ରଥଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ବୃଷାଦୁତ୍ତୀର୍ୟ ଶଂକରଃ ।
ଅମ୍ବୟା ସହିତସ୍ତତ୍ର ପଟ୍ଟତଲ୍ପେଽବିଶତ୍ତଦା ॥ ୭॥
ନୀରାଜନୈଃ ସୁରସ୍ତ୍ରୀଣାଂ ଶ୍ୱେତଚାମରଚାଲନୈଃ ।
ଦିବ୍ୟବ୍ୟଜନପାତୈଶ୍ଚ ପ୍ରହୃଷ୍ଟୋ ନୀଲଲୋହିତଃ ॥ ୮॥
କ୍ୱଣତ୍କଙ୍କଣନିଧ୍ୱାନୈର୍ମଂଜୁମଞ୍ଜୀରସିଞ୍ଜିତୈଃ ।
ବୀଣାବେଣୁସ୍ୱନୈର୍ଗୀତୈଃ ପୂର୍ଣମାସୀଜ୍ଜଗତ୍ତ୍ରୟମ୍ ॥ ୯॥
ଶୁକକେକିକୁଲାରାବୈଃ ଶ୍ୱେତପାରାବତସ୍ୱନୈଃ ।
ଉନ୍ନିଦ୍ରଭୂଷାଫଣିନାଂ ଦର୍ଶନାଦେବ ବର୍ହିଣଃ ॥ ୧୦॥
ନନୃତୁର୍ଦର୍ଶୟନ୍ତଃ ସର୍ୱାଂଶ୍ଚନ୍ଦ୍ରକାନ୍କୋଟିସଂଖ୍ୟଯା ।
ପ୍ରଣମନ୍ତଂ ତତୋ ରାମମୁତ୍ଥାପ୍ୟ ବୃଷଭଧ୍ୱଜଃ ॥ ୧୧॥
ଆନିନାୟ ରଥଂ ଦିବ୍ୟଂ ପ୍ରହୃଷ୍ଟେନାନ୍ତରାତ୍ମନା ।
କମଣ୍ଡଲୁଜଲୈଃ ସ୍ୱଚ୍ଛୈଃ ସ୍ୱୟମାଚମ୍ୟ ଯତ୍ନତଃ ॥ ୧୨॥
ସମାଚମ୍ୟାଥ ପୁରତଃ ସ୍ୱାଂକେ ରାମମୁପାନୟତ୍ ।
ଅଥ ଦିବ୍ୟଂ ଧନୁସ୍ତସ୍ମୈ ଦଦୌ ତୂଣୀରମକ୍ଷୟମ୍ ॥ ୧୩॥
ମହାପାଶୁପତଂ ନାମ ଦିବ୍ୟମସ୍ତ୍ରଂ ଦଦୌ ତତଃ ।
ଉକ୍ତଶ୍ଚ ତେନ ରାମୋଽପି ସାଦରଂ ଚନ୍ଦ୍ରମୌଲିନା ॥ ୧୪॥
ଜଗନ୍ନାଶକରଂ ରୌଦ୍ରମୁଗ୍ରମସ୍ତ୍ରମିଦଂ ନୃପ ।
ଅତୋ ନେଦଂ ପ୍ରୟୋକ୍ତବ୍ୟଂ ସାମାନ୍ୟସମରାଦିକେ ॥ ୧୫॥
ଅନ୍ୟନ୍ନାସ୍ତି ପ୍ରତୀଘାତମେତସ୍ୟ ଭୁବନତ୍ରୟେ ।
ତସ୍ମାତ୍ପ୍ରାଣତ୍ୟଯେ ରାମ ପ୍ରୟୋକ୍ତବ୍ୟମୁପସ୍ଥିତେ ॥ ୧୬॥
ଅନ୍ୟଦୈତ୍ୟତ୍ପ୍ରୟୁକ୍ତଂ ତୁ ଜଗତ୍ସଂକ୍ଷୟକୃଦ୍ଭବେତ୍ ।
ଅଥାହୂୟ ସୁରଶ୍ରେଷ୍ଠାନ୍ ଲୋକପାଲାନ୍ମହେଶ୍ୱରଃ ॥ ୧୭॥
ଉଅବାଚ ପରମପ୍ରୀତଃ ସ୍ୱଂ ସ୍ୱମସ୍ତ୍ରଂ ପ୍ରୟଚ୍ଛତ ।
ରାଘବୋଽୟଂ ଚ ତୈରସ୍ତ୍ରୈ ରାବଣଂ ନିହନିଷ୍ୟତି ॥ ୧୮॥
ତସ୍ମୈ ଦେବୈରବଧ୍ୟତ୍ୱମିତି ଦତ୍ତୋ ବରୋ ମୟା ।
ତସ୍ମାଦ୍ୱାନରତାମେତ୍ୟ ଭବନ୍ତୋ ଯୁଦ୍ଧଦୁର୍ମଦାଃ ॥ ୧୯॥
ସାହାୟ୍ୟମସ୍ୟ କୁର୍ୱନ୍ତୁ ତେନ ସୁସ୍ଥା ଭବିଷ୍ୟଥ ।
ତଦାଜ୍ଞାଂ ଶିରସା ଗୃହ୍ୟ ସୁରାଃ ପ୍ରାଞ୍ଜଲୟସ୍ତଥା ॥ ୨୦॥
ପ୍ରଣମ୍ୟ ଚରଣୌ ଶଂଭୋଃ ସ୍ୱଂ ସ୍ୱମସ୍ତ୍ରଂ ଦଦୁର୍ମୁଦା ।
ନାରାୟଣାସ୍ତ୍ରଂ ଦୈତ୍ୟାରିରୈନ୍ଦ୍ରମସ୍ତ୍ରଂ ପୁରଂଦରଃ ॥ ୨୧॥
ବ୍ରହ୍ମାପି ବ୍ରହ୍ମଦଣ୍ଡାସ୍ତ୍ରମାଗ୍ନେୟାସ୍ତ୍ରଂ ଧନଂଜୟଃ ।
ଯାମ୍ୟଂ ଯମୋଽପି ମୋହାସ୍ତ୍ରଂ ରକ୍ଷୋରାଜସ୍ତଥା ଦଦୌ ॥ ୨୨॥
ବରୁଣୋ ବାରୁଣଂ ପ୍ରାଦାଦ୍ୱାୟବ୍ୟାସ୍ତ୍ରଂ ପ୍ରଭଞ୍ଜନଃ ।
କୌବେରଂ ଚ କୁବେରୋଽପି ରୌଦ୍ରମୀଶାନ ଏବ ଚ ॥ ୨୩॥
ସୌରମସ୍ତ୍ରଂ ଦଦୌ ସୂର୍ୟଃ ସୌମ୍ୟଂ ସୋମଶ୍ଚ ପାର୍ୱତମ୍ ।
ବିଶ୍ୱେଦେବା ଦଦୁସ୍ତସ୍ମୈ ବସବୋ ବାସବାଭିଧମ୍ ॥ ୨୪॥
ଅଥ ତୁଷ୍ଟଃ ପ୍ରଣମ୍ୟେଶଂ ରାମୋ ଦଶରଥାତ୍ମଜଃ ।
ପ୍ରାଞ୍ଜଲିଃ ପ୍ରଣତୋ ଭୂତ୍ୱା ଭକ୍ତିୟୁକ୍ତୋ ବ୍ୟଜିଜ୍ଞପତ୍ ॥ ୨୫॥
ଶ୍ରୀରାମ ଉବାଚ ॥
ଭଗବାନ୍ମାନୁଷେଣୈବ ନୋଲ୍ଲଙ୍ଘ୍ୟୋ ଲବଣାମ୍ବୁଧିଃ ।
ତତ୍ର ଲଙ୍କାଭିଧଂ ଦୁର୍ଗଂ ଦୁର୍ଜୟଂ ଦେବଦାନବୈଃ ॥ ୨୬॥
ଅନେକକୋଟୟସ୍ତତ୍ର ରାକ୍ଷସା ବଲବତ୍ତରାଃ ।
ସର୍ୱେ ସ୍ୱାଧ୍ୟାୟନିରତାଃ ଶିବଭକ୍ତା ଜିତେନ୍ଦ୍ରିୟାଃ ॥ ୨୭॥
ଅନେକମାୟାସଂୟୁକ୍ତା ବୁଦ୍ଧିମନ୍ତୋଽଗ୍ନିହୋତ୍ରିଣଃ ।
କଥମେକାକିନା ଜେୟା ମୟା ଭ୍ରାତ୍ରା ଚ ସଂୟୁଗେ ॥ ୨୮॥
ଶ୍ରୀମହାଦେବ ଉବାଚ ॥
ରାବଣସ୍ୟ ବଧେ ରାମ ରକ୍ଷସାମପି ମାରଣେ ।
ବିଚାରୋ ନ ତ୍ୱୟା କାର୍ୟସ୍ତସ୍ୟ କାଲୋଽୟମାଗତଃ ॥ ୨୯॥
ଅଧର୍ମେ ତୁ ପ୍ରବୃତ୍ତାସ୍ତେ ଦେବବ୍ରାହ୍ମଣପୀଡନେ ।
ତସ୍ମାଦାୟୁଃକ୍ଷୟଂ ଯାତଂ ତେଷାଂ ଶ୍ରୀରପି ସୁବ୍ରତ ॥ ୩୦॥
ରାଜସ୍ତ୍ରୀକାମନାସକ୍ତଂ ରାବଣଂ ନିହନିଷ୍ୟସି ।
ପାପାସକ୍ତୋ ରିପୁର୍ଜେତୁଃ ସୁକରଃ ସମରାଙ୍ଗଣେ ॥ ୩୧॥
ଅଧର୍ମେ ନିରତଃ ଶତ୍ରୁର୍ଭାଗ୍ୟେନୈବ ହି ଲଭ୍ୟତେ ।
ଅଧୀତଧର୍ମଶାସ୍ତ୍ରୋଽପି ସଦା ବେଦରତୋଽପି ବା ॥ ୩୨॥
ବିନାଶକାଲେ ସମ୍ପ୍ରାପ୍ତେ ଧର୍ମମାର୍ଗାଚ୍ଚ୍ୟୁତୋ ଭବେତ୍ ।
ପୀଡ୍ୟନ୍ତେ ଦେବତାଃ ସର୍ୱାଃ ସତତଂ ଯେନ ପାପିନା ॥ ୩୩॥
ବ୍ରାହ୍ମଣା ଋଷୟଶ୍ଚୈବ ତସ୍ୟ ନାଶଃ ସ୍ୱୟଂ ସ୍ଥିତଃ ।
କିଷ୍କିଂଧାନଗରେ ରାମ ଦେବାନାମଂଶସଂଭବାଃ ॥ ୩୪॥
ବାନରା ବହବୋ ଜାତା ଦୁର୍ଜୟା ବଲବତ୍ତରାଃ ।
ସାହାୟ୍ୟଂ ତେ କରିଷ୍ୟନ୍ତି ତୈର୍ବଧ୍ୱା ଚ ପୟୋନିଧିମ୍ ॥ ୩୫॥
ଅନେକଶୈଲସଂବଦ୍ଧେ ସେତୌ ଯାନ୍ତୁ ବଲୀମୁଖାଃ ।
ରାବଣଂ ସଗଣଂ ହତ୍ୱା ତାମାନୟ ନିଜାଂ ପ୍ରିୟାମ୍ ॥ ୩୬॥
ଶସ୍ତ୍ରୈର୍ୟୁଦ୍ଧେ ଜୟୋ ଯତ୍ର ତତ୍ରାସ୍ତ୍ରାଣି ନ ଯୋଜୟେତ୍ ।
ନିରସ୍ତ୍ରେଷ୍ୱଲ୍ପଶସ୍ତ୍ରେଷୁ ପଲାୟନପରେଷୁ ଚ ॥ ୩୭॥
ଅସ୍ତ୍ରାଣି ମୁଞ୍ଚନ୍ ଦିବ୍ୟାନି ସ୍ୱୟମେବ ବିନଶ୍ୟତି ।
ଅଥବା କିଂ ବହୂକ୍ତେନ ମୟୈବୋତ୍ପାଦିତଂ ଜଗତ୍ ॥ ୩୮॥
ମୟୈବ ପାଲ୍ୟତେ ନିତ୍ୟଂ ମୟା ସଂହ୍ରିୟତେଽପି ଚ ।
ଅହମେକୋ ଜଗନ୍ମୃତ୍ୟୁର୍ମୃତ୍ୟୋରପି ମହୀପତେ ॥ ୩୯॥
ଗ୍ରସେଽହମେବ ସକଲଂ ଜଗଦେତଚ୍ଚରାଚରମ୍ ।
ମମ ବକ୍ତ୍ରଗତାଃ ସର୍ୱେ ରାକ୍ଷସା ଯୁଦ୍ଧଦୁର୍ମଦାଃ ॥ ୪୦॥
ନିମିତ୍ତମାତ୍ରଂ ତ୍ୱଂ ଭୂୟାଃ କୀର୍ତିମାପ୍ସ୍ୟସି ସଂଗରେ ॥ ୪୧॥
ଇତି ଶ୍ରୀପଦ୍ମପୁରାଣେ ଉପରିଭାଗେ ଶିବଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ
ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗଶାସ୍ତ୍ରେ ଶିବରାଘବସଂବାଦେ
ରାମାୟ ବରପ୍ରଦାନଂ ନାମ ପଞ୍ଚମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୫ ॥
ଅଥ ଷଷ୍ଠୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥
ଶ୍ରୀରାମ ଉବାଚ ॥
ଭଗବନ୍ନତ୍ର ମେ ଚିତ୍ରଂ ମହଦେତତ୍ପ୍ରଜାୟତେ ।
ଶୁଦ୍ଧସ୍ଫଟିକସଂକାଶସ୍ତ୍ରିନେତ୍ରଶ୍ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖରଃ ॥ ୧॥
ମୂର୍ତସ୍ତ୍ୱଂ ତୁ ପରିଚ୍ଛିନ୍ନାକୃତିଃ ପୁରୁଷରୂପଧୃକ୍ ।
ଅମ୍ବୟା ସହିତୋଽତ୍ରୈବ ରମସେ ପ୍ରମଥୈଃ ସହ ॥ ୨॥
ତ୍ୱଂ କଥଂ ପଞ୍ଚଭୂତାଦି ଜଗଦେତଚ୍ଚରାଚରମ୍ ।
ତଦ୍ବ୍ରୂହି ଗିରିଜାକାନ୍ତ ମୟି ତେଽନୁଗ୍ରହୋ ଯଦି ॥ ୩॥
ଶ୍ରୀଭଗବାନୁବାଚ ॥
ସାଧୁ ପୃଷ୍ଟଂ ମହାଭାଗ ଦୁର୍ଜ୍ଞେୟମମରୈରପି।
ତତ୍ପ୍ରବକ୍ଷ୍ୟାମି ତେ ଭକ୍ତ୍ୟା ବ୍ରହ୍ମଚର୍ୟେଣ ସୁବ୍ରତ ॥ ୪॥
ପାରଂ ଯାସ୍ୟସ୍ୟନାୟାସାଦ୍ୟେନ ସଂସାରନୀରଧେଃ ।
ଦୃଶ୍ୟନ୍ତେ ପଞ୍ଚଭୂତାନି ଯେ ଚ ଲୋକାଶ୍ଚତୁର୍ଦଶ ॥ ୫॥
ସମୁଦ୍ରାଃ ସରିତୋ ଦେବା ରାକ୍ଷସା ଋଷୟସ୍ତଥା ।
ଦୃଶ୍ୟନ୍ତେ ଯାନି ଚାନ୍ୟାନି ସ୍ଥାବରାଣି ଚରାଣି ଚ ॥ ୬॥
ଗନ୍ଧର୍ୱାଃ ପ୍ରମଥା ନାଗାଃ ସର୍ୱେ ତେ ମଦ୍ୱିଭୂତୟଃ ।
ପୁରା ବ୍ରହ୍ମାଦୟୋ ଦେବା ଦ୍ରଷ୍ଟୁକାମା ମମାକୃତିମ୍ ॥ ୭॥
ମଂଦରଂ ପ୍ରୟଯୁଃ ସର୍ୱେ ମମ ପ୍ରିୟତରଂ ଗିରିମ୍ ।
ସ୍ତୁତ୍ୱା ପ୍ରାଞ୍ଜଲୟୋ ଦେବା ମାଂ ତଦା ପୁରତଃ ସ୍ଥିତାଃ ॥ ୮॥
ତାନ୍ଦୃଷ୍ଟ୍ୱାଥ ମୟା ଦେବାନ୍ ଲୀଲାକୁଲିତଚେତସଃ ।
ତେଷାମପହୃତଂ ଜ୍ଞାନଂ ବ୍ରହ୍ମାଦୀନାଂ ଦିବୌକସାମ୍ ॥ ୯॥
ଅଥ ତେଽପହୃତଜ୍ଞାନା ମାମାହୁଃ କୋ ଭବାନିତି ।
ଅଥାବ୍ରୁବମହଂ ଦେବାନହମେବ ପୁରାତନଃ ॥ ୧୦॥
ଆସଂ ପ୍ରଥମମେବାହଂ ବର୍ତାମି ଚ ସୁରେଶ୍ୱରାଃ ।
ଭବିଷ୍ୟାମି ଚ ଲୋକେଽସ୍ମିନ୍ମତ୍ତୋ ନାନ୍ୟସ୍ତି କଶ୍ଚନ ॥ ୧୧॥
ବ୍ୟତିରିକ୍ତଂ ଚ ମତ୍ତୋଽସ୍ତି ନାନ୍ୟତ୍କିଞ୍ଚିତ୍ସୁରେଶ୍ୱରାଃ ।
ନିତ୍ୟୋଽନିତ୍ୟୋଽହମନଘୋ ବ୍ରହ୍ମଣାଂ ବ୍ରହ୍ମଣସ୍ପତିଃ ॥ ୧୨॥
ଦକ୍ଷିଣାଞ୍ଚ ଉଦଞ୍ଚୋଽହଂ ପ୍ରାଞ୍ଚଃ ପ୍ରତ୍ୟଞ୍ଚ ଏବ ଚ ।
ଅଧଶ୍ଚୋର୍ଧ୍ୱଂ ଚ ବିଦିଶୋ ଦିଶଶ୍ଚାହଂ ସୁରେଶ୍ୱରାଃ ॥ ୧୩॥
ସାବିତ୍ରୀ ଚାପି ଗାୟତ୍ରୀ ସ୍ତ୍ରୀ ପୁମାନପୁମାନପି ।
ତ୍ରିଷ୍ଟୁବ୍ଜଗତ୍ୟନୁଷ୍ଟୁପ୍ ଚ ପଂକ୍ତିଶ୍ଛନ୍ଦସ୍ତ୍ରୟୀମୟଃ ॥ ୧୪॥
ସତ୍ୟୋଽହଂ ସର୍ୱଗଃ ଶାନ୍ତସ୍ତ୍ରେତାଗ୍ନିର୍ଗୌର୍ୟହଂ ଗୁରୁଃ ।
ଗୌର୍ୟହଂ ଗହ୍ୱରଂ ଚାହଂ ଦ୍ୟୌରହଂ ଜଗତାଂ ବିଭୁଃ ॥ ୧୫॥
ଜ୍ୟେଷ୍ଠଃ ସର୍ୱସୁରଶ୍ରେଷ୍ଠୋ ବରିଷ୍ଠୋଽହମପାଂପତିଃ ।
ଆର୍ୟୋଽହଂ ଭଗବାନୀଶସ୍ତେଜୋଽହଂ ଚାଦିରପ୍ୟହମ୍ ॥ ୧୬॥
ଋଗ୍ୱେଦୋଽହଂ ଯଜୁର୍ୱେଦଃ ସାମବେଦୋଽହମାତ୍ମଭୂଃ ।
ଅଥର୍ୱଣଶ୍ଚ ମନ୍ତ୍ରୋଽହଂ ତଥା ଚାଙ୍ଗିରସୋ ବରଃ ॥ ୧୭॥
ଇତିହାସପୁରାଣାନି କଲ୍ପୋଽହଂ କଲ୍ପବାନହମ୍ ।
ନାରାଶଂସୀ ଚ ଗାଥାହଂ ବିଦ୍ୟୋପନିଷଦୋଽସ୍ମ୍ୟହମ୍ ॥ ୧୮॥
ଶ୍ଲୋକାଃ ସୂତ୍ରାଣି ଚୈବାହମନୁବ୍ୟାଖ୍ୟାନମେବ ଚ ।
ବ୍ୟାଖ୍ୟାନାନି ପରା ବିଦ୍ୟା ଇଷ୍ଟଂ ହୁତମଥାହୁତିଃ ॥ ୧୯॥
ଦତ୍ତାଦତ୍ତମୟଂ ଲୋକଃ ପରଲୋକଽହମକ୍ଷରଃ ।
କ୍ଷରଃ ସର୍ୱାଣି ଭୂତାନି ଦାନ୍ତିଃ ଶାନ୍ତିରହଂ ଖଗଃ ॥ ୨୦॥
ଗୁହ୍ୟୋଽହଂ ସର୍ୱବେଦେଷୁ ଆରଣ୍ୟୋହମଜୋଽପ୍ୟହମ୍ ।
ପୁଷ୍କରଂ ଚ ପବିତ୍ରଂ ଚ ମଧ୍ୟଂ ଚାହମତଃ ପରମ୍ ॥ ୨୧॥
ବହିଶ୍ଚାହଂ ତଥା ଚାନ୍ତଃ ପୁରସ୍ତାଦହମବ୍ୟଯଃ ।
ଜ୍ୟୋତିଶ୍ଚାହଂ ତମଶ୍ଚାହଂ ତନ୍ମାତ୍ରାଣୀନ୍ଦ୍ରିୟାଣ୍ୟହମ୍ ॥ ୨୨॥
ବୁଦ୍ଧିଶ୍ଚାହମହଂକାରୋ ବିଷୟାଣ୍ୟହମେବ ହି ।
ବ୍ରହ୍ମା ବିଷ୍ଣୁର୍ମହେଶୋହମୁମା ସ୍କନ୍ଦୋ ବିନାୟକଃ ॥ ୨୩॥
ଇନ୍ଦ୍ରୋଽଗ୍ନିଶ୍ଚ ଯମଶ୍ଚାହଂ ନିରୃତିର୍ୱରୁଣୋଽନିଲଃ ।
କୁବେରୋଽହଂ ତଥେଶାନୋ ଭୂର୍ଭୁବଃ ସ୍ୱର୍ମହର୍ଜନଃ ॥ ୨୪॥
ତପଃ ସତ୍ୟଂ ଚ ପୃଥିବୀ ଚାପସ୍ତେଜୋଽନିଲୋଽପ୍ୟହମ୍ ।
ଆକାଶୋଽହଂ ରବିଃ ସୋମୋ ନକ୍ଷତ୍ରାଣି ଗ୍ରହାସ୍ତଥା ॥ ୨୫॥
ପ୍ରାଣଃ କାଲସ୍ତଥା ମୃତ୍ୟୁରମୃତଂ ଭୂତମପ୍ୟହମ୍ ।
ଭବ୍ୟଂ ଭବିଷ୍ୟତ୍କୃତ୍ସ୍ନଂ ଚ ବିଶ୍ୱଂ ସର୍ୱାତ୍ମକୋଽପ୍ୟହମ୍ ॥ ୨୬॥
ଓମାଦୌ ଚ ତଥା ମଧ୍ୟେ ଭୂର୍ଭୁବଃ ସ୍ୱସ୍ତଥୈବ ଚ ।
ତତୋଽହଂ ବିଶ୍ୱରୂପୋଽସ୍ମି ଶୀର୍ଷଂ ଚ ଜପତାଂ ସଦା ॥ ୨୭॥
ଅଶିତଂ ପାୟିତଂ ଚାହଂ କୃତଂ ଚାକୃତମପ୍ୟହମ୍ ।
ପରଂ ଚୈବାପରଂ ଚାହମହଂ ସର୍ୱପରାୟଣଃ ॥ ୨୮॥
ଅହଂ ଜଗଦ୍ଧିତଂ ଦିବ୍ୟମକ୍ଷରଂ ସୂକ୍ଷ୍ମମବ୍ୟଯମ୍ ।
ପ୍ରାଜାପତ୍ୟଂ ପବିତ୍ରଂ ଚ ସୌମ୍ୟମଗ୍ରାହ୍ୟମଗ୍ରିୟମ୍ ॥ ୨୯॥
ଅହମେବୋପସଂହର୍ତା ମହାଗ୍ରାସୌଜସାଂ ନିଧିଃ ।
ହୃଦି ଯୋ ଦେବତାତ୍ୱେନ ପ୍ରାଣତ୍ୱେନ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତଃ ॥ ୩୦॥
ଶିରଶ୍ଚୋତ୍ତରତୋ ଯସ୍ୟ ପାଦୌ ଦକ୍ଷିଣତସ୍ତଥା ।
ଯଶ୍ଚ ସର୍ୱୋତ୍ତରଃ ସାକ୍ଷାଦୋଙ୍କାରୋଽହଂ ତ୍ରିମାତ୍ରକଃ ॥ ୩୧॥
ଊର୍ଧ୍ୱଂ ଚୋନ୍ନାମହେ ଯସ୍ମାଦଧଶ୍ଚାପନୟାମ୍ୟହମ୍ ।
ତସ୍ମାଦୋଙ୍କାର ଏବାହମେକୋ ନିତ୍ୟଃ ସନାତନଃ ॥ ୩୨॥
ଋଚୋ ଯଜୂଂଷି ସାମାନି ଯୋ ବ୍ରହ୍ମା ଯଜ୍ଞକର୍ମଣି ।
ପ୍ରଣାମହେ ବ୍ରାହ୍ମଣେଭ୍ୟସ୍ତେନାହଂ ପ୍ରଣବୋ ମତଃ ॥ ୩୩॥
ସ୍ନେହୋ ଯଥା ମାଂସପିଣ୍ଡଂ ବ୍ୟାପ୍ନୋତି ବ୍ୟାପ୍ୟଯତ୍ୟପି ।
ସର୍ୱାନ୍ ଲୋକାନହଂ ତଦ୍ୱତ୍ସର୍ୱବ୍ୟାପୀ ତତୋଽସ୍ମ୍ୟହମ୍ ॥ ୩୪॥
ବ୍ରହ୍ମା ହରିଶ୍ଚ ଭଗବାନାଦ୍ୟନ୍ତଂ ନୋପଲବ୍ଧବାନ୍ ।
ତତୋଽନ୍ୟେ ଚ ସୁରା ଯସ୍ମାଦନନ୍ତୋଽହମିତୀରିତଃ ॥ ୩୫॥
ଗର୍ଭଜନ୍ମଜରାମୃତ୍ୟୁସଂସାରଭବସାଗରାତ୍ ।
ତାରୟାମି ଯତୋ ଭକ୍ତଂ ତସ୍ମାତ୍ତାରୋଽହମୀରିତଃ ॥ ୩୬॥
ଚତୁର୍ୱିଧେଷୁ ଦେହେଷୁ ଜୀବତ୍ୱେନ ବସାମ୍ୟହମ୍ ।
ସୂକ୍ଷ୍ମୋ ଭୂତ୍ୱା ଚ ହୃଦ୍ଦେଶେ ଯତ୍ତତ୍ସୂକ୍ଷ୍ମଂ ପ୍ରକୀର୍ତିତଃ ॥ ୩୭॥
ମହାତମସି ମଗ୍ନେଭ୍ୟୋ ଭକ୍ତେଭ୍ୟୋ ଯତ୍ପ୍ରକାଶୟେ ।
ବିଦ୍ୟୁଦ୍ୱଦତୁଲଂ ରୂପଂ ତସ୍ମାଦ୍ୱିଦ୍ୟୁତମସ୍ମ୍ୟହମ୍ ॥ ୩୮॥
ଏକ ଏବ ଯତୋ ଲୋକାନ୍ ବିସୃଜାମି ସୃଜାମି ଚ ।
ବିବାସୟାମି ଗୃହ୍ଣାମି ତସ୍ମାଦେକୋଽହମୀଶ୍ୱରଃ ॥ ୩୯॥
ନ ଦ୍ୱିତୀୟୋ ଯତସ୍ତସ୍ଥେ ତୁରୀୟଂ ବ୍ରହ୍ମ ଯତ୍ସ୍ୱୟମ୍ ।
ଭୂତାନ୍ୟାତ୍ମନି ସଂହୃତ୍ୟ ଚୈକୋ ରୁଦ୍ରୋ ବସାମ୍ୟହମ୍ ॥ ୪୦॥
ସର୍ୱାଂଲ୍ଲୋକାନ୍ୟଦୀଶେହମୀଶିନୀଭିଶ୍ଚ ଶକ୍ତିଭିଃ ।
ଈଶାନମସ୍ୟ ଜଗତଃ ସ୍ୱର୍ଦୃଶଂ ଚକ୍ଷୁରୀଶ୍ୱରମ୍ ॥ ୪୧॥
ଈଶାନଶ୍ଚାସ୍ମି ଜଗତାଂ ସର୍ୱେଷାମପି ସର୍ୱଦା ।
ଈଶାନଃ ସର୍ୱବିଦ୍ୟାନାଂ ଯଦୀଶାନସ୍ତତୋଽସ୍ମ୍ୟହମ୍ ॥ ୪୨॥
ସର୍ୱଭାବାନ୍ନିରୀକ୍ଷେଽହମାତ୍ମଜ୍ଞାନଂ ନିରୀକ୍ଷୟେ ।
ଯୋଗଂ ଚ ଗମୟେ ତସ୍ମାଦ୍ଭଗବାନ୍ମହତୋ ମତଃ ॥ ୪୩॥
ଅଜସ୍ରଂ ଯଚ୍ଚ ଗୃହ୍ଣାମି ବିସୃଜାମି ସୃଜାମି ଚ ।
ସର୍ୱାଂଲ୍ଲୋକାନ୍ୱାସୟାମି ତେନାହଂ ବୈ ମହେଶ୍ୱରଃ ॥ ୪୪॥
ମହତ୍ୟାତ୍ମଜ୍ଞାନୟୋଗୈଶ୍ୱର୍ୟେ ଯସ୍ତୁ ମହୀୟତେ ।
ସର୍ୱାନ୍ ଭାବାନ୍ ପରିତ୍ୟଜ୍ୟ ମହାଦେବଶ୍ଚ ସୋଽସ୍ମ୍ୟହମ୍ ॥ ୪୫॥
ଏଷୋଽସ୍ମି ଦେବଃ ପ୍ରଦିଶୋ ନୁ ସର୍ୱାଃ
ପୂର୍ୱୋ ହି ଜାତୋସ୍ମ୍ୟହମେବ ଗର୍ଭେ ।
ଅହଂ ହି ଜାତଶ୍ଚ ଜନିଷ୍ୟମାଣଃ
ପ୍ରତ୍ୟଗ୍ଜନସ୍ତିଷ୍ଠତି ସର୍ୱତୋମୁଖଃ ॥ ୪୬॥
ବିଶ୍ୱତଶ୍ଚକ୍ଷୁରୁତ ବିଶ୍ୱତୋମୁଖୋ
ବିଶ୍ୱତୋବାହୁରୁତ ବିଶ୍ୱତସ୍ପାତ୍ ।
ସଂବାହୁଭ୍ୟାଂ ଧମତି ସମ୍ପତତ୍ରୈ-
ର୍ଦ୍ୟାବାଭୂମୀ ଜନୟନ୍ଦେବ ଏକଃ ॥ ୪୭॥
ବାଲାଗ୍ରମାତ୍ରଂ ହୃଦୟସ୍ୟ ମଧ୍ୟେ
ବିଶ୍ୱଂ ଦେବଂ ଜାତବେଦଂ ବରେଣ୍ୟମ୍ ।
ମାମାତ୍ମସ୍ଥଂ ଯେଽନୁପଶ୍ୟନ୍ତି ଧୀରା-
ସ୍ତେଷାଂ ଶାନ୍ତିଃ ଶାଶ୍ୱତୀ ନେତରେଷାମ୍ ॥ ୪୮॥
ଅହଂ ଯୋନିମଧିତିଷ୍ଠାମି ଚୈକୋ
ମୟେଦଂ ପୂର୍ଣଂ ପଞ୍ଚବିଧଂ ଚ ସର୍ୱମ୍ ।
ମାମୀଶାନଂ ପୁରୁଷଂ ଦେବମୀଡ୍ୟଂ ବିଦିତ୍ୱା
ନିଚାୟ୍ୟେମାଂ ଶାନ୍ତିମତ୍ୟନ୍ତମେତି ॥ ୪୯॥
ପ୍ରାଣେଷ୍ୱନ୍ତର୍ମନସୋ ଲିଙ୍ଗମାହୁ-
ରସ୍ମିନ୍କ୍ରୋଧୋଉଆ ଚ ତୃଷ୍ଣା କ୍ଷମା ଚ ।
ତୃଷ୍ଣାଂ ହିତ୍ୱା ହେତୁଜାଲସ୍ୟ ମୂଲଂ
ବୁଦ୍ଧ୍ୟା ଚିତ୍ତଂ ସ୍ଥାପୟିତ୍ୱା ମୟୀହ ।
ଏବଂ ଯେ ମାଂ ଧ୍ୟାୟମାନା ଭଜଂତେ
ତେଷାଂ ଶାନ୍ତିଃ ଶାଶ୍ୱତୀ ନେତରେଷାମ୍ ॥ ୫୦॥
ଯତୋ ବାଚୋ ନିବର୍ତନ୍ତେ ଅପ୍ରାପ୍ୟ ମନସା ସହ ।
ଆନନ୍ଦଂ ବ୍ରହ୍ମ ମାଂ ଜ୍ଞାତ୍ୱା ନ ବିଭେତି କୁତଶ୍ଚନ ॥ ୫୧॥
ଶ୍ରୁତ୍ୱେତି ଦେବା ମଦ୍ୱାକ୍ୟଂ କୈବଲ୍ୟଜ୍ଞାନମୁତ୍ତମମ୍ ।
ଜପନ୍ତୋ ମମ ନାମାନି ମମ ଧ୍ୟାନପରାୟଣାଃ ॥ ୫୨॥
ସର୍ୱେ ତେ ସ୍ୱସ୍ୱଦେହାନ୍ତେ ମତ୍ସାୟୁଜ୍ୟଂ ଗତାଃ ପୁରା ।
ତତୋଽଗ୍ରେ ପରିଦୃଶ୍ୟନ୍ତେ ପଦାର୍ଥା ମଦ୍ୱିଭୂତୟଃ ॥ ୫୩॥
ମୟ୍ୟେବ ସକଲଂ ଜାତଂ ମୟି ସର୍ୱଂ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତମ୍ ।
ମୟି ସର୍ୱଂ ଲୟଂ ଯାତି ତଦ୍ବ୍ରହ୍ମାଦ୍ୱୟମସ୍ମ୍ୟହମ୍ ॥ ୫୪॥
ଅଣୋରଣୀୟାନହମେବ ତଦ୍ୱ-
ନ୍ମହାନହଂ ବିଶ୍ୱମହଂ ବିଶୁଦ୍ଧଃ ।
ପୁରାତନୋଽହଂ ପୁରୁଷୋଽହମୀଶୋ
ହିରଣ୍ମୟୋଽହଂ ଶିବରୂପମସ୍ମି ॥ ୫୫॥
ଅପାଣିପାଦୋଽହମଚିନ୍ତ୍ୟଶକ୍ତିଃ
ପଶ୍ୟାମ୍ୟଚକ୍ଷୁଃ ସ ଶୃଣୋମ୍ୟକର୍ଣଃ ।
ଅହଂ ବିଜାନାମି ବିବିକ୍ତରୂପୋ
ନ ଚାସ୍ତି ବେତ୍ତା ମମ ଚିତ୍ସଦାହମ୍ ॥ ୫୬॥
ବେଦୈରଶେଷୈରହମେବ ବେଦ୍ୟୋ
ବେଦାନ୍ତକୃଦ୍ୱେଦବିଦେବ ଚାହମ୍ ।
ନ ପୁଣ୍ୟପାପେ ମମ ନାସ୍ତି ନାଶୋ
ନ ଜନ୍ମ ଦେହେନ୍ଦ୍ରିୟବୁଦ୍ଧିରସ୍ତି ॥ ୫୭॥
ନ ଭୂମିରାପୋ ନ ଚ ବହ୍ନିରସ୍ତି
ନ ଚାନିଲୋ ମେଽସ୍ତି ନ ମେ ନଭଶ୍ଚ ।
ଏବଂ ବିଦିତ୍ୱା ଏବଂ ମାଂ ତତ୍ତ୍ୱତୋ ବେତ୍ତି ଯସ୍ତୁ ରାମ ମହାମ୍ତେ
ପରମାତ୍ମରୂପଂ
ଗୁହାଶୟଂ ନିଷ୍କଲମଦ୍ୱିତୀୟମ୍॥ ୫୮॥
ସମସ୍ତସାକ୍ଷିଂ ସଦସଦ୍ୱିହୀନଃ
ପ୍ରୟାତି ଶୁଦ୍ଧଂ ପର୍ମାତ୍ମରୂପମ୍ ॥ ୫୯॥
ଏବଂ ମାଂ ତତ୍ତ୍ୱତୋ ବେତ୍ତି ଯସ୍ତୁ ରାମ ମହାମତେ ।
ସ ଏବ ନାନ୍ୟ ଲୋକେଷୁ କୈବଲ୍ୟଫଲମଶ୍ନୁତେ ॥ ୬୦॥
ଇତି ଶ୍ରୀପଦ୍ମପୁରାଣେ ଉପରିଭାଗେ ଶିବଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ
ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗଶାସ୍ତ୍ରେ ଶିବରାଘବସଂବାଦେ
ବିଭୂତିୟୋଗୋ ନାମ ଷଷ୍ଠୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୬ ॥
ଅଥ ସପ୍ତମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥
ଶ୍ରୀରାମ ଉବାଚ ॥
ଭଗବନ୍ୟନ୍ମୟା ପୃଷ୍ଟଂ ତତ୍ତଥୈବ ସ୍ଥିତଂ ବିଭୋ ।
ଅତ୍ରୋତ୍ତରଂ ମୟା ଲବ୍ଧଂ ତ୍ୱତ୍ତୋ ନୈବ ମହେଶ୍ୱର ॥ ୧॥
ପରିଚ୍ଛିନ୍ନପରୀମାଣେ ଦେହେ ଭଗବତସ୍ତବ ।
ଉତ୍ପତ୍ତିଃ ପଞ୍ଚଭୂତାନାଂ ସ୍ଥିତିର୍ୱା ବିଲୟଃ କଥମ୍ ॥ ୨॥
ସ୍ୱସ୍ୱାଧିକାରସଂବଦ୍ଧାଃ କଥଂ ନାମ ସ୍ଥିତାଃ ସୁରାଃ ।
ତେ ସର୍ୱେ କଥଂ ଦେବ ଭୁବନାନି ଚତୁର୍ଦଶ ॥ ୩॥
ତ୍ୱତ୍ତଃ ଶ୍ରୁତ୍ୱାପି ଦେବାତ୍ର ସଂଶୟୋ ମେ ମହାନଭୂତ୍ ।
ଅପ୍ରତ୍ୟାୟିତଚିତ୍ତସ୍ୟ ସଂଶୟଂ ଛେତ୍ତୁମର୍ହସି ॥ ୪॥
ଶ୍ରୀଭଗବାନୁବାଚ ॥
ବଟବୀଜେଽତିସୂକ୍ଷ୍ମେଽପି ମହାବଟତରୁର୍ୟଥା ।
ସର୍ୱଦାସ୍ତେଽନ୍ୟଥା ବୃକ୍ଷଃ କୁତ ଆୟାତି ତଦ୍ୱଦ ॥ ୫॥
ତଦ୍ୱନ୍ମମ ତନୌ ରାମ ଭୂତାନାମାଗତିର୍ଲୟଃ ।
ମହାସୈନ୍ଧବପିଣ୍ଡୋଽପି ଜଲେ କ୍ଷିପ୍ତୋ ବିଲୀୟତେ ॥ ୬॥
ନ ଦୃଶ୍ୟତେ ପୁନଃ ପାକାତ୍କୁତ ଆୟାତି ପୂର୍ୱବତ୍ ।
ପ୍ରାତଃପ୍ରାତର୍ୟଥାଽଽଲୋକୋ ଜାୟତେ ସୂର୍ୟମଣ୍ଡଲାତ୍ ॥ ୭॥
ଏବଂ ମତ୍ତୋ ଜଗତ୍ସର୍ୱଂ ଜାୟତେଽସ୍ତି ବିଲୀୟତେ ।
ମୟ୍ୟେବ ସକଲଂ ରାମ ତଦ୍ୱଜ୍ଜାନୀହି ସୁବ୍ରତ ॥ ୮॥
ଶ୍ରୀରାମ ଉବାଚ ॥
କଥିତେଽପି ମହାଭାଗ ଦିଗ୍ଜଡସ୍ୟ ଯଥା ଦିଶି ।
ନିବର୍ତତେ ଭ୍ରମୋ ନୈବ ତଦ୍ୱନ୍ମମ କରୋମି କିମ୍ ॥ ୯॥
ଶ୍ରୀଭଗବାନୁବାଚ ॥
ମୟି ସର୍ୱଂ ଯଥା ରାମ ଜଗଦେତଚ୍ଚରାଚରମ୍ ।
ବର୍ତତେ ତଦ୍ଦର୍ଶୟାମି ନ ଦ୍ରଷ୍ଟୁଂ କ୍ଷମତେ ଭବାନ୍ ॥ ୧୦॥
ଦିବ୍ୟଂ ଚକ୍ଷୁଃ ପ୍ରଦାସ୍ୟାମି ତୁଭ୍ୟଂ ଦଶରଥାତ୍ମଜ ।
ତେନ ପଶ୍ୟ ଭୟଂ ତ୍ୟକ୍ତ୍ୱା ମତ୍ତେଜୋମଣ୍ଡଲଂ ଧ୍ରୁବମ୍ ॥ ୧୧॥
ନ ଚର୍ମଚକ୍ଷୁଷା ଦ୍ରଷ୍ଟୁଂ ଶକ୍ୟତେ ମାମକଂ ମହଃ ।
ନରେଣ ବା ସୁରେଣାପି ତନ୍ମମାନୁଗ୍ରହଂ ବିନା ॥ ୧୨॥
ସୂତ ଉବାଚ ॥
ଇତ୍ୟୁକ୍ତ୍ୱା ପ୍ରଦଦୌ ତସ୍ମୈ ଦିବ୍ୟଂ ଚକ୍ଷୁର୍ମହେଶ୍ୱରଃ ।
ଅଥାଦର୍ଶୟଦେତସ୍ମୈ ବକ୍ତ୍ରଂ ପାତାଲସଂନିଭମ୍ ॥ ୧୩॥
ବିଦ୍ୟୁତ୍କୋଟିପ୍ରଭଂ ଦୀପ୍ତମତିଭୀମଂ ଭୟାବହମ୍ ।
ତଦ୍ଦୃଷ୍ଟ୍ୱୈବ ଭୟାଦ୍ରାମୋ ଜାନୁଭ୍ୟାମବନିଂ ଗତଃ ॥ ୧୪॥
ପ୍ରଣମ୍ୟ ଦଣ୍ଡବଦ୍ଭୂମୌ ତୁଷ୍ଟାବ ଚ ପୁନଃ ପୁନଃ ।
ଅଥୋତ୍ଥାୟ ମହାବୀରୋ ଯାବଦେବ ପ୍ରପଶ୍ୟତି ॥ ୧୫॥
ବକ୍ତ୍ରଂ ପୁରଭିଦସ୍ତତ୍ର ଅନ୍ତର୍ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡକୋଟୟଃ ।
ଚଟକା ଇବ ଲକ୍ଷ୍ୟନ୍ତେ ଜ୍ୱାଲାମାଲାସମାକୁଲାଃ ॥ ୧୬॥
ମେରୁମନ୍ଦରବିନ୍ଧ୍ୟାଦ୍ୟା ଗିରୟଃ ସପ୍ତସାଗରାଃ ।
ଦୃଶ୍ୟନ୍ତେ ଚନ୍ଦ୍ରସୂର୍ୟାଦ୍ୟାଃ ପଞ୍ଚ ଭୂତାନି ତେ ସୁରାଃ ॥ ୧୭॥
ଅରଣ୍ୟାନି ମହାନାଗା ଭୁବନାନି ଚତୁର୍ଦଶ ।
ପ୍ରତିବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡମେବଂ ତଦ୍ଦୃଷ୍ଟ୍ୱା ଦଶରଥାତ୍ମଜଃ ॥ ୧୮॥
ସୁରାସୁରାଣାଂ ସଂଗ୍ରାମସ୍ତତ୍ର ପୂର୍ୱାପରାନପି ।
ବିଷ୍ଣୋର୍ଦଶାବତାରାଂଶ୍ଚ ତତ୍ତତ୍କର୍ମାଣ୍ୟପି ଦ୍ୱିଜାଃ ॥ ୧୯॥
ପରାଭବାଂଶ୍ଚ ଦେବାନାଂ ପୁରଦାହଂ ମହେଶିତୁଃ ।
ଉତ୍ପଦ୍ୟମାନାନୁତ୍ପନ୍ନାନ୍ସର୍ୱାନପି ବିନଶ୍ୟତଃ ॥ ୨୦॥
ଦୃଷ୍ଟ୍ୱା ରାମୋ ଭୟାବିଷ୍ଟଃ ପ୍ରଣନାମ ପୁନଃ ପୁନଃ ।
ଉତ୍ପନ୍ନତତ୍ତ୍ୱଜ୍ଞାନୋଽପି ବଭୂବ ରଘୁନନ୍ଦନଃ ॥ ୨୧॥
ଅଥୋପନିଷଦାଂ ସାରୈରର୍ଥୈସ୍ତୁଷ୍ଟାବ ଶଂକରମ୍ ॥ ୨୨॥
ଶ୍ରୀରାମ ଉବାଚ ॥
ଦେବ ପ୍ରପନ୍ନାର୍ତିହର ପ୍ରସୀଦ
ପ୍ରସୀଦ ବିଶ୍ୱେଶ୍ୱର ବିଶ୍ୱବନ୍ଦ୍ୟ ।
ପ୍ରସୀଦ ଗଙ୍ଗାଧର ଚନ୍ଦ୍ରମୌଲେ
ମାଂ ତ୍ରାହି ସଂସାରଭୟାଦନାଥମ୍ ॥ ୨୩॥
ତ୍ୱତ୍ତୋ ହି ଜାତଂ ଜଗଦେତଦୀଶ
ତ୍ୱୟ୍ୟେବ ଭୂତାନି ବସନ୍ତି ନିତ୍ୟମ୍ ।
ତ୍ୱୟ୍ୟେବ ଶଂଭୋ ବିଲୟଂ ପ୍ରୟାନ୍ତି
ଭୂମୌ ଯଥା ବୃକ୍ଷଲତାଦୟୋଽପି ॥ ୨୪॥
ବ୍ରହ୍ମେନ୍ଦ୍ର ରୁଦ୍ରାଶ୍ଚ ମରୁଦ୍ଗଣାଶ୍ଚ
ଗନ୍ଧର୍ୱୟକ୍ଷାଽସୁରସିଦ୍ଧସଙ୍ଘାଃ ।
ଗଙ୍ଗାଦି ନଦ୍ୟୋ ବରୁଣାଲୟାଶ୍ଚ
ବସନ୍ତି ଶୂଲିଂସ୍ତବ ବକ୍ତ୍ରୟଂତ୍ରେ ॥ ୨୫॥
ତ୍ୱନ୍ମାୟଯା କଲ୍ପିତମିନ୍ଦୁମୌଲେ
ତ୍ୱୟ୍ୟେବ ଦୃଶ୍ୟତ୍ୱମୁପୈତି ବିଶ୍ୱମ୍ ।
ଭ୍ରାନ୍ତ୍ୟା ଜନଃ ପଶ୍ୟତି ସର୍ୱମେତ-
ଚ୍ଛୁକ୍ତୌ ଯଥା ରୌପ୍ୟମହିଂ ଚ ରଜ୍ଜୌ ॥ ୨୬॥
ତେଜୋଭିରାପୂର୍ୟ ଜଗତ୍ସମସ୍ତଂ
ପ୍ରକାଶମାନଃ କୁରୁଷେ ପ୍ରକାଶମ୍ ।
ବିନା ପ୍ରକାଶଂ ତବ ଦେବଦେବ
ନ ଦୃଶ୍ୟତେ ବିଶ୍ୱମିଦଂ କ୍ଷଣେନ ॥ ୨୭॥
ଅଲ୍ପାଶ୍ରୟୋ ନୈବ ବୃହନ୍ତମର୍ଥଂ
ଧତ୍ତେଽଣୁରେକୋ ନ ହି ବିନ୍ଧ୍ୟଶୈଲମ୍ ।
ତ୍ୱଦ୍ୱକ୍ତ୍ରମାତ୍ରେ ଜଗଦେତଦସ୍ତି
ତ୍ୱନ୍ମାୟଯୈବେତି ବିନିଶ୍ଚିନୋମି ॥ ୨୮॥
ରଜ୍ଜୌ ଭୁଜଙ୍ଗୋ ଭୟଦୋ ଯଥୈବ
ନ ଜାୟତେ ନାସ୍ତି ନ ଚୈତି ନାଶମ୍ ।
ତ୍ୱନ୍ମାୟଯା କେବଲମାତ୍ରରୂପଂ
ତଥୈବ ବିଶ୍ୱଂ ତ୍ୱୟି ନୀଲକଣ୍ଠ ॥ ୨୯॥
ବିଚାର୍ୟମାଣେ ତବ ଯଚ୍ଛରୀର-
ମାଧାରଭାବଂ ଜଗତାମୁପୈତି ।
ତଦପ୍ୟଯଶ୍ୟଂ ମଦବିଦ୍ୟଯୈବ
ପୂର୍ଣଶ୍ଚିଦାନଦମୟୋ ଯତସ୍ତ୍ୱମ୍ ॥ ୩୦॥
ପୂଜେଷ୍ଟପୂର୍ତାଦିବରକ୍ରିୟାଣାଂ
ଭୋକ୍ତୁଃ ଫଲଂ ଯଚ୍ଛସି ବିଶ୍ୱମେବ ।
ମୃଷୈତଦେବଂ ବଚନଂ ପୁରାରେ
ତ୍ୱତ୍ତୋଽସ୍ତି ଭିନ୍ନଂ ନ ଚ କିଞ୍ଚିଦେବ ॥ ୩୧॥
ଅଜ୍ଞାନମୂଢା ମୁନୟୋ ବଦନ୍ତି
ପୂଜୋପଚାରାଦିବହିଃକ୍ରିୟାଭିଃ ।
ତୋଷଂ ଗିରୀଶୋ ଭଜତୀତି ମିଥ୍ୟା
କୁତସ୍ତ୍ୱମୂର୍ତସ୍ୟ ତୁ ଭୋଗଲିପ୍ସା ॥ ୩୨॥
କିଞ୍ଚିଦ୍ଦଲଂ ବା ଚୁଲକୋଦକଂ ବା
ଯସ୍ତ୍ୱଂ ମହେଶ ପ୍ରତିଗୃହ୍ୟ ଦତ୍ସେ ।
ତ୍ରୈଲୋକ୍ୟଲକ୍ଷ୍ମୀମପି ଯଜ୍ଜନେଭ୍ୟଃ
ସର୍ୱଂ ତ୍ୱବିଦ୍ୟାକୃତମେବ ମନ୍ୟେ ॥ ୩୩॥
ବ୍ୟାପ୍ନୋଷି ସର୍ୱା ବିଦିଶୋ ଦିଶଶ୍ଚ
ତ୍ୱଂ ବିଶ୍ୱମେକଃ ପୁରୁଷଃ ପୁରାଣଃ ।
ନଷ୍ଟେଽପି ତସ୍ମିଂସ୍ତବ ନାସ୍ତି ହାନି-
ର୍ଘଟେ ବିନଷ୍ଟେ ନଭସୋ ଯଥୈବ ॥ ୩୪॥
ଯଥୈକମାକାଶଗମର୍କବିମ୍ବଂ
କ୍ଷୁଦ୍ରେଷୁ ପାତ୍ରେଷୁ ଜଲାନ୍ୱିତେଷୁ ।
ଭଜତ୍ୟନେକପ୍ରତିବିମ୍ବଭାବଂ
ତଥା ତ୍ୱମନ୍ତଃକରଣେଷୁ ଦେବ ॥ ୩୫॥
ସଂସର୍ଜନେ ବାଽପ୍ୟବନେ ବିନାଶେ
ବିଶ୍ୱସ୍ୟ କିଞ୍ଚିତ୍ତବ ନାସ୍ତି କାର୍ୟମ୍ ।
ଅନାଦିଭିଃ ପ୍ରାଣଭୃତାମଦୃଷ୍ଟୈ-
ସ୍ତଥାପି ତତ୍ସ୍ୱପ୍ନବଦାତନୋଷି ॥ ୩୬॥
ସ୍ଥୂଲସ୍ୟ ସୂକ୍ଷ୍ମସ୍ୟ ଜଡସ୍ୟ ଭୋଗୋ
ଦେହସ୍ୟ ଶଂଭୋ ନ ଚିଦଂ ବିନାସ୍ତି ।
ଅତସ୍ତ୍ୱଦାରୋପଣମାତନୋତି
ଶ୍ରୁତିଃ ପୁରାରେ ସୁଖଦୁଃଖୟୋଃ ସଦା ॥ ୩୭॥
ନମଃ ସଚ୍ଚିଦାମ୍ଭୋଧିହଂସାୟ ତୁଭ୍ୟଂ
ନମଃ କାଲକାଲାୟ କାଲାତ୍ମକାୟ ।
ନମସ୍ତେ ସମସ୍ତାଘସଂହାରକର୍ତ୍ରେ
ନମସ୍ତେ ମୃଷାଚିତ୍ତବୃତ୍ତ୍ୟୈକଭୋକ୍ତ୍ରେ ॥ ୩୮॥
ସୂତ ଉବାଚ ॥
ଏବଂ ପ୍ରଣମ୍ୟ ବିଶ୍ୱେଶଂ ପୁରତଃ ପ୍ରାଞ୍ଜଲିଃ ସ୍ଥିତଃ ।
ବିସ୍ମିତଃ ପରମେଶାନଂ ଜଗାଦ ରଘୁନନ୍ଦନଃ ॥ ୩୯॥
ଶ୍ରୀରାମ ଉବାଚ ॥
ଉପସଂହର ବିଶ୍ୱାତ୍ମନ୍ୱିଶ୍ୱରୂପମିଦଂ ତବ ।
ପ୍ରତୀତଂ ଜଗଦୈକାତ୍ମ୍ୟଂ ଶଂଭୋ ଭବଦନୁଗ୍ରହାତ୍ ॥ ୪୦॥
ଶ୍ରୀଭଗବାନୁବାଚ ॥
ପଶ୍ୟ ରାମ ମହାବାହୋ ମତ୍ତୋ ନାନ୍ୟୋଽସ୍ତି କଶ୍ଚନ ॥ ୪୧॥
ସୂତ ଉବାଚ ॥
ଉତ୍ୟୁକ୍ତ୍ୱୈବୋପସଂଜହ୍ରେ ସ୍ୱଦେହେ ଦେବତାଦିକାନ୍ ।
ମୀଲିତାକ୍ଷଃ ପୁନର୍ହର୍ଷାଦ୍ୟାବଦ୍ରାମଃ ପ୍ରପଶ୍ୟତି ॥ ୪୨॥
ତାବଦେବ ଗିରେଃ ଶୃଙ୍ଗେ ବ୍ୟାଘ୍ରଚର୍ମୋପରି ସ୍ଥିତମ୍ ।
ଦଦର୍ଶ ପଞ୍ଚବଦନଂ ନୀଲକଣ୍ଠଂ ତ୍ରିଲୋଚନମ୍ ॥ ୪୩॥
ବ୍ୟାଘ୍ରଚର୍ମାମ୍ବରଧରଂ ଭୂତିଭୂଷିତବିଗ୍ରହମ୍ ।
ଫଣିକଙ୍କଣଭୂଷାଢ୍ୟଂ ନାଗୟଜ୍ଞୋପବୀତିନମ୍ ॥ ୪୪॥
ବ୍ୟାଘ୍ରଚର୍ମୋତ୍ତରୀୟଂ ଚ ବିଦ୍ୟୁତ୍ପିଙ୍ଗଜଟାଧରମ୍ ।
ଏକାକିନଂ ଚନ୍ଦ୍ରମୌଲିଂ ବରେଣ୍ୟମଭୟପ୍ରଦମ୍ ॥ ୪୫॥
ଚତୁର୍ଭୁଜଂ ଖଣ୍ଡପରଶୁଂ ମୃଗହସ୍ତଂ ଜଗତ୍ପତିମ୍ ।
ଅଥାଜ୍ଞୟା ପୁରସ୍ତସ୍ୟ ପ୍ରଣମ୍ୟୋପବିବେଶ ସଃ ॥ ୪୬॥
ଅଥାହ ରାମଂ ଦେବେଶୋ ଯଦ୍ୟତ୍ପ୍ରଷ୍ଟୁମଭୀଚ୍ଛସି ।
ତତ୍ସର୍ୱଂ ପୃଚ୍ଛ ରାମ ତ୍ୱଂ ମତ୍ତୋ ନାନ୍ୟୋଽସ୍ତି ତେ ଗୁରୁଃ ॥ ୪୭॥
ଇତି ଶ୍ରୀପଦ୍ମପୁରାଣେ ଉପରିଭାଗେ ଶିବଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ
ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗଶାସ୍ତ୍ରେ ଶିବରାଘବସଂବାଦେ
ବିଶ୍ୱରୂପଦର୍ଶନଂ ନାମ ସପ୍ତମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୭ ॥
ଅଥ ଅଷ୍ଟମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥
ଶ୍ରୀରାମ ଉବାଚ ॥
ପାଞ୍ଚଭୌତିକଦେହସ୍ୟ ଚୋତ୍ପତ୍ତିର୍ୱିଲୟଃ ସ୍ଥିତିଃ ।
ସ୍ୱରୂପଂ ଚ କଥଂ ଦେବ ଭଗବନ୍ୱକ୍ତୁମର୍ହସି ॥ ୧॥
ଶ୍ରୀରାମ ଉବାଚ ॥
ପାଞ୍ଚଭୌତିକଦେହସ୍ୟ ଚୋତ୍ପତ୍ତିର୍ୱିଲୟଃ ସ୍ଥିତିଃ ।
ସ୍ୱରୂପଂ ଚ କଥଂ ଦେବ ଭଗବନ୍ୱକ୍ତୁମର୍ହସି ॥ ୧॥
ଶ୍ରୀଭଗବାନୁବାଚ ॥
ପଞ୍ଚଭୂତୈଃ ସମାରବ୍ଧୋ ଦେହୋଽୟଂ ପାଞ୍ଚଭୌତିକଃ ।
ତତ୍ର ପ୍ରଦାନଂ ପୃଥିବୀ ଶେଷାଣାଂ ସହକାରିତା ॥ ୨॥
ଜରାୟୁଜୋଽଣ୍ଡଜଶ୍ଚୈବ ସ୍ୱେଦଜଶ୍ଚୋଦ୍ଭିଜସ୍ତଥା ।
ଏବଂ ଚତୁର୍ୱିଧଃ ପ୍ରୋକ୍ତୋ ଦେହୋଽୟଂ ପାଞ୍ଚଭୌତିକଃ ॥ ୩॥
ମାନସସ୍ତୁ ପରଃ ପ୍ରୋକ୍ତୋ ଦେବାନାମେବ ସଂସ୍ମୃତଃ ।
ତତ୍ର ବକ୍ଷ୍ୟେ ପ୍ରଥମତଃ ପ୍ରଧାନତ୍ୱାଜ୍ଜରାୟୁଜମ୍ ॥ ୪॥
ଶୁକ୍ରଶୋଣିତସଂଭୂତା ବୃତ୍ତିରେବ ଜରାୟୁଜଃ ।
ସ୍ତ୍ରୀଣାଂ ଗର୍ଭାଶୟେ ଶୁକ୍ରମୃତୁକାଲେ ବିଶେଦ୍ୟଦା ॥ ୫॥
ଯୋଷିତୋ ରଜସା ଯୁକ୍ତଂ ତଦେବ ସ୍ୟାଜ୍ଜରାୟୁଜମ୍ ।
ବାହୁଲ୍ୟାଦ୍ରଜସା ସ୍ତ୍ରୀ ସ୍ୟାଚ୍ଛୁକ୍ରାଧିକ୍ୟେ ପୁମାନ୍ଭବେତ୍ ॥ ୬॥
ଶୁକ୍ରଶୋଣିତୟୋଃ ସାମ୍ୟେ ଜାୟତେ ଚ ନପୁଂସକଃ ।
ଋତୁସ୍ନାତା ଭବେନ୍ନାରୀ ଚତୁର୍ଥେ ଦିବସେ ତତଃ ॥ ୭॥
ଋତୁକାଲସ୍ତୁ ନିର୍ଦିଷ୍ଟ ଆଷୋଡଶଦିନାବଧି ।
ତତ୍ରାୟୁଗ୍ମଦିନେ ସ୍ତ୍ରୀ ସ୍ୟାତ୍ପୁମାନ୍ୟୁଗ୍ମଦିନେ ଭବେତ୍ ॥ ୮॥
ଷୋଡଶେ ଦିବସେ ଗର୍ଭୋ ଜାୟତେ ଯଦି ସୁଭ୍ରୁବଃ ।
ଚକ୍ରବର୍ତୀ ଭବେଦ୍ରାଜା ଜାୟତେ ନାତ୍ର ସଂଶୟଃ ॥ ୯॥
ଋତୁସ୍ନାତା ଯସ୍ୟ ପୁଂସଃ ସାକାଙ୍କ୍ଷଂ ମୁଖମୀକ୍ଷତେ ।
ତଦାକୃତିର୍ଭବେଦର୍ଭସ୍ତତ୍ପଶ୍ୟେତ୍ସ୍ୱାମିନୋ ମୁଖମ୍ ॥ ୧୦॥
ଯାଽସ୍ତି ଚର୍ମାବୃତିଃ ସୂକ୍ଷ୍ମା ଜରାୟୁଃ ସା ନିଗଦ୍ୟତେ ।
ଶୁକ୍ରଶୋଣିତୟୋର୍ୟୋଗସ୍ତସ୍ମିନ୍ନେବ ଭବେଦ୍ୟତଃ ।
ତତ୍ର ଗର୍ଭୋ ଭବେଦ୍ୟସ୍ମାତ୍ତେନ ପ୍ରୋକ୍ତୋ ଜରାୟୁଜଃ ॥ ୧୧॥
ଅଣ୍ଡଜାଃ ପକ୍ଷିସର୍ପାଦ୍ୟାଃ ସ୍ୱେଦଜା ମଶକାଦୟଃ ।
ଉଦ୍ଭିଜ୍ଜାସ୍ତୃଣଗୁଲ୍ମାଦ୍ୟା ମାନସାଶ୍ଚ ସୁରର୍ଷୟଃ॥ ୧୨॥
ଜନ୍ମକର୍ମବଶାଦେବ ନିଷିକ୍ତଂ ସ୍ମରମନ୍ଦିରେ ।
ଶୁକ୍ରଂ ରଜଃସମାୟୁକ୍ତଂ ପ୍ରଥମେ ମାସି ତଦ୍ଦ୍ରବମ୍ ॥ ୧୩॥
ବୁଦ୍ବୁଦଂ କଲଲଂ ତସ୍ମାତ୍ତତଃ ପେଶୀ ଭବେଦିଦମ୍ ।
ପେଶୀଘନଂ ଦ୍ୱିତୀୟେ ତୁ ମାସି ପିଣ୍ଡଃ ପ୍ରଜାୟତେ ।୧୪॥
କରାଙ୍ଘ୍ରିଶୀର୍ଷକାଦୀନି ତୃତୀୟେ ସଂଭବନ୍ତି ହି ।
ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିଶ୍ଚ ଜୀବସ୍ୟ ଚତୁର୍ଥେ ମାସି ଜାୟତେ ॥ ୧୫॥
ତତଶ୍ଚଲତି ଗର୍ଭୋଽପି ଜନନ୍ୟା ଜଠରେ ସ୍ୱତଃ ।
ପୁତ୍ରଶ୍ଚେଦ୍ଦକ୍ଷିଣେ ପାର୍ଶ୍ୱେ କନ୍ୟା ବାମେ ଚ ତିଷ୍ଠତି ॥ ୧୬॥
ନପୁଂସକସ୍ତୂଦରସ୍ୟ ଭାଗେ ତିଷ୍ଠତି ମଧ୍ୟତଃ ।
ଅତୋ ଦକ୍ଷିଣପାର୍ଶ୍ୱେ ତୁ ଶେତେ ମାତା ପୁମାନ୍ୟଦି ॥ ୧୭॥
ଅଙ୍ଗପ୍ରତ୍ୟଙ୍ଗଭାଗାଶ୍ଚ ସୂକ୍ଷ୍ମାଃ ସ୍ୟୁର୍ୟୁଗପତ୍ତଦା ।
ବିହାୟ ଶ୍ମଶ୍ରୁଦନ୍ତାଦୀଞ୍ଜନ୍ମାନନ୍ତରସଂଭବାନ୍ ॥ ୧୮॥
ଚତୁର୍ଥେ ବ୍ୟକ୍ତତା ତେଷାଂ ଭାବାନାମପି ଜାୟତେ ।
ପୁଂସାଂ ସ୍ଥୈର୍ୟାଦୟୋ ଭାବା ଭୀରୁତ୍ୱାଦ୍ୟାସ୍ତୁ ଯୋଷିତାମ୍ ॥ ୧୯॥
ନପୁଂସକେ ଚ ତେ ମିଶ୍ରା ଭବନ୍ତି ରଘୁନନ୍ଦନ ।
ମାତୃଜଂ ଚାସ୍ୟ ହୃଦୟଂ ବିଷୟାନଭିକାଙ୍କ୍ଷତି ॥ ୨୦॥
ତତୋ ମାତୁର୍ମନୋଽଭୀଷ୍ଟଂ କୁର୍ୟାଦ୍ଗର୍ଭବିବୃଦ୍ଧୟେ ।
ତାଂ ଚ ଦ୍ୱିହୃଦୟାଂ ନାରୀମାହୁର୍ଦୌହୃଦିନୀଂ ତତଃ ॥ ୨୧॥
ଅଦାନାଦ୍ଦୌହୃଦାନାଂ ସ୍ୟୁର୍ଗର୍ଭସ୍ୟ ବ୍ୟଙ୍ଗତାଦୟଃ ।
ମାତୁର୍ୟଦ୍ୱିଷୟେ ଲୋଭସ୍ତଦାର୍ତୋ ଜାୟତେ ସୁତଃ ॥ ୨୨॥
ପ୍ରବୁଦ୍ଧଂ ପଞ୍ଚମେ ଚିତ୍ତଂ ମାଂସଶୋଣିତପୁଷ୍ଟତା ।
ଷଷ୍ଠେଽସ୍ଥିସ୍ନାୟୁନଖରକେଶଲୋମବିବିକ୍ତତା ॥ ୨୩॥
ବଲବର୍ଣୌ ଚୋପଚିତୌ ସପ୍ତମେ ତ୍ୱଙ୍ଗପୂର୍ଣତା ।
ପାଦାନ୍ତରିତହସ୍ତାଭ୍ୟାଂ ଶ୍ରୋତ୍ରରନ୍ଧ୍ରେ ପିଧାୟ ସଃ ॥ ୨୪॥
ଉଦ୍ୱିଗ୍ନୋ ଗର୍ଭସଂବାସାଦସ୍ତି ଗର୍ଭଲୟାନ୍ୱିତଃ ॥ ୨୫॥
ଆବିର୍ଭୂତପ୍ରବୋଧୋଽସୌ ଗର୍ଭଦୁଃଖାଦିସଂୟୁତଃ ।
ହା କଷ୍ଟମିତି ନିର୍ୱିଣ୍ଣଃ ସ୍ୱାତ୍ମାନଂ ଶୋଶୁଚୀତ୍ୟଥ ॥ ୨୬॥
ଅନୁଭୂତା ମହାସହ୍ୟାଃ ପୁରା ମର୍ମଚ୍ଛିଦୋଽସକୃତ୍ ।
କରଂଭବାଲୁକାସ୍ତପ୍ତାଶ୍ଚାଦହ୍ୟନ୍ତାସୁଖାଶୟାଃ ॥ ୨୭॥
ଜଠରାନଲସଂତପ୍ତପିତ୍ତାଖ୍ୟରସବିପ୍ଲୁଷଃ ।
ଗର୍ଭାଶୟେ ନିମଗ୍ନଂ ତୁ ଦହନ୍ତ୍ୟତିଭୃଶଂ ତୁ ମାମ୍ ॥ ୨୮॥
ଉଦର୍ୟକୃମିବକ୍ତ୍ରାଣି କୂଟଶାଲ୍ମଲିକଣ୍ଟକୈଃ ।
ତୁଲ୍ୟାନି ଚ ତୁଦନ୍ତ୍ୟାର୍ତଂ ପାର୍ଶ୍ୱାସ୍ଥିକ୍ରକଚାର୍ଦିତମ୍ ॥ ୨୯॥
ଗର୍ଭେ ଦୁର୍ଗନ୍ଧଭୂୟିଷ୍ଠେ ଜଠରାଗ୍ନିପ୍ରଦୀପିତେ ।
ଦୁଃଖଂ ମୟାପ୍ତଂ ଯତ୍ତସ୍ମାତ୍କନୀୟଃ କୁମ୍ଭପାକଜମ୍ ॥ ୩୦॥
ପୂୟାସୃକ୍ଶ୍ଲେଷ୍ମପାୟିତ୍ୱଂ ବାଗ୍ତାଶିତ୍ୱଂ ଚ ଯଦ୍ଭବେତ୍ ।
ଅଶୁଚୌ କୃମିଭାବଶ୍ଚ ତତ୍ପ୍ରାପ୍ତଂ ଗର୍ଭଶାୟିନା ॥ ୩୧॥
ଗର୍ଭଶୟ୍ୟାଂ ସମାରୁହ୍ୟ ଦୁଃଖଂ ଯାଦୃଙ୍ ମୟାପି ତତ୍ ।
ନାତିଶେତେ ମହାଦୁଃଖଂ ନିଃଶେଷନରକେଷୁ ତତ୍ ॥ ୩୨॥
ଏବଂ ସ୍ମରନ୍ପୁରା ପ୍ରାପ୍ତା ନାନାଜାତୀଶ୍ଚ ଯାତନାଃ ।
ମୋକ୍ଷୋପାୟମଭିଧ୍ୟାୟନ୍ୱର୍ତତେଽଭ୍ୟାସତତ୍ପରଃ ॥ ୩୩॥
ଅଷ୍ଟମେ ତ୍ୱକ୍ସୃତୀ ସ୍ୟାତାମୋଜସ୍ତେଜଶ୍ଚ ହୃଦ୍ଭବମ୍ ।
ଶୁଭ୍ରମାପୀତରକ୍ତଂ ଚ ନିମିତ୍ତଂ ଜୀବିତଂ ମତମ୍ ॥ ୩୪॥
ମାତରଂ ଚ ପୁନର୍ଗର୍ଭଂ ଚଞ୍ଚଲଂ ତତ୍ପ୍ରଧାବତି ।
ତତୋ ଜାତୋଽଷ୍ଟମେ ଗର୍ଭୋ ନ ଜୀବତ୍ୟୋଜସୋଜ୍ଝିତଃ ॥ ୩୫॥
କିଂଚିତ୍କାଲମବସ୍ଥାନଂ ସଂସ୍କାରାତ୍ପୀଡିତାଙ୍ଗବତ୍ ।
ସମୟଃ ପ୍ରସବସ୍ୟ ସ୍ୟାନ୍ମାସେଷୁ ନବମାଦିଷୁ ॥ ୩୬॥
ମାତୁରସ୍ରବହାଂ ନାଡୀମାଶ୍ରିତ୍ୟାନ୍ୱବତାରିତା ।
ନାଭିସ୍ଥନାଡୀ ଗର୍ଭସ୍ୟ ମାତ୍ରାହାରରସାବହ ।
ତେନ ଜୀବତି ଗର୍ଭୋଽପି ମାତ୍ରାହାରେଣ ପୋଷିତଃ ॥ ୩୭॥
ଅସ୍ଥିୟନ୍ତ୍ରବିନିଷ୍ପିଷ୍ଟଃ ପତିତଃ କୁକ୍ଷିବର୍ତ୍ମନା ।
ମେଦୋଽସୃଗ୍ଦିଗ୍ଧସର୍ୱାଙ୍ଗୋ ଜରାୟୁପୁଟସଂବୃତଃ ॥ ୩୮॥
ନିଷ୍କ୍ରାମନ୍ଭୃଶଦୁଃଖାର୍ତୋ ରୁଦନ୍ନୁଚ୍ଚୈରଧୋମୁଖଃ ।
ଯନ୍ତ୍ରାଦେବ ବିନିର୍ମୁକ୍ତଃ ପତତ୍ତ୍ୟୁତ୍ତାନଶାୟ୍ୟୁତ ॥ ୩୯॥
ଅକିଂଚିତ୍କସ୍ତଥା ବାଲୋ ମାଂସପେଶୀସମାସ୍ଥିତଃ ।
ଶ୍ୱମାର୍ଜାରାଦିଦଂଷ୍ଟ୍ରିଭ୍ୟୋ ରକ୍ଷ୍ୟତେ ଦଣ୍ଡପାଣିଭିଃ ॥ ୪୦॥
ପିତୃବଦ୍ରାକ୍ଷସଂ ବେତ୍ତି ମାତୃବଡ୍ଡାକିନୀମପି ।
ପୂୟଂ ପୟୋବଦଜ୍ଞାନାଦ୍ଦୀର୍ଘକଷ୍ଟଂ ତୁ ଶୈଶବମ୍ ॥ ୪୧॥
ଶ୍ଲେଷ୍ମଣା ପିହିତା ନାଡୀ ସୁଷୁମ୍ନା ଯାବଦେବ ହି ।
ବ୍ୟକ୍ତବର୍ଣଂ ଚ ବଚନଂ ତାବଦ୍ୱକ୍ତୁଂ ନ ଶକ୍ୟତେ ॥ ୪୨॥
ଅତ ଏବ ଚ ଗର୍ଭେଽପି ରୋଦିତୁଂ ନୈବ ଶକ୍ୟତେ ॥ ୪୩॥
ଦୃପ୍ତୋଽଥ ଯୌବନଂ ପ୍ରାପ୍ୟ ମନ୍ମଥଜ୍ୱରବିହ୍ୱଲଃ ।
ଗାୟତ୍ୟକସ୍ମାଦୁଚ୍ଚୈସ୍ତୁ ତଥା କସ୍ମାଚ୍ଚ ବଲ୍ଗତି ॥ ୪୪॥
ଆରୋହତି ତରୂନ୍ୱେଗାଚ୍ଛାନ୍ତାନୁଦ୍ୱେଜୟତ୍ୟପି ।
କାମକ୍ରୋଧମଦାନ୍ଧଃ ସନ୍ନ କାଂଶ୍ଚିଦପି ବୀକ୍ଷତେ ॥ ୪୫॥
ଅସ୍ଥିମାଂସଶିରାଲାୟା ବାମାୟା ମନ୍ମଥାଲୟେ ।
ଉତ୍ତାନପୂତିମଣ୍ଡୂକପାଟିତୋଦରସନ୍ନିଭେ ।
ଆସକ୍ତଃ ସ୍ମରବାଣାର୍ତ ଆତ୍ମନା ଦହ୍ୟତେ ଭୃଶମ୍ ॥ ୪୬॥
ଅସ୍ଥିମାଂସଶିରାତ୍ୱଗ୍ଭ୍ୟଃ କିମନ୍ୟଦ୍ୱର୍ତତେ ବପୁଃ ।
ବାମାନାଂ ମାୟଯା ମୂଢୋ ନ କିଂଚିଦ୍ୱୀକ୍ଷତେ ଜଗତ୍ ॥ ୪୭॥
ନିର୍ଗତେ ପ୍ରାଣପବନେ ଦେହୋ ହଂତ ମୃଗୀଦୃଶଃ ।
ଯଥାହି ଜାୟତେ ନୈବ ବୀକ୍ଷ୍ୟତେ ପଞ୍ଚଷୈର୍ଦିନୈଃ ॥ ୪୮॥
ମହାପରିଭବସ୍ଥାନଂ ଜରାଂ ପ୍ରାପ୍ୟାତିଦୁଃଖିତଃ ।
ଶ୍ଲେଷ୍ମଣା ପିହିତୋରସ୍କୋ ଜଗ୍ଧମନ୍ନଂ ନ ଜୀର୍ୟତି ॥ ୪୯॥
ସନ୍ନଦନ୍ତୋ ମନ୍ଦଦୃଷ୍ଟିଃ କଟୁତିକ୍ତକଷାୟଭୁକ୍ ।
ବାତଭୁଗ୍ନକଟିଗ୍ରୀବକରୋରୁଚରଣୋଽବଲଃ ॥ ୫୦॥
ଗଦାୟୁତସମାବିଷ୍ଟଃ ପରିତ୍ୟକ୍ତଃ ସ୍ୱବନ୍ଧୁଭିଃ ।
ନିଃଶୌଚୋ ମଲଦିଗ୍ଧାଙ୍ଗ ଆଲିଙ୍ଗିତବରୋଷିତଃ ॥ ୫୧॥
ଧ୍ୟାୟନ୍ନସୁଲଭାନ୍ଭୋଗାନ୍କେବଲଂ ବର୍ତତେ ଚଲଃ ।
ସର୍ୱେନ୍ଦ୍ରିୟକ୍ରିୟାଲୋପାଦ୍ଧସ୍ୟତେ ବାଲକୈରପି ॥ ୫୨॥
ତତୋ ମୃତିଜଦୁଃଖସ୍ୟ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତୋ ନୋପଲଭ୍ୟତେ ।
ଯସ୍ମାଦ୍ବିଭ୍ୟତି ଭୂତାନି ପ୍ରାପ୍ତାନ୍ୟପି ପରାଂ ରୁଜମ୍ ॥ ୫୩॥
ନୀୟତେ ମୃତ୍ୟୁନା ଜନ୍ତୁଃ ପରିଷ୍ୱକ୍ତୋଽପି ବନ୍ଧୁଭିଃ ।
ସାଗରାନ୍ତର୍ଜଲଗତୋ ଗରୁଡେନେବ ପନ୍ନଗଃ ॥ ୫୪॥
ହା କାନ୍ତେ ହା ଧନଂ ପୁତ୍ରାଃ କ୍ରନ୍ଦମାନଃ ସୁଦାରୁଣମ୍ ।
ମଣ୍ଡୂକ ଇବ ସର୍ପେଣ ମୃତ୍ୟୁନା ନୀୟତେ ନରଃ ॥ ୫୫॥
ମର୍ମସୂନ୍ମଥ୍ୟମାନେଷୁ ମୁଚ୍ୟମାନେଷୁ ସଂଧିଷୁ ।
ଯଦ୍ଦୁଃଖଂ ମ୍ରିୟମାଣସ୍ୟ ସ୍ମର୍ୟତାଂ ତନ୍ମୁମୁକ୍ଷୁଭିଃ ॥ ୫୬॥
ଦୃଷ୍ଟାବାକ୍ଷିପ୍ୟମାଣାୟାଂ ସଂଜ୍ଞୟା ହ୍ରିୟମାଣୟା ।
ମୃତ୍ୟୁପାଶେନ ବଦ୍ଧସ୍ୟ ତ୍ରାତା ନୈବୋପଲଭ୍ୟତେ ॥ ୫୭॥
ସଂରୁଧ୍ୟମାନସ୍ତମସା ମଚ୍ଚିତ୍ତମିବାବିଶନ୍ ।
ଉପାହୂତସ୍ତଦା ଜ୍ଞାତୀନୀକ୍ଷତେ ଦୀନଚକ୍ଷୁଷା ॥ ୫୮॥
ଅୟଃ ପାଶେନ କାଲେନ ସ୍ନେହପାଶେନ ବନ୍ଧୁଭିଃ ।
ଆତ୍ମାନଂ କୃଷ୍ୟମାଣଂ ତଂ ବୀକ୍ଷତେ ପରିତସ୍ତଥା ॥ ୫୯॥
ହିକ୍କୟା ବାଧ୍ୟମାନସ୍ୟ ଶ୍ୱାସେନ ପରିଶୁଷ୍ୟତଃ ।
ମୃତ୍ୟୁନାକୃଷ୍ୟମାଣସ୍ୟ ନ ଖଲ୍ୱସ୍ତି ପରାୟଣମ୍ ॥ ୬୦॥
ସଂସାରୟନ୍ତ୍ରମାରୂଢୋ ଯମଦୂତୈରଧିଷ୍ଠିତଃ ।
କ୍ୱ ଯାସ୍ୟାମୀତି ଦୁଃଖାର୍ତଃ କାଲପାଶେନ ଯୋଜିତଃ ॥ ୬୧॥
କିଂ କରୋମି କ୍ୱ ଗଚ୍ଛାମି କିଂ ଗୃହ୍ଣାମି ତ୍ୟଜାମି କିମ୍ ।
ଇତି କର୍ତବ୍ୟତାମୂଢଃ କୃଚ୍ଛ୍ରାଦ୍ଦେହାତ୍ତ୍ୟଜତ୍ୟସୂନ୍ ॥ ୬୨॥
ଯାତନାଦେହସଂବଦ୍ଧୋ ଯମଦୂତୈରଧିଷ୍ଠିତାଃ ।
ଇତୋ ଗତ୍ୱାନୁଭବତି ଯା ଯାସ୍ତା ଯମୟାତନାଃ ।
ତାସୁ ଯଲ୍ଲଭତେ ଦୁଃଖଂ ତଦ୍ୱକ୍ତୁଂ କ୍ଷମତେ କୁତଃ ॥ ୬୩॥
କର୍ପୂରଚନ୍ଦନାଦ୍ୟୈସ୍ତୁ ଲିପ୍ୟତେ ସତତଂ ହି ଯତ୍ ।
ଭୂଷଣୈର୍ଭୂଷ୍ୟତେ ଚିତ୍ରୈଃ ସୁବସ୍ତ୍ରୈଃ ପରିବାର୍ୟତେ ॥ ୬୪॥
ଅସ୍ପୃଶ୍ୟଂ ଜାୟତେଽପ୍ରେକ୍ଷ୍ୟଂ ଜୀବତ୍ୟକ୍ତଂ ସଦା ବପୁଃ ।
ନିଷ୍କାସୟନ୍ତି ନିଲୟାତ୍କ୍ଷଣଂ ନ ସ୍ଥାପୟନ୍ତ୍ୟପି ॥ ୬୫॥
ଦହ୍ୟତେ ଚ ତତଃ କାଷ୍ଠୈସ୍ତଦ୍ଭସ୍ମ କ୍ରିୟତେ କ୍ଷଣାତ୍ ।
ଭକ୍ଷ୍ୟତେ ବା ସୃଗାଲୈଶ୍ଚ ଗୃଧ୍ରକୁକ୍କରବାୟସୈଃ ।
ପୁନର୍ନ ଦୃଶ୍ୟତେ ସୋଽଥ ଜନ୍ମକୋଟିଶତୈରପି ॥ ୬୬॥
ମାତା ପିତା ଗୁରୁଜନଃ ସ୍ୱଜନୋ ମମେତି
ମାୟୋପମେ ଜଗତି କସ୍ୟ ଭବେତ୍ପ୍ରତିଜ୍ଞା ।
ଏକୋ ଯତୋ ବ୍ରଜତୋ କର୍ମପୁରଃସରୋଽୟଂ
ବିଶ୍ରାମବୃକ୍ଷସଦୃଶଃ ଖଲୁ ଜୀବଲୋକଃ ॥ ୬୭॥
ସାୟଂ ସାୟଂ ବାସବୃକ୍ଷଂ ସମେତାଃ
ପ୍ରାତଃ ପ୍ରାତସ୍ତେନ ତେନ ପ୍ରୟାନ୍ତି ।
ତ୍ୟକ୍ତ୍ୱାନ୍ୟୋନ୍ୟଂ ତଂ ଚ ବୃକ୍ଷଂ
ବିହଙ୍ଗା ଯଦ୍ୱତ୍ତଦ୍ୱଜ୍ଜ୍ଞାତୟୋଽଜ୍ଞାତୟଶ୍ଚ ॥ ୬୮॥
ମୃତିବୀଜଂ ଭବେଜ୍ଜନ୍ମ ଜନ୍ମବୀଜଂ ଭବେନ୍ମୃତିଃ ।
ଘଟୟନ୍ତ୍ରବଦଶ୍ରାନ୍ତୋ ବମ୍ଭ୍ରମୀତ୍ୟନିଶଂ ନରଃ ॥ ୬୯॥
ଗର୍ଭେ ପୁଂସଃ ଶୁକ୍ରପାତାଦ୍ୟଦୁକ୍ତଂ ମରଣାବଧି ।
ତଦେତସ୍ୟ ମହାବ୍ୟାଧେର୍ମତ୍ତୋ ନାନ୍ୟୋଽସ୍ତି ଭେଷଜମ୍ ॥ ୭୦॥
ଇତି ଶ୍ରୀପଦ୍ମପୁରାଣେ ଉପରିଭାଗେ ଶିବଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ
ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗଶାସ୍ତ୍ରେ ଶିବରାଘବସଂବାଦେ
ପିଣ୍ଡୋତ୍ପତ୍ତିକଥନଂ ନାମାଷ୍ଟମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୮ ॥
ଅଥ ନବମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥
ଶ୍ରୀଭଗବାନୁବାଚ ॥
ଦେହସ୍ୱରୂପଂ ବକ୍ଷ୍ୟାମି ଶ୍ରୁଣୁଷ୍ୱାବହିତୋ ନୃପ ।
ମତ୍ତୋ ହି ଜାୟତେ ବିଶ୍ୱଂ ମୟୈବୈତତ୍ପ୍ରଧାର୍ୟତେ ।
ମୟ୍ୟେବେଦମଧିଷ୍ଠାନେ ଲୀୟତେ ଶୁକ୍ତିରୌପ୍ୟବତ୍ ॥ ୧॥
ଅହଂ ତୁ ନିର୍ମଲଃ ପୂର୍ଣଃ ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦବିଗ୍ରହଃ ।
ଅସଂଗୋ ନିରହଂକାରଃ ଶୁଦ୍ଧଂ ବ୍ରହ୍ମ ସନାତନମ୍ ॥ ୨॥
ଅନାଦ୍ୟବିଦ୍ୟାୟୁକ୍ତଃ ସନ୍ ଜଗତ୍କାରଣତାଂ ବ୍ରଜେ ॥ ୩॥
ଅନିର୍ୱାଚ୍ୟା ମହାବିଦ୍ୟା ତ୍ରିଗୁଣା ପରିଣାମିନୀ ।
ରଜଃ ସତ୍ତ୍ୱଂ ତମଶ୍ଚେତି ତ୍ରିଗୁଣାଃ ପରିକୀର୍ତିତାଃ ॥ ୪॥
ସତ୍ତ୍ୱଂ ଶୁକ୍ଲଂ ସମାଦିଷ୍ଟଂ ସୁଖଜ୍ଞାନାସ୍ପଦଂ ନୃଣାମ୍ ।
ଦୁଃଖାସ୍ପଦଂ ରକ୍ତବର୍ଣଂ ଚଞ୍ଚଲଂ ଚ ରଜୋ ମତମ୍ ॥ ୫॥
ତମଃ କୃଷ୍ଣଂ ଜଡଂ ପ୍ରୋକ୍ତମୁଦାସୀନଂ ସୁଖାଦିଷୁ ॥ ୬॥
ଅତୋ ମମ ସମାୟୋଗାଚ୍ଛକ୍ତିଃ ସା ତ୍ରିଗୁଣାତ୍ମିକା ।
ଅଧିଷ୍ଠାନେ ତୁ ମୟ୍ୟେବ ଭଜତେ ବିଶ୍ୱରୂପତାମ୍ ।
ଶୁକ୍ତୌ ରଜତବଦ୍ରଜ୍ଜୌ ଭୁଜଙ୍ଗୋ ଯଦ୍ୱଦେବ ତୁ ॥ ୭॥
ଆକାଶାଦୀନି ଜାୟନ୍ତେ ମତ୍ତୋ ଭୂତାନି ମାୟଯା ।
ତୈରାରବ୍ଧମିଦଂ ବିଶ୍ୱଂ ଦେହୋଽୟଂ ପାଞ୍ଚଭୌତିକଃ ॥ ୮॥
ପିତୃଭ୍ୟାମଶିତାଦନ୍ନାତ୍ଷଟ୍କୋଶଂ ଜାୟତେ ବପୁଃ ।
ସ୍ନାୟବୋଽସ୍ଥୀନି ମଜ୍ଜା ଚ ଜାୟନ୍ତେ ପିତୃତସ୍ତଥା ॥ ୯॥
ତ୍ୱଙ୍ମାଂଶୋଣିତମିତି ମାତୃତଶ୍ଚ ଭବନ୍ତି ହି ।
ଭାବାଃ ସ୍ୟୁଃ ଷଡ୍ୱିଧାସ୍ତସ୍ୟ ମାତୃଜାଃ ପିତୃଜାସ୍ତଥା ।
ରସଜା ଆତ୍ମଜାଃ ସତ୍ତ୍ୱସଂଭୂତାଃ ସ୍ୱାତ୍ମଜାସ୍ତଥା ॥ ୧୦॥
ମୃଦବଃ ଶୋଣିତଂ ମେଦୋ ମଜ୍ଜା ପ୍ଲୀହା ଯକୃଦ୍ଗୁଦମ୍ ।
ହୃନ୍ନାଭୀତ୍ୟେବମାଦ୍ୟାସ୍ତୁ ଭାବା ମାତୃଭବା ମତାଃ ॥ ୧୧॥
ଶ୍ମଶ୍ରୁଲୋମକଚସ୍ନାୟୁଶିରାଧମନୟୋ ନଖାଃ ।
ଦଶନାଃ ଶୁକ୍ରମିତ୍ୟାଦ୍ୟାଃ ସ୍ଥିରାଃ ପିତୃସମୁଦ୍ଭବାଃ ॥ ୧୨॥
ଶରୀରୋପଚିତିର୍ୱର୍ଣୋ ବୃଦ୍ଧିସ୍ତୃପ୍ତିର୍ବଲଂ ସ୍ଥିତିଃ ।
ଅଲୋଲୁପତ୍ୱମୁତ୍ସାହ ଇତ୍ୟାଦି ରସଜଂ ବିଦୁଃ ॥ ୧୩॥
ଇଚ୍ଛା ଦ୍ୱେଷଃ ସୁଖଂ ଦୁଃଖଂ ଧର୍ମାଧର୍ମୌ ଚ ଭାବନା ।
ପ୍ରୟତ୍ନୋ ଜ୍ଞାନମାୟୁଶ୍ଚେନ୍ଦ୍ରିୟାଣୀତ୍ୟେବମାତ୍ମଜାଃ ॥ ୧୪॥
ଜ୍ଞାନେନ୍ଦ୍ରିୟାଣି ଶ୍ରବଣଂ ସ୍ପର୍ଶନଂ ଦର୍ଶନଂ ତଥା ।
ରସନଂ ଘ୍ରାଣମିତ୍ୟାହୁଃ ପଞ୍ଚ ତେଷାଂ ତୁ ଗୋଚରାଃ ॥ ୧୫॥
ଶବ୍ଦଃ ସ୍ପର୍ଶସ୍ତଥା ରୂପଂ ରସୋ ଗନ୍ଧ ଇତି କ୍ରମାତ୍ ।
ବାକ୍କରାଙ୍ଘ୍ରିଗୁଦୋପସ୍ଥାନ୍ୟାହୁଃ କର୍ମେନ୍ଦ୍ରିୟାଣି ହି ॥ ୧୬॥
ବଚନାଦାନଗମନବିସର୍ଗରତୟଃ କ୍ରମାତ୍ ।
କର୍ମେନ୍ଦ୍ରିୟାଣାଂ ଜାନୀୟାନ୍ମନଶ୍ଚୈବୋଭୟାତ୍ମକମ୍ ॥ ୧୭॥
କ୍ରିୟାସ୍ତେଷାଂ ମନୋବୁଦ୍ଧିରହଂକାରସ୍ତତଃ ପରମ୍ ।
ଅନ୍ତଃକରଣମିତ୍ୟାହୁଶ୍ଚିତ୍ତଂ ଚେତି ଚତୁଷ୍ଟୟମ୍ ॥ ୧୮॥
ସୁଖଂ ଦୁଃଖଂ ଚ ବିଷୟୌ ବିଜ୍ଞେୟୌ ମନସଃ କ୍ରିୟାଃ ।
ସ୍ମୃତିଭୀତିବିକଲ୍ପାଦ୍ୟା ବୁଦ୍ଧିଃ ସ୍ୟାନ୍ନିଶ୍ଚୟାତ୍ମିକା ।
ଅହଂ ମମେତ୍ୟହଂକାରଶ୍ଚିତ୍ତଂ ଚେତୟତେ ଯତଃ ॥ ୧୯॥
ସତ୍ତ୍ୱାଖ୍ୟମନ୍ତଃକରଣଂ ଗୁଣଭେଦାସ୍ତ୍ରିଧା ମତମ୍ ।
ସତ୍ତ୍ୱଂ ରଜସ୍ତମ ଇତି ଗୁଣାଃ ସତ୍ତ୍ୱାତ୍ତୁ ସାତ୍ତ୍ୱିକାଃ ॥ ୨୦॥
ଆସ୍ତିକ୍ୟଶୁଦ୍ଧିଧର୍ମୈକମତିପ୍ରଭୃତୟୋ ମତାଃ ।
ରଜସୋ ରାଜସା ଭାବାଃ କାମକ୍ରୋଧମଦାଦୟଃ ॥ ୨୧॥
ନିଦ୍ରାଲସ୍ୟପ୍ରମାଦାଦି ବଞ୍ଚନାଦ୍ୟାସ୍ତୁ ତାମସାଃ ।
ପ୍ରସନ୍ନେନ୍ଦ୍ରିୟତାରୋଗ୍ୟାନାଲସ୍ୟାଦ୍ୟାସ୍ତୁ ସତ୍ତ୍ୱଜାଃ ॥ ୨୨॥
ଦେହୋ ମାତ୍ରାତ୍ମକସ୍ତସ୍ମାଦାଦତ୍ତେ ତଦ୍ଗୁଣାନିମାନ୍ ।
ଶବ୍ଦଃ ଶ୍ରୋତ୍ରଂ ମୁଖରତା ବୈଚିତ୍ର୍ୟଂ ସୂକ୍ଷ୍ମତା ଧୃତିଃ ॥ ୨୩॥
ବଲଂ ଚ ଗଗନାଦ୍ୱାୟୋଃ ସ୍ପର୍ଶଶ୍ଚ ସ୍ପର୍ଶନେନ୍ଦ୍ରିୟମ୍ ।
ଉତ୍କ୍ଷେପଣମପକ୍ଷେପାକୁଞ୍ଚନେ ଗମନଂ ତଥା ॥ ୨୪॥
ପ୍ରସାରଣମିତୀମାନି ପଞ୍ଚ କର୍ମାଣି ରୂକ୍ଷତା ।
ପ୍ରାଣାପାନୌ ତଥା ବ୍ୟାନସମାନୋଦାନସଂଜ୍ଞକାନ୍ ॥ ୨୫॥
ନାଗଃ କୂର୍ମଶ୍ଚ କୃକଲୋ ଦେବଦତ୍ତୋ ଧନଞ୍ଜୟଃ ।
ଦଶୈତା ବାୟୁବିକୃତୀସ୍ତଥା ଗୃହ୍ଣାତି ଲାଘବମ୍ ॥ ୨୬॥
ତେଷାଂ ମୁଖ୍ୟତରଃ ପ୍ରାଣୋ ନାଭେଃ କଣ୍ଠାଦବସ୍ଥିତଃ ।
ଚରତ୍ୟସୌ ନାସିକୟୋର୍ନାଭୌ ହୃଦୟପଙ୍କଜେ ॥ ୨୭॥
ଶବ୍ଦୋଚ୍ଚାରଣନିଶ୍ୱାସୋଚ୍ଛ୍ୱାସାଦେରପି କାରଣମ୍ ॥ ୨୮॥
ଅପାନସ୍ତୁ ଗୁଦେ ମେଢ୍ରେ କଟିଜଙ୍ଘୋଦରେଷ୍ୱପି ।
ନାଭିକଣ୍ଠେ ବଂକ୍ଷଣୟୋରୂରୁଜାନୁଷୁ ତିଷ୍ଠତି ।
ତସ୍ୟ ମୂତ୍ରପୁରୀଷାଦିବିସର୍ଗଃ କର୍ମ କୀର୍ତିତମ୍ ॥ ୨୯॥
ବ୍ୟାନୋଽକ୍ଷିଶ୍ରୋତ୍ରଗୁଲ୍ଫେଷୁ ଜିହ୍ୱାଘ୍ରାଣେଷୁ ତିଷ୍ଠତି ।
ପ୍ରାଣାୟାମଧୃତିତ୍ୟାଗଗ୍ରହଣାଦ୍ୟସ୍ୟ କର୍ମ ଚ ॥ ୩୦॥
ସମାନୋ ବ୍ୟାପ୍ୟ ନିଖିଲଂ ଶରୀରଂ ବହ୍ନିନା ସହ ।
ଦ୍ୱିସପ୍ତତିସହସ୍ରେଷୁ ନାଡୀରନ୍ଧ୍ରେଷୁ ସଂଚରନ୍ ॥ ୩୧॥
ଭୁକ୍ତପୀତରସାନ୍ସମ୍ୟଗାନୟନ୍ଦେହପୁଷ୍ଟିକୃତ୍ ।
ଉଦାନଃ ପାଦୟୋରାସ୍ତେ ହସ୍ତୟୋରଙ୍ଗସଂଧିଷୁ ॥ ୩୨॥
କର୍ମାସ୍ୟ ଦେହୋନ୍ନୟନୋତ୍କ୍ରମଣାଦି ପ୍ରକୀର୍ତିତମ୍ ।
ତ୍ୱଗାଦିଧାତୂନାଶ୍ରିତ୍ୟ ପଞ୍ଚ ନାଗାଦୟଃ ସ୍ଥିତାଃ ॥ ୩୩॥
ଉଦ୍ଗାରାଦି ନିମେଷାଦି କ୍ଷୁତ୍ପିପାସାଦିକଂ କ୍ରମାତ୍ ।
ତନ୍ଦ୍ରୀପ୍ରଭୃତି ଶୋକାଦି ତେଷାଂ କର୍ମ ପ୍ରକୀର୍ତିତମ୍ ॥ ୩୪॥
ଅଗ୍ନେସ୍ତୁ ରୋଚକଂ ରୂପଂ ଦୀପ୍ତଂ ପାକଂ ପ୍ରକାଶତାମ୍ ।
ଅମର୍ଷତୀକ୍ଷ୍ଣସୂକ୍ଷ୍ମାଣାମୋଜସ୍ତେଜଶ୍ଚ ଶୂରତାମ୍ ॥ ୩୫॥
ମେଧାବିତାଂ ତଥାଽଽଦତ୍ତେ ଜଲାତ୍ତୁ ରସନଂ ରସମ୍ ।
ଶୈତ୍ୟଂ ସ୍ନେହଂ ଦ୍ରବଂ ସ୍ୱେଦଂ ଗାତ୍ରାଦିମୃଦୁତାମପି ॥ ୩୬॥
ଭୂମେର୍ଘ୍ରାଣେନ୍ଦ୍ରିୟଂ ଗନ୍ଧଂ ସ୍ଥୈର୍ୟଂ ଧୈର୍ୟଂ ଚ ଗୌରବମ୍ ।
ତ୍ୱଗସୃଙ୍ମାଂସମେଦୋଽସ୍ଥିମଜ୍ଜାଶୁକ୍ରାଣି ଧାତବଃ ॥ ୩୭॥
ଅନ୍ନଂ ପୁଂସାଶିତଂ ତ୍ରେଧା ଜାୟତେ ଜଠରାଗ୍ନିନା ।
ମଲଃ ସ୍ଥବିଷ୍ଠୋ ଭାଗଃ ସ୍ୟାନ୍ମଧ୍ୟମୋ ମାଂସତାଂ ବ୍ରଜେତ୍ ।
ମନଃ କନିଷ୍ଠୋ ଭାଗଃ ସ୍ୟାତ୍ତସ୍ମାଦନ୍ନମୟଂ ମନଃ ॥ ୩୮॥
ଅପାଂ ସ୍ଥବିଷ୍ଠୋ ମୂତ୍ରଂ ସ୍ୟାନ୍ମଧ୍ୟମୋ ରୁଧିରଂ ଭବେତ୍ ।
ପ୍ରାଣଃ କନିଷ୍ଠୋ ଭାଗଃ ସ୍ୟାତ୍ତସ୍ମାତ୍ପ୍ରାଣୋ ଜଲାତ୍ମକଃ ॥ ୩୯॥
ତେଜସୋଽସ୍ଥି ସ୍ଥବିଷ୍ଠଃ ସ୍ୟାନ୍ମଜ୍ଜା ମଧ୍ୟମ ସଂଭବଃ ।
କନିଷ୍ଠା ବାଙ୍ମତା ତସ୍ମାତ୍ତେଜୋଽବନ୍ନାତ୍ମକଂ ଜଗତ୍ ॥ ୪୦॥
ଲୋହିତାଜ୍ଜାୟତେ ମାଂସଂ ମେଦୋ ମାଂସସମୁଦ୍ଭବମ୍ ।
ମେଦସୋଽସ୍ଥୀନି ଜାୟନ୍ତେ ମଜ୍ଜା ଚାସ୍ଥିସମୁଦ୍ଭବା ॥ ୪୧॥
ନାଡ୍ୟୋପି ମାଂସସଂଘାତାଚ୍ଛୁକ୍ରଂ ମଜ୍ଜାସମୁଦ୍ଭବମ୍ ॥ ୪୨॥
ବାତପିତ୍ତକଫାଶ୍ଚାତ୍ର ଧାତବଃ ପରିକୀର୍ତିତାଃ ।
ଦଶାଞ୍ଜଲି ଜଲଂ ଜ୍ଞେୟଂ ରସସ୍ୟାଞ୍ଜଲୟୋ ନବ ॥ ୪୩॥
ରକ୍ତସ୍ୟାଷ୍ଟୌ ପୁରୀଷସ୍ୟ ସପ୍ତ ସ୍ୟୁଃ ଶ୍ଲେଷ୍ମଣଶ୍ଚ ଷଟ୍।
ପିତ୍ତସ୍ୟ ପଞ୍ଚ ଚତ୍ୱାରୋ ମୂତ୍ରସ୍ୟାଞ୍ଜଲୟସ୍ତ୍ରୟଃ ॥ ୪୪॥
ବସାୟା ମେଦସୋ ଦ୍ୱୌ ତୁ ମଜ୍ଜା ତ୍ୱଞ୍ଜଲିସଂମିତା ।
ଅର୍ଧାଞ୍ଜଲି ତଥା ଶୁକ୍ରଂ ତଦେବ ବଲମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୪୫॥
ଅସ୍ଥ୍ନାଂ ଶରୀରେ ସଂଖ୍ୟା ସ୍ୟାତ୍ଷଷ୍ଟିୟୁକ୍ତଂ ଶତତ୍ରୟମ୍ ।
ଜଲଜାନି କପାଲାନି ରୁଚକାସ୍ତରଣାନି ଚ ।
ନଲକାନୀତି ତାନ୍ୟାହୁଃ ପଞ୍ଚଧାସ୍ଥୀନି ସୂରୟଃ ॥ ୪୬॥
ଦ୍ୱେ ଶତେ ତ୍ୱସ୍ଥିସଂଧୀନାଂ ସ୍ୟାତାଂ ତତ୍ର ଦଶୋତ୍ତରେ ।
ରୌରବାଃ ପ୍ରସରାଃ ସ୍କନ୍ଦସେଚନାଃ ସ୍ୟୁରୁଲୂଖଲାଃ ॥ ୪୭॥
ସମୁଦ୍ଗା ମଣ୍ଡଲାଃ ଶଂଖାବର୍ତା ବାମନକୁଣ୍ଡଲାଃ ।
ଇତ୍ୟଷ୍ଟଧା ସମୁଦ୍ଦିଷ୍ଟାଃ ଶରୀରେଷ୍ୱସ୍ଥିସଂଧୟଃ ॥ ୪୮॥
ସାର୍ଧକୋଟିତ୍ରୟଂ ରୋମ୍ଣାଂ ଶ୍ମଶ୍ରୁକେଶାସ୍ତ୍ରିଲକ୍ଷକାଃ ।
ଦେହସ୍ୱରୂପମେବଂ ତେ ପ୍ରୋକ୍ତଂ ଦଶରଥାତ୍ମଜ ॥ ୪୯॥
ଯସ୍ମାଦସାରୋ ନାସ୍ତ୍ୟେବ ପଦାର୍ଥୋ ଭୁବନତ୍ରୟେ ।
ଦେହେଽସ୍ମିନ୍ନଭିମାନେନ ନ ମହୋପାୟବୁଦ୍ଧୟଃ ॥ ୫୦॥
ଅହଂକାରେଣ ପାପେନ କ୍ରିୟନ୍ତେ ହଂତ ସାଂପ୍ରତମ୍ ।
ତସ୍ମାଦେତତ୍ସ୍ୱରୂପଂ ତୁ ବିବୋଦ୍ଧବ୍ୟଂ ମୁମୁକ୍ଷିଭିଃ ॥ ୫୧॥
ଇତି ଶ୍ରୀପଦ୍ମପୁରାଣେ ଉପରିଭାଗେ ଶିବଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ
ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗଶାସ୍ତ୍ରେ ଶିବରାଘବସଂବାଦେ
ଦେହସ୍ୱରୂପନିର୍ଣୟୋ ନାମ ନବମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୯ ॥
ଅଥ ଦଶମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥
ଶ୍ରୀରାମ ଉବାଚ ॥
ଭଗବନ୍ନତ୍ର ଜୀବୋଽସୌ ଜନ୍ତୋର୍ଦେହେଽବତିଷ୍ଠତେ ।
ଜାୟତେ ବା କୁତୋ ଜୀବଃ ସ୍ୱରୂପଂ ଚାସ୍ୟ କିଂ ବଦ ॥ ୧॥
ଦେହାନ୍ତେ କୁତ୍ର ବା ଯାତି ଗତ୍ୱା ବା କୁତ୍ର ତିଷ୍ଠତି ।
କଥମାୟାତି ବା ଦେହଂ ପୁନର୍ନାୟାତି ବା ବଦ ॥ ୨॥
ଶ୍ରୀଭଗବାନୁବାଚ ॥
ସାଧୁ ପୃଷ୍ଟଂ ମହାଭାଗ ଗୁହ୍ୟାଦ୍ଗୁହ୍ୟତରଂ ହି ଯତ୍ ।
ଦେବୈରପି ସୁଦୁର୍ଜ୍ଞେୟମିନ୍ଦ୍ରାଦ୍ୟୈର୍ୱା ମହର୍ଷିଭିଃ ॥ ୩॥
ଅନ୍ୟସ୍ମୈ ନୈବ ବକ୍ତବ୍ୟଂ ମୟାପି ରଘୁନନ୍ଦନ ।
ତ୍ୱଦ୍ଭକ୍ତ୍ୟାହଂ ପରଂ ପ୍ରୀତୋ ବକ୍ଷ୍ୟାମ୍ୟବହିତଃ ଶ୍ରୁଣୁ ॥ ୪॥
ସତ୍ୟଜ୍ଞାନାତ୍ମକୋଽନନ୍ତଃ ପରମାନନ୍ଦବିଗ୍ରହଃ ।
ପରମାତ୍ମା ପରଂଜ୍ୟୋତିରବ୍ୟକ୍ତୋ ବ୍ୟକ୍ତକାରଣମ୍ ॥ ୫॥
ନିତ୍ୟୋ ବିଶୁଦ୍ଧଃ ସର୍ୱାତ୍ମା ନିର୍ଲେପୋଽହଂ ନିରଞ୍ଜନଃ ।
ସର୍ୱଧର୍ମବିହୀନଶ୍ଚ ନ ଗ୍ରାହ୍ୟୋ ମନସାପି ଚ ॥ ୬॥
ନାହଂ ସର୍ୱେନ୍ଦ୍ରିୟଗ୍ରାହ୍ୟଃ ସର୍ୱେଷାଂ ଗ୍ରାହକୋ ହ୍ୟହମ୍ ।
ଜ୍ଞାତାହଂ ସର୍ୱଲୋକସ୍ୟ ମମ ଜ୍ଞାତା ନ ବିଦ୍ୟତେ ॥ ୭॥
ଦୂରଃ ସର୍ୱବିକାରାଣାଂ ପରିଣାମାଦିକସ୍ୟ ଚ ॥ ୮॥
ଯତୋ ବାଚୋ ନିବର୍ତନ୍ତେ ଅପ୍ରାପ୍ୟ ମନସା ସହ ।
ଆନନ୍ଦଂ ବ୍ରହ୍ମ ମାଂ ଜ୍ଞାତ୍ୱା ନ ବିଭେତି କୁତଶ୍ଚନ ॥ ୯॥
ଯସ୍ତୁ ସର୍ୱାଣି ଭୂତାନି ମୟ୍ୟେବେତି ପ୍ରପଶ୍ୟତି ।
ମାଂ ଚ ସର୍ୱେଷୁ ଭୂତେଷୁ ତତୋ ନ ବିଜୁଗୁପ୍ସତେ ॥ ୧୦॥
ଯସ୍ୟ ସର୍ୱାଣି ଭୂତାନି ହ୍ୟାତ୍ମୈବାଭୂଦ୍ୱିଜାନତଃ ।
କୋ ମୋହସ୍ତତ୍ର କଃ ଶୋକ ଏକତ୍ୱମନୁପଶ୍ୟତଃ ॥ ୧୧॥
ଏଷ ସର୍ୱେଷୁ ଭୂତେଷୁ ଗୂଢାତ୍ମା ନ ପ୍ରକାଶତେ ।
ଦୃଶ୍ୟତେ ତ୍ୱଗ୍ର୍ୟଯା ବୁଦ୍ଧ୍ୟା ସୂକ୍ଷ୍ମୟା ସୂକ୍ଷ୍ମଦର୍ଶିଭିଃ ॥ ୧୨॥
ଅନାଦ୍ୟବିଦ୍ୟଯା ଯୁକ୍ତସ୍ତଥାପ୍ୟେକୋଽହମବ୍ୟଯଃ ।
ଅବ୍ୟାକୃତବ୍ରହ୍ମରୂପୋ ଜଗତ୍କର୍ତାହମୀଶ୍ୱରଃ ॥ ୧୩॥
ଜ୍ଞାନମାତ୍ରେ ଯଥା ଦୃଶ୍ୟମିଦଂ ସ୍ୱପ୍ନେ ଜଗତ୍ତ୍ରୟମ୍ ।
ତଦ୍ୱନ୍ମୟି ଜଗତ୍ସର୍ୱଂ ଦୃଶ୍ୟତେଽସ୍ତି ବିଲୀୟତେ ॥ ୧୪॥
ନାନାବିଦ୍ୟାସମାୟୁକ୍ତୋ ଜୀବତ୍ୱେନ ବସାମ୍ୟହମ୍ ।
ପଞ୍ଚ କର୍ମେନ୍ଦ୍ରିୟାଣ୍ୟେବ ପଞ୍ଚ ଜ୍ଞାନେନ୍ଦ୍ରିୟାଣି ଚ ॥ ୧୫॥
ମନୋ ବୁଦ୍ଧିରହଂକାରଶ୍ଚିତ୍ତଂ ଚେତି ଚତୁଷ୍ଟୟମ୍ ।
ବାୟବଃ ପଞ୍ଚମିଲିତା ଯାନ୍ତି ଲିଙ୍ଗଶରୀରତାମ୍ ॥ ୧୬
ତତ୍ରାବିଦ୍ୟାସମାୟୁକ୍ତଂ ଚୈତନ୍ୟଂ ପ୍ରତିବିମ୍ବିତମ୍ ।
ବ୍ୟାବହାରିକଜୀବସ୍ତୁ କ୍ଷେତ୍ରଜ୍ଞଃ ପୁରୁଷୋଽପି ଚ ॥ ୧୭॥
ସ ଏବ ଜଗତାଂ ଭୋକ୍ତାନାଦ୍ୟଯୋଃ ପୁଣ୍ୟପାପୟୋଃ ।
ଇହାମୁତ୍ର ଗତୀ ତସ୍ୟ ଜାଗ୍ରତ୍ସ୍ୱପ୍ନାଦିଭୋକ୍ତୃତା ॥ ୧୮॥
ଯଥା ଦର୍ପଣକାଲିମ୍ନା ମଲିନଂ ଦୃଶ୍ୟତେ ମୁଖମ୍ ।
ତଦ୍ୱଦନ୍ତଃକରଣଗୈର୍ଦୋଷୈରାତ୍ମାପି ଦୃଶ୍ୟତେ ॥ ୧୯॥
ପରସ୍ପରାଧ୍ୟାସବଶାତ୍ସ୍ୟାଦନ୍ତଃକରଣାତ୍ମନୋଃ ॥
ଏକୀଭାବାଭିମାନେନ ପରାତ୍ମା ଦୁଃଖଭାଗିବ॥ ୨୦॥
ମରୁଭୂମୌ ଜଲତ୍ୱେନ ମଧ୍ୟାହ୍ନାର୍କମରୀଚିକାଃ ।
ଦୃଶ୍ୟନ୍ତେ ମୂଢଚିତ୍ତସ୍ୟ ନ ହ୍ୟାର୍ଦ୍ରାସ୍ତାପକାରକାଃ ॥ ୨୧॥
ତଦ୍ୱଦାତ୍ମାପି ନିର୍ଲେପୋ ଦୃଶ୍ୟତେ ମୂଢଚେତସାମ୍ ।
ସ୍ୱାବିଦ୍ୟାତ୍ମାତ୍ମଦୋଷେଣ କର୍ତୃତ୍ୱାଧିକଧର୍ମବାନ୍ ॥ ୨୨॥
ତତ୍ର ଚାନ୍ନମୟେ ପିଣ୍ଡେ ହୃଦି ଜୀବୋଽବତିଷ୍ଠତେ ।
ଆନଖାଗ୍ରଂ ବ୍ୟାପ୍ୟ ଦେହଂ ତଦ୍ବ୍ରୁବେଽବହିତଃ ଶ୍ରୁଣୁ ।
ସୋଽୟଂ ତଦଭିଧାନେନ ମାଂସପିଣ୍ଡୋ ବିରାଜତେ ॥ ୨୩॥
ନାଭେରୂର୍ଧ୍ୱମଧଃ କଣ୍ଠାଦ୍ୱ୍ୟାପ୍ୟ ତିଷ୍ଠତି ଯଃ ସଦା ।
ତସ୍ୟ ମଧ୍ୟେଽସ୍ତି ହୃଦୟଂ ସନାଲଂ ପଦ୍ମକୋଶବତ୍ ॥ ୨୪॥
ଅଧୋମୁଖଂ ଚ ତତ୍ରାସ୍ତି ସୂକ୍ଷ୍ମଂ ସୁଷିରମୁତ୍ତମମ୍ ।
ଦହରାକାଶମିତ୍ୟୁକ୍ତଂ ତତ୍ର ଜୀବୋଽବତିଷ୍ଠତେ ॥ ୨୫॥
ବାଲାଗ୍ରଶତଭାଗସ୍ୟ ଶତଧା କଲ୍ପିତସ୍ୟ ଚ ।
ଭାଗୋ ଜୀବଃ ସ ବିଜ୍ଞେୟଃ ସ ଚାନନ୍ତ୍ୟାୟ କଲ୍ପତେ ॥ ୨୬॥
କଦମ୍ବକୁସୁମୋଦ୍ବଦ୍ଧକେସରା ଇବ ସର୍ୱତଃ ।
ପ୍ରସୃତା ହୃଦୟାନ୍ନାଡ୍ୟୋ ଯାଭିର୍ୱ୍ୟାପ୍ତଂ ଶରୀରକମ୍ ॥ ୨୭॥
ହିତଂ ବଲଂ ପ୍ରୟଚ୍ଛନ୍ତି ତସ୍ମାତ୍ତେନ ହିତାଃ ସ୍ମୃତାଃ ।
ଦ୍ୱାସପ୍ତତିସହସ୍ରୈସ୍ତାଃ ସଂଖ୍ୟାତା ଯୋଗବିତ୍ତମୈଃ ॥ ୨୮॥
ହୃଦୟାତ୍ତାସ୍ତୁ ନିଷ୍କ୍ରାନ୍ତା ଯଥାର୍କାଦ୍ରଶ୍ମୟସ୍ତଥା ।
ଏକୋତ୍ତରଶତଂ ତାସୁ ମୁଖ୍ୟା ବିଷ୍ୱଗ୍ୱିନିର୍ଗତଃ ॥ ୨୯॥
ପ୍ରତୀନ୍ଦ୍ରିୟଂ ଦଶ ଦଶ ନିର୍ଗତା ବିଷୟୋନ୍ମୁଖାଃ ।
ନାଡ୍ୟଃ ଶର୍ମାଦିହେତୁତ୍ୱାତ୍ ସ୍ୱପ୍ନାଦିଫଲଭୁକ୍ତୟେ ॥ ୩୦॥
ବହନ୍ତ୍ୟମ୍ଭୋ ଯଥା ନଦ୍ୟୋ ନାଡ୍ୟଃ କର୍ମଫଲଂ ତଥା ।
ଅନନ୍ତୈକୋର୍ଧ୍ୱଗା ନାଡୀ ମୂର୍ଧପର୍ୟନ୍ତମଞ୍ଜସା ॥ ୩୧॥
ସୁଷୁମ୍ନେତି ମାଦିଷ୍ଟା ତୟା ଗଚ୍ଛନ୍ୱିମୁଚ୍ୟତେ ।
ତୟୋପଚିତଚୈତନ୍ୟଂ ଜୀବାତ୍ମାନଂ ବିଦୁର୍ବୁଧାଃ ॥ ୩୨॥
ଯଥା ରାହୁରଦୃଶ୍ୟୋଽପି ଦୃଶ୍ୟତେ ଚନ୍ଦ୍ରମଣ୍ଡଲେ ।
ତଦ୍ୱତ୍ସର୍ୱଗତୋଽପ୍ୟାତ୍ମା ଲିଙ୍ଗଦେହେ ହି ଦୃଶ୍ୟତେ ॥ ୩୩॥
ଦୃଶ୍ୟମାନେ ଯଥା କୁଂଭେ ଘଟାକାଶୋଽପି ଦୃଶ୍ୟତେ ।
ତଦ୍ୱତ୍ସର୍ୱଗତୋଽପ୍ୟାତ୍ମା ଲିଙ୍ଗଦେହେ ହି ଦୃଶ୍ୟତେ ॥ ୩୪॥
ନିଶ୍ଚଲଃ ପରିପୂର୍ଣୋଽପି ଗଚ୍ଛତୀତ୍ୟୁପଚର୍ୟତେ ।
ଜାଗ୍ରତ୍କାଲେ ଯଥାଜ୍ଞେୟମଭିବ୍ୟକ୍ତବିଶେଷଧୀଃ ॥ ୩୫॥
ବ୍ୟାପ୍ନୋତି ନିଷ୍କ୍ରିୟଃ ସର୍ୱାନ୍ ଭାନୁର୍ଦଶ ଦିଶୋ ଯଥା ।
ନାଡୀଭିର୍ୱୃତ୍ତୟୋ ଯାନ୍ତି ଲିଙ୍ଗଦେହସମୁଦ୍ଭବାଃ ॥ ୩୬॥
ତତ୍ତତ୍କର୍ମାନୁସାରେଣ ଜାଗ୍ରଦ୍ଭୋଗୋପଲବ୍ଧୟେ ।
ଇଦଂ ଲିଙ୍ଗଶରୀରାଖ୍ୟମାମୋକ୍ଷଂ ନ ବିନଶ୍ୟତି ॥ ୩୭॥
ଆତ୍ମଜ୍ଞାନେନ ନଷ୍ଟେଽସ୍ମିନ୍ସାବିଦ୍ୟେ ସ୍ୱଶରୀରକେ ।
ଆତ୍ମସ୍ୱରୂପାବସ୍ଥାନଂ ମୁକ୍ତିରିତ୍ୟଭିଧୀୟତେ ॥ ୩୮॥
ଉତ୍ପାଦିତେ ଘଟେ ଯଦ୍ୱଦ୍ଘଟାକାଶତ୍ୱମୃଚ୍ଛତି ।
ଘଟେ ନଷ୍ଟେ ଯଥାକାଶଃ ସ୍ୱରୂପେଣାବତିଷ୍ଠତେ ॥ ୩୯॥
ଜାଗ୍ରତ୍କର୍ମକ୍ଷୟବଶାତ୍ସ୍ୱପ୍ନଭୋଗ ଉପସ୍ଥିତେ ।
ବୋଧାବସ୍ଥାଂ ତିରୋଧାୟ ଦେହାଦ୍ୟାଶ୍ରୟଲକ୍ଷଣାମ୍ ॥ ୪୦॥
କର୍ମୋଦ୍ଭାବିତସଂସ୍କାରସ୍ତତ୍ର ସ୍ୱପ୍ନରିରଂସୟା ।
ଅବସ୍ଥାଂ ଚ ପ୍ରୟାତ୍ୟନ୍ୟାଂ ମାୟାବୀ ଚାତ୍ମମାୟଯା ॥ ୪୧॥
ଘଟାଦିବିଷୟାନ୍ସର୍ୱାନ୍ବୁଦ୍ଧ୍ୟାଦିକରଣାନି ଚ ।
ଭୂତାନି କର୍ମବଶତୋ ବାସନାମାତ୍ରସଂସ୍ଥିତାନ୍ ॥ ୪୨॥
ଏତାନ୍ ପଶ୍ୟନ୍ ସ୍ୱୟଂଜ୍ୟୋତିଃ ସାକ୍ଷ୍ୟାତ୍ମା ବ୍ୟବତିଷ୍ଠତେ ॥ ୪୩॥
ଅତ୍ରାନ୍ତଃକରଣାଦୀନାଂ ବାସନାଦ୍ୱାସନାତ୍ମତା ।
ବାସନାମାତ୍ରସାକ୍ଷିତ୍ୱଂ ତେନ ତଚ୍ଚ ପରାତ୍ମନଃ ॥ ୪୪॥
ବାସନାଭିଃ ପ୍ରପଞ୍ଚୋଽତ୍ର ଦୃଶ୍ୟତେ କର୍ମଚୋଦିତଃ ।
ଜାଗ୍ରଦ୍ଭୂମୌ ଯଥା ତଦ୍ୱତ୍କର୍ତୃକର୍ମକ୍ରିୟାତ୍ମକଃ ॥ ୪୫॥
ନିଃଶେଷବୁଦ୍ଧିସାକ୍ଷ୍ୟାତ୍ମା ସ୍ୱୟମେବ ପ୍ରକାଶତେ ।
ବାସନାମାତ୍ରସାକ୍ଷିତ୍ୱଂ ସାକ୍ଷିଣଃ ସ୍ୱାପ ଉଚ୍ୟତେ ॥ ୪୬॥
ଭୂତଜନ୍ମନି ଯଦ୍ଭୂତଂ କର୍ମ ତଦ୍ୱାସନାବଶାତ୍ ।
ନେଦୀୟସ୍ତ୍ୱାଦ୍ୱୟସ୍ୟାଦ୍ୟେ ସ୍ୱପ୍ନଂ ପ୍ରାୟଃ ପ୍ରପଶ୍ୟତି ॥ ୪୭॥
ମଧ୍ୟେ ବୟସି କାର୍କଶ୍ୟାତ୍କରଣାନାମିହାର୍ଜିତଃ ।
ବୀକ୍ଷତେ ପ୍ରାୟଶଃ ସ୍ୱପ୍ନଂ ବାସନାକର୍ମଣୋର୍ୱଶାତ୍ ॥ ୪୮॥
ଇୟାସୁଃ ପରଲୋକଂ ତୁ କର୍ମବିଦ୍ୟାଦିସଂଭୃତମ୍ ।
ଭାବିନୋ ଜନ୍ମନୋ ରୂପଂ ସ୍ୱପ୍ନ ଆତ୍ମା ପ୍ରପଶ୍ୟତି ॥ ୪୯॥
ଯଦ୍ୱତ୍ପ୍ରପତନାଚ୍ଛ୍ୟେନଃ ଶ୍ରାନ୍ତୋ ଗଗନମଣ୍ଡଲେ ।
ଆକୁଞ୍ଚ୍ୟ ପକ୍ଷୌ ଯତତେ ନୀଡେ ନିଲୟନାୟନୀଃ ॥ ୫୦॥
ଏବଂ ଜାଗ୍ରତ୍ସ୍ୱପ୍ନଭୂମୌ ଶ୍ରାନ୍ତ ଆତ୍ମାଭିସଂଚରନ୍ ।
ଆପୀତକରଣଗ୍ରାମଃ କାରଣେନୈତି ଚୈକତାମ୍ ॥ ୫୧॥
ନାଡୀମାର୍ଗୈରିନ୍ଦ୍ରିୟାଣାମାକୃଷ୍ୟାଦାୟ ବାସନାଃ ।
ସର୍ୱଂ ଗ୍ରସିତ୍ୱା କାର୍ୟଂ ଚ ବିଜ୍ଞାନାତ୍ମା ବିଲୀୟତେ ॥ ୫୨॥
ଈଶ୍ୱାରାଖ୍ୟେଽବ୍ୟାକୃତେଽଥ ଯଥା ସୁଖମୟୋ ଭବେତ୍ ।
କୃତ୍ସ୍ନପ୍ରପଞ୍ଚବିଲୟସ୍ତଥା ଭବତି ଚାତ୍ମନଃ ॥ ୫୩॥
ଯୋଷିତଃ କାମ୍ୟମାନାୟାଃ ସଂଭୋଗାନ୍ତେ ଯଥା ସୁଖମ୍ ।
ସ ଆନନ୍ଦମୟୋଽବାହ୍ୟୋ ନାନ୍ତରଃ କେବଲସ୍ତଥା ॥ ୫୪॥
ପ୍ରାଜ୍ଞାତ୍ମାନଂ ସମାସାଦ୍ୟ ବିଜ୍ଞାନାତ୍ମା ତଥୈବ ସଃ ।
ବିଜ୍ଞାନାତ୍ମା କାରଣାତ୍ମା ତଥା ତିଷ୍ଠଂସ୍ତଥାପି ସଃ ॥ ୫୫॥
ଅବିଦ୍ୟାସୂକ୍ଷ୍ମବୃତ୍ତ୍ୟାନୁଭବତ୍ୟେବ ସୁଖଂ ଯଥା ।
ତଥାହଂ ସୁଖମସ୍ୱାପ୍ସଂ ନୈବ କିଞ୍ଚିଦବେଦିଷମ୍।୫୬॥
ଅଜ୍ଞାନମପି ସାକ୍ଷ୍ୟାଦି ବୃତ୍ତିଭିଶ୍ଚାନୁଭୂୟତେ ।
ଇତ୍ୟେବଂ ପ୍ରତ୍ୟଭିଜ୍ଞାପି ପଶ୍ଚାତ୍ତସ୍ୟୋପଜାୟତେ ॥ ୫୭॥
ଜାଗ୍ରତ୍ସ୍ୱପ୍ନସୁଷୁପ୍ତ୍ୟାଖ୍ୟମେବେହାମୁତ୍ର ଲୋକୟୋଃ ।
ପଶ୍ଚାତ୍କର୍ମବଶାଦେବ ବିସ୍ଫୁଲିଙ୍ଗା ଯଥାନଲାତ୍ ।
ଜାୟନ୍ତେ କାରଣାଦେବ ମନୋବୁଦ୍ଧ୍ୟାଦିକାନି ତୁ ॥ ୫୮॥
ପୟଃପୂର୍ଣୋ ଘଟୋ ଯଦ୍ୱନ୍ନିମଗ୍ନଃ ସଲିଲାଶୟେ ।
ତୈରେବିଦ୍ଧତ ଆୟାତି ବିଜ୍ଞାନାତ୍ମା ତଥୈତ୍ୟଜାତ୍ ॥ ୫୯॥
ବିଜ୍ଞାନାତ୍ମା କାରଣାତ୍ମା ତଥା ତିଷ୍ଠଂସ୍ତଥାପି ସଃ ।
ଦୃଶ୍ୟତେ ସତ୍ସୁ ତେଷ୍ୱେବ ନଷ୍ଟେଷ୍ୱାୟାତ୍ୟଦୃଶ୍ୟତାମ୍ ॥ ୬୦॥
ଏକାକାରୋଽର୍ୟମା ତତ୍ତତ୍କାର୍ୟେଷ୍ୱିବ ପରଃ ପୁମାନ୍ ।
କୂଟସ୍ଥୋ ଦୃଶ୍ୟତେ ତଦ୍ୱଦ୍ଗଚ୍ଛତ୍ୟାଗଚ୍ଛତୀବ ସଃ॥ ୬୧॥
ମୋହମାତ୍ରାନ୍ତରାୟତ୍ୱାତ୍ସର୍ୱଂ ତସ୍ୟୋପପଦ୍ୟତେ ।
ଦେହାଦ୍ୟତୀତ ଆତ୍ମାପି ସ୍ୱୟଂଜ୍ୟୋତିଃ ସ୍ୱଭାବତଃ ॥ ୬୨॥
ଏବଂ ଜୀବସ୍ୱରୂପଂ ତେ ପ୍ରୋକ୍ତଂ ଦଶରଥାତ୍ମଜ ॥ ୬୩॥
ଇତି ଶ୍ରୀପଦ୍ମପୁରାଣେ ଉପରିଭାଗେ ଶିବଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ
ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗଶାସ୍ତ୍ରେ ଶିବରାଘବସଂବାଦେ
ଜୀବସ୍ୱରୂପକଥନଂ ନାମ ଦଶମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୧୦ ॥
ଅଥ ଏକାଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥
ଶ୍ରୀଭଗବାନୁବାଚ ॥
ଦେହାନ୍ତରଗତିଂ ତସ୍ୟ ପରଲୋକଗତିଂ ତଥା ।
ବକ୍ଷ୍ୟାମି ନୃପଶାର୍ଦୂଲ ମତ୍ତଃ ଶୃଣୁ ସମାହିତଃ ॥ ୧॥
ଭୁକ୍ତଂ ପୀତଂ ଯଦସ୍ତ୍ୟତ୍ର ତଦ୍ରସାଦାମବନ୍ଧନମ୍ ।
ସ୍ଥୂଲଦେହସ୍ୟ ଲିଙ୍ଗସ୍ୟ ତେନ ଜୀବନଧାରଣମ୍ ॥ ୨॥
ବ୍ୟାଧିନା ଜରୟା ବାପି ପୀଡ୍ୟତେ ଜାଠରୋଽନଲଃ ।
ଶ୍ଲେଷ୍ମଣା ତେନ ଭୁକ୍ତାନ୍ନଂ ପୀତଂ ବା ନ ପଚତ୍ୟଲମ୍ ॥ ୩॥
ଭୁକ୍ତପୀତରସାଭାବାଦାଶୁ ଶୁଷ୍ୟନ୍ତି ଧାତବଃ ।
ଭୁକ୍ତପୀତରସେନୈବ ଦେହଂ ଲିମ୍ପନ୍ତି ବାୟବଃ ॥ ୪॥
ସମୀକରୋତି ଯସ୍ମାତ୍ତତ୍ସମାନୋ ବାୟୁରୁଚ୍ୟତେ ।
ତଦାନୀଂ ତଦ୍ରସାଭାବାଦାମବନ୍ଧନହାନିତଃ ॥ ୫॥
ପରିପକ୍ୱରସତ୍ୱେନ ଯଥା ଗୌରବତଃ ଫଲମ୍ ।
ସ୍ୱୟମେବ ପତତ୍ୟାଶୁ ତଥା ଲିଙ୍ଗଂ ତନୋର୍ୱ୍ରଜେତ୍ ॥ ୬॥
ତତ୍ତତ୍ସ୍ଥାନାଦପାକୃଷ୍ୟ ହୃଷୀକାଣାଂ ଚ ବାସନାଃ ।
ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକାଧିଭୂତାନି ହୃତ୍ପଦ୍ମେ ଚୈକତାଂ ଗତଃ ॥ ୭॥
ତଦୋର୍ଧ୍ୱଗଃ ପ୍ରାଣବାୟୁଃ ସଂୟୁକ୍ତୋ ନବବାୟୁଭିଃ ।
ଊର୍ଧ୍ୱୋଚ୍ଛ୍ୱାସୀ ଭବତ୍ୟେଷ ତଥା ତେନୈକତଂ ଗତଃ ॥ ୮॥
ଚକ୍ଷୁଷୋ ବାଥ ମୂର୍ଧ୍ନୋ ବା ନାଡୀମାର୍ଗଂ ସମାଶ୍ରିତଃ ।
ବିଦ୍ୟାକର୍ମସମାୟୁକ୍ତୋ ବାସନାଭିଶ୍ଚ ସଂୟୁତଃ।
ପ୍ରାଜ୍ଞାତ୍ମାନଂ ସମାଶ୍ରିତ୍ୟ ବିଜ୍ଞାନାତ୍ମୋପସର୍ପତି ॥ ୯॥
ଯଥା କୁମ୍ଭୋ ନୀୟମାନୋ ଦେଶାଦ୍ଦେଶାନ୍ତରଂ ପ୍ରତି ।
ଖପୂର୍ଣ ଏବ ସର୍ୱତ୍ର ସ ସାକାଶୋଽପି ତତ୍ର ତୁ ॥ ୧୦॥
ଘଟାକାଶାଖ୍ୟତାଂ ଯାତି ତଦ୍ୱଲ୍ଲିଙ୍ଗଂ ପରାତ୍ମନଃ ॥ ୧୧॥
ପୁନର୍ଦେହାନ୍ତରଂ ଯାତି ଯଥା କର୍ମାନୁସାରତଃ ।
ଆମୋକ୍ଷାତ୍ସଂଚରେତ୍ୟେବଂ ମତ୍ସ୍ୟଃ କୂଲଦ୍ୱୟଂ ଯଥା ॥ ୧୨॥
ପାପଭୋଗାୟ ଚେଦ୍ଗଚ୍ଛେଦ୍ୟମଦୂତୈରଧିଷ୍ଠିତଃ ।
ଯାତନାଦେହମାଶ୍ରିତ୍ୟ ନରକାନେବ କେବଲମ୍ ॥ ୧୩॥
ଇଷ୍ଟାପୂର୍ତାଦିକର୍ମାଣି ଯୋଽନୁତିଷ୍ଠତି ସର୍ୱଦା ।
ପିତୃଲୋକଂ ବ୍ରଜତ୍ୟେଷ ଧୂମମାଶ୍ରିତ୍ୟ ବର୍ହିଷଃ ॥ ୧୪॥
ଧୂମାଦ୍ରାତ୍ରିଂ ତତଃ କୃଷ୍ଣପକ୍ଷଂ ତସ୍ମାଚ୍ଚ ଦକ୍ଷିଣମ୍ ।
ଅୟନଂ ଚ ତତୋ ଲୋକଂ ପିତୄଣାଂ ଚ ତତଃ ପରମ୍ ।
ଚନ୍ଦ୍ରଲୋକେ ଦିବ୍ୟଦେହଂ ପ୍ରାପ୍ୟ ଭୁଙ୍କ୍ତେ ପରାଂ ଶ୍ରିୟମ୍ ॥ ୧୫॥
ତତ୍ର ଚନ୍ଦ୍ରମସା ସୋଽସୌ ଯାବତ୍କର୍ମଫଲଂ ବସେତ୍ ।
ତଥୈବ କର୍ମଶେଷେଣ ଯଥେତଂ ପୁନରାବ୍ରଜେତ୍ ॥ ୧୬॥
ବପୁର୍ୱିହାୟ ଜୀବତ୍ୱମାସାଦ୍ୟାକାଶମେତି ସଃ ।
ଆକାଶାଦ୍ୱାୟୁମାଗତ୍ୟ ବାୟୋରମ୍ଭୋ ବ୍ରଜତ୍ୟଥ ॥ ୧୭॥
ଅଦ୍ଭ୍ୟୋ ମେଘଂ ସମାସାଦ୍ୟ ତତୋ ବୃଷ୍ଟିର୍ଭବେଦସୌ ।
ତତୋ ଧାନ୍ୟାନି ଭକ୍ଷ୍ୟାଣି ଜାୟତେ କର୍ମଚୋଦିତଃ ॥ ୧୮॥
ଯୋନିମନ୍ୟେ ପ୍ରପଦ୍ୟନ୍ତେ ଶରୀରତ୍ୱାୟ ଦେହିନଃ ।
ମୁକ୍ତିମନ୍ୟେଽନୁସଂୟାନ୍ତି ଯଥାକର୍ମ ଯଥାଶ୍ରୁତମ୍ ॥ ୧୯॥
ତତୋଽନ୍ନତ୍ୱଂ ସମାସାଦ୍ୟ ପିତୃଭ୍ୟାଂ ଭୁଜ୍ୟତେ ପରମ୍ ।
ତତଃ ଶୁକ୍ରଂ ରଜଶ୍ଚୈବ ଭୂତ୍ୱା ଗର୍ଭୋଽଭିଜାୟତେ ॥ ୨୦॥
ତତଃ କର୍ମାନୁସାରେଣ ଭବେତ୍ସ୍ତ୍ରୀପୁଂନପୁଂସକଃ ।
ଏବଂ ଜୀବଗତିଃ ପ୍ରୋକ୍ତା ମୁକ୍ତିଂ ତସ୍ୟ ବଦାମି ତେ ॥ ୨୧॥
ଯସ୍ତୁ ଶାନ୍ତ୍ୟାଦିୟୁକ୍ତଃ ସନ୍ସଦା ବିଦ୍ୟାରତୋ ଭବେତ୍ ।
ସ ଯାତି ଦେବୟାନେନ ବ୍ରହ୍ମଲୋକାବଧିଂ ନରଃ ॥ ୨୨॥
ଅର୍ଚିର୍ଭୂତ୍ୱା ଦିନଂ ପ୍ରାପ୍ୟ ଶୁକ୍ଲପକ୍ଷମଥୋ ବ୍ରଜେତ୍ ।
ଉତ୍ତରାୟଣମାସାଦ୍ୟ ସଂବତ୍ସରମଥୋ ବ୍ରଜେତ୍ ॥ ୨୩॥
ଆଦିତ୍ୟଚନ୍ଦ୍ରଲୋକୌ ତୁ ବିଦ୍ୟୁଲ୍ଲୋକମତଃ ପରମ୍ ।
ଅଥ ଦିବ୍ୟଃ ପୁମାନ୍କଶ୍ଚିଦ୍ବ୍ରହ୍ମଲୋକାଦିହୈତି ସଃ ॥ ୨୪॥
ଦିବ୍ୟେ ବପୁଷି ସଂଧାୟ ଜୀବମେବଂ ନୟତ୍ୟସୌ ॥ ୨୫॥
ବ୍ରହ୍ମଲୋକେ ଦିବ୍ୟଦେହେ ଭୁକ୍ତ୍ୱା ଭୋଗାନ୍ୟଥେପ୍ସିତାନ୍ ।
ତତ୍ରୋଷିତ୍ୱା ଚିରଂ କାଲଂ ବ୍ରହ୍ମଣା ସହ ମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୨୬॥
ଶୁଦ୍ଧବ୍ରହ୍ମରତୋ ଯସ୍ତୁ ନ ସ ଯାତ୍ୟେବ କୁତ୍ରଚିତ୍ ।
ତସ୍ୟ ପ୍ରାଣା ବିଲୀୟନ୍ତେ ଜଲେ ସୈନ୍ଧବଖିଲ୍ୟବତ୍ ॥ ୨୭॥
ସ୍ୱପ୍ନଦୃଷ୍ଟା ଯଥା ସ୍ର଼ିଷ୍ଟିଃ ପ୍ରବୁଦ୍ଧସ୍ୟ ବିଲୀୟତେ ।
ବ୍ରହ୍ମଜ୍ଞାନବତସ୍ତଦ୍ୱଦ୍ୱିଲୀୟନ୍ତେ ତଦୈବ ତେ ।
ବିଦ୍ୟାକର୍ମବିହୀନୋ ଯସ୍ତୃତୀୟଂ ସ୍ଥାନମେତି ସଃ ॥ ୨୮।
ଭୁକ୍ତ୍ୱା ଚ ନରକାନ୍ଘୋରାନ୍ମହାରୌରବରୌରବାନ୍ ।
ପଶ୍ଚାତ୍ପ୍ରାକ୍ତନଶେଷେଣ କ୍ଷୁଦ୍ରଜନ୍ତୁର୍ଭବେଦସୌ ॥ ୨୯॥
ଯୂକାମଶକଦଂଶାଦି ଜନ୍ମାସୌ ଲଭତେ ଭୁବି ।
ଏବଂ ଜୀବଗତିଃ ପ୍ରୋକ୍ତା କିମନ୍ୟଚ୍ଛ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛସି ॥ ୩୦॥
ଶ୍ରୀରାମ ଉବାଚ ॥
ଭଗବନ୍ୟତ୍ତ୍ୱୟା ପ୍ରୋକ୍ତଂ ଫଲଂ ତଜ୍ଜ୍ଞାନକର୍ମଣୋଃ ।
ବ୍ରହ୍ମଲୋକେ ଚଂଦ୍ରଲୋକେ ଭୁଙ୍କ୍ତେ ଭୋଗାନିତି ପ୍ରଭୋ ॥ ୩୧॥
ଗନ୍ଧର୍ୱାଦିଷୁ ଲୋକେଷୁ କଥଂ ଭୋଗଃ ସମୀରିତଃ ।
ଦେବତ୍ୱଂ ପ୍ରାପ୍ନୁୟାତ୍କଶ୍ଚିତ୍କଶ୍ଚିଦିନ୍ଦ୍ରତ୍ୱମେତି ଚ ॥ ୩୨॥
ଏତତ୍କର୍ମଫଲଂ ବାସ୍ତୁ ବିଦ୍ୟାଫଲମଥାପି ବା ।
ତଦ୍ବ୍ରୂହି ଗିରିଜାକାନ୍ତ ତତ୍ର ମେ ସଂଶୟୋ ମହାନ୍ ॥ ୩୩॥
ଶ୍ରୀଭଗବାନୁବାଚ ॥
ତଦ୍ୱିଦ୍ୟାକର୍ମଣୋରେବାନୁସାରେଣ ଫଲଂ ଭବେତ୍ ।
ଯୁବା ଚ ସୁନ୍ଦରଃ ଶୂରୋ ନୀରୋଗୋ ବଲବାନ୍ ଭବେତ୍ ॥ ୩୪॥
ସପ୍ତଦ୍ୱୀପାଂ ବସୁମତୀଂ ଭୁଙ୍କ୍ତେ ନିଷ୍କଣ୍ଟକଂ ଯଦି ।
ସ ପ୍ରୋକ୍ତୋ ମାନୁଷାନନ୍ଦସ୍ତସ୍ମାଚ୍ଛତଗୁଣୋ ମତଃ ॥ ୩୫॥
ମନୁଷ୍ୟସ୍ତପସା ଯୁକ୍ତୋ ଗନ୍ଧର୍ୱୋ ଜାୟତେଽସ୍ୟ ତୁ ।
ତସ୍ମାଚ୍ଛତଗୁଣୋ ଦେବଗନ୍ଧର୍ୱାଣାଂ ନ ସଂଶୟଃ ॥ ୩୬॥
ଏବଂ ଶତଗୁଣାନନ୍ଦ ଉତ୍ତରୋତ୍ତରତୋ ଭବେତ୍ ।
ପିତୄଣାଂ ଚିରଲୋକାନାମାଜାନସୁରସମ୍ପଦାମ୍ ॥ ୩୭॥
ଦେବତାନାମଥେନ୍ଦ୍ରସ୍ୟ ଗୁରୋସ୍ତଦ୍ୱତ୍ପ୍ରଜାପତେଃ ।
ବ୍ରହ୍ମଣଶ୍ଚୈବମାନନ୍ଦଃ ପୁରସ୍ତାଦୁତ୍ତରୋତ୍ତରଃ ॥ ୩୮॥
ଜ୍ଞାନାଧିକ୍ୟାତ୍ସୁଖାଧିକ୍ୟଂ ନାନ୍ୟଦସ୍ତି ସୁରାଲୟେ ।
ଶ୍ରୋତ୍ରିୟୋଽବୃଜିନୋଽକାମହତୋ ଯଶ୍ଚ ଦ୍ୱିଜୋ ଭବେତ୍ ॥ ୩୯॥
ତସ୍ୟାପ୍ୟେବଂ ସମାଖ୍ୟାତା ଆନନ୍ଦାଶ୍ଚୋତ୍ତରୋତ୍ତରମ୍ ।
ଆତ୍ମଜ୍ଞାନାତ୍ପରଂ ନାସ୍ତି ତସ୍ମାଦ୍ଦଶରଥାତ୍ମଜ ॥ ୪୦॥
ବ୍ରାହ୍ମଣଃ କର୍ମଭିର୍ନୈବ ବର୍ଧତେ ନୈବ ହୀୟତେ ।
ନ ଲିପ୍ୟତେ ପାତକେନ କର୍ମଣା ଜ୍ଞାନବାନ୍ୟଦି ॥ ୪୧॥
ତସ୍ମାତ୍ସର୍ୱାଧିକୋ ବିଭୋ ଜ୍ଞାନବାନେବ ଜାୟତେ ।
ଜ୍ଞାତ୍ୱା ଯଃ କୁରୁତେ କର୍ମ ତସ୍ୟାକ୍ଷୟ୍ୟଫଲଂ ଲଭେତ୍ ॥ ୪୨॥
ଯତ୍ଫଲଂ ଲଭତେ ମର୍ତ୍ୟଃ କୋଟିବ୍ରାହ୍ମଣଭୋଜନୈଃ ।
ତତ୍ଫଲଂ ସମବାପ୍ନୋତି ଜ୍ଞାନିନଂ ଯସ୍ତୁ ଭୋଜୟେତ୍ ॥ ୪୩॥
ଜ୍ଞାନବନ୍ତଂ ଦ୍ୱିଜଂ ଯସ୍ତୁ ଦ୍ୱିଷତେ ଚ ନରାଧମଃ ।
ସ ଶୁଷ୍ୟମାଣୋ ମ୍ରିୟତେ ଯସ୍ମାଦୀଶ୍ୱର ଏବ ସଃ ॥ ୪୪॥
ଉପାସକୋ ନ ଯାତ୍ୟେବ ଯସ୍ମାତ୍ପୁନରଧୋଗତିମ୍ ।
ଉପାସନରତୋ ଭୂତ୍ୱା ତସ୍ମାଦାସ୍ସ୍ୱ ସୁଖୀ ନୃପ ॥ ୪୫॥
ଇତି ଶ୍ରୀପଦ୍ମପୁରାଣେ ଉପରିଭାଗେ ଶିବଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ
ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗଶାସ୍ତ୍ରେ ଶିବରାଘବସଂବାଦେ
ଜୀବଗତ୍ୟାଦିନିରୂପଣଂ ନାମୈକାଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୧୧ ॥
ଅଥ ଦ୍ୱାଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥
ଶ୍ରୀରାମ ଉବାଚ ॥
ଭଗବନ୍ଦେବଦେବେଶ ନମସ୍ତେଽସ୍ତୁ ମହେଶ୍ୱର ।
ଉପାସନବିଧିଂ ବ୍ରୂହି ଦେଶଂ କାଲଂ ଚ ତସ୍ୟ ତୁ ॥ ୧॥
ଅଙ୍ଗାନି ନିୟମାଂଶ୍ଚୈବ ମୟି ତେଽନୁଗ୍ରହୋ ଯଦି ॥
ଈଶ୍ୱର ଉବାଚ ॥
ଶୃଣୁ ରାମ ପ୍ରବକ୍ଷ୍ୟାମି ଦେଶଂ କାଲମୁପାସନେ ॥ ୨॥
ସର୍ୱାକାରୋଽହମେବୈକଃ ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦବିଗ୍ରହଃ ।
ମଦଂଶେନ ପରିଚ୍ଛିନ୍ନା ଦେହାଃ ସର୍ୱଦିବୌକସାମ୍ ॥ ୩॥
ଯେ ତ୍ୱନ୍ୟଦେବତାଭକ୍ତା ଯଜନ୍ତେ ଶ୍ରଦ୍ଧୟାନ୍ୱିତାଃ ।
ତେଽପି ମାମେବ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ଯଜନ୍ତ୍ୟବିଧିପୂର୍ୱକମ୍ ॥ ୪॥
ଯସ୍ମାତ୍ସର୍ୱମିଦଂ ବିଶ୍ୱଂ ମତ୍ତୋ ନ ବ୍ୟତିରିଚ୍ୟତେ ।
ସର୍ୱକ୍ରିୟାଣାଂ ଭୋକ୍ତାହଂ ସର୍ୱସ୍ୟାହଂ ଫଲପ୍ରଦଃ ॥ ୫॥
ଯେନାକାରେଣ ଯେ ମର୍ତ୍ୟା ମାମେବୈକମୁପାସତେ ।
ତେନାକାରେଣ ତେଭ୍ୟୋଽହଂ ପ୍ରସନ୍ନୋ ବାଞ୍ଛିତଂ ଦଦେ ॥ ୬॥
ବିଧିନାଽବିଧିନା ବାପି ଭକ୍ତ୍ୟା ଯେ ମାମୁପାସତେ ।
ତେଭ୍ୟଃ ଫଲଂ ପ୍ରୟଚ୍ଛାମି ପ୍ରସନ୍ନୋଽହଂ ନ ସଂଶୟଃ ॥ ୭॥
ଅପି ଚେତ୍ସୁଦୁରାଚାରୋ ଭଜତେ ମାମନନ୍ୟଭାକ୍ ।
ସାଧୁରେବ ସ ମନ୍ତବ୍ୟଃ ସମ୍ୟଗ୍ୱ୍ୟବସିତୋ ହି ସଃ ॥ ୮॥
ସ୍ୱଜୀବତ୍ୱେନ ଯୋ ବେତ୍ତି ମାମେବୈକମନନ୍ୟଧୀଃ ।
ତଂ ନ ସ୍ପୃଶନ୍ତି ପାପାନି ବ୍ରହ୍ମହତ୍ୟାଦିକାନ୍ୟପି ॥ ୯॥
ଉପାସାବିଧୟସ୍ତତ୍ର ଚତ୍ୱାରଃ ପରିକୀର୍ତିତାଃ ।
ସମ୍ପଦାରୋପସଂବର୍ଗାଧ୍ୟାସା ଇତି ମନୀଷିଭିଃ ॥ ୧୦॥
ଅଲ୍ପସ୍ୟ ଚାଧିକତ୍ୱେନ ଗୁଣୟୋଗାଦ୍ୱିଚିନ୍ତନମ୍ ।
ଅନନ୍ତଂ ବୈ ମନ ଇତି ସମ୍ପଦ୍ୱିଧିରୁଦୀରିତଃ ॥ ୧୧॥
ବିଧାବାରୋପ୍ୟ ଯୋପାସା ସାରୋପଃ ପରିକୀର୍ତିତଃ ।
ଯଦ୍ୱଦୋଙ୍କାରମୁଦ୍ଗୀଥମୁପାସୀତେତ୍ୟୁଦାହୃତଃ ॥ ୧୨॥
ଆରୋପୋ ବୁଦ୍ଧିପୂର୍ୱେଣ ଯ ଉପାସାବିଧିଶ୍ଚ ସଃ ।
ଯୋଷିତ୍ୟଗ୍ନିମତିର୍ୟତ୍ତଦଧ୍ୟାସଃ ସ ଉଦାହୃତଃ ॥ ୧୩॥
କ୍ରିୟାୟୋଗେନ ଚୋପାସାବିଧିଃ ସଂବର୍ଗ ଉଚ୍ୟତେ ।
ସଂବର୍ତବାୟୁଃ ପ୍ରଲୟେ ଭୂତାନ୍ୟେକୋଽବସୀଦତି ॥ ୧୪॥
ଉପସଂଗମ୍ୟ ବୁଦ୍ଧ୍ୟା ଯଦାସନଂ ଦେବତାତ୍ମନା ।
ତଦୁପାସନମନ୍ତଃ ସ୍ୟାତ୍ତଦ୍ବହିଃ ସମ୍ପଦାଦୟଃ ॥ ୧୫॥
ଜ୍ଞାନାନ୍ତରାନନ୍ତରିତସଜାତିଜ୍ଞାନସଂହତେଃ ।
ସମ୍ପନ୍ନଦେବତାତ୍ମତ୍ୱମୁପାସନମୁଦୀରିତମ୍ ॥ ୧୬॥
ସମ୍ପଦାଦିଷୁ ବାହ୍ୟେଷୁ ଦୃଢବୁଦ୍ଧିରୁପାସନମ୍ ।
କର୍ମକାଲେ ତଦଙ୍ଗେଷୁ ଦୃଷ୍ଟିମାତ୍ରମୁପାସନମ୍ ।
ଉପାସନମିତି ପ୍ରୋକ୍ତଂ ତଦଙ୍ଗାନି ବ୍ରୁବେ ଶୃଣୁ ॥ ୧୭॥
ତୀର୍ଥକ୍ଷେତ୍ରାଦିଗମନଂ ଶ୍ରଦ୍ଧାଂ ତତ୍ର ପରିତ୍ୟଜେତ୍ ।
ସ୍ୱଚିତ୍ତୈକାଗ୍ରତା ଯତ୍ର ତତ୍ରାସୀତ ସୁଖଂ ଦ୍ୱିଜଃ ॥ ୧୮॥
କମ୍ବଲେ ମୃଦୁତଲ୍ପେ ବା ବ୍ୟାଘ୍ରଚର୍ମଣି ବାସ୍ଥିତଃ ।
ବିବିକ୍ତଦେଶେ ନିୟତଃ ସମଗ୍ରୀବଶିରସ୍ତନୁଃ ॥ ୧୯॥
ଅତ୍ୟାଶ୍ରମସ୍ଥଃ ସକଲାନୀନ୍ଦ୍ରିୟାଣି ନିରୁଧ୍ୟ ଚ ।
ଭକ୍ତ୍ୟାଥ ସ୍ୱଗୁରୁଂ ନତ୍ୱା ଯୋଗଂ ବିଦ୍ୱାନ୍ପ୍ରୟୋଜୟେତ୍ ॥ ୨୦॥
ଯସ୍ତ୍ୱବିଜ୍ଞାନବାନ୍ଭବତ୍ୟଯୁକ୍ତମନସା ସଦା ।
ତସ୍ୟେନ୍ଦ୍ରିୟାଣ୍ୟବଶ୍ୟାନି ଦୁଷ୍ଟାଶ୍ୱାଇବ ସାରଥେଃ ॥ ୨୧॥
ବିଜ୍ଞାନୀ ଯସ୍ତୁ ଭବତି ଯୁକ୍ତେନ ମନସା ସଦା ।
ତସ୍ୟେନ୍ଦ୍ରିୟାଣି ବଶ୍ୟାନି ସଦଶ୍ୱା ଇବ ସାରଥେଃ ॥ ୨୨॥
ଯସ୍ତ୍ୱବିଜ୍ଞାନବାନ୍ ଭବତ୍ୟମନସ୍କଃ ସଦାଽଶୁଚିଃ ।
ନ ସ ତତ୍ପଦମାପ୍ନୋତି ସଂସାରମଧିଗଚ୍ଛତି ॥ ୨୩॥
ବିଜ୍ଞାନୀ ଯସ୍ତୁ ଭବତି ସମନସ୍କଃ ସଦା ଶୁଚିଃ ।
ସ ତତ୍ପଦମବାପ୍ନୋତି ଯସ୍ମାଦ୍ଭୂୟୋ ନ ଜାୟତେ ॥ ୨୪॥
ବିଜ୍ଞାନସାରଥିର୍ୟସ୍ତୁ ମନଃ ପ୍ରଗ୍ରହ ଏବ ଚ ।
ସୋଽଧ୍ୱନଃ ପାରମାପ୍ନୋତି ମମୈବ ପରମଂ ପଦମ୍ ॥ ୨୫॥
ହୃତ୍ପୁଣ୍ଡରୀକଂ ବିରଜଂ ବିଶୁଦ୍ଧଂ ବିଶଦଂ ତଥା ।
ବିଶୋକଂ ଚ ବିଚିନ୍ତ୍ୟାତ୍ର ଧ୍ୟାୟେନ୍ମାଂ ପରମେଶ୍ୱରମ୍ ॥ ୨୬॥
ଅଚିନ୍ତ୍ୟରୂପମବ୍ୟକ୍ତମନନ୍ତମମୃତଂ ଶିବମ୍ ।
ଆଦିମଧ୍ୟାନ୍ତରହିତଂ ପ୍ରଶାନ୍ତଂ ବ୍ରହ୍ମ କାରଣମ୍ ॥ ୨୭॥
ଏକଂ ବିଭୁଂ ଚିଦାନନ୍ଦମରୂପମଜମଦ୍ଭୁତମ୍ ।
ଶୁଦ୍ଧସ୍ଫଟିକସଂକାଶମୁମାଦେହାର୍ଧଧାରିଣମ୍ ॥ ୨୮॥
ବ୍ୟାଘ୍ରଚର୍ମାମ୍ବରଧରଂ ନୀଲକଣ୍ଠଂ ତ୍ରିଲୋଚନମ୍ ।
ଜଟାଧରଂ ଚନ୍ଦ୍ରମୌଲିଂ ନାଗୟଜ୍ଞୋପବୀତିନମ୍ ॥ ୨୯॥
ବ୍ୟାଘ୍ରଚର୍ମୋତ୍ତରୀୟଂ ଚ ବରେଣ୍ୟମଭୟପ୍ରଦମ୍ ।
ପରାଭ୍ୟାମୂର୍ଧ୍ୱହସ୍ତାଭ୍ୟାଂ ବିଭ୍ରାଣଂ ପରଶୁଂ ମୃଗମ୍ ॥ ୩୦॥
କୋଟିମଧ୍ୟାହ୍ନସୂର୍ୟାଭଂ ଚନ୍ଦ୍ରକୋଟିସୁଶୀତଲମ୍ ।
ଚନ୍ଦ୍ରସୂର୍ୟାଗ୍ନିନୟନଂ ସ୍ମେରବକ୍ତ୍ରସରୋରୁହମ୍ ॥ ୩୧॥
ଭୂତିଭୂଷିତସର୍ୱାଙ୍ଗଂ ସର୍ୱାଭରଣଭୂଷିତମ୍ ।
ଏବମାତ୍ମାରଣିଂ କୃତ୍ୱା ପ୍ରଣବଂ ଚୋତ୍ତରାରଣିମ୍ ।
ଧ୍ୟାନନିର୍ମଥନାଭ୍ୟାସାତ୍ସାକ୍ଷାତ୍ପଶ୍ୟତି ମାଂ ଜନଃ ॥ ୩୨॥
ବେଦବାକ୍ୟୈରଲଭ୍ୟୋଽହଂ ନ ଶାସ୍ତ୍ରୈର୍ନାପି ଚେତସା ।
ଧ୍ୟାନେନ ବୃଣୁତେ ଯୋ ମାଂ ସର୍ୱଦାହଂ ବୃଣୋମି ତମ୍ ॥ ୩୩॥
ନାବିରତୋ ଦୁଶ୍ଚରିତାନ୍ନାଶାନ୍ତୋ ନାସମାହିତଃ ।
ନାଶାନ୍ତମାନସୋ ବାପି ପ୍ରଜ୍ଞାନେନ ଲଭେତ ମାମ୍ ॥ ୩୪॥
ଜାଗ୍ରତ୍ସ୍ୱପ୍ନସୁଷୁପ୍ତ୍ୟାଦିପ୍ରପଞ୍ଚୋ ଯଃ ପ୍ରକାଶତେ ।
ତଦ୍ବ୍ରହ୍ମାହମିତି ଜ୍ଞାତ୍ୱା ସର୍ୱବନ୍ଧୈଃ ପ୍ରମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୩୫॥
ତ୍ରିଷୁ ଧାମସୁ ଯଦ୍ଭୋଗ୍ୟଂ ଭୋକ୍ତା ଭୋଗଶ୍ଚ ଯଦ୍ଭବେତ୍ ।
ତଜ୍ଜ୍ୟୋତିର୍ଲକ୍ଷଣଃ ସାକ୍ଷୀ ଚିନ୍ମାତ୍ରୋଽହଂ ସଦାଶିବଃ ॥ ୩୬॥
ଏକୋ ଦେବଃ ସର୍ୱଭୂତେଷୁ ଗୂଢଃ
ସର୍ୱବ୍ୟାପୀ ସର୍ୱଭୂତାନ୍ତରାତ୍ମା ।
ସର୍ୱାଧ୍ୟକ୍ଷଃ ସର୍ୱଭୂତାଧିବାସଃ
ସାକ୍ଷୀ ଚେତା କେବଲୋ ନିର୍ଗୁଣଶ୍ଚ ॥ ୩୭
ଏକୋ ବଶୀ ସର୍ୱଭୂତାନ୍ତରାତ୍ମା-
ପ୍ୟେକଂ ବୀଜଂ ନିତ୍ୟଦା ଯଃ କରୋତି ।
ତଂ ମାଂ ନିତ୍ୟଂ ଯେଽନୁପଶ୍ୟନ୍ତି ଧୀରା-
ସ୍ତେଷାଂ ଶାନ୍ତିଃ ଶାଶ୍ୱତୀ ନେତରେଷାମ୍ ॥ ୩୮॥
ଅଗ୍ନିର୍ୟଥୈକୋ ଭୁବନଂ ପ୍ରବିଷ୍ଟୋ
ରୂପଂ ରୂପଂ ପ୍ରତିରୂପୋ ବଭୂବ ।
ଏକସ୍ତଥା ସର୍ୱଭୂତାନ୍ତରାତ୍ମା
ନ ଲିପ୍ୟତେ ଲୋକଦୁଃଖେନ ବାହ୍ୟଃ ॥ ୩୯॥
ବେଦେହ ଯୋ ମାଂ ପୁରୁଷଂ ମହାନ୍ତ-
ମାଦିତ୍ୟବର୍ଣଂ ତମସଃ ପରସ୍ତାତ୍ ।
ସ ଏବ ବିଦ୍ୱାନମୃତୋଽତ୍ର ଭୂୟା-
ନ୍ନାନ୍ୟସ୍ତୁ ପନ୍ଥା ଅୟନାୟ ବିଦ୍ୟତେ ॥ ୪୦॥
ହିରଣ୍ୟଗର୍ଭଂ ବିଦଧାମି ପୂର୍ୱଂ
ବେଦାଂଶ୍ଚ ତସ୍ମୈ ପ୍ରହିଣୋମି ଯୋଽହମ୍ ।
ତଂ ଦେବମୀଡ୍ୟଂ ପୁରୁଷଂ ପୁରାଣଂ
ନିଶ୍ଚିତ୍ୟ ମାଂ ମୃତ୍ୟୁମୁଖାତ୍ପ୍ରମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୪୧॥
ଏବଂ ଶାନ୍ତ୍ୟାଦିୟୁକ୍ତଃ ସନ୍ ବେତ୍ତି ମାଂ ତତ୍ତ୍ୱତସ୍ତୁ ଯଃ ।
ନିର୍ମୁକ୍ତଦୁଃଖସଂତାନଃ ସୋଽନ୍ତେ ମୟ୍ୟେବ ଲୀୟତେ ॥ ୪୨॥
ଇତି ଶ୍ରୀପଦ୍ମପୁରାଣେ ଉପରିଭାଗେ ଶିବଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ
ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗଶାସ୍ତ୍ରେ ଶିବରାଘବସଂବାଦେ
ଉପାସନାଜ୍ଞାନଫଲଂ ନାମ ଦ୍ୱାଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୧୨ ॥
ଅଥ ତ୍ରୟୋଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।
ସୂତ ଉବାଚ ॥
ଏବଂ ଶ୍ରୁତ୍ୱା କୌସଲେୟସ୍ତୁଷ୍ଟୋ ମତିମତାଂ ବରଃ ।
ପପ୍ରଚ୍ଛ ଗିରିଜାକାନ୍ତଂ ସୁଭଗଂ ମୁକ୍ତିଲକ୍ଷଣମ୍ ॥ ୧॥
ଶ୍ରୀରାମ ଉବାଚ ॥
ଭଗବନ୍କରୁଣାବିଷ୍ଟହୃଦୟ ତ୍ୱଂ ପ୍ରସୀଦ ମେ ।
ସ୍ୱରୂପଲକ୍ଷଣଂ ମୁକ୍ତେଃ ପ୍ରବ୍ରୂହି ପରମେଶ୍ୱର ॥ ୨॥
ଶ୍ରୀଭଗବାନୁବାଚ ॥
ସାଲୋକ୍ୟମପି ସାରୂପ୍ୟଂ ସାର୍ଷ୍ଟ୍ୟଂ ସାୟୁଜ୍ୟମେବ ଚ ।
କୈବଲ୍ୟଂ ଚେତି ତାଂ ବିଦ୍ଧି ମୁକ୍ତିଂ ରାଘବ ପଞ୍ଚଧା ॥ ୩॥
ମାଂ ପୂଜୟତି ନିଷ୍କାମଃ ସର୍ୱଦା ଜ୍ଞାନବର୍ଜିତଃ ।
ସ ମେ ଲୋକଂ ସମାସାଦ୍ୟ ଭୁଙ୍କ୍ତେ ଭୋଗାନ୍ୟଥେପ୍ସିତାନ୍ ॥ ୪॥
ଜ୍ଞାତ୍ୱା ମାଂ ପୂଜୟେଦ୍ୟସ୍ତୁ ସର୍ୱକାମବିବର୍ଜିତଃ ।
ମୟା ସମାନରୂପଃ ସନ୍ମମ ଲୋକେ ମହୀୟତେ ॥ ୫॥
ଇଷ୍ଟାପୂର୍ତାଦି କର୍ମାଣି ମତ୍ପ୍ରୀତ୍ୟୈ କୁରୁତେ ତୁ ଯଃ ।
ଯତ୍କରୋତି ଯଦଶ୍ନାତି ଯଜ୍ଜୁହୋତି ଦଦାତି ଯତ୍ ॥ ୬॥
ଯତ୍ତପସ୍ୟତି ତତ୍ସର୍ୱଂ ଯଃ କରୋତି ମଦର୍ପଣମ୍ ।
ମଲ୍ଲୋକେ ସ ଶ୍ରିୟଂ ଭୁଙ୍କ୍ତେ ମତ୍ତୁଲ୍ୟଂ ପ୍ରାଭବଂ ଭଜେତ୍ ॥ ୭॥
ଯସ୍ତୁ ଶାନ୍ତ୍ୟାଦିୟୁକ୍ତଃ ସନ୍ମାମାତ୍ମତ୍ୱେନ ପଶ୍ୟତି ।
ସ ଜାୟତେ ପରଂ ଜ୍ୟୋତିରଦ୍ୱୈତଂ ବ୍ରହ୍ମ କେବଲମ୍ ।
ଆତ୍ମସ୍ୱରୂପାବସ୍ଥାନଂ ମୁକ୍ତିରିତ୍ୟଭିଧୀୟତେ ॥ ୮॥
ସତ୍ୟଂ ଜ୍ଞାନମନନ୍ତଂ ସଦାନନ୍ଦଂ ବ୍ରହ୍ମକେବଲମ୍ ।
ସର୍ୱଧର୍ମବିହୀନଂ ଚ ମନୋବାଚାମଗୋଚରମ୍ ॥ ୯॥
ସଜାତୀୟବିଜାତୀୟପଦାର୍ଥାନାମସଂଭବାତ୍ ।
ଅତସ୍ତଦ୍ୱ୍ୟତିରିକ୍ତାନାମଦ୍ୱୈତମିତି ସଂଜ୍ଞିତମ୍ ॥ ୧୦॥
ମତ୍ୱା ରୂପମିଦଂ ରାମ ଶୁଦ୍ଧଂ ଯଦଭିଧୀୟତେ ।
ମୟ୍ୟେବ ଦୃଶ୍ୟତେ ସର୍ୱଂ ଜଗତ୍ସ୍ଥାବରଜଙ୍ଗମମ୍ ॥ ୧୧॥
ବ୍ୟୋମ୍ନି ଗନ୍ଧର୍ୱନଗରଂ ଯଥା ଦୃଷ୍ଟଂ ନ ଦୃଶ୍ୟତେ ।
ଅନାଦ୍ୟବିଦ୍ୟଯା ବିଶ୍ୱଂ ସର୍ୱଂ ମୟ୍ୟେବ କଲ୍ପ୍ୟତେ ॥ ୧୨॥
ମମ ସ୍ୱରୂପଜ୍ଞାନେନ ଯଦାଽବିଦ୍ୟା ପ୍ରଣଶ୍ୟତି ।
ତଦୈକ ଏବ ବର୍ତ୍ତେଽହଂ ମନୋବାଚାମଗୋଚରଃ ॥ ୧୩॥
ସଦୈବ ପରମାନନ୍ଦଃ ସ୍ୱପ୍ରକାଶଶ୍ଚିଦାତ୍ମକଃ।
ନ କାଲଃ ପଞ୍ଚଭୂତାନି ନ ଦିଶୋ ବିଦିଶଶ୍ଚ ନ ॥ ୧୪॥
ମଦନ୍ୟନ୍ନାସ୍ତି ଯତ୍କିଞ୍ଚିତ୍ତଦା ବର୍ତ୍ତେଽହମେକଲଃ ॥ ୧୫॥
ନ ସଂଦୃଶେ ତିଷ୍ଠତି ମେ ସ୍ୱରୂପଂ
ନ ଚକ୍ଷୁଷା ପଶ୍ୟତି ମାଂ ତୁ କଶ୍ଚିତ୍ ।
ହୃଦା ମନୀଷା ମନସାଭିକ୍ଲୃପ୍ତଂ
ଯେ ମାଂ ବିଦୁସ୍ତେ ହ୍ୟମୃତା ଭବନ୍ତି ॥ ୧୬॥
ଶ୍ରୀରାମ ଉବାଚ ॥
କଥଂ ଭଗବତୋ ଜ୍ଞାନଂ ଶୁଦ୍ଧଂ ମର୍ତ୍ୟସ୍ୟ ଜାୟତେ ।
ତତ୍ରୋପାୟଂ ହର ବ୍ରୂହି ମୟି ତେଽନୁଗ୍ରହୋ ଯଦି ॥ ୧୭॥
ଶ୍ରୀଭଗବାନୁବାଚ ॥
ବିରଜ୍ୟ ସର୍ୱଭୂୟେଭ୍ୟ ଆବିରିଂଚିପଦାଦପି ।
ଘୃଣାଂ ବିତତ୍ୟ ସର୍ୱତ୍ର ପୁତ୍ରମିତ୍ରାଦିକେଷ୍ୱପି ॥ ୧୮॥
ଶ୍ରଦ୍ଧାଲୁର୍ଭକ୍ତିମାର୍ଗେଷୁ ବେଦାନ୍ତଜ୍ଞାନଲିପ୍ସୟା ।
ଉପାୟନକରୋ ଭୂତ୍ୱା ଗୁରୁଂ ବ୍ରହ୍ମବିଦଂ ବ୍ରଜେତ୍ ॥ ୧୯॥
ସେବାଭିଃ ପରିତୋଷ୍ୟୈନଂ ଚିରକାଲଂ ସମାହିତଃ ।
ସର୍ୱବେଦାନ୍ତବାକ୍ୟାର୍ଥଂ ଶୃଣୁୟାତ୍ସୁସମାହିତଃ ॥ ୨୦॥
ସର୍ୱବେଦାନ୍ତବାକ୍ୟାନାଂ ମୟି ତାତ୍ପର୍ୟନିଶ୍ଚୟମ୍ ।
ଶ୍ରବଣଂ ନାମ ତତ୍ପ୍ରାହୁଃ ସର୍ୱେ ତେ ବ୍ରହ୍ମବାଦିନଃ ॥ ୨୧॥
ଲୋହମଣ୍ୟାଦିଦୃଷ୍ଟାନ୍ତୟୁକ୍ତିଭିର୍ୟଦ୍ୱିଚିନ୍ତନମ୍ ।
ତଦେବ ମନନଂ ପ୍ରାହୁର୍ୱାକ୍ୟାର୍ଥସ୍ୟୋପବୃଂହଣମ୍ ॥ ୨୨॥
ନିର୍ମମୋ ନିରହଂକାରଃ ସମଃ ସଂଗବର୍ଜିତଃ।
ସଦା ଶାନ୍ତ୍ୟାଦିୟୁକ୍ତଃ ସନ୍ନାତ୍ମନ୍ୟାତ୍ମାନମୀକ୍ଷତେ ॥ ୨୩॥
ଯତ୍ସଦା ଧ୍ୟାନୟୋଗେନ ତନ୍ନିଦିଧ୍ୟାସନଂ ସ୍ମୃତମ୍ ॥ ୨୪॥
ସର୍ୱକର୍ମକ୍ଷୟବଶାତ୍ସାକ୍ଷାତ୍କାରୋଽପି ଚାତ୍ମନଃ ।
କସ୍ୟଚିଜ୍ଜାୟତେ ଶୀଘ୍ରଂ ଚିରକାଲେନ କସ୍ୟଚିତ୍ ॥ ୨୫॥
କୂଟସ୍ଥାନୀହ କର୍ମାଣି କୋଟିଜନ୍ମାର୍ଜିତାନ୍ୟପି ।
ଜ୍ଞାନେନୈବ ବିନଶ୍ୟନ୍ତି ନ ତୁ କର୍ମାୟୁତୈରପି ॥ ୨୬॥
ଜ୍ଞାନାଦୂର୍ଧ୍ୱଂ ତୁ ଯତ୍କିଞ୍ଚିତ୍ପୁଣ୍ୟଂ ବା ପାପମେବ ବା ।
କ୍ରିୟତେ ବହୁ ବାଲ୍ପଂ ବା ନ ତେନାୟଂ ବିଲିପ୍ୟତେ ॥ ୨୭॥
ଶରୀରାରମ୍ଭକଂ ଯତ୍ତୁ ପ୍ରାରବ୍ଧଂ କର୍ମ ଜନ୍ମିନଃ ।
ତଦ୍ଭୋଗେନୈବ ନଷ୍ଟଂ ସ୍ୟାନ୍ନ ତୁ ଜ୍ଞାନେନ ନଶ୍ୟତି ॥ ୨୮॥
ନିର୍ମୋହୋ ନିରହଂକାରୋ ନିର୍ଲେପଃ ସଂଗବର୍ଜିତଃ ।
ସର୍ୱଭୂତେଷୁ ଚାତ୍ମାନଂ ସର୍ୱଭୂତାନି ଚାତ୍ମନି ।
ଯଃ ପଶ୍ୟନ୍ସଂଚରତ୍ୟେଷ ଜୀବନ୍ମୁକ୍ତୋଽଭିଧୀୟତେ ॥ ୨୯॥
ଅହିନିର୍ଲ୍ୱୟନୀ ଯଦ୍ୱଦ୍ଦ୍ରଷ୍ଟୁଃ ପୂର୍ୱଂ ଭୟପ୍ରଦା ।
ତତୋଽସ୍ୟ ନ ଭୟଂ କିଂଚିତ୍ତଦ୍ୱଦ୍ଦ୍ରଷ୍ଟୁରୟଂ ଜନଃ ॥ ୩୦॥
ଯଦା ସର୍ୱେ ପ୍ରମୁଚ୍ୟନ୍ତେ କାମା ଯେଽସ୍ୟ ବଶଂ ଗତାଃ ।
ଅଥ ମର୍ତ୍ୟୋଽମୃତୋ ଭବତ୍ୟେତାବଦନୁଶାସନମ୍ ॥ ୩୧॥
ମୋକ୍ଷସ୍ୟ ନ ହି ବାସୋଽସ୍ତି ନ ଗ୍ରାମାନ୍ତରମେବ ବା ।
ଅଜ୍ଞାନହୃଦୟଗ୍ରନ୍ଥିନାଶୋ ମୋକ୍ଷ ଇତି ସ୍ମୃତଃ ॥ ୩୨॥
ବୃକ୍ଷାଗ୍ରଚ୍ୟୁତପାଦୋ ଯଃ ସ ତଦୈବ ପତତ୍ୟଧଃ ।
ତଦ୍ୱଜ୍ଜ୍ଞାନବତୋ ମୁକ୍ତିର୍ଜାୟତେ ନିଶ୍ଚିତାପି ତୁ ॥ ୩୩॥
ତୀର୍ଥଂ ଚାଣ୍ଡାଲଗେହେ ବା ଯଦି ବା ନଷ୍ଟଚେତନଃ ।
ପଏରିତ୍ୟଜନ୍ଦେହମିମଂ ଜ୍ଞାନାଦେବ ବିମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୩୪॥
ସଂବୀତୋ ଯେନ କେନାଶ୍ନନ୍ଭକ୍ଷ୍ୟଂ ବାଭକ୍ଷ୍ୟମେବ ବା ।
ଶୟାନୋ ଯତ୍ର କୁତ୍ରାପି ସର୍ୱାତ୍ମା ମୁଚ୍ୟତେଽତ୍ର ସଃ ॥ ୩୫॥
କ୍ଷୀରାଦୁଦ୍ଧୃତମାଜ୍ୟଂ ତତ୍କ୍ଷିପ୍ତଂ ପୟସି ତତ୍ପୁନଃ ।
ନ ତେନୈବୈକତାଂ ଯାତି ସଂସାରେ ଜ୍ଞାନବାଂସ୍ତଥା ॥ ୩୬॥
ନିତ୍ୟଂ ପଠତି ଯୋଽଧ୍ୟାୟମିମଂ ରାମ ଶୃଣୋତି ବା ।
ସ ମୁଚ୍ୟତେ ଦେହବନ୍ଧାଦନାୟାସେନ ରାଘବ ॥ ୩୭॥
ଅତଃ ସଂୟତଚିତ୍ତସ୍ତ୍ୱଂ ନିତ୍ୟଂ ପଠ ମହୀପତେ ।
ଅନାୟାସେନ ତେନୈବ ସର୍ୱଥା ମୋକ୍ଷମାପ୍ସ୍ୟସି ॥ ୩୮॥
ଇତି ଶ୍ରୀପଦ୍ମପୁରାଣେ ଉପରିଭାଗେ ଶିବଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ
ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗଶାସ୍ତ୍ରେ ଶିବରାଘବସଂବାଦେ
ମୋକ୍ଷୟୋଗୋ ନାମ ତ୍ରୟୋଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୧୩ ॥
ଅଥ ଚତୁର୍ଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥
ଶ୍ରୀରାମ ଉବାଚ ॥
ଭଗବନ୍ୟଦି ତେ ରୂପଂ ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦବିଗ୍ରହମ୍ ।
ନିଷ୍କଲଂ ନିଷ୍କ୍ରିୟଂ ଶାନ୍ତଂ ନିରବଦ୍ୟଂ ନିରଞ୍ଜନମ୍ ॥ ୧॥
ସର୍ୱଧର୍ମବିହୀନଂ ଚ ମନୋବାଚାମଗୋଚରମ୍ ।
ସର୍ୱବ୍ୟାପିତୟାତ୍ମାନମୀକ୍ଷତେ ସର୍ୱତଃ ସ୍ଥିତମ୍ ॥ ୨॥
ଆତ୍ମବିଦ୍ୟାତପୋମୂଲଂ ତଦ୍ବ୍ରହ୍ମୋପନିଷତ୍ପରମ୍ ।
ଅମୂର୍ତଂ ସର୍ୱଭୂତାତ୍ମାକାରଂ କାରଣକାରଣମ୍ ॥ ୩॥
ଯତ୍ତଦଦୃଶ୍ୟମଗ୍ରାହ୍ୟଂ ତଦ୍ଗ୍ରାହ୍ୟଂ ବା କଥଂ ଭବେତ୍ ।
ଅତ୍ରୋପାୟମଜାନାନସ୍ତେନ ଖିନ୍ନୋଽସ୍ମି ଶଂକର ॥ ୪॥
ଶ୍ରୀଭଗବାନୁବାଚ ॥
ଶୃଣୁ ରାଜନ୍ପ୍ରବକ୍ଷ୍ୟାମି ତତ୍ରୋପାୟଂ ମହାଭୁଜ ।
ସଗୁଣୋପାସନାଭିସ୍ତୁ ଚିତ୍ତୈକାଗ୍ର୍ୟଂ ବିଧାୟ ଚ ॥ ୫॥
ସ୍ଥୂଲସୌରାଂଭିକାନ୍ୟାୟାତ୍ତତ୍ର ଚିତ୍ତଂ ପ୍ରବର୍ତୟେତ୍ ।
ତସ୍ମିନ୍ନନ୍ନମୟେ ପିଣ୍ଡେ ସ୍ଥୂଲଦେହେ ତନୂଭୃତାମ୍ ॥ ୬॥
ଜନ୍ମବ୍ୟାଧିଜରାମୃତ୍ୟୁନିଲୟେ ବର୍ତତେ ଦୃଢା ॥ ୭॥
ଆତ୍ମବୁଦ୍ଧିରହଂମାନାତ୍କଦାଚିନ୍ନୈବ ହୀୟତେ ।
ଆତ୍ମା ନ ଜାୟତେ ନିତ୍ୟୋ ମ୍ରିୟତେ ବା କଥଂଚନ ॥ ୮॥
ସଂଜାୟତେଽସ୍ତି ବିପରିଣମତେ ବର୍ଧତେ ତଥା ।
କ୍ଷୀୟତେ ନଶ୍ୟତୀତ୍ୟେତେ ଷଡ୍ଭାବା ବପୁଷଃ ସ୍ମୃତାଃ ॥ ୯॥
ଆତ୍ମନୋ ନ ବିକାରିତ୍ୱଂ ଘଟସ୍ଥନଭସୋ ଯଥା ।
ଏବମାତ୍ମାବପୁସ୍ତସ୍ମାଦିତି ସଂଚିନ୍ତୟେଦ୍ବୁଧଃ ॥ ୧୦॥
ମୂଷାନିକ୍ଷିପ୍ତହେମାଭଃ କୋଶଃ ପ୍ରାଣମୟୋଽତ୍ର ତୁ ।
ବର୍ତତେଽନ୍ତରତୋ ଦେହେ ବଦ୍ଧଃ ପ୍ରାଣାଦିବାୟୁଭିଃ ॥ ୧୧॥
କର୍ମେନ୍ଦ୍ରିୟୈଃ ସମାୟୁକ୍ତଶ୍ଚଲନାଦିକ୍ରିୟାତ୍ମକଃ ।
କ୍ଷୁତ୍ପିପାସାପରାଭୂତୋ ନାୟମାତ୍ମା ଜଡୋ ଯତଃ ॥ ୧୨॥
ଚିଦ୍ରୂପ ଆତ୍ମା ଯେନୈବ ସ୍ୱଦେହମଭିପଶ୍ୟତି ।
ଆତ୍ମୈବ ହି ପରଂ ବ୍ରହ୍ମ ନିର୍ଲେପଃ ସୁଖନୀରଧିଃ ॥ ୧୩॥
ନ ତଦଶ୍ନାତି କିଂଚୈତତ୍ତଦଶ୍ନାତି ନ କଶ୍ଚନ ॥ ୧୪॥
ତତଃ ପ୍ରାଣମୟେ କୋଶେ କୋଶୋଽସ୍ତ୍ୟେବ ମନୋମୟଃ ।
ସ ସଂକଲ୍ପବିକଲ୍ପାତ୍ମା ବୁଦ୍ଧୀନ୍ଦ୍ରିୟସମାୟୁତଃ ॥ ୧୫॥
କାମଃ କ୍ରୋଧସ୍ତଥା ଲୋଭୋ ମୋହୋ ମାତ୍ସର୍ୟମେବ ଚ ।
ମଦଶ୍ଚେତ୍ୟରିଷଡ୍ୱର୍ଗୋ ମମତେଚ୍ଛାଦୟୋଽପି ଚ ।
ମନୋମୟସ୍ୟ କୋଶସ୍ୟ ଧର୍ମା ଏତସ୍ୟ ତତ୍ର ତୁ ॥ ୧୬॥
ଯା କର୍ମବିଷୟା ବୁଦ୍ଧିର୍ୱେଦଶାସ୍ତ୍ରାର୍ଥନିଶ୍ଚିତା ।
ସା ତୁ ଜ୍ଞାନେନ୍ଦ୍ରିୟୈଃ ସାର୍ଧଂ ବିଜ୍ଞାନମୟକୋଶତଃ ॥ ୧୭॥
ଇହ କର୍ତୃତ୍ୱାଭିମାନୀ ସ ଏବ ତୁ ନ ସଂଶୟଃ ।
ଇହାମୁତ୍ର ଗତିସ୍ତସ୍ୟ ସ ଜୀବୋ ବ୍ୟାବହାରିକଃ ॥ ୧୮॥
ବ୍ୟୋମାଦିସାତ୍ତ୍ୱିକାଂଶେଭ୍ୟୋ ଜାୟନ୍ତେ ଧୀନ୍ଦ୍ରିୟାଣି ତୁ ।
ବ୍ୟୋମ୍ନଃ ଶ୍ରୋତ୍ରଂ ଭୁବୋ ଘ୍ରାଣଂ ଜଲାଜ୍ଜିହ୍ୱାଥ ତେଜସଃ ॥ ୧୯।
ଚକ୍ଷୁର୍ୱାୟୋସ୍ତ୍ୱଗୁତ୍ପନ୍ନା ତେଷାଂ ଭୌତିକତା ତତଃ ॥ ୨୦॥
ବ୍ୟୋମାଦୀନାଂ ସମସ୍ତାନାଂ ସାତ୍ତ୍ୱିକାଂଶେଭ୍ୟ ଏବ ତୁ ।
ଜାୟନ୍ତେ ବୁଦ୍ଧିମନସୀ ବୁଦ୍ଧିଃ ସ୍ୟାନ୍ନିଶ୍ଚୟାତ୍ମିକା ॥ ୨୧॥
ବାକ୍ପାଣିପାଦପାୟୂପସ୍ଥାନି କର୍ମେନ୍ଦ୍ରିୟାଣି ତୁ ।
ବ୍ୟୋମାଦୀନାଂ ରଜୋଂଽଶେଭ୍ୟୋ ବ୍ୟସ୍ତେଭ୍ୟସ୍ତାନ୍ୟନୁକ୍ରମାତ୍ ॥ ୨୨॥
ସମସ୍ତେଭ୍ୟୋ ରଜୋଂଽଶେଭ୍ୟଃ ପଞ୍ଚ ପ୍ରାଣାଦିବାୟବଃ ।
ଜାୟନ୍ତେ ସପ୍ତଦଶକମେବଂ ଲିଙ୍ଗଶରୀରକମ୍ ॥ ୨୩॥
ଏତଲ୍ଲିଙ୍ଗଶରୀରଂ ତୁ ତପ୍ତାୟଃପିଣ୍ଡବଦ୍ୟତଃ ।
ପରସ୍ପରାଧ୍ୟାସୟୋଗାତ୍ସାକ୍ଷିଚୈତନ୍ୟସଂୟୁତମ୍ ॥ ୨୪॥
ତଦାନନ୍ଦମୟଃ କୋଶୋ ଭୋକ୍ତୃତ୍ୱଂ ପ୍ରତିପଦ୍ୟତେ ।
ବିଦ୍ୟାକର୍ମଫଲାଦୀନାଂ ଭୋକ୍ତେହାମୁତ୍ର ସ ସ୍ମୃତଃ ॥ ୨୫॥
ଯଦାଧ୍ୟାସଂ ବିହାୟୈଷ ସ୍ୱସ୍ୱରୂପେଣ ତିଷ୍ଠତି ।
ଅବିଦ୍ୟାମାତ୍ରସଂୟୁକ୍ତଃ ସାକ୍ଷ୍ୟାତ୍ମା ଜାୟତେ ତଦା ॥ ୨୬॥
ଦ୍ରଷ୍ଟାନ୍ତଃକରଣାଦୀନାମନୁଭୂତେଃ ସ୍ମୃତେରପି ।
ଅତୋଽନ୍ତଃକରଣାଧ୍ୟାସାଦଧ୍ୟାସିତ୍ୱେନ ଚାତ୍ମନଃ ।
ଭୋକ୍ତୃତ୍ୱଂ ସାକ୍ଷିତା ଚେତି ଦ୍ୱୈଧଂ ତସ୍ୟୋପପଦ୍ୟତେ ॥ ୨୭॥
ଆତପଶ୍ଚାପି ତଚ୍ଛାୟା ତତ୍ପ୍ରକାଶେ ବିରାଜତେ ।
ଏକୋ ଭୋଜୟିତା ତତ୍ର ଭୁଙ୍କ୍ତେଽନ୍ୟଃ କର୍ମଣଃ ଫଲମ୍ ॥ ୨୮॥
କ୍ଷେତ୍ରଜ୍ଞଂ ରଥିନଂ ବିଦ୍ଧି ଶରୀରଂ ରଥମେବ ତୁ ।
ବୁଦ୍ଧିଂ ତୁ ସାରଥିଂ ବିଦ୍ଧି ପ୍ରଗ୍ରହଂ ତୁ ମନସ୍ତଥା ॥ ୨୯॥
ଇନ୍ଦ୍ରିୟାଣି ହୟାନ୍ୱିଦ୍ଧି ବିଷୟାଂସ୍ତେଷୁ ଗୋଚରାନ୍ ।
ଇନ୍ଦ୍ରିୟୈର୍ମନସା ଯୁକ୍ତଂ ଭୋକ୍ତାରଂ ବିଦ୍ଧି ପୂରୁଷମ୍ ॥ ୩୦॥
ଏବଂ ଶାନ୍ତ୍ୟାଦିୟୁକ୍ତଃ ସନ୍ନୁପାସ୍ତେ ଯଃ ସଦା ଦ୍ୱିଜଃ।
ଉଦ୍ଘାଟ୍ୟୋଦ୍ଘାଟ୍ୟୈକମେକଂ ଯଥୈବ କଦଲୀତରୋଃ ॥ ୩୧॥
ବଲ୍କଲାନି ତତଃ ପଶ୍ଚାଲ୍ଲଭତେ ସାରମୁତ୍ତମମ୍ ।
ତଥୈବ ପଞ୍ଚକୋଶେଷୁ ମନଃ ସଂକ୍ରାମୟନ୍କ୍ରମାତ୍ ।
ତେଷାଂ ମଧ୍ୟେ ତତଃ ସାରମାତ୍ମାନମପି ବିନ୍ଦତି ॥ ୩୨॥
ଏବଂ ମନଃ ସମାଧାୟ ସଂୟତୋ ମନସି ଦ୍ୱିଜଃ ।
ଅଥ ପ୍ରବର୍ତୟେଚ୍ଚିତ୍ତଂ ନିରାକାରେ ପରାତ୍ମନି ॥ ୩୩॥
ତତୋ ମନଃ ପ୍ରଗୃହ୍ଣାତି ପରମାତ୍ମାନମବ୍ୟଯମ୍ ।
ଯତ୍ତଦଦ୍ରେଶ୍ୟମଗ୍ରାହ୍ୟମସ୍ଥୂଲାଦ୍ୟୁକ୍ତିଗୋଚରମ୍ ॥ ୩୪॥
ଶ୍ରୀରାମ ଉବାଚ ॥
ଭଗବଞ୍ଛ୍ରବଣେ ନୈବ ପ୍ରବର୍ତନ୍ତେ ଜନାଃ କଥମ୍ ।
ବେଦଶାସ୍ତ୍ରାର୍ଥସମ୍ପନ୍ନା ଯଜ୍ୱାନଃ ସତ୍ୟବାଦିନଃ ॥ ୩୫॥
ଶୃଣ୍ୱନ୍ତୋଽପି ତଥାତ୍ମାନଂ ଜାନତେ ନୈବ କେଚନ ।
ଜ୍ଞାତ୍ୱାପି ମନ୍ୱତେ ମିଥ୍ୟା କିମେତତ୍ତବ ମାୟଯା ॥ ୩୬॥
ଶ୍ରୀଭଗବାନୁବାଚ ॥
ଏବମେବ ମହାବାହୋ ନାତ୍ର କାର୍ୟା ବିଚାରଣା ।
ଦୈବୀ ହ୍ୟେଷା ଗୁଣମୟୀ ମମ ମାୟା ଦୁରତ୍ୟଯା ॥ ୩୭॥
ମାମେବ ଯେ ପ୍ରପଦ୍ୟନ୍ତେ ମାୟାମେତାଂ ତରନ୍ତି ତେ ।
ଅଭକ୍ତା ଯେ ମହାବାହୋ ମମ ଶ୍ରଦ୍ଧା ବିବର୍ଜିତାଃ ॥ ୩୮॥
ଫଲଂ କାମୟମାନାସ୍ତେ ଚୈହିକାମୁଷ୍ମିକାଦିକମ୍ ।
କ୍ଷୟିଷ୍ଣ୍ୱଲ୍ପଂ ସାତିଶୟଂ ଯତଃ କର୍ମଫଲଂ ମତମ୍ ॥ ୩୯॥
ତଦବିଜ୍ଞାୟ କର୍ମାଣି ଯେ କୁର୍ୱନ୍ତି ନରାଧମାଃ ।
ମାତୁଃ ପତନ୍ତି ତେ ଗର୍ଭେ ମୃତ୍ୟୋର୍ୱକ୍ତ୍ରେ ପୁନଃ ପୁନଃ ॥ ୪୦॥
ଏବଂ ଶାନ୍ତ୍ୟାଦିୟୁକ୍ତଃ ସନ୍ନୁପାସ୍ତେ ଯଃ ସଦା ଦ୍ୱିଜଃ।
ଉଦ୍ଘାଟ୍ୟୋଦ୍ଘାଟ୍ୟୈକମେକଂ ଯଥୈବ କଦଲୀତରୋଃ ॥ ୩୧॥
ବଲ୍କଲାନି ତତଃ ପଶ୍ଚାଲ୍ଲଭତେ ସାରମୁତ୍ତମମ୍ ।
ତଥୈବ ପଞ୍ଚକୋଶେଷୁ ମନଃ ସଂକ୍ରାମୟନ୍କ୍ରମାତ୍ ।
ତେଷାଂ ମଧ୍ୟେ ତତଃ ସାରମାତ୍ମାନମପି ବିନ୍ଦତି ॥ ୩୨॥
ଏବଂ ମନଃ ସମାଧାୟ ସଂୟତୋ ମନସି ଦ୍ୱିଜଃ ।
ଅଥ ପ୍ରବର୍ତୟେଚ୍ଚିତ୍ତଂ ନିରାକାରେ ପରାତ୍ମନି ॥ ୩୩॥
ତତୋ ମନଃ ପ୍ରଗୃହ୍ଣାତି ପରମାତ୍ମାନମବ୍ୟଯମ୍ ।
ଯତ୍ତଦଦ୍ରେଶ୍ୟମଗ୍ରାହ୍ୟମସ୍ଥୂଲାଦ୍ୟୁକ୍ତିଗୋଚରମ୍ ॥ ୩୪॥
ଶ୍ରୀରାମ ଉବାଚ ॥
ଭଗବଞ୍ଛ୍ରବଣେ ନୈବ ପ୍ରବର୍ତନ୍ତେ ଜନାଃ କଥମ୍ ।
ବେଦଶାସ୍ତ୍ରାର୍ଥସମ୍ପନ୍ନା ଯଜ୍ୱାନଃ ସତ୍ୟବାଦିନଃ ॥ ୩୫॥
ଶୃଣ୍ୱନ୍ତୋଽପି ତଥାତ୍ମାନଂ ଜାନତେ ନୈବ କେଚନ ।
ଜ୍ଞାତ୍ୱାପି ମନ୍ୱତେ ମିଥ୍ୟା କିମେତତ୍ତବ ମାୟଯା ॥ ୩୬॥
ଶ୍ରୀଭଗବାନୁବାଚ ॥
ଏବମେବ ମହାବାହୋ ନାତ୍ର କାର୍ୟା ବିଚାରଣା ।
ଦୈବୀ ହ୍ୟେଷା ଗୁଣମୟୀ ମମ ମାୟା ଦୁରତ୍ୟଯା ॥ ୩୭॥
ମାମେବ ଯେ ପ୍ରପଦ୍ୟନ୍ତେ ମାୟାମେତାଂ ତରନ୍ତି ତେ ।
ଅଭକ୍ତା ଯେ ମହାବାହୋ ମମ ଶ୍ରଦ୍ଧା ବିବର୍ଜିତାଃ ॥ ୩୮॥
ଫଲଂ କାମୟମାନାସ୍ତେ ଚୈହିକାମୁଷ୍ମିକାଦିକମ୍ ।
କ୍ଷୟିଷ୍ଣ୍ୱଲ୍ପଂ ସାତିଶୟଂ ଯତଃ କର୍ମଫଲଂ ମତମ୍ ॥ ୩୯॥
ତଦବିଜ୍ଞାୟ କର୍ମାଣି ଯେ କୁର୍ୱନ୍ତି ନରାଧମାଃ ।
ମାତୁଃ ପତନ୍ତି ତେ ଗର୍ଭେ ମୃତ୍ୟୋର୍ୱକ୍ତ୍ରେ ପୁନଃ ପୁନଃ ॥ ୪୦॥
ନାନାୟୋନିଷୁ ଜାତସ୍ୟ ଦେହିନୋ ଯସ୍ୟକସ୍ୟଚିତ୍ ।
କୋଟିଜନ୍ମାର୍ଜିତୈଃ ପୁଣ୍ୟୈର୍ମୟି ଭକ୍ତିଃ ପ୍ରଜାୟତେ ॥ ୪୧॥
ସ ଏବ ଲଭତେ ଜ୍ଞାନଂ ମଦ୍ଭକ୍ତଃ ଶ୍ରଦ୍ଧୟାନ୍ୱିତଃ ।
ନାନ୍ୟକର୍ମାଣି କୁର୍ୱାଣୋ ଜନ୍ମକୋଟିଶତୈରପି ॥ ୪୨॥
ତତଃ ସର୍ୱଂ ପରିତ୍ୟଜ୍ୟ ମଦ୍ଭକ୍ତିଂ ସମୁଦାହର ।
ସର୍ୱଧର୍ମାନ୍ପରିତ୍ୟଜ୍ୟ ମାମେକଂ ଶରଣଂ ବ୍ରଜ ॥ ୪୩॥
ଅହଂ ତ୍ୱା ସର୍ୱପାପେଭ୍ୟୋ ମୋକ୍ଷୟିଷ୍ୟାମି ମା ଶୁଚଃ ।
ଯତ୍କରୋଷି ଯଦଶ୍ନାସି ଯଜ୍ଜୁହୋଷି ଦଦାସି ଯତ୍ ॥ ୪୪॥
ଯତ୍ତପସ୍ୟସି ରାମ ତ୍ୱଂ ତତ୍କୁରୁଷ୍ୱ ମଦର୍ପଣମ୍ ।
ତତଃ ପରତରା ନାସ୍ତି ଭକ୍ତିର୍ମୟି ରଘୂତ୍ତମ ॥ ୪୫॥
ଇତି ଶ୍ରୀପଦ୍ମପୁରାଣେ ଉପରିଭାଗେ ଶିବଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ
ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗଶାସ୍ତ୍ରେ ଶିବରାଘବସଂବାଦେ
ପଞ୍ଚକୋଶୋପପାଦନଂ ନାମ ଚତୁର୍ଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୧୪ ॥
ଅଥ ପଞ୍ଚଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥
ଶ୍ରୀରାମ ଉବାଚ ॥
ଭକ୍ତିସ୍ତେ କୀଦୃଶୀ ଦେବ ଜାୟତେ ବା କଥଂଚନ ।
ଯୟା ନିର୍ୱାଣରୂପଂ ତୁ ଲଭତେ ମୋକ୍ଷମୁତ୍ତମମ୍ ।
ତଦ୍ ବ୍ରୂହି ଗିରିଜାକାନ୍ତ ମୟି ତେଽନୁଗ୍ରହୋ ଯଦି ॥ ୧॥
ଶ୍ରୀଭଗବାନୁବାଚ ॥
ଯୋ ବେଦାଧ୍ୟଯନଂ ଯଜ୍ଞଂ ଦାନାନି ବିବିଧାନି ଚ ।
ମଦର୍ପଣଧିୟା କୁର୍ୟାତ୍ସ ମେ ଭକ୍ତଃ ସ ମେ ପ୍ରିୟଃ ॥ ୨॥
ନର୍ୟଭସ୍ମ ସମାଦାୟ ବିଶୁଦ୍ଧଂ ଶ୍ରୋତ୍ରିୟାଲୟାତ୍ ।
ଅଗ୍ନିରିତ୍ୟାଦିଭିର୍ମନ୍ତ୍ରୈରଭିମନ୍ତ୍ର୍ୟ ଯଥାବିଧି ॥ ୩॥
ଉଦ୍ଧୂଲୟତି ଗାତ୍ରାଣି ତେନ ଚାର୍ଚତି ମାମପି ।
ତସ୍ମାତ୍ପରତରା ଭକ୍ତିର୍ମମ ରାମ ନ ବିଦ୍ୟତେ ॥ ୪॥
ସର୍ୱଦା ଶିରସା କଣ୍ଠେ ରୁଦ୍ରାକ୍ଷାନ୍ଧାରୟେତ୍ତୁ ଯଃ ।
ପଞ୍ଚାକ୍ଷରୀଜପରତଃ ସ ମେ ଭକ୍ତଃ ସ ମେ ପ୍ରିୟଃ ॥ ୫॥
ଭସ୍ମଚ୍ଛନ୍ନୋ ଭସ୍ମଶାୟୀ ସର୍ୱଦା ବିଜିତେନ୍ଦ୍ରିୟଃ ।
ଯସ୍ତୁ ରୁଦ୍ରଂ ଜପେନ୍ନିତ୍ୟଂ ଚିନ୍ତୟେନ୍ମାମନନ୍ୟଧୀଃ ॥ ୬॥
ସ ତେନୈବ ଚ ଦେହେନ ଶିବଃ ସଂଜାୟତେ ସ୍ୱୟମ୍ ।
ଜପେଦ୍ୟୋ ରୁଦ୍ରସୂକ୍ତାନି ତଥାଥର୍ୱଶିରଃ ପରମ୍ ॥ ୭॥
କୈବଲ୍ୟୋପନିଷତ୍ସୂକ୍ତଂ ଶ୍ୱେତାଶ୍ୱତରମେବ ଚ ।
ତତଃ ପରତରୋ ଭକ୍ତୋ ମମ ଲୋକେ ନ ବିଦ୍ୟତେ ॥ ୮॥
ଅନ୍ୟତ୍ର ଧର୍ମାଦନ୍ୟସ୍ମାଦନ୍ୟତ୍ରାସ୍ମାତ୍କୃତାକୃତାତ୍ ।
ଅନ୍ୟତ୍ର ଭୂତାଦ୍ଭବ୍ୟାଚ୍ଚ ଯତ୍ପ୍ରବକ୍ଷ୍ୟାମି ତଚ୍ଛୃଣୁ ॥ ୯॥
ବଦନ୍ତି ଯତ୍ପଦଂ ବେଦାଃ ଶାସ୍ତ୍ରାଣି ବିବିଧାନି ଚ ।
ସର୍ୱୋପନିଷଦାଂ ସାରଂ ଦଧ୍ନୋ ଘୃତମିବୋଦ୍ଧୃତମ୍ ॥ ୧୦॥
ଯଦିଚ୍ଛନ୍ତୋ ବ୍ରହ୍ମଚର୍ୟଂ ଚରନ୍ତି ମୁନୟଃ ସଦା ।
ତତ୍ତେ ପଦଂ ସଂଗ୍ରହେଣ ବ୍ରବୀମ୍ୟୋମିତି ଯତ୍ପଦମ୍ ॥ ୧୧॥
ଏତଦେବାକ୍ଷରଂ ବ୍ରହ୍ମ ଏତଦେବାକ୍ଷରଂ ପରମ୍ ।
ଏତଦେବାକ୍ଷରଂ ଜ୍ଞାତ୍ୱା ବ୍ରହ୍ମଲୋକେ ମହୀୟତେ ॥ ୧୨॥
ଛନ୍ଦସାଂ ଯସ୍ତୁ ଧେନୂନାମୃଷଭତ୍ୱେନ ଚୋଦିତଃ ।
ଇଦମେବ ପତିଃ ସେତୁରମୃତସ୍ୟ ଚ ଧାରଣାତ୍ ॥ ୧୩॥
ମେଧସା ପିହିତେ କୋଶେ ବ୍ରହ୍ମ ଯତ୍ପରମୋମିତି ॥ ୧୪॥
ଚତସ୍ରସ୍ତସ୍ୟ ମାତ୍ରାଃ ସ୍ୟୁରକାରୋକାରକୌ ତଥା ।
ମକାରଶ୍ଚାବସାନେଽର୍ଧମାତ୍ରେତି ପରିକୀର୍ତିତା ॥ ୧୫॥
ପୂର୍ୱତ୍ର ଭୂଶ୍ଚ ଋଗ୍ୱେଦୋ ବ୍ରହ୍ମାଷ୍ଟବସବସ୍ତଥା ।
ଗାର୍ହପତ୍ୟଶ୍ଚ ଗାୟତ୍ରୀ ଗଙ୍ଗା ପ୍ରାତଃସବସ୍ତଥା ॥ ୧୬॥
ଦ୍ୱିତୀୟା ଚ ଭୁବୋ ବିଷ୍ଣୂ ରୁଦ୍ରୋଽନୁଷ୍ଟୁବ୍ୟଜୁସ୍ତଥା ।
ଯମୁନା ଦକ୍ଷିଣାଗ୍ନିଶ୍ଚ ମାଧ୍ୟନ୍ଦିନସବସ୍ତଥା ॥ ୧୭॥
ତୃତୀୟା ଚ ସୁବଃ ସାମାନ୍ୟାଦିତ୍ୟଶ୍ଚ ମହେଶ୍ୱରଃ ।
ଅଗ୍ନିରାହବନୀୟଶ୍ଚ ଜଗତୀ ଚ ସରସ୍ୱତୀ ॥ ୧୮॥
ତୃତୀୟଂ ସବନଂ ପ୍ରୋକ୍ତମଥର୍ୱତ୍ୱେନ ଯନ୍ମତମ୍ ।
ଚତୁର୍ଥୀ ଯାବସାନେଽର୍ଧମାତ୍ରା ସା ସୋମଲୋକଗା ॥ ୧୯॥
ଅଥର୍ୱାଙ୍ଗିରସଃ ସଂବର୍ତକୋଽଗ୍ନିଶ୍ଚ ମହସ୍ତଥା ।
ବିରାଟ୍ ସଭ୍ୟାବସଥ୍ୟୌ ଚ ଶୁତୁଦ୍ରିର୍ୟଜ୍ଞପୁଚ୍ଛକଃ॥ ୨୦॥
ପ୍ରଥମା ରକ୍ତବର୍ଣା ସ୍ୟାଦ୍ ଦ୍ୱିତୀୟା ଭାସ୍ୱରା ମତା ।
ତୃତୀୟା ବିଦ୍ୟୁଦାଭା ସ୍ୟାଚ୍ଚତୁର୍ଥୀ ଶୁକ୍ଲବର୍ଣିନୀ ॥ ୨୧॥
ସର୍ୱଂ ଜାତଂ ଜାୟମାନଂ ତଦୋଙ୍କାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତମ୍ ।
ବିଶ୍ୱଂ ଭୂତଂ ଚ ଭୁବନଂ ବିଚିତ୍ରଂ ବହୁଧା ତଥା ॥ ୨୨॥
ଜାତଂ ଚ ଜାୟମାନଂ ଯତ୍ତତ୍ସର୍ୱଂ ରୁଦ୍ର ଉଚ୍ୟତେ ।
ତସ୍ମିନ୍ନେବ ପୁନଃ ପ୍ରାଣାଃ ସର୍ୱମୋଙ୍କାର ଉଚ୍ୟତେ ॥ ୨୩॥
ପ୍ରବିଲୀନଂ ତଦୋଙ୍କାରେ ପରଂ ବ୍ରହ୍ମ ସନାତନମ୍ ।
ତସ୍ମାଦୋଙ୍କାରଜାପୀ ଯଃ ସ ମୁକ୍ତୋ ନାତ୍ର ସଂଶୟଃ ॥ ୨୪॥
ତ୍ରେତାଗ୍ନେଃ ସ୍ମାର୍ତବହ୍ନେର୍ୱା ଶୈବାଗ୍ନେର୍ୱା ସମାହୃତମ୍ ।
ଭସ୍ମାଭିମନ୍ତ୍ର୍ୟ ଯୋ ମାଂ ତୁ ପ୍ରଣବେନ ପ୍ରପୂଜୟେତ୍ ॥ ୨୫॥
ତସ୍ମାତ୍ପରତରୋ ଭକ୍ତୋ ମମ ଲୋକେ ନ ବିଦ୍ୟତେ ॥ ୨୬॥
ଶାଲାଗ୍ନେର୍ଦାବବହ୍ନେର୍ୱା ଭସ୍ମାଦାୟାଭିମନ୍ତ୍ରିତମ୍ ।
ଯୋ ବିଲିମ୍ପତି ଗାତ୍ରାଣି ସ ଶୂଦ୍ରୋଽପି ବିମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୨୭॥
କୁଶପୁଷ୍ପୈର୍ବିଲ୍ୱଦଲୈଃ ପୁଷ୍ପୈର୍ୱା ଗିରିସଂଭବୈଃ ।
ଯୋ ମାମର୍ଚୟତେ ନିତ୍ୟଂ ପ୍ରଣବେନ ପ୍ରିୟୋ ହି ସଃ ॥ ୨୮॥
ପୁଷ୍ପଂ ଫଲଂ ସମୂଲଂ ବା ପତ୍ରଂ ସଲିଲମେବ ବା ।
ଯୋ ଦଦ୍ୟାତ୍ପ୍ରଣବୈର୍ମହ୍ୟଂ ତତ୍କୋଟିଗୁଣିତଂ ଭବେତ୍ ॥ ୨୯॥
ଅହିଂସା ସତ୍ୟମସ୍ତେୟଂ ଶୌଚମିନ୍ଦ୍ରିୟନିଗ୍ରହଃ ।
ଯସ୍ୟାସ୍ତ୍ୟଧ୍ୟଯନଂ ନିତ୍ୟଂ ସ ମେ ଭକ୍ତଃ ସ ମେ ପ୍ରିୟଃ ॥ ୩୦॥
ପ୍ରଦୋଷେ ଯୋ ମମ ସ୍ଥାନଂ ଗତ୍ୱା ପୂଜୟତେ ତୁ ମାମ୍ ।
ସ ପରଂ ଶ୍ରିୟମାପ୍ନୋତି ପଶ୍ଚାନ୍ମୟି ବିଲୀୟତେ ॥ ୩୧॥
ଅଷ୍ଟମ୍ୟାଂ ଚ ଚତୁର୍ଦଶ୍ୟାଂ ପର୍ୱଣୋରୁଭୟୋରପି ।
ଭୂତିଭୂଷିତସର୍ୱାଂଗୋ ଯଃ ପୂଜୟତି ମାଂ ନିଶି ॥ ୩୨॥
କୃଷ୍ଣପକ୍ଷେ ବିଶେଷେଣ ସ ମେ ଭକ୍ତଃ ସ ମେ ପ୍ରିୟଃ ॥ ୩୩॥
ଏକାଦଶ୍ୟାମୁପୋଷ୍ୟୈବ ଯଃ ପୂଜୟତି ମାଂ ନିଶି ।
ସୋମବାରେ ବିଶେଷେଣ ସ ମେ ଭକ୍ତୋ ନ ନଶ୍ୟତି ॥ ୩୪॥
ପଞ୍ଚାମୃତୈଃ ସ୍ନାପୟେଦ୍ୟଃ ପଞ୍ଚଗବ୍ୟେନ ବା ପୁନଃ ।
ପୁଷ୍ପୋଦକୈଃ କୁଶଜଲୈସ୍ତସ୍ମାନ୍ନନ୍ୟଃ ପ୍ରିୟୋ ମମ ॥ ୩୫॥
ପୟସା ସର୍ପିଷା ବାପି ମଧୁନେକ୍ଷୁରସେନ ବା ।
ପକ୍ୱାମ୍ରଫଲଜେନାପି ନାରିକେରଜଲେନ ବା ॥ ୩୬॥
ଗନ୍ଧୋଦକେନ ବା ମାଂ ଯୋ ରୁଦ୍ରମନ୍ତ୍ରଂ ସମୁଚ୍ଚରନ୍ ।
ଅଭିଷିଞ୍ଚେତ୍ତତୋ ନାନ୍ୟଃ କଶ୍ଚିତ୍ପ୍ରିୟତରୋ ମମ ॥ ୩୭॥
ଆଦିତ୍ୟାଭିମୁଖୋ ଭୂତ୍ୱା ଊର୍ଧ୍ୱବାହୁର୍ଜଲେ ସ୍ଥିତଃ ।
ମାଂ ଧ୍ୟାୟନ୍ ରବିବିମ୍ବସ୍ଥମଥର୍ୱାଂଗିରସ ଜପେତ୍ ॥ ୩୮॥
ପ୍ରବିଶେନ୍ମେ ଶରୀରେଽସୌ ଗୃହଂ ଗୃହପତିର୍ୟଥା ।
ବୃହଦ୍ରଥନ୍ତରଂ ବାମଦେବ୍ୟଂ ଦେବବ୍ରତାନି ଚ ॥ ୩୯॥
ତଦ୍ୟୋଗୟାଜ୍ୟଦୋହାଂଶ୍ଚ ଯୋ ଗାୟତି ମମାଗ୍ରତଃ ।
ଇହ ଶ୍ରିୟଂ ପରାଂ ଭୁକ୍ତ୍ୱା ମମ ସାୟୁଜ୍ୟମାପ୍ନୁୟାତ୍ ॥ ୪୦॥
ଈଶାବାସ୍ୟାଦି ମନ୍ତ୍ରାନ୍ ଯୋ ଜପେନ୍ନିତ୍ୟଂ ମମାଗ୍ରତଃ ।
ମତ୍ସାୟୁଜ୍ୟମବାପ୍ନୋତି ମମ ଲୋକେ ମହୀୟତେ ॥ ୪୧॥
ଭକ୍ତିୟୋଗୋ ମୟା ପ୍ରୋକ୍ତ ଏବଂ ରଘୁକୁଲୋଦ୍ଭବ ।
ସର୍ୱକାମପ୍ରଦୋ ମତ୍ତଃ କିମନ୍ୟଚ୍ଛ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛସି ॥ ୪୨॥
ଇତି ଶ୍ରୀପଦ୍ମପୁରାଣେ ଉପରିଭାଗେ ଶିବଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ
ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗଶାସ୍ତ୍ରେ ଶିବରାଘବସଂବାଦେ
ଭକ୍ତିୟୋଗୋ ନାମ ପଞ୍ଚଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୧୫ ॥
ଅଥ ଷୋଡଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥
ଶ୍ରୀରାମ ଉବାଚ ॥
ଭଗବନ୍ମୋକ୍ଷମାର୍ଗୋ ଯସ୍ତ୍ୱୟା ସମ୍ୟଗୁଦାହୃତଃ ।
ତତ୍ରାଧିକାରିଣଂ ବ୍ରୂହି ତତ୍ର ମେ ସଂଶୟୋ ମହାନ୍ ॥ ୧॥
ଶ୍ରୀଭଗବାନୁବାଚ ॥
ବ୍ରହ୍ମକ୍ଷତ୍ରବିଶଃ ଶୂଦ୍ରାଃ ସ୍ତ୍ରିୟଶ୍ଚାତ୍ରାଧିକାରିଣଃ ।
ବ୍ରହ୍ମଚାରୀ ଗୃହସ୍ଥୋ ବା।ଆନୁପନୀତୋଽଥବା ଦ୍ୱିଜଃ ॥ ୨॥
ବନସ୍ଥୋ ବାଽବନସ୍ଥୋ ବା ଯତିଃ ପାଶୁପତବ୍ରତୀ ।
ବହୁନାତ୍ର କିମୁକ୍ତେନ ଯସ୍ୟ ଭକ୍ତିଃ ଶିବାର୍ଚନେ ॥ ୩॥
ସ ଏବାତ୍ରାଧିକାରୀ ସ୍ୟାନ୍ନାନ୍ୟଚିତ୍ତଃ କଥଂଚନ ।
ଜଡୋଽନ୍ଧୋ ବଧିରୋ ମୂକୋ ନିଃଶୌଚଃ କର୍ମବର୍ଜିତଃ ॥ ୪॥
ଅଜ୍ଞୋପହାସକାଭକ୍ତା ଭୂତିରୁଦ୍ରାକ୍ଷଧାରିଣଃ ।
ଲିଂଗିନୋ ଯଶ୍ଚ ବା ଦ୍ୱେଷ୍ଟି ତେ ନୈବାତ୍ରାଧିକାରିଣଃ ॥ ୫॥
ଯୋ ମାଂ ଗୁରୁଂ ପାଶୁପତଂ ବ୍ରତଂ ଦ୍ୱେଷ୍ଟି ଧରାଧିପ ।
ବିଷ୍ଣୁଂ ବା ନ ସ ମୁଚ୍ୟେତ ଜନ୍ମକୋଟିଶତୈରପି ॥ ୬॥
ଅନେକକର୍ମସକ୍ତୋଽପି ଶିବଜ୍ଞାନବିବର୍ଜିତଃ ।
ଶିବଭକ୍ତିବିହୀନଶ୍ଚ ସଂସାରାନ୍ନୈବ ମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୭॥
ଆସକ୍ତାଃ ଫଲରାଗେଣ ଯେ ତ୍ୱବୈଦିକକର୍ମଣି ।
ଦୃଷ୍ଟମାତ୍ରଫଲାସ୍ତେ ତୁ ନ ମୁକ୍ତାବଧିକାରିଣଃ ॥ ୮॥
ଅବିମୁକ୍ତେ ଦ୍ୱାରକାୟାଂ ଶ୍ରୀଶୈଲେ ପୁଣ୍ଡରୀକକେ ।
ଦେହାନ୍ତେ ତାରକଂ ବ୍ରହ୍ମ ଲଭତେ ମଦନୁଗ୍ରହାତ୍ ॥ ୯॥
ଯସ୍ୟ ହସ୍ତୌ ଚ ପାଦୌ ଚ ମନଶ୍ଚୈବ ସୁସଂୟତମ୍ ।
ବିଦ୍ୟା ତପଶ୍ଚ କୀର୍ତିଶ୍ଚ ସ ତୀର୍ଥଫଲମଶ୍ନୁତେ ॥ ୧୦॥
ବିପ୍ରସ୍ୟାନୁପନୀତସ୍ୟ ବିଧିରେବମୁଦାହୃତଃ ।
ନାଭିବ୍ୟାହାରୟେଦ୍ବ୍ରହ୍ମ ସ୍ୱଧାନିନୟନାଦୃତେ ॥ ୧୧॥
ସ ଶୂଦ୍ରେଣ ସମସ୍ତାବଦ୍ୟାବଦ୍ୱେଦାନ୍ନ ଜାୟତେ ।
ନାମସଂକୀର୍ତନେ ଧ୍ୟାନେ ସର୍ୱ ଏବାଧିକାରିଣଃ ॥ ୧୨॥
ସଂସାରାନ୍ମୁଚ୍ୟତେ ଜନ୍ତୁଃ ଶିବତାଦାତ୍ମ୍ୟଭାବନାତ୍ ।
ତଥା ଦାନଂ ତପୋ ବେଦାଧ୍ୟଯନଂ ଚାନ୍ୟକର୍ମ ବା ।
ସହସ୍ରାଂଶଂ ତୁ ନାର୍ହନ୍ତି ସର୍ୱଦା ଧ୍ୟାନକର୍ମଣଃ ॥ ୧୩॥
ଜାତିମାଶ୍ରମମଙ୍ଗାନି ଦେଶଂ କାଲମଥାପି ବା ।
ଆସନାଦୀନି କର୍ମାଣି ଧ୍ୟାନଂ ନାପେକ୍ଷତେ କ୍ୱଚିତ୍ ॥ ୧୪॥
ଗଚ୍ଛଂସ୍ତିଷ୍ଠନ୍ ଜପନ୍ୱାପି ଶୟାନୋ ବାନ୍ୟକର୍ମଣି ।
ପାତକେନାପି ବା ଯୁକ୍ତୋ ଧ୍ୟାନାଦେବ ବିମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୧୫॥
ନେହାଭିକ୍ରମନାଶୋଽସ୍ତି ପ୍ରତ୍ୟବାୟୋ ନ ବିଦ୍ୟତେ ।
ସ୍ୱଲ୍ପମପ୍ୟସ୍ୟ ଧର୍ମସ୍ୟ ତ୍ରାୟତେ ମହତୋ ଭୟାତ୍ ॥ ୧୬॥
ଆଶ୍ଚର୍ୟେ ବା ଭୟେ ଶୋକେ କ୍ଷୁତେ ବା ମମ ନାମ ଯଃ ।
ବ୍ୟାଜେନାପି ସ୍ମରେଦ୍ୟସ୍ତୁ ସ ଯାତି ପରମାଂ ଗତିମ୍ ॥ ୧୭॥
ମହାପାପୈରପି ସ୍ପୃଷ୍ଟୋ ଦେହାନ୍ତେ ଯସ୍ତୁ ମାଂ ସ୍ମରେତ୍ ।
ପଞ୍ଚାକ୍ଷରୀଂ ବୋଚ୍ଚରତି ସ ମୁକ୍ତୋ ନାତ୍ର ସଂଶୟଃ ॥ ୧୮॥
ବିଶ୍ୱଂ ଶିବମୟଂ ଯସ୍ତୁ ପଶ୍ୟତ୍ୟାତ୍ମାନମାତ୍ମନା ।
ତସ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରେଷୁ ତୀର୍ଥେଷୁ କିଂ କାର୍ୟଂ ବାନ୍ୟକର୍ମସୁ ॥ ୧୯॥
ସର୍ୱେଣ ସର୍ୱଦା କାର୍ୟଂ ଭୂତିରୁଦ୍ରାକ୍ଷଧାରଣମ୍ ।
ଯୁକ୍ତେନାଥାପ୍ୟଯୁକ୍ତେନ ଶିବଭକ୍ତିମଭୀପ୍ସତା ॥ ୨୦॥
ନର୍ୟଭସ୍ମସମାୟୁକ୍ତୋ ରୁଦ୍ରାକ୍ଷାନ୍ୟସ୍ତୁ ଧାରୟେତ୍ ।
ମହାପାପୈରପି ସ୍ପୃଷ୍ଟୋ ମୁଚ୍ୟତେ ନାତ୍ର ସଂଶୟଃ ॥ ୨୧॥
ଅନ୍ୟାନି ଶୈବକର୍ମାଣି କରୋତୁ ନ କରୋତୁ ବା ।
ଶିବନାମ ଜପେଦ୍ୟସ୍ତୁ ସର୍ୱଦା ମୁଚ୍ୟତେ ତୁ ସଃ ॥ ୨୨॥
ଅନ୍ତକାଲେ ତୁ ରୁଦ୍ରାକ୍ଷାନ୍ୱିଭୂତିଂ ଧାରୟେତ୍ତୁ ଯଃ ।
ମହାପାପୋପପାପୋଘୈରପି ସ୍ପୃଷ୍ଟୋ ନରାଧମଃ ॥ ୨୩॥
ସର୍ୱଥା ନୋପସର୍ପନ୍ତି ତଂ ଜନଂ ଯମକିଂକରାଃ ॥ ୨୪॥
ବିଲ୍ୱମୂଲମୃଦା ଯସ୍ତୁ ଶରୀରମୁପଲିମ୍ପତି ।
ଅନ୍ତକାଲେଽନ୍ତକଜନୈଃ ସ ଦୂରୀକ୍ତିୟତେ ନରଃ ॥ ୨୫॥
ଶ୍ରୀରାମ ଉବାଚ ॥
ଭଗବନ୍ପୂଜିତଃ କୁତ୍ର କୁତ୍ର ବା ତ୍ୱଂ ପ୍ରସୀଦସି ।
ତଦ୍ବ୍ରୂହି ମମ ଜିଜ୍ଞାସା ବର୍ତତେ ମହତୀ ବିଭୋ ॥ ୨୬॥
ଶ୍ରୀଭଗବାନୁବାଚ ॥
ମୃଦା ବା ଗୋମୟେନାପି ଭସ୍ମନା ଚନ୍ଦନେନ ବା ।
ସିକତାଭିର୍ଦାରୁଣା ବା ପାଷାଣେନାପି ନିର୍ମିତା ॥ ୨୭॥
ଲୋହେନ ବାଥ ରଙ୍ଗେଣ କାଂସ୍ୟଖର୍ପରପିତ୍ତଲୈଃ ।
ତାମ୍ରରୌପ୍ୟସୁବର୍ଣୈର୍ୱା ରତ୍ନୈର୍ନାନାବିଧୈରପି ॥ ୨୮॥
ଅଥବା ପାରଦେନୈବ କର୍ପୂରେଣାଥବା କୃତା ।
ପ୍ରତିମା ଶିବଲିଙ୍ଗଂ ବା ଦ୍ରବ୍ୟୈରେତୈଃ କୃତଂ ତୁ ଯତ୍ ॥ ୨୯॥
ତତ୍ର ମାଂ ପୂଜୟେତ୍ତେଷୁ ଫଲଂ କୋଟିଗୁଣୋତ୍ତରମ୍ ॥ ୩୦॥
ମୃଦ୍ଦାରୁକାଂସ୍ୟଲୋହୈଶ୍ଚ ପାଷାଣେନାପି ନିର୍ମିତା ।
ଗୃହିଣା ପ୍ରତିମା କାର୍ୟା ଶିବଂ ଶଶ୍ୱଦଭୀପ୍ସତା ।
ଆୟୁଃ ଶ୍ରିୟଂ କୁଲଂ ଧର୍ମଂ ପୁତ୍ରାନାପ୍ନୋତି ତୈଃ କ୍ରମାତ୍ ॥ ୩୧॥
ବିଲ୍ୱବୃକ୍ଷେ ତତ୍ଫଲେ ବା ଯୋ ମାଂ ପୂଜୟତେ ନରଃ ।
ପରାଂ ଶ୍ରିୟମିହ ପ୍ରାପ୍ୟ ମମ ଲୋକେ ମହୀୟତେ ॥ ୩୨॥
ବିଲ୍ୱବୃକ୍ଷଂ ସମାଶ୍ରିତ୍ୟ ଯୋ ମନ୍ତ୍ରାନ୍ୱିଧିନା ଜପେତ୍ ।
ଏକେନ ଦିବସେନୈବ ତତ୍ପୁରଶ୍ଚରଣଂ ଭବେତ୍ ॥ ୩୩॥
ଯସ୍ତୁ ବିଲ୍ୱବନେ ନିତ୍ୟଂ କୁଟୀଂ କୃତ୍ୱା ବସେନ୍ନରଃ ।
ସର୍ୱେ ମନ୍ତ୍ରାଃ ପ୍ରସିଦ୍ଧ୍ୟନ୍ତି ଜପମାତ୍ରେଣ କେବଲମ୍ ॥ ୩୪॥
ପର୍ୱତାଗ୍ରେ ନଦୀତୀରେ ବିଲ୍ୱମୂଲେ ଶିବାଲୟେ ।
ଅଗ୍ନିହୋତ୍ରେ କେଶବସ୍ୟ ସଂନିଧୌ ବା ଜପେତ୍ତୁ ଯଃ ॥ ୩୫॥
ନୈବାସ୍ୟ ବିଘ୍ନଂ କୁର୍ୱନ୍ତି ଦାନବା ଯକ୍ଷରାକ୍ଷସଃ ।
ତଂ ନ ସ୍ପୃଶନ୍ତି ପାପାନି ଶିବସାୟୁଜ୍ୟମୃଚ୍ଛତି ॥ ୩୬॥
ସ୍ଥଣ୍ଡିଲେ ବା ଜଲେ ବହ୍ନୌ ବାୟାବାକାଶ ଏବ ବା ।
ଗିରୌ ସ୍ୱାତ୍ମନି ବା ଯୋ ମାଂ ପୂଜୟେତ୍ପ୍ରୟତୋ ନରଃ ॥ ୩୭॥
ସ କୃତ୍ସ୍ନଂ ଫଲମାପ୍ନୋତି ଲବମାତ୍ରେଣ ରାଘବ ।
ଆତ୍ମପୂଜାସମା ନାସ୍ତି ପୂଜା ରଘୁକୁଲୋଦ୍ଭବ ॥ ୩୮॥
ମତ୍ସାୟୁଜ୍ୟମବାପ୍ନୋତି ଚଣ୍ଡାଲୋଽପ୍ୟାତ୍ମପୂଜୟା ।
ସର୍ୱାନ୍କାମାନବାପ୍ନୋତି ମନୁଷ୍ୟଃ କମ୍ବଲାସନେ ॥ ୩୯॥
କୃଷ୍ଣାଜିନେ ଭବେନ୍ମୁକ୍ତିର୍ମୋକ୍ଷଶ୍ରୀର୍ୱ୍ୟାଘ୍ରଚର୍ମଣି ।
କୁଶାସନେ ଭବେଜ୍ଜ୍ଞାନମାରୋଗ୍ୟଂ ପତ୍ରନିର୍ମିତେ ॥ ୪୦॥
ପାଷାଣେ ଦୁଃଖମାପ୍ନୋତି କାଷ୍ଠେ ନାନାବିଧାନ୍ ଗଦାନ୍ ।
ବସ୍ତ୍ରେଣ ଶ୍ରିୟମାପ୍ନୋତି ଭୂମୌ ମନ୍ତ୍ରୋ ନ ସିଦ୍ଧ୍ୟତି ।
ପ୍ରାଙ୍ମୁଖୋଦଙ୍ମୁଖୋ ବାପି ଜପଂ ପୂଜାଂ ସମାଚରେତ୍ ॥ ୪୧॥
ଅକ୍ଷମାଲାବିଧିଂ ବକ୍ଷ୍ୟେ ଶୃଣୁଷ୍ୱାବହିତୋ ନୃପ ॥ ୪୨॥
ସାମ୍ରାଜ୍ୟଂ ସ୍ଫାଟିକେ ସ୍ୟାତ୍ତୁ ପୁତ୍ରଜୀବେ ପରାଂ ଶ୍ରିୟମ୍ ।
ଆତ୍ମଜ୍ଞାନଂ କୁଶଗ୍ରନ୍ଥୌ ରୁଦ୍ରାକ୍ଷଃ ସର୍ୱକାମଦଃ ॥ ୪୩॥
ପ୍ରବାଲୈଶ୍ଚ କୃତା ମାଲା ସର୍ୱଲୋକବଶପ୍ରଦା ।
ମୋକ୍ଷପ୍ରଦା ଚ ମାଲା ସ୍ୟାଦାମଲକ୍ୟାଃ ଫଲୈଃ କୃତା ॥ ୪୪॥
ମୁକ୍ତାଫଲୈଃ କୃତା ମାଲା ସର୍ୱବିଦ୍ୟାପ୍ରଦାୟିନୀ ।
ମାଣିକ୍ୟରଚିତା ମାଲା ତ୍ରୈଲୋକସ୍ୟ ବଶଂକରୀ ॥ ୪୫॥
ନୀଲୈର୍ମରକତୈର୍ୱାପି କୃତା ଶତ୍ରୁଭୟପ୍ରଦା ।
ସୁବର୍ଣରଚିତା ମାଲା ଦଦ୍ୟାଦ୍ୱୈ ମହତୀଂ ଶ୍ରିୟମ୍ ॥ ୪୬॥
ତଥା ରୌପ୍ୟମୟୀ ମାଲା କନ୍ୟାଂ ଯଚ୍ଛତି କାମିତାମ୍ ।
ଉକ୍ତାନାଂ ସର୍ୱକାମାନାଂ ଦାୟିନୀ ପାରଦୈଃ କୃତା ॥ ୪୭॥
ଅଷ୍ଟୋତ୍ତରଶତା ମାଲା ତତ୍ର ସ୍ୟାଦୁତ୍ତମୋତ୍ତମା ।
ଶତସଂଖ୍ୟୋତ୍ତମା ମାଲା ପଞ୍ଚାଶନ୍ମଧ୍ୟମା ମତା ॥ ୪୮॥
ଚତୁଃ ପଞ୍ଚଶତୀ ଯଦ୍ୱା ଅଧମା ସପ୍ତବିଂଶତିଃ ।
ଅଧମା ପଞ୍ଚବିଂଶତ୍ୟା ଯଦି ସ୍ୟାଚ୍ଛତନିର୍ମିତା ॥ ୪୯॥
ପଞ୍ଚାଶଦକ୍ଷରାଣ୍ୟତ୍ରାନୁଲୋମପ୍ରତିଲୋମତଃ ।
ଇତ୍ୟେବଂ ସ୍ଥାପୟେତ୍ସ୍ପଷ୍ଟଂ ନ କସ୍ମୈଚିତ୍ପ୍ରଦର୍ଶୟେତ୍ ॥ ୫୦॥
ବର୍ଣୈର୍ୱିନ୍ୟସ୍ତୟା ଯସ୍ତୁ କ୍ରିୟତେ ମାଲୟା ଜପଃ ।
ଏକବାରେଣ ତସ୍ୟୈବ ପୁରଶ୍ଚର୍ୟା କୃତା ଭବେତ୍॥ ୫୧॥
ସବ୍ୟପାର୍ଷ୍ଣିଂ ଗୁଦେ ସ୍ଥାପ୍ୟ ଦକ୍ଷିଣଂ ଚ ଧ୍ୱଜୋପରି ।
ଯୋନିମୁଦ୍ରାବନ୍ଧ ଏଷ ଭବେଦାସନମୁତ୍ତମମ୍ ॥ ୫୨॥
ଯୋନିମୁଦ୍ରାସନେ ସ୍ଥିତ୍ୱା ପ୍ରଜପେଦ୍ୟଃ ସମାହିତଃ ।
ଯଂ କଂଚିଦପି ବା ମନ୍ତ୍ରଂ ତସ୍ୟ ସ୍ୟୁଃ ସର୍ୱସିଦ୍ଧୟଃ ॥ ୫୩॥
ଛିନ୍ନା ରୁଦ୍ଧାଃ ସ୍ତମ୍ଭିତାଶ୍ଚ ମିଲିତା ମୂର୍ଛିତାସ୍ତଥା ।
ସୁପ୍ତା ମତ୍ତା ହୀନବୀର୍ୟା ଦଗ୍ଧାସ୍ତ୍ରସ୍ତାରିପକ୍ଷଗାଃ ॥ ୫୪॥
ବାଲା ଯୌବନମତ୍ତଶ୍ଚ ବୃଦ୍ଧା ମନ୍ତ୍ରାଶ୍ଚ ଯେ ମତାଃ ।
ଯୋନିମୁଦ୍ରାସନେ ସ୍ଥିତ୍ୱା ମନ୍ତ୍ରାନେବଂବିଧାନ୍ ଜପେତ୍ ॥ ୫୫॥
ତତ୍ର ସିଦ୍ଧ୍ୟନ୍ତି ତେ ମନ୍ତ୍ରା ନାନ୍ୟସ୍ୟ ତୁ କଥଂଚନ ।
ବ୍ରାହ୍ମଂ ମୁହୂର୍ତମାରଭ୍ୟାମଧ୍ୟାହ୍ନଂ ପ୍ରଜପେନ୍ମନୁମ୍ ॥ ୫୬॥
ଅତ ଊର୍ଧ୍ୱଂ କୃତେ ଜାପ୍ୟେ ବିନାଶାୟ ଭବେଦ୍ଧ୍ରୁବମ୍ ।
ପୁରଶ୍ଚର୍ୟାବିଧାବେବଂ ସର୍ୱକାମ୍ୟଫଲେଷ୍ୱପି ॥ ୫୭॥
ନିତ୍ୟେ ନୈମିତ୍ତିକେ ବାପି ତପଶ୍ଚର୍ୟାସୁ ବା ପୁନଃ ।
ସର୍ୱଦୈବ ଜପଃ କାର୍ୟୋ ନ ଦୋଷସ୍ତତ୍ର କଶ୍ଚନ ॥ ୫୮॥
ଯସ୍ତୁ ରୁଦ୍ରଂ ଜପେନ୍ନିତ୍ୟଂ ଧ୍ୟାୟମାନୋ ମମାକୃତିମ୍ ।
ଷଡକ୍ଷରଂ ବା ପ୍ରଣବଂ ନିଷ୍କାମୋ ବିଜିତେନ୍ଦ୍ରିୟଃ ॥ ୫୯॥
ତଥାଥର୍ୱଶିରୋମନ୍ତ୍ରଂ କୈବଲ୍ୟଂ ବା ରଘୂତ୍ତମ ।
ସ ତେନୈବ ଚ ଦେହେନ ଶିବଃ ସଂଜାୟତେ ସ୍ୱୟମ୍ ॥ ୬୦॥
ଅଧୀତେ ଶିବଗୀତାଂ ଯୋ ନିତ୍ୟମେତାଂ ଜିତେନ୍ଦ୍ରିୟଃ ।
ଶୃଣୁୟାଦ୍ୱା ସ ମୁକ୍ତଃ ସ୍ୟାତ୍ସଂସାରାନ୍ନାତ୍ର ସଂଶୟଃ ॥ ୬୧॥
ସୂତ ଉବାଚ ॥
ଏବମୁକ୍ତ୍ୱା ମହାଦେବସ୍ତତ୍ରୈବାନ୍ତରଧୀୟତ ।
ରାମଃ କୃତାର୍ଥମାତ୍ମାନମମନ୍ୟତ ତଥୈବ ସଃ ॥ ୬୨॥
ଏବଂ ମୟା ସମାସେନ ଶିବଗୀତା ସମୀରିତା ।
ଏତାଂ ଯଃ ପ୍ରଜପେନ୍ନିତ୍ୟଂ ଶୃଣୁୟାଦ୍ୱା ସମାହିତଃ ॥ ୬୩॥
ଏକାଗ୍ରଚିତ୍ତୋୟୋ ମର୍ତ୍ୟସ୍ତସ୍ୟ ମୁକ୍ତିଃ କରେ ସ୍ଥିତା ।
ଅତଃ ଶୃଣୁଧ୍ୱଂ ମୁନୟୋ ନିତ୍ୟମେତାଂ ସ୍ମାହିତାଃ ॥ ୬୪॥
ଅନାୟାସେନ ବୋ ମୁକ୍ତିର୍ଭବିତା ନାତ୍ର ସଂଶୟଃ ।
କାୟକ୍ଲେଶୋ ମନଃକ୍ଷୋଭୋ ଧନହାନିର୍ନ ଚାତ୍ମନଃ ॥ ୬୫॥
ପୀଡାସ୍ତି ଶ୍ରବଣାଦେବ ଯସ୍ମାତ୍କୈବଲ୍ୟମାପ୍ନୁୟାତ୍ ।
ଶିବଗୀତାମତୋ ନିତ୍ୟଂ ଶୃଣୁଧ୍ୱମୃଷିସତ୍ତମାଃ ॥ ୬୬॥
ଋଷୟ ଊଚୁଃ ॥
ଅଦ୍ୟପ୍ରଭୃତି ନଃ ସୂତ ତ୍ୱମାଚାର୍ୟଃ ପିତା ଗୁରୁଃ ।
ଅବିଦ୍ୟାୟାଃ ପରଂ ପାରଂ ଯସ୍ମାତ୍ତାରୟିତାସି ନଃ ॥ ୬୭॥
ଉତ୍ପାଦକବ୍ରହ୍ମଦାତ୍ରୋର୍ଗରୀୟାନ୍ ବ୍ରହ୍ମଦଃ ପିତା ।
ତସ୍ମାତ୍ସୂତାତ୍ମଜ ତ୍ୱତ୍ତଃ ସତ୍ୟଂ ନାନ୍ୟୋଽସ୍ତି ନୋ ଗୁରୁଃ ॥ ୬୮॥
ବ୍ୟାସ ଉବାଚ ॥
ଇତ୍ୟୁକ୍ତ୍ୱା ପ୍ରୟଯୁଃ ସର୍ୱେ ସାୟଂସଂଧ୍ୟାମୁପାସିତୁମ୍ ।
ସ୍ତୁବନ୍ତଃ ସୂତପୁତ୍ରଂ ତେ ସଂତୁଷ୍ଟା ଗୋମତୀତଟମ୍ ॥ ୬୯॥
ଇତି ଶ୍ରୀପଦ୍ମପୁରାଣେ ଉପରିଭାଗେ ଶିବଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ
ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗଶାସ୍ତ୍ରେ ଶିବରାଘବସଂବାଦେ
ଗୀତାଧିକାରିନିରୂପଣଂ ନାମ ଷୋଡଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୧୬॥
॥ ଇତି ଶ୍ରୀମଚ୍ଛିବଗୀତା ସମାପ୍ତା ॥
Also Read:
Shiva Gita Lyrics in Hindi | English | Bengali | Gujarati | Kannada | Malayalam | Oriya | Telugu | Tamil