Ribhu Geetaa in Malayalam:
॥ ഋഭുഗീതാ ഗുരുജ്ഞാനവാസിഷ്ഠേ ॥ From Tattvanarayana
പ്രഥമോഽധ്യായഃ।
ശ്രീ ഗുരുമൂർതിഃ।
പുനർജ്ഞാനം പ്രവക്ഷ്യാമി യഥാവത്പദ്മസംഭവ।
യേനൈവ സർവേ മുച്യന്തേ ജനാസ്സംസാരബന്ധനാത് ॥ 1.01 ॥
വിധേ പുരാ നിദാഘാഖ്യോ മുനിഃ പപ്രച്ഛ സദ്ഗുരും।
ഋഭുസഞ്ജ്ഞം മഹാപ്രാജ്ഞം തദ്വദാമി തവാധുനാ ॥ 1.02 ॥
നിദാഘഃ।
ആത്മാനാത്മവിവേകം മേ കൃപയാ ബ്രൂഹി സദ്ഗുരോ।
യേന സംസാരപാദോധിം തരിഷ്യാമി സുഖേന വൈ ॥ 1.03 ॥
ഋഭുരേവം തദാ പൃഷ്ട ഉവാച സകലാർഥവിത്।
സർവവേദാന്തസാരജ്ഞസ്സർവപൂജ്യോ മഹത്തമഃ ॥ 1.04 ॥
ഋഭുഃ।
സർവവാചോഽവധിർബ്രഹ്മ സർവചിന്താഽവധിർഗുരുഃ।
സർവകാരണകാര്യാത്മാ കാര്യകാരണവർജിതഃ ॥ 1.05 ॥
സർവസങ്കൽപരഹിതസ്സർവനാദമയശ്ശിവഃ।
സർവവർജിതചിന്മാത്രസ്സർവാനന്ദമയഃ പരഃ ॥ 1.06 ॥
സർവതേജഃ പ്രകാശാത്മാ നാദാനന്ദമയാത്മകഃ।
സർവാനുഭവനിർമുക്തഃ സർവധ്യാനവിവർജിതഃ ॥ 1.07 ॥
സർവനാദകലാതീത ഏഷ ആത്മാഽഹമവ്യയഃ।
ആത്മാനാത്മവിവേകാദി ഭേദാഭേദവിവർജിതഃ ॥ 1.08 ॥
ശാന്താശാന്താദിഹീനാത്മാ നാദാന്തർജ്യോതിരാത്മകഃ।
മഹാവാക്യാർഥതോ ദൂരോ ബ്രഹ്മാസ്മീത്യതി ദൂരഗഃ ॥ 1.09 ॥
തച്ഛബ്ദവർജ്യസ്ത്വംശബ്ദഹീനോ വാക്യാർഥവർജിതഃ।
ക്ഷരാക്ഷരവിഹീനോ യോ നാദാന്തർജ്യോതിരേവ സഃ ॥ 1.10 ॥
അഖണ്ഡൈകരസോ വാഽഹമാനന്ദോസ്മീതി വർജിതഃ।
സർവാതീതസ്വഭാവാത്മാ നാദാന്തർജ്യോതിരേവ സഃ ॥ 1.11 ॥
ആത്മേതി ശബ്ദഹീനോ യ ആത്മശബ്ദാർഥവർജിതഃ।
സച്ചിദാനന്ദഹീനോ യ ഏഷൈവാത്മാ സനാതനഃ ॥ 1.12 ॥
നനിർദേഷ്ടും ച ശക്നോ യോ വേദവാക്യൈരഗമ്യകഃ।
യസ്യ കിഞ്ചിദ്ബഹിർനാസ്തി കിഞ്ചിദന്തഃ കിയന്നച ॥ 1.13 ॥
യസ്യ ലിംഗം പ്രപഞ്ചം വാ ബ്രഹ്മൈവാത്മാ ന സംശയഃ।
നാസ്തി യസ്യ ശരീരം വാ ജീവോ വാ ഭൂതഭൗതികഃ ॥ 1.14 ॥
നാമരൂപാഽദികം നാസ്തി ഭോജ്യം വാ ഭോഗഭുക്ച വാ।
സദ്വാഽസദ്വാ സ്ഥിതിർവാഽപി യസ്യ നാസ്തി ക്ഷരാക്ഷരം ॥ 1.15 ॥
ഗുണം വാ വിഗുണം വാഽപി സമ ആസീൻ ന സംശയഃ।
യസ്യ വാച്യം വാചകം വാ ശ്രവണം മനനം ച വാ ॥ 1.16 ॥
ഗുരുശിഷ്യാഽദി ഭേദം വാ ദേവലോകാസ്സുരാസുരാഃ।
യത്ര ധർമമധർമം വാ ശുദ്ധം വാഽശുദ്ധമണ്വപി ॥ 1.17 ॥
യത്ര കാലമകാലം വാ നിശ്ചയം സംശയം നഹി।
യത്ര മന്ത്രമമന്ത്രം വാ വിദ്യാഽവിദ്യേ ന വിദ്യതേ ॥ 1.18 ॥
ദ്രഷ്ടൃദർശനദൃശ്യം വാ ഈഷൺമാത്രം കലാദികം।
അനാത്മേതി പ്രസംഗോ വാ ഹ്യനാത്മേതി മനോപി വാ ॥ 1.19 ॥
അനാത്മേതി ജഗദ്വാഽപി നാസ്തി നാസ്തീതി നിശ്ചിനു।
സർവസങ്കൽപശൂന്യത്വാത് സർവകാര്യവിവർജനാത് ॥ 1.20 ॥
കേവലം ബ്രഹ്മമാത്രത്വാത് നാസ്ത്യനാത്മേതി നിശ്ചിനു।
ദേഹത്രയവിഹീനത്വാത് കാലത്രയവിവർജനാത് ॥ 1.21 ॥
ലോകത്രയവിഹീനത്വാത് സർവമാത്മേതി ശാസനാത്।
ചിത്താഭാവാന്നചിന്താസ്തി ദേഹാഭാവാജ്ജരാ ന ച ॥ 1.22 ॥
പാദാഭാവാദ്ഗതിർനാസ്തി ഹസ്താഭാവാത് ക്രിയാ ന ച।
മൃത്യുർനാസ്തി ജരാഽഭാവാത് ബുദ്ധ്യഭാവാത് സുഖാദികം ॥ 1.23 ॥
ധർമോ നാസ്തി ശുചിർനാസ്തി സത്യം നാസ്തി ഭയം ന ച।
അക്ഷരോച്ചാരണം നാസ്തി ഗുരുശിഷ്യാദി നാസ്ത്യപി ॥ 1.24 ॥
ഏകാഭാവേ ദ്വിതീയം ന ന ദ്വിതീയേ നചൈകതാ।
സത്യത്വമസ്തിചേത് കിഞ്ചിദസത്യം ന ച സംഭവേത് ॥ 1.25 ॥
അസത്യത്വം യദി ഭവേത് സത്യത്വം ന വദിഷ്യതി।
ശുഭം യദ്യശുഭം വിദ്ധി അശുഭാച്ചുഭമിഷ്യതേ ॥ 1.26 ॥
ഭയം യദ്യഭയം വിദ്ധി അഭയാദ്ഭയമാപതേത്।
ബന്ധത്വമപിചേന്മോക്ഷോ ബന്ധാഭാവേ ന മോക്ഷതാ ॥ 1.27 ॥
മരണം യദി ചേജ്ജന്മ ജന്മാഭാവേ മൃതിർനച।
ത്വമിത്യപി ഭവേച്ചാഹം ത്വം നോ ചേദഹമേവ ന ॥ 1.28 ॥
ഇദം യദി തദേവാസ്തി തദഭാവാദിദം ന ച।
അസ്തീതി ചേന്നാസ്തി തദാ നാസ്തിചേദസ്തി കിഞ്ചന ॥ 1.29 ॥
കാര്യം ചേത്കാരണം കിഞ്ചിത് കാര്യാഭാവേ ന കാരണം।
ദ്വൈതം യദി തദാഽദ്വൈതം ദ്വൈതാഭാവേഽദ്വയം ന ച ॥ 1.30 ॥
ദൃശ്യം യദി ദൃഗപ്യസ്തി ദൃശ്യാഭാവേ ദൃഗേവ ന।
അന്തര്യദി ബഹിസ്സത്യമന്താഭാവേ ബഹിർനച ॥ 1.31 ॥
പൂർണത്വമസ്തി ചേദ്കിഞ്ചിദപൂർണത്വം പ്രസജ്യതേ।
തസ്മാദേതദ്ക്വചിന്നാസ്തി ത്വം ചാഹം വാ ഇമേ ഇദം ॥ 1.32 ॥
നാസ്തി ദൃഷ്ടാന്തകസ്സത്യേ നാസ്തിദാർഷ്ടാന്തികം ഹ്യജേ।
പരം ബ്രഹ്മാഹമസ്മീതി സ്മരണസ്യ മനോ നഹി ॥ 1.33 ॥
ബ്രഹ്മമാത്രം ജഗദിദം ബ്രഹ്മമാത്രം ത്വമപ്യഹം।
ചിന്മാത്രം കേവലം ചാഹം നാസ്ത്യനാത്മേതി നിശ്ചിനു ॥ 1.34 ॥
ഇദം പ്രപഞ്ചം നാസ്ത്യേവ നോത്പന്നം നോസ്ഥിതം ക്വചിത്।
ചിത്തം പ്രപഞ്ചമിത്യാഹുർനാസ്തി നാസ്ത്യേവ സർവദാ ॥ 1.35 ॥
ന പ്രപഞ്ചം ന ചിത്തദി നാഹങ്കാരോ ന ജീവകഃ।
മായാകാര്യാദികം നാസ്തി മായാ നാസ്തി ഭയം ന ച ॥ 1.36 ॥
കർതാ നാസ്തി ക്രിയാ നാസ്തി ശ്രവണം മനനം ന ഹി।
സമാധി ദ്വിതയം നാസ്തി മാതൃമാനാദി നാസ്തി ഹി ॥ 1.37 ॥
അജ്ഞാനം ചാപി നാസ്ത്യേവ ഹ്യവിവേകഃ കദാ ച ന।
അനുബന്ധചതുഷ്കം ന സംബന്ധത്രയമേവ ന ॥ 1.38 ॥
ന ഗംഗാ ന ഗയാ സേതുർന ഭൂതം നാന്യദസ്തി ഹി।
ന ഭൂമിർന ജലം നാഗ്നിർന വായുർന ച ഖം ക്വചിത് ॥ 1.39 ॥
ന ദേവോ ന ച ദിക്പാലാ ന വേദാ ന ഗുരുഃ ക്വചിത്।
ന ദൂരം നാതികം നാന്തം ന മധ്യം ന ക്വചിത് സ്ഥിതം ॥ 1.40 ॥
നാദ്വൈതദ്വൈതസത്യം വാ ഹ്യസത്യം വാ ഇദം ച ന।
ബന്ധമോക്ഷാദികം നാസ്തി സദ്വാഽസദ്വാ സുഖാദി വാ ॥ 1.41 ॥
ജാതിർനാസ്തി ഗതിർനാസ്തി വർണോ നാസ്തി ന ലൗകികം।
സർവം ബ്രഹ്മേതി നാസ്ത്യേവ ബ്രഹ്മ ഇത്യേവ നാസ്തി ഹി ॥ 1.42 ॥
ചിദിത്യേവേതി നാസ്ത്യേവ ചിദഹം ഭാഷണം നഹി।
അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി നാസ്ത്യേവ നിത്യശുദ്ധോസ്മി ന ക്വചിത് ॥ 1.43 ॥
വാചാ യദുച്യതേ കിഞ്ചിൻ മനസാ മനുതേ ക്വചിത്।
ബുദ്ധ്യാ നിശ്ചിനുതേ നാസ്തി ചിത്തേന ജ്ഞായതേ നഹി ॥ 1.44 ॥
യോഗിയോഗാദികം നാസ്തി സദാ സർവം സദാ ന ച।
അഹോരാത്രാദികം നാസ്തി സ്നാനധ്യാനാദികം നഹി ॥ 1.45 ॥
ഭ്രാന്ത്യഭ്രാന്ത്യാദികം നാസ്തി നാസ്ത്യനാത്മേതി നിശ്ചിനു।
വേദശ്ശാസ്ത്രം പുരാണം ച കാര്യം കാരണമീശ്വരഃ ॥ 1.46 ॥
ലോകോ ഭൂതം ജനസ്ത്വൈക്യം സർവം മിഥ്യാ ന സംശയഃ।
വാചാ വദതി യത്കിഞ്ചിത്സങ്കൽപൈഃ കൽപ്യതേ ച യത് ॥ 1.47 ॥
മനസാ ചിന്ത്യതേ യദ്യത് സർവം മിഥ്യാ ന സംശയഃ।
ബുദ്ധ്യാ നിശ്ചീയതേ കിഞ്ചിച്ചിത്തേ നിശ്ചീയതേ ക്വചിത് ॥ 1.48 ॥
ശാസ്ത്രൈഃ പ്രപഞ്ച്യതേ യദ്യത് നേത്രേണൈവ നിരീക്ഷ്യതേ।
ശ്രോത്രാഭ്യാം ശ്രൂയതേ യദ്യദന്യത്സദ്ഭാവമേവ ച ॥ 1.49 ॥
ത്വമഹം തദിദം സോഽഹമന്യത് സദ്ഭാവമേവ ച।
നേത്രം ശ്രോത്രം ഗാത്രമേവ മിഥ്യേതി ച സുനിശ്ചിതം ॥ 1.50 ॥
ഇദം മിധ്യൈവനിർദിഷ്ടമയമിത്യേവ കൽപ്യതേ।
യദ്യത്സംഭാവ്യതേ ലോകേ സർവം സങ്കൽപസംഭ്രമഃ ॥ 1.51 ॥
സർവാധ്യാസം സർവഗോപ്യം സർവഭോഗപ്രഭേദകം।
സർവദോഷപ്രഭേദം ച നാസ്ത്യനാത്മേതി നിശ്ചിനു ॥ 1.52 ॥
മദീയം ച ത്വദീയം ച മമേതി ച തവേതി ച।
മഹ്യം തുഭ്യം മയേത്യാദി തത്സർവം വിതഥം ഭവേത് ॥ 1.53 ॥
രക്ഷകോ വിഷ്ണുരിത്യാദി ബ്രഹ്മാ സൃഷ്ടേസ്തു കാരണം।
സംഹാരേ രുദ്ര ഇത്യേവം സർവം മിഥ്യേതി നിശ്ചിനു ॥ 1.54 ॥
സ്നാനം ജപസ്തപോ ഹോമസ്സ്വാധ്യായോ ദേവപൂജനം।
മന്ത്രം തന്ത്രം ച സത്സംഗോ ഗുണദോഷവിജൃഭണം ॥ 1.55 ॥
അന്തഃകരണ സദ്ഭാവോഽവിദ്യായാശ്ച സംഭവഃ।
അനേകകോടിബ്രഹ്മാണ്ഡം സർവം മിഥ്യേതി നിശ്ചിനു ॥ 1.56 ॥
സർവദേശികവാക്യോക്തിര്യേനകേനാപി നിശ്ചിതാ।
ദൃശ്യതേ ജഗതി യദ്യത് യദ്യജ്ജഗതി വീക്ഷ്യതേ ॥ 1.57 ॥
വർതതേ ജഗതി യദ്യത് സർവം മിഥ്യേതി നിശ്ചിനു।
യേനേകേനാക്ഷരേണോക്തം യേനേകേന വിവർണിതം ॥ 1.58 ॥
യേനേകേനാപി ഗദിതം യേനേകേനാപി മോദിതം।
യേനേകേനാപി യദ്ദത്തം യേനകേനാപി യത്കൃതം ॥ 1.59 ॥
യത്രയത്ര ശുഭം കർമ യത്രയത്ര ച ദുഷ്കൃതം।
യദ്യത്കരോതി സത്യേന സർവം മിഥ്യേതി നിശ്ചിനു ॥ 1.60 ॥
ഇദം പ്രപഞ്ചം യത്കിഞ്ചിത് യദ്യജ്ജഗതി വിദ്യതേ।
ദൃശ്യരൂപം ച ദൃഗ്രൂപം സർവം ശശവിഷാണവത് ॥ 1.61 ॥
ശ്രീ ഗുരുമൂർതിഃ।
ഏവം ശ്രുത്വാ നിദാഘസ്സ ബ്രഹ്മൻ സംശയവേഷ്ടിതഃ।
ഋഭും പപ്രച്ഛ പുനരപ്യാത്മവിജ്ഞാനസിദ്ധയേ ॥ 1.62 ॥
നിദാഘഃ।
സ്വാമിൻ മുമുക്ഷോസ്സംസാരാൻ മമാരൂപേണ വസ്തുനാ।
പ്രപഞ്ചിതേന ന ഫലം ഭവേദിതി മേ മതിഃ ॥ 1.63 ॥
യതസ്ത്വദ്കഥിതം ബ്രഹ്മ തത്ത്വമസ്യാദ്യഗോചരം।
അഖണ്ഡൈകരസാതീതം മോക്ഷാതീതം ച സദ്ഗുരോ ॥ 1.64 ॥
ജ്ഞേയത്വാദിവിഹീനം തത് കഥം ജ്ഞാസ്യാമ്യഹം നു വാ।
തജ്ജ്ഞാനേന ഫലം കിം വാ മോക്ഷസ്യൈവ ഫലത്വതഃ ॥ 1.65 ॥
ഫലമാസ്തിക്യബുദ്ധ്യാ സ്യാൻ ന ചൈവംഭൂതവസ്തുനഃ।
ത്വദുക്ത നിശ്ചയേ സർവസാങ്കര്യം ച പ്രസജ്യതേ ॥ 1.66 ॥
യദ്യുക്ത വ്യതിരിക്താനാം സർവേഷാം സ്യാദനാത്മതാ।
ഹേയത്വാന്നൈവ ജിജ്ഞാസ്യം കിഞ്ചിദപ്യത്ര സിദ്ധ്യതി ॥ 1.67 ॥
ശശശൃംഗ സമാനത്വം യഥാപ്രോക്തമനാത്മനാം।
അത്യന്താരൂപവത്ത്വേന തഥാ തത്സിദ്ധിരാത്മനഃ ॥ 1.68 ॥
അഥവാ തത് തഥൈവാസ്താം അന്യഥാവാപി മേ ഗുരോ।
യജ്ജ്ഞാനേന ഭവാന്മുക്തിർഭവേത് തദ് ബ്രൂഹി വേദിതും ॥ 1.69 ॥
ഏവം ഉക്തോ നിദാഘേന കുശാഗ്രമതിനാ പരം।
ഋഭുസ്സന്തുഷ്ടഹൃദയഃ പുനരേവാബ്രവീദിദം ॥ 1.70 ॥
ഋഭുഃ।
നിദാഘ സത്യമേവൈതത്ത്വദുക്തം യുക്തിഗർഭിതം।
തഥാപി യുക്തം മദ്വാക്യം ത്രൈവിദ്ധ്യാജ്ജ്ഞേയവസ്തുനഃ ॥ 1.71 ॥
സഗുണം നിർഗുണം താഭ്യാം അന്യന്നിഷ്പ്രതിയോഗികം।
ബ്രഹ്മൈവം ത്രിവിധം ലിൻഗൈർവേദാന്തേഷു ഹി വിശ്രുതം ॥ 1.72 ॥
തത്രാദ്യം ഹേയഗുണകം സോപാധിത്വാന്മുമുക്ഷുഭിഃ।
തത്ത്വമസ്യാദിവാച്യത്വാജ്ജ്ഞേയം ഹേയതയാഗ്രതഃ ॥ 1.73 ॥
ജീവേശ്വരവിഭാഗേന സഗുണം ദ്വിവിധം ഭവേത്।
ജീവശ്ച ത്രിവിധസ്തദ്വദ് ഈശശ്ചാസ്താം ഇദം തഥാ ॥ 1.74 ॥
ഉപാദേയം ദ്വിതീയം സ്യാന്നിർഗുണം മോക്ഷകാങ്ക്ഷിഭിഃ।
തത്ത്വമസ്യാദിലക്ഷ്യത്വാജ്ജ്ഞേയം ചാത്മതയാ തതഃ ॥ 1.75 ॥
ഹേയോപാദേയശൂന്യം തത്തൃതീയം പ്രകൃതം യതഃ।
മുക്തൈഃ പ്രാപ്യം അതശ്ശബ്ദമപി ജ്ഞേയം മുമുക്ഷുഭിഃ ॥ 1.76 ॥
ഇദന്ത്വേനാപ്യഹന്ത്വേന സ്വത്വേനാപി നവേദ്യതാ।
തഥാപ്യസ്യാസ്തി വേദ്യത്വം ശ്രുത്യുക്തത്വാന്ന നാസ്തിതാ ॥ 1.77 ॥
മുക്തസ്യ സ്വഗതോ ഭേദോ യദനാപ്തൗ ന നശ്യതി।
തജ്ജ്ഞാനേ ഫലമേതത്സ്യാത് സർവഭേദനിബർഹണം ॥ 1.78 ॥
അതോഽസ്യാലക്ഷണത്വേന സദസദ്പരതാസ്ത്യപി।
ശശശൃംഗസമാനത്വം നിദാഘാശക്യമീരിതും ॥ 1.79 ॥
വിശേഷസത്താഽഭാവേപി സത്താസാമാന്യതാ യതഃ।
നിർദ്വന്ദ്വത്വേന സംസിദ്ധാ തതസ്സത്ത്വാദികം ഭവേത് ॥ 1.80 ॥
അഥവാ ശശശൃംഗാദി സാദൃശ്യം ഭവതു സ്വതഃ।
സിദ്ധാന്തതാ ശ്രുതിപ്രോക്താ നൈരാശ്യസ്യ ഹി സുവ്രത ॥ 1.81 ॥
ന താവതാ വിരോധോസ്തി കശ്ചിദപ്യധുനാ തവ।
സംസാരമോക്ഷസിദ്ധ്യർഥം അസ്യാനുക്തതയാ മയാ ॥ 1.82 ॥
॥ ഇതി ശ്രീ ഗുരുജ്ഞാനവാസിഷ്ഠേ തത്ത്വനാരായണേ
ജ്ഞാനകാണ്ഡസ്യ പ്രഥമപാദേ തൃതീയോഽധ്യായഃ ഏവം
ശ്രീ ഋഭുഗീതാ പ്രഥമോഽധ്യായഃ സമാപ്തഃ ॥
ദ്വിതീയോഽധ്യായഃ।
അഥാതസ്സമ്പ്രവക്ഷ്യാമി നിദാഘ ശൃണു സാദരം।
സംസാരമോക്ഷസിദ്ധ്യർഥം സരൂപം ബ്രഹ്മ നിർഗുണം ॥ 2.01 ॥
തത്ത്വമസ്യാദിവാക്യൈര്യല്ലക്ഷ്യം ജീവാദികാരണം।
നിത്യശുദ്ധവിബുദ്ധം ച നിത്യമുക്തം ച ശാശ്വതം ॥ 2.02 ॥
യത്സർവവേദസിദ്ധാന്തം യജ്ജ്ഞാനേനൈവ മുക്തതാ।
ജീവസ്യ യച്ച സമ്പൂർണം തത്ത്വമേവാസി നിർമലം ॥ 2.03 ॥
ത്വമേവ പരമാത്മാസി ത്വമേവ പരമോഗുരുഃ।
ത്വമേവാകാശരൂപോസി സാക്ഷിഹീനോസി സർവദാ ॥ 2.04 ॥
ത്വമേവ സർവഭാവോസി ത്വം ബ്രഹ്മാസി നസംശയഃ।
കാലഹീനോസി കാലോസി സദാ ബ്രഹ്മാസി ചിദ്ഘനഃ ॥ 2.05 ॥
സർവതസ്സർവരൂപോസി ചൈതന്യഘനവാനസി।
സർവഭൂതാന്തരസ്ഥോസി കർമാധ്യക്ഷോസി നിർഗുണഃ ॥ 2.06 ॥
സത്യോസി സിദ്ധോസി സനാതനോസി മുക്തോസി മോക്ഷോസി മുദാഽമൃതോസി।
ദേവോസി ശാന്തോസി നിരാമയോസി ബ്രഹ്മാസി പൂർണോസി പരാത്പരോസി ॥ 2.07 ॥
സമോസി സച്ചസി ചിരന്തനോസി സത്യാദിവക്യൈഃ പ്രതിബോധിതോസി।
സർവാംഗഹീനോസി സദാസ്ഥിതോസി ബ്രഹ്മേന്ദ്രരുദ്രാദിവിഭാവിതോസി ॥ 2.08 ॥
സർവപ്രപഞ്ചഭ്രമവർജിതോസി സർവേഷു ഭൂതേഷു ച ഭാവിതോസി।
സർവത്ര സങ്കൽപവിവർജിതോസി സർവാഗമാന്താർഥവിഭാവിതോസി ॥ 2.09 ॥
സർവത്ര സന്തോഷസുഖാസനോസി സർവത്ര ഗത്യാദിവിവർജിതോസി।
സർവത്ര ലക്ഷ്യാദി വിവർജിതോസി ധ്യാതോസി വിഷ്ണ്വാദിസുരൈരജസ്രം ॥ 2.10 ॥
ചിദാകാര സ്വരൂപോസി ചിന്മാത്രോസി നിരങ്കുശഃ।
ആത്മന്യേവ സ്ഥിതോസി ത്വം സർവശൂന്യോസി നിശ്ചലഃ ॥ 2.11 ॥
ആനന്ദോസി പരോസി ത്വമേകമേവാദ്വിതീയകഃ।
ചിദ്ഘനാനന്ദരൂപോസി പരിപൂർണസ്വരൂപകഃ ॥ 2.12 ॥
സദസി ത്വമഭിജ്ഞോസി സോസി ജാനാസി വീക്ഷ്യസി।
സച്ചിദാനന്ദരൂപോസി വാസുദേവോസി വൈ പ്രഭുഃ ॥ 2.13 ॥
അമൃതോസി വിഭുശ്ചസി ചഞ്ചലോസ്യചലോഹ്യസി।
സർവോസി സർവഹീനോസി ശാന്താശാന്തവിവർജിതഃ ॥ 2.14 ॥
സത്താമാത്രപ്രകാശോസി സത്താസാമാന്യകോഹ്യസി।
നിത്യസിദ്ധസ്വരൂപോസി സർവസിദ്ധിവിവർജിതഃ ॥ 2.15 ॥
ഈഷൺമാത്രവിശൂന്യോസി ഹ്യണുമാത്രവിവർജിതഃ।
അസ്തിത്വവർജിതോസി ത്വം നാസ്തിത്വാദിവിവർജിതഃ ॥ 2.16 ॥
ലക്ഷ്യലക്ഷണഹീനോസി നിർവികാരോ നിരാമയഃ।
സർവനാദാന്തരോസി ത്വം കലാകാഷ്ഠാദിവർജിതഃ ॥ 2.17 ॥
ബ്രഹ്മവിഷ്ണ്വീശഹീനോസി സ്വസ്വരൂപം പ്രപശ്യസി।
സ്വസ്വരൂപാവശേഷോസി സ്വാനന്ദാബ്ധൗ നിമജ്ജസി ॥ 2.18 ॥
സ്വാത്മരാജ്യേ സ്വമേവാസി സ്വയംഭാവവിവർജിതഃ।
ശിഷ്ടപൂർണസ്വരൂപോസി സ്വസ്മാത്കിഞ്ചിന്നപശ്യസി ॥ 2.19 ॥
സ്വസ്വരൂപാന്നചലസി സ്വസ്വരൂപേണ ജൃംഭസി।
സ്വസ്വരൂപാദനന്യോസി ഹ്യഹമേവാസി നിശ്ചിനു ॥ 2.20 ॥
ഇദം പ്രപഞ്ചം യത്കിഞ്ചിദ്യദ്യജ്ജഗതി വിദ്യതേ।
ദൃശ്യരൂപം ച ദൃഗ്രൂപം സർവം ശശവിഷാണവത് ॥ 2.21 ॥
ലക്ഷ്യലക്ഷണഹീനത്വാദ്യുക്ത്യാനിഷ്പ്രതിയോഗികം।
ന മന്തവ്യം യഥായോഗ്യം ലൗകികൈസ്ത്വം വിനിശ്ചിനു ॥ 2.22 ॥
നിർഗുണം നിർമലം ശാന്തം ബ്രഹ്മസപ്രതിയോഗികം।
ശുദ്ധാന്തഃകരണജ്ഞേയം വേദോക്തം പ്രകൃതം ഖലു ॥ 2.23 ॥
ആത്മസ്ത്വം സച്ചിദാനന്ദലക്ഷ്ണൈർലക്ഷ്യമദ്വയം।
ബ്രഹ്മൈവാസ്മി ന ദേഹോഽയമിതി ചിത്തേഽവധാരയ ॥ 2.24 ॥
ദേഹോഽഹമിതി സങ്കൽപസ്തദന്തഃകരണം സ്മൃതം।
ദേഹോഽഹമിതി സങ്കൽപോ മഹാൻ സംസാര ഉച്യതേ ॥ 2.25 ॥
ദേഹോഽഹമിതി സങ്കൽപസ്തദ്ബന്ധ ഇതി ചോച്യതേ।
ദേഹോഽഹമിതി സങ്കൽപസ്തദ്ദുഃഖമിതി ചോചയ്തേ ॥ 2.26 ॥
ദേഹോഽഹമിതി യജ്ജ്ഞാനം തദേവ നരകം സ്മൃതം।
ദേഹോഽഹമിതി സങ്കൽപോ ജഗത്സർവം സമീര്യതേ ॥ 2.27 ॥
ദേഹോഽഹമിതി സങ്കൽപോ ഹൃദയഗ്രന്ധിരീരിതഃ।
ദേഹോഽഹമിതി യജ്ജ്ഞാനം തദസജ്ജ്ഞാനമേവച ॥ 2.28 ॥
ദേഹോഽഹമിതി യദ്ബുദ്ധിഃ സാ ചാവിദ്യേതി ഭണ്യതേ।
ദേഹോഽഹമിതി യജ്ജ്ഞാനം തദേവ ദ്വൈതമുച്യതേ ॥ 2.29 ॥
ദേഹോഽഹമിതി സങ്കൽപസ്സത്യജീവസ്സ ഏവ ച।
ദേഹോഽഹമിതി യജ്ജ്ഞാനം പരിച്ഛിന്നമിതീരിതം ॥ 2.30 ॥
ദേഹോഽഹമിതി സങ്കൽപോ മഹാപാപമിതി സ്ഫുടം।
ദേഹോഽഹമിതി യാ ബുദ്ധിസ്തൃഷ്ണാദോഷാഽഽമയഃ കില ॥ 2.31 ॥
യത്കിഞ്ചിദപി സങ്കൽപസ്താപത്രയമിതീരിതം।
തച്ച സർവം മനുഷ്യാണാം മാനസം ഹി നിഗദ്യതേ ॥ 2.32 ॥
കാമം ക്രോധം ബന്ധനം സർവദുഃഖം വിശ്വം ദോഷം കാലനാനാസ്വരൂപം।
യത്കിഞ്ചേദം സർവസങ്കൽപജാതം തത്കിഞ്ചേദം മാനസം സോമ്യ വിദ്ധി ॥ 2.33 ॥
മന ഏവ ജഗത്സർവം മന ഏവ മഹാരിപുഃ।
മന ഏവ ഹി സംസാരോ മന ഏവ ജഗത്ത്രയം ॥ 2.34 ॥
മന ഏവ മഹദ്ദുഃഖം മന ഏവ ജരാദികം।
മന ഏവ ഹി കാലശ്ച മന ഏവ മലം തഥാ ॥ 2.35 ॥
മന ഏവ ഹി സങ്കൽപോ മന ഏവ ച ജീവകഃ।
മന ഏവ ഹി ചിത്തം ച മനോഽഹങ്കാര ഏവ ച ॥ 2.36 ॥
മന ഏവ മഹാൻ ബന്ധോ മനോഽന്തഃകരണം ച തത്।
മന ഏവ ഹി ഭൂമിശ്ച മന ഏവ ഹി തജ്ജലം ॥ 2.37 ॥
മന ഏവ ഹി തേജശ്ച മന ഏവ മരുന്മഹാൻ।
മന ഏവ ഹി ചകാശോ മന ഏവ ഹി ശബ്ദകഃ ॥ 2.38 ॥
സ്പർശരൂപരസാ ഗന്ധഃ കോശാഃ പഞ്ച മനോഭവാഃ।
ജാഗ്രത്സ്വപ്നസുഷുപ്ത്യാദി മനോമയമിതീരിതം ॥ 2.39 ॥
ദിക്പാലാ വസവോ രുദ്രാ ആദിത്യാശ്ച മനോമയാഃ।
ദൃശ്യം ബന്ധം ദ്വന്ദ്വജാതമജ്ഞാനം മാനസം സ്മൃതം ॥ 2.40 ॥
സങ്കൽപമേവ യത്കിഞ്ചിത്തത്തന്നാസ്തീതി നിശ്ചിനു।
നാസ്തി നാസ്തി ജഗത്സർവം ഗുരുശിഷ്യാദികം നിഹി ॥ 2.41 ॥
വ്യവഹാരദശായാം ഹി ഗുരുശിഷ്യാദികം ഭവേത്।
പരമാർഥദശായാം തത് കഥം മുക്തൗ പ്രസിദ്ധ്യതി ॥ 2.42 ॥
മുക്ത്യതീത ദശായാം ച പ്രോച്യതേ പരമാർഥതാ।
തഥാപ്യസത്യഹന്തൃത്വാന്മുക്തേരേവാസ്തി മുഖ്യയാഃ ॥ 2.43 ॥
മനസാ കൽപിതം സർവം മനസാ പരിപാലിതം।
മനസാ സംസ്മൃതം തസ്മാന്മന ഏവാസ്തി കാരണം ॥ 2.44 ॥
മനസാ സംസ്മൃതം സർവം മനസൈവ ച വിസ്മൃതം।
മനസാ ഭാവിതം സർവം മനസൈവ ഹ്യഭാവിതം ॥ 2.45 ॥
മനസാ ദൂഷിതം സർവം മനസൈവ ച ഭൂഷിതം।
മനസാ സുഖവൃത്തിസ്സ്യാന്മനസാ ദുഃഖസഞ്ചയഃ ॥ 2.46 ॥
തസ്മാത്സർവനിദാനം തന്മനസ്സൂക്ഷ്മം പരാത്മനി।
ത്വയി സച്ചിത്സുഖാംബോധൗ കൽപിതം വിദ്ധി മായയാ ॥ 2.47 ॥
ത്വദന്യസ്യ ച സർവസ്യ കൽപിതത്വാദബോധതഃ।
ത്വമേവ സർവസാക്ഷീ സൻ സ്വയം ഭാസി നിരന്തരം ॥ 2.48 ॥
തവ ബോധസ്വരൂപത്വാത് ത്വയ്യബോധസ്യ കാ ഗതിഃ।
മന്ദബുദ്ധ്യാ ഗതൗ സത്യാമപി നാശസ്സ്വയം ഭവേത് ॥ 2.49 ॥
നിത്യബോധസ്വരൂപസ്ത്വം ഹ്യബോധപ്രതിയോഗികഃ।
ത്വയി തത്സന്നിവർതേത തമസ്സൂര്യോദയേ യഥാ ॥ 2.50 ॥
ജ്ഞാതൃജ്ഞാനേപ്രകൽപ്യേതേ യത്ര ജ്ഞേയേഽദ്വയേ ത്വയി।
തസ്യാഖണ്ഡസ്വരൂപത്വാത് സർവാധിഷ്ഠാനതോചിതാ ॥ 2.51 ॥
മുമുക്ഷുഭിശ്ച വിജ്ഞേയാസ്സ്വധർമാസ്സച്ചിദാദയഃ।
സന്മയശ്ചിന്മയശ്ചത്മാ തഥാനന്ദമയോ യതഃ ॥ 2.52 ॥
ചിദ്രൂപസ്യ തവാത്മത്വാദനാത്മാനസ്ത്വചിന്മയാഃ।
അനാത്മനാം വികാരിത്വാന്നിർവികാരസ്ത്വമിഷ്യസേ ॥ 2.53 ॥
വികാരസ്യ സമസ്തസ്യാപ്യവിദ്യാകൽപിതത്വതഃ।
വിലയേ നിർവികാരസ്ത്വം വിദ്യാവാനവശിഷ്യസേ ॥ 2.54 ॥
ബൃഹദ് ബ്രഹ്മാവശേഷോ ഹി നാശഃ കൽപിതവസ്തുനഃ।
യച്ഛേഷാസ്സ്യുരിമേ സർവേ സ ശേഷീ നിത്യതാം വ്രജേത് ॥ 2.55 ॥
ശേഷസ്യ ശേഷ്യനന്യത്വം വാസ്തവം സർവസമ്മതം।
ശേഷിണസ്തു തവാന്യത്വാന്ന ശേഷസ്യാസ്തി നിത്യതാ ॥ 2.56 ॥
ശേഷിണശ്ശേഷസാപേക്ഷ്യാന്ന സ്വാതന്ത്ര്യേണ ശേഷിതാ।
ഇതി വക്തും ന ശക്യം ഹി സ്വമഹിമ്നി സ്ഥിതത്വതഃ ॥ 2.57 ॥
സ്വസ്യൈഷ മഹിമാ സർവവ്യാപകത്വാദിലക്ഷണഃ।
സർവശൃത്യാദി സംസിദ്ധഃ കാഭീർഹീയേത യുക്തിഭിഃ ॥ 2.58 ॥
വ്യാപ്യസാപേക്ഷതാ തസ്യ വ്യാപകസ്യേതിചേച്ഛൃണു।
വ്യാപ്യാനപേക്ഷം സിദ്ധിർഹി വ്യാപകസ്യ നിജാശ്രയാത് ॥ 2.59 ॥
വ്യാപ്യസ്യൈവ ഹി ജീവസ്യ വികാരാപേക്ഷയാ തഥാ।
വ്യാപകാപേക്ഷയാ ച സ്യാത് സ്ഥിതിർന വ്യാപകസ്യതു ॥ 2.60 ॥
വികാരാലംബനാഭാവാത്സ്വാലംബനതയാപി ച।
സർവാലംബനതാ സിദ്ധാ ന സ്വഹാനേശ്ച സംഗതിഃ ॥ 2.61 ॥
സർവാധാരസ്യ നാധാരോഽപേക്ഷ്യതേപി ക്വചിദ്വിഭോഃ।
സ ചേദാധാരസാപേക്ഷോ ന സർവാധാരതാം വ്രജേത് ॥ 2.62 ॥
സർവാധാരസ്യ ച വ്യോമ്നോ യഥാത്മാധാര ഇഷ്യതേ।
തഥാത്മനോപി കശ്ചിത്സ്യാദിതി ചേദ്ബാഢമുച്യതേ ॥ 2.63 ॥
ആത്മൈവാത്മന ആധാര ആത്മന്യേവാത്മനസ്സ്ഥിതേഃ।
അനാത്മനോ യഥാഽനാത്മാ കശ്ചിദേവാസ്തി ചശ്രയഃ ॥ 2.64 ॥
ആത്മനോഽപി തു നാനാത്വേ സ്യാദനാത്മാവിശേഷതാ।
ഇതി ചേന്നൈഷ ഭേദോ ഹി വികാരാവാശ്രയോ ഭവേത് ॥ 2.65 ॥
യഥാ ഭവതി ദേഹസ്യ പ്രാണ ഏവാശ്രയഃ പുനഃ।
പ്രാണസ്യ ചശ്രയോ ദേഹസ്തഥാത്മാഽനാത്മനോരപി ॥ 2.66 ॥
അന്യോന്യാശ്രയതാ പ്രാപ്താ തഥാ നാശോ ദ്വയോരപി।
ഇതി ചേദുക്തമേവൈതദാത്മാ ഹി സ്വാശ്രയോ മതഃ ॥ 2.67 ॥
ആശ്രയാശ്രയി വാർതാ ച വ്യവഹാരേ നിഗദ്യതേ।
പരമാർഥദശായാം തു സ്വസ്മാദന്യന്നവിദ്യതേ ॥ 2.68 ॥
ആത്മനസ്സ്വഗതോ ഭേദോ യോസ്മിന്നഭ്യുപഗമ്യതേ।
സ കിം നിത്യോസ്ത്യനിത്യോവേത്യേവം പ്രശ്നേ തു കഥ്യതേ ॥ 2.69 ॥
ലബ്ധാത്മസമ്യഗ്ബോധസ്യ തവ യാവദിഹസ്ഥിതിഃ।
താവത്തസ്യാവിനാശിത്വാന്നിത്യ ഏവേതി നിർണയഃ ॥ 2.70 ॥
പശ്ചദനിത്യതായാശ്ച തവ പ്രഷ്ടുരഭാവതഃ।
സ്വഭേദാനിത്യവാർതായാ നാവകാശോഽത്ര വിദ്യതേ ॥ 2.71 ॥
ആത്മാ സ കിം ഭവേദ്ദ്രഷ്ടാ ദൃശ്യോ വാ കിന്നു ദർശനം।
ദ്രഷ്ടൃത്വേ സതി ജീവത്വാത്സംസാരിത്വം പ്രസജ്യതേ ॥ 2.72 ॥
ദൃശ്യത്വേ തു ഘടാദീനാമിവസ്യാദ്വിഷയാത്മതാ।
ദർശനത്വേ തു വൃത്തിത്വാജ്ജാഡ്യമേവ പ്രസജ്യതേ ॥ 2.73 ॥
അസംസാരീ പരാത്മാഽസൗ സ്വയം നിർവിഷയസ്തഥാ।
ചൈതന്യരൂപ ഇത്യേതദ്വ്യർഥമേവേതി ചേച്ഛൃണു ॥ 2.74 ॥
ദ്രഷ്ടൃത്വം തസ്യ വിദ്ധ്യേവം ജീവേശാദീക്ഷിതൃത്വതഃ।
ദൃശ്യത്വം ച തഥാ വിദ്ധി മുക്തൈർദ്രഷ്ടൃത്വതസ്സ്വതഃ ॥ 2.75 ॥
ദർശനത്വം ച സാക്ഷിത്വാദ്ദൃഗ്രൂപത്വാച്ച തസ്യ വൈ।
സംസാരിത്വാദയോ ദോഷാഃ പ്രസജ്യന്തേ ന തത്ര വൈ ॥ 2.76 ॥
അസംസാരിണമാത്മാനം സംസാര്യാത്മാ യദി സ്വയം।
പശ്യേത്തദാക്ഷിരോഗീ സമ്പ്രപശ്യേച്ച നിരങ്കുശം ॥ 2.77 ॥
അസംഭവാനി സർവാണി സംഭവേയുശ്ച വൈദികാഃ।
സിദ്ധാന്താനിയമാപേതാസ്സ്വേച്ഛാവ്യാഹാര സംഭവാത് ॥ 2.78 ॥
ഇതി ചേന്നൈവ ദോഷോഽസ്തി സംസാരസ്യാപവാദതഃ।
വിശുദ്ധസത്വസമ്പന്നസ്സംസാരീ നിർമലോ ഹി സഃ ॥ 2.79 ॥
യദി ജീവസ്യ സംസാരസ്സ്വതസ്സിദ്ധസ്തഥാഽഖിലാഃ।
ഉക്ത ദോഷാഃ പ്രസജ്യേരന്നജ്ഞാനാദ്ധ്യാഗതോ ന തേ ॥ 2.80 ॥
ജീവസ്യ യദി സംസാരോ ബ്രഹ്മണസ്തദഭാവതഃ।
ബ്രഹ്മാത്മത്വോപദേശോഽയമയുക്ത ഇതി ചേച്ഛൃണു ॥ 2.81 ॥
ഉക്തജീവൈകദേശസ്യ ഹ്യസംസാരിത്വമന്വഹം।
തതസ്തത്ത്വോപദേശേസ്മിൻ നിദാഘാസ്ത്യനവദ്യതാ ॥ 2.82 ॥
തസ്മാത്സർവഗതം സത്യസുഖബോധൈകലക്ഷണം।
ബ്രഹ്മാസ്മീതി വിജാനീഹി കേവലം ത്വമസംശയം ॥ 2.83 ॥
മുക്ത്യൈ ജ്ഞേയം ച തദ് ബ്രഹ്മ സച്ചിദാനന്ദലക്ഷണം।
നത്വലക്ഷണമന്യത്സ്യാദിതി ചോക്തം ന വിസ്മര ॥ 2.84 ॥
॥ ഇതി ശ്രീ ഗുരുജ്ഞാനവാസിഷ്ഠേ തത്ത്വനാരായണേ
ജ്ഞാനകാണ്ഡസ്യ പ്രഥമപാദേ ചതുർഥോഽധ്യായഃ ഏവം
ശ്രീ ഋഭുഗീതാ ദ്വിതീയോഽധ്യായഃ സമാപ്തഃ ॥
തൃതീയോഽധ്യായഃ।
പുനർജ്ഞാനം പ്രവക്ഷ്യാമി നിദാഘ ശൃണു സാദരം।
ബ്രഹ്മണോഽതി ദുരൂഹത്വാദസകൃച്ഛ്രാവ്യമേവ തത് ॥ 3.01 ॥
സർവം ചിന്മയം വിദ്ധി സർവം സച്ചിന്മയം തതം।
സച്ചിദാനന്ദമദ്വൈതം സച്ചിദാനന്ദമവ്യയം ॥ 3.02 ॥
സച്ചിദാനന്ദമാത്രം ഹി സച്ചിദാനന്ദമന്യകം।
സച്ചിദാനന്ദരൂപോഽഹം സച്ചിദാനന്ദമേവ ഖം ॥ 3.03 ॥
സച്ചിദാനന്ദമേവ ത്വം സച്ചിദാനന്ദകോഽസ്മ്യഹം।
മനോബുദ്ധിരഹങ്കാരചിത്തസംഘാതകാ അമീ ॥ 3.04 ॥
ന ത്വം നാഹം നചന്യദ്വാ സർവം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം।
ന വാക്യം ന പദം വേദം നാക്ഷരം ന ജഡം ക്വചിത് ॥ 3.05 ॥
ന മധ്യം നാദി നാന്തം വാ ന സത്യം ന നിബന്ധനം।
ന ദുഃഖം ന സുഖം ഭാവം ന മായാ പ്രകൃതിസ്തഥാ ॥ 3.06 ॥
ന ദേഹം ന മുഖം ഘ്രാണം ന ജിഹ്വാ ന ച താലുനീ।
ന ദന്തോഷ്ഠൗ ലലാടം ച നിശ്വാസോച്ഛ്വാസ ഏവ ച ॥ 3.07 ॥
ന സ്വേദമസ്ഥിമാസം ച ന രക്തം ന ച മൂത്രകം।
ന ദൂരം നാന്തികം നാഹം നോദരം ന കിരീടകം ॥ 3.08 ॥
ന ഹസ്തപാദചലനം ന ശാസ്ത്രം ന ച ശാസനം।
ന വേത്താ വേദനം വേദ്യം ന ജാഗ്രത്സ്വപ്നസുപ്തയഃ ॥ 3.09 ॥
തുര്യാതീതം ന മേ കിഞ്ചിത്സർവം സച്ചിന്മയം തതം।
നാധ്യാത്മികം നാധിഭൂതം നാധിദൈവം ന മായികം ॥ 3.10 ॥
ന വിശ്വസ്തൈജസഃ പ്രാജ്ഞഃ വിരാട്സൂത്രാത്മകേശ്വരാഃ।
ന ഗമാഗമചേഷ്ടാ ച ന നഷ്ഷ്ടം ന പ്രയോജനം ॥ 3.11 ॥
ത്യാജ്യം ഗ്രാഹ്യം ന ദൂഷ്യം വാ ഹ്യമേധ്യം മേധ്യകം തഥാ।
ന പീനം ന കൃശം ക്ലേദം ന കാലം ദേശഭാഷണം ॥ 3.12 ॥
ന സർവം ന ഭയം ചൈതന്ന വൃക്ഷതൃണപർവതാഃ।
ന ധ്യാനം യോഗസംസിദ്ധിർനബ്രഹ്മക്ഷത്രവൈശ്യകം ॥ 3.13 ॥
ന പക്ഷീ ന മൃഗോ നാഗീ ന ലോഭോ മോഹ ഏവ ച।
ന മദോ ന ച മാത്സര്യം കാമക്രോധാദയസ്തഥാ ॥ 3.14 ॥
ന സ്ത്രീശൂദ്രബിഡാലാദി ഭക്ഷ്യഭോജ്യാദികം ച യത്।
ന പ്രൗഢഹീനനാസ്തിക്യം ന വാർതാവസരോസ്തി ഹി ॥ 3.15 ॥
ന ലൗകികോ ന ലോകോവാ ന വ്യാപാരോ ന മൂഢതാ।
ന ഭോക്താ ഭോജനം ഭോജ്യം മാതൃമാനം ന മേയകം ॥ 3.16 ॥
ന ശത്രുമിത്രപുത്രാദി ന മാതാ ന പിതാ സ്വസാ.
ന ജന്മ ന മൃതിർവൃദ്ധിർന ദേഹോഽഹമിതി ഭ്രമഃ ॥ 3.17 ॥
ന ശൂന്യം നാപി ചശൂന്യം നാന്തഃകരണസംസ്മൃതിഃ।
ന രാത്രിർനദിവാ നക്തം ന ബ്രഹ്മാ ന ഹരിശ്ശിവഃ ॥ 3.18 ॥
ന വാരപക്ഷമാസാദി വത്സരം ന ച ചഞ്ചലം।
ന ബ്രഹ്മലോകോ വൈകുണ്ഠോ ന കൈലാസോ ന ചന്യകഃ ॥ 3.19 ॥
ന സ്വർഗോ ന ച ദേവേന്ദ്രോ നാഗ്നിലോകോ ന ചഗ്നികഃ।
ന യമോ ന യമലോകോ വാ ന ലോകാ ലോകപാലകാഃ ॥ 3.20 ॥
ന ഭൂർഭുവസ്സ്വസ്ത്രൈലോക്യം ന പാതാളം ന ഭൂതലം।
നാവിദ്യാ ന ച വിദ്യാ ച ന മായാ പ്രകൃതിർന ച ॥ 3.21 ॥
ന സ്ഥിരം ക്ഷണികം നാശോ ന ഗതിർന ച ധാവനം।
ന ധ്യാതവ്യം ന മേ സ്നാനം ന മന്ത്രോ ന ജപഃ ക്വചിത് ॥ 3.22 ॥
ന പദാർഥം ന പൂജാർഹം നാഭിഷേകം ന ചർചനം।
ന പുഷ്പം ന ഫലം പത്രം ഗന്ധപുഷ്പാദിധൂപകം ॥ 3.23 ॥
ന സ്തോത്രം ന നമസ്കാരോ ന പ്രദക്ഷിണമണ്വപി।
ന പ്രാർഥനാ പൃഥഗ്ഭാവോ ന ഹവിർനാസ്തി വന്ദനം ॥ 3.24 ॥
ന ഹോമോ ന ച കർമാണി ന ദുർവാക്യം സുഭാഷണം।
ന ഗായത്രീ ന വാ സന്ധിർന മനസ്യം ന ദുഃസ്ഥിതിഃ ॥ 3.25 ॥
ന ദുരാശാ ന ദുഷ്ടാത്മാ ന ചണ്ഡാലോ ന പൗൽകസഃ।
ന ദുസ്സഹം ദുരാലാപം ന കിരാതോ ന കൈതവം ॥ 3.26 ॥
ന പക്ഷപാതം പക്ഷം വാ ന വിഭൂഷണതസ്കരൗ।
ന ച ഡംഭോ ഡാംഭികോ വാ ന ഹീനോ നാധികോ നരഃ ॥ 3.27 ॥
നൈകം ദ്വയം ത്രയം തുര്യം ന മഹത്വം ന ചൽപതാ।
ന പൂർണം ന പരിച്ഛിന്നം ന കാശീ ന വ്രതം തപഃ ॥ 3.28 ॥
ന ഗോത്രം ന കുലം സൂത്രം ന വിഭുത്വം ന ശൂന്യതാ।
ന സ്ത്രീർന യോഷിന്നോ വൃദ്ധാ ന കന്യാ ന വിതന്തുകാ ॥ 3.29 ॥
ന സൂതകം ന ജാതം വാ നാന്തർമുഖസുവിഭ്രമഃ।
ന മഹാവാക്യമൈക്യം വാ നാണിമാദിവിഭൂതയഃ ॥ 3.30 ॥
ഏവം സലക്ഷണം ബ്രഹ്മ വ്യതിരേകമുഖേന വൈ।
നിദാഘ ത്വം വിജാനീഹി ബ്രഹ്മേതരനിഷേധതഃ ॥ 3.31 ॥
ബ്രഹ്മണഃ പ്രകൃതസ്യാത്ര ദ്വിവിധം പ്രതിപാദനം।
അസന്നിഷേധരൂപം സദ്വിധിരൂപം ച തത്ര തു ॥ 3.32 ॥
ആത്മാ നിഷേധരൂപേണ തുഭ്യം സമ്പ്രതിപാദിതഃ।
അഥാദ്യ വിധിരൂപേണ ശൃണു സമ്പ്രതിപാദ്യതേ ॥ 3.33 ॥
സർവം ചൈതന്യമാത്രത്വാത്സർവദോഷസ്സദാനഹി।
സർവം സന്മാത്രരൂപത്വാത്സച്ചിദാനന്ദരൂപകം ॥ 3.34 ॥
ബ്രഹ്മൈവ സർവം നാന്യോഽസ്മി തദഹം തദഹം തഥാ।
തദേവാഹം തദേവാഹം ബ്രഹ്മൈവാഹം സനാതനം ॥ 3.35 ॥
ബ്രഹ്മൈവാഹം ന സംസാരീ ബ്രഹ്മൈവാഹം ന മേ മനഃ।
ബ്രഹ്മൈവാഹം ന മേ സിദ്ധിർബ്രഹ്മൈവാഹം ന ചേന്ദ്രിയം ॥ 3.36 ॥
ബ്രഹ്മൈവാഹം ന ദേഹോഽഹം ബ്രഹ്മൈവാഹം ന ഗോചരഃ।
ബ്രഹ്മൈവാഹം ന ജീവോഽഹം ബ്രഹ്മൈവാഹം ന ഭേദ ഭൂഃ ॥ 3.37 ॥
ബ്രഹ്മൈവാഹം ജഡോ നാഹമഹം ബ്രഹ്മ ന മേ മൃതിഃ।
ബ്രഹ്മൈവാഹം ന ച പ്രാണോ ബ്രഹ്മൈവാഹം പരാത്പരം ॥ 3.38 ॥
ഇദം ബ്രഹ്മ പരം ബ്രഹ്മ സത്യം ബ്രഹ്മ പ്രഭുർഹി സഃ।
കാലോ ബ്രഹ്മ കലാ ബ്രഹ്മ സുഖം ബ്രഹ്മ സ്വയമ്പ്രഭം ॥ 3.39 ॥
ഏകം ബ്രഹ്മ ദ്വയം ബ്രഹ്മ മോഹോ ബ്രഹ്മ ശമാദികം।
ദോഷോ ബ്രഹ്മ ഗുണോ ബ്രഹ്മ ദിശശ്ശാന്തർവിഭുഃ പ്രഭുഃ ॥ 3.40 ॥
ലോകാ ബ്രഹ്മ ഗുരുർബ്രഹ്മ ശിഷ്യോ ബ്രഹ്മ സദാശിവഃ।
പൂർവം ബ്രഹ്മ പരം ബ്രഹ്മ ശുദ്ധം ബ്രഹ്മ ശുഭാശുഭം ॥ 3.41 ॥
ജീവ ഏവ സദാ ബ്രഹ്മ സച്ചിദാനന്ദമസ്മ്യഹം।
സർവം ബ്രഹ്മമയം പ്രോക്തം സർവം ബ്രഹ്മമയം ജഗത് ॥ 3.42 ॥
സ്വയം ബ്രഹ്മ ന സന്ദേഹഃ സ്വസ്മാദന്യന്ന കിഞ്ചന।
സർവമാത്മൈവ ശുദ്ധാത്മാ സർവം ചിന്മാത്രമവ്യയം ॥ 3.43 ॥
നിത്യനിർമലരൂപാത്മാ ഹ്യാത്മനോന്യന്ന കിഞ്ചന।
അണുമാത്രലസദ്രൂപമണുമാത്രമിദം ജഗത് ॥ 3.44 ॥
അണുമാത്രം ശരീരം വാ ഹ്യണുമാത്രമസത്യകം।
അണുമാത്രം മനശ്ചിത്തമണുമത്രാപ്യഹങ്കൃതിഃ ॥ 3.45 ॥
അണുമാത്രാ ച ബുദ്ധിശ്ച ഹ്യണുമാത്രോഽപി ജീവകം।
അണുമാത്രമിദം ചിത്തം സർവമപ്യണുമാത്രകം ॥ 3.46 ॥
ബ്രഹ്മൈവ സർവം ചിന്മാത്രം ബ്രഹ്മമാത്രം ജഗത്ത്രയം।
ആനന്ദം പരമാനന്ദമന്യത്കിഞ്ചിന്നകിഞ്ചന ॥ 3.47 ॥
ചൈതന്യമാത്രമോങ്കാരം ബ്രഹ്മൈവ ഭവതി സ്വയം।
അഹമേവ ജഗത്സർവമഹമേവ പരമ്പദം ॥ 3.48 ॥
അഹമേവ ഗുണാതീതോസ്മ്യഹമേവ പരാത്പരഃ।
അഹമേവ പരംബ്രഹ്മ ഹ്യഹമേവ ഗുരോർഗുരുഃ ॥ 3.49 ॥
അഹമേവാഖിലാധാരോസ്മ്യഹമേവ സുഖാത്സുഖം।
ആത്മനോന്യജ്ജഗന്നാസ്തി ഹ്യാത്മനോന്യത്സുഖം ന ച ॥ 3.50 ॥
ആത്മനോന്യാ ഗതിർനാസ്തി സർവമാത്മമയം ജഗത്।
ആത്മനോന്യന്നഹി ക്വാപി ആതമനോന്യത്തൃണം ന ഹി ॥ 3.51 ॥
ആത്മനോന്യത്തുഷം നാസ്തി സർവമാത്മമയം ജഗത്।
ബ്രഹ്മമാത്രമിദം സർവം ബ്രഹ്മമാത്രമസന്ന ഹി ॥ 3.52 ॥
ബ്രഹ്മമാത്രമിദം സർവം സ്വയം ബ്രഹ്മൈവ കേവലം।
ബ്രഹ്മമാത്രം വ്രതം സർവം ബ്രഹ്മമാത്രം രസം സുഖം ॥ 3.53 ॥
ബ്രഹ്മമാത്രം ചിദാകാശം സച്ചിദാനന്ദമദ്വയംം।
ബ്രഹ്മണോന്യതരം നാസ്തി ബ്രഹ്മണോന്യന്ന കിഞ്ചന ॥ 3.54 ॥
ബ്രഹ്മണോന്യദഹം നാസ്തി ബ്രഹ്മണോന്യത്ഫലം നഹി।
ബ്രഹ്മണോന്യത്പദം നാസ്തി ബ്രഹ്മണോന്യത്പദം നഹി ॥ 3.55 ॥
ബ്രഹ്മണോന്യദ്ഗുരുർനാസ്തി ബ്രഹ്മണോന്യദസദ്വപുഃ।
ബ്രഹ്മണോന്യന്നചഹന്താ ത്വത്തേദം തേന ഹി ക്വചിത് ॥ 3.56 ॥
സ്വയം ബ്രഹ്മാത്മകം വിദ്ധി സ്വസ്മാദന്യന്നകിഞ്ചന।
യത്കിഞ്ചിദ്ദൃശ്യതേ ലോകേ യത്കിഞ്ചിദ്ഭാഷ്യതേ ജനൈഃ ॥ 3.57 ॥
യത്കിഞ്ചിത്ക്രിയതേ നിത്യം യത്കിഞ്ചിദ്ഗമ്യതേ ജനൈഃ।
യത്കിഞ്ചിദ്ഭുജ്യതേ ക്വാപി തത്സർവമസദേവ ഹി ॥ 3.58 ॥
കർതൃഭേദം ക്രിയാഭേദം ഗുണഭേദം രസാദികം।
ലിംഗഭേദമിദം സർവമസദേവ സദാ സുഖം ॥ 3.59 ॥
കാലഭേദം ദേശഭേദം വസ്തുഭേദം ജയാജയം।
യദ്യദ്ഭേദം ച തത്സർവമസദേവഹി കേവലം ॥ 3.60 ॥
അസദന്തഃകരണമസദേവേന്ദ്രിയാദികം।
അസത്പ്രാണാദികം സർവം സംഘാതമസദാത്മകം ॥ 3.61 ॥
അസത്യം പഞ്ചകോശാഖ്യമസത്യാഃ പഞ്ചദേവതാഃ।
അസത്യം ഷഡ്വികാരാദി ഹ്യസത്യമരിവർഗകം ॥ 3.62 ॥
അസത്യഷ്ഷദൃതുശ്ചൈവ ഹ്യസത്യഷ്ഷഡ്രസസ്സദാ।
സപ്തർഷയോപ്യസത്യാസ്തേപ്യസത്യാസ്സപ്തസാഗരാഃ ॥ 3.63 ॥
സച്ചിദാനന്ദമാത്രോഹമനുത്പന്നമിദം ജഗത്।
ആത്മൈവാഹം പരംസത്യോ നാന്യാസ്സംസാരദൃഷ്ടയഃ ॥ 3.64 ॥
സത്യമാനന്ദരൂപോഹം ചിദ്ഘനാനന്ദവിഗ്രഹഃ।
അഹമേവ പരാനന്ദോഽസ്മ്യഹമേവ പരാത്പരഃ ॥ 3.65 ॥
ജ്ഞാനാകാരമിദം സർവം ജ്ഞാനാനന്ദോഹമദ്വയഃ।
ജ്ഞാനപ്രകാശരൂപോഹം ജ്ഞാനാനന്ദൈകവിഗ്രഹഃ ॥ 3.66 ॥
യേന ജ്ഞാതമിദം ജ്ഞാനമജ്ഞാനധ്വാന്തനാശകഃ।
ജ്ഞാനേനാജ്ഞാനനാശേന സ ഹി ജ്ഞാനീ സമീര്യതേ ॥ 3.67 ॥
ജ്ഞാനം യഥാ ദ്വിധാ പ്രോക്തം സ്വരൂപം വൃത്തിരിത്യപി।
അജ്ഞാനം ച തഥാ വിദ്ധി മൂലം ച പ്രതിബന്ധ്കം ॥ 3.68 ॥
യഥാ ജ്ഞാനം വിനാ ലോകേ കിഞ്ചിദേവ ന സിദ്ധ്യതി।
തഥാ ജ്ഞാനം വിനാ ലോകേ ക്വചിന്മുക്തിർന സിദ്ധ്യതി ॥ 3.69 ॥
ജ്ഞാനദ്വയം തഥാഽജ്ഞാനദ്വയമപ്യത്രവർഷ്മണി।
സർവദാ ഭാന്തി ജീവാനം ജ്ഞാനാജ്ഞാനോക്തിദർശനാത് ॥ 3.70 ॥
ജ്ഞാനസ്യ ക്വ തിരോഭാവോ ജ്ഞാനസ്യാവിർഭവസ്തഥാ।
ദൃഷ്ടസ്സർവത്ര ലോകേസ്മിൻ ദുർലഭോഹി വിപര്യയഃ ॥ 3.71 ॥
ജ്ഞാനം സർവാന്തരം ഭാതി കൂടസ്ഥാത്മസ്വരൂപകം।
പ്രജ്ഞാമാത്രമിദം സൂക്ഷ്മം കോഽപി ജാനാതി പുണ്യകൃത് ॥ 3.72 ॥
പ്രജ്ഞായാം കൽപിതാം പ്രജ്ഞാം പ്രജ്ഞയൈവ വിഹായ യഃ।
പ്രജ്ഞാമാത്രേണ സന്തിഷ്ടേത് സ പ്രജ്ഞാവാനിതീര്യതേ ॥ 3.73 ॥
ബഹിഃ പ്രജ്ഞാം സദോത്സൃജ്യാപ്യന്തഃ പ്രജ്ഞാം ച യോ ബുധഃ।
കയാപി പ്രജ്ഞയോപേതഃ പ്രജ്ഞാവാനിതി കഥ്യതേ ॥ 3.74 ॥
പ്രജ്ഞൈവ യസ്യ നേത്രം സ്യത് പ്രജ്ഞൈവ ശ്രോത്രമിന്ദ്രിയം।
അന്യച്ച സർവം പ്രജ്ഞൈവ സ പ്രാജ്ഞഃ പുരുഷോത്തമഃ ॥ 3.75 ॥
പ്രജ്ഞയാ ജായതേ സർവം പ്രജ്ഞയാ പാല്യതേഽഖിലം।
പ്രജ്ഞയാ ക്ഷീയതേ സർവം തസ്മാത്പ്രജ്ഞാം സമാശ്രയ ॥ 3.76 ॥
പ്രജ്ഞാഹീനമസത്സർവം പ്രജ്ഞാഹീനം ജഡം ഖലു।
പ്രജ്ഞാഹീനം സദാ ദുഃഖം തസ്മാത്പ്രജ്ഞാം സമാശ്രയ ॥ 3.77 ॥
ന വിനാ പ്രജ്ഞയാ പുണ്യം ന ലോകഃ പ്രജ്ഞയാ വിനാ।
വിനാ ന പ്രജ്ഞയാഽഭീഷ്ടം തസ്മാത്പ്രജ്ഞാം സമാശ്രയ ॥ 3.78 ॥
സുസൂക്ഷ്മയാ ധിയാ പ്രജ്ഞാമിമാം താം ജ്ഞപ്തിസഞ്ജ്ഞികാം।
ജ്ഞാത്വാ ഭവഭവാന്മുക്തോ നിർഗുണബ്രഹ്മരൂപിണീം ॥ 3.79 ॥
ജാഗ്രദാദ്യാസ്വവസ്ഥാസു യാ ജ്ഞപ്തിസ്ത്രിസൃഷു സ്വയം।
ആഭാസതോപ്യനുസ്യൂതാ ജ്ഞപ്തിസ്സാ നിർമലാ സ്വതഃ ॥ 3.80 ॥
ജ്ഞപ്തിസ്സാ സാക്ഷിണീ നിത്യാ തുര്യാ സർവശ്രുതീരിതാ।
വിഷയജ്ഞപ്തിസന്ത്യാഗാത് ജ്ഞായതേ വിബുധൈസ്സ്വതഃ ॥ 3.81 ॥
ജ്ഞപ്തിരേവ പരംബ്രഹ്മ ജ്ഞപ്തിരേവ പരം പദം।
ജ്ഞപ്തിരേവ പരോ മോക്ഷോ ജ്ഞപ്തിരേവ പരം സുഖം ॥ 3.82 ॥
ജ്ഞപ്തിരേവ പരാചാര്യോ ജ്ഞപ്തിരേവ പരാമൃതം।
ജ്ഞപ്തിരേവ പരാതൃപ്തിർജ്ഞപ്തിരേവ പരാഗതിഃ ॥ 3.83 ॥
തസ്മാത്ജ്ഞപ്തിം സമാശ്രിത്യ വിജ്ഞപ്തിധിഷണാം ത്യജ।
അജ്ഞപ്തേർദുഃഖഹേതുത്വാത്സുഖാർഥീജ്ഞപ്തിമാശ്രയ ॥ 3.84 ॥
അജ്ഞപ്തി വോഷയോ ജീവഃ കൂടസ്ഥോ ജ്ഞപ്തി ഗോചരഃ।
ഹേയോപാദേയതാ സിദ്ധാ ധർമധർമിത്വതസ്തയോഃ ॥ 3.85 ॥
അഹമ്പ്രത്യയശബ്ദാഭ്യാം വിജ്ഞേയോ ജീവസഞ്ജ്ഞകഃ।
അസ്മത്പ്രത്യയശബ്ദാഭ്യാം ജ്ഞേയോ കൂടസ്ഥസഞ്ജ്ഞകഃ ॥ 3.86 ॥
യദഹം പ്രത്യയീ ജീവസ്തദ്യുഷ്മത്പ്രത്യയീ ച സഃ।
ത്വമഹം ശബ്ദയോരൈക്യാത്തത്സാക്ഷീ പ്രത്യഗാഹ്വയഃ ॥ 3.87 ॥
അസ്മത്പ്രത്യയിനം സാക്ഷിചൈതന്യാത്മകമദ്വയം।
കൂടസ്ഥം പ്രത്യഗാത്മാനം സാക്ഷാദ്വിഷയിണം പരം ॥ 3.88 ॥
ജഹി ജ്ഞാത്വാ തദന്യം ത്വമഹമ്പ്രത്യയിനം ബഹിഃ।
സാക്ഷ്യം ജീവം ചിദാഭാസം പരാഞ്ചം വിഷയം സ്വതഃ ॥ 3.89 ॥
ദൃഗ്ദൃശ്യഭൂതയോരത്ര ജീവാത്മപ്രത്യഗാത്മനോഃ।
വിവേകേന പരം സൗഖ്യം നിദാഘ വ്രജ സന്തതം ॥ 3.90 ॥
॥ ഇതി ശ്രീ ഗുരുജ്ഞാനവാസിഷ്ഠേ തത്ത്വനാരായണേ
ജ്ഞാനകാണ്ഡസ്യ പ്രഥമപാദേ പഞ്ചമോഽധ്യായഃ ഏവം
ശ്രീ ഋഭുഗീതാ തൃതീയോഽധ്യായഃ സമാപ്തഃ ॥
ചതുർഥോഽധ്യായഃ।
പുനർജ്ഞാനം പ്രവക്ഷ്യാമി ജാഗ്രദാദി വിലക്ഷണം।
തുരീയബ്രഹ്മരൂപം തദ്യദ്ജ്ഞാത്വാ മോക്ഷ്യസേഽശുഭാത് ॥ 4.01 ॥
ഊർണനാഭിര്യഥാതന്തൂൻ സൃജതേ സംഹരത്യപി।
ജാഗ്രത്സ്വപ്നേ തഥാ ജീവോ ഗച്ഛത്യാഗച്ഛതേ പുനഃ ॥ 4.02 ॥
നേത്രേ ജാഗരിതം വിദ്യാത്കണ്ഠേ സ്വപ്നം സമാവിശേത്।
സുഷുപ്തം ഹൃദയസ്ഥം തു തുരീയം മൂർധ്നി സംസ്ഥിതം ॥ 4.03 ॥
യതോ വചോ നിവർതന്തേ അപ്രാപ്യ മനസാ സഹ।
ആനന്ദമേതജ്ജീവസ്യ യജ്ജ്ഞാത്വാ മുച്യതേ ബുധഃ ॥ 4.04 ॥
സർവവ്യാപിനമാത്മാനം ക്ഷീരേസർപിരിവാർപിതം।
ആത്മവിദ്യാ തപോമൂലം തദ് ബ്രഹ്മോപനിഷത്പദം ॥ 4.05 ॥
ശ്രീ ഗുരുമൂർതിഃ।
ഋഭുണോക്തമിദം ശ്രുത്വാ നിദാഘസ്സംശയാകുലഃ।
പപ്രച്ഛ സദ്ഗുരും ശാന്തം സാവധാനേന ചേതസാ ॥ 4.06 ॥
നിദാഘഃ।
ഭഗവൻ ഭവതാ പൂർവം യതോവാച ഇതി ശ്രുതേഃ।
ആനന്ദോ ബ്രഹ്മണഃ പ്രോക്തോ ജീവസ്യത്വധുനോച്യതേ ॥ 4.07 ॥
ആനന്ദമയസഞ്ജ്ഞസ്യ ജീവസ്യോക്തശ്ച യദ്യപി।
ശ്രുതൗ തഥാപി ഹേയത്വാന്നതദീയോ ഭവേദ്ധി സഃ ॥ 4.08 ॥
നാവാങ്മനസഗമ്യത്വം ജീവസ്യ ഖലു യുജ്യതേ।
നാനന്ദസ്യ ച വേദ്യത്വവചനാദ് ബ്രഹ്മണോഹി തത് ॥ 4.09 ॥
ഏവം പൃഷ്ടോ മുനിശ്രേഷ്ടോ നിദാഘേന മഹാത്മനാ।
ഋഭുഃ പ്രോവാച സർവജ്ഞോ ബ്രഹ്മൻ സസ്മിതമാദരാത് ॥ 4.10 ॥
ബ്രഹ്മോക്തം ജീവശബ്ദേന ഹ്യവാങ്മനസഗോചരം।
മോക്ഷാതീതദശായാം യജ്ജീവസ്തദ് ബ്രഹ്മതാം വ്രജേത് ॥ 4.11 ॥
പൂർവോത്തരവിരോധോ വാ മദ്വാക്യേഷു ന തദ്ഭവേത്।
ശ്രുത്യർഥസ്യോപരോധോ വാ സമ്യഗാലോച്യ നിശ്ചിനു ॥ 4.12 ॥
ഉപസങ്ക്രമിതവ്യോ യദാനന്ദമയ ഉച്യതേ।
വേദ്യത്വം തസ്യചസിദ്ധം പുച്ഛസ്യാവിഷയത്വതഃ ॥ 4.13 ॥
തസ്മാത്സ്വയം സദാപൂർണഃ പഞ്ചമസ്യ വികാരിണഃ।
ആത്മസ്ഥാനീയ ആനന്ദ ഇഹ വേദ്യ ഇതി സ്ഥിതിഃ ॥ 4.14 ॥
ഭൃഗവേ വരുണേനൈവം തൈത്തിരീയാഭിദശ്രുതൗ।
പഞ്ചമസ്യ വികാരിത്വം ന പ്രോക്തമിതിചേച്ഛൃണു ॥ 4.15 ॥
മയട്പ്രയോഗാഭാവേന ഹേതുനാ നിർവികാരതാ।
ന ശങ്ക്യാ പൂർവപര്യായേഷ്വന്നാദിഷ്വപ്യദർശനാത് ॥ 4.16 ॥
അതഷ്ഷഷ്ടം പരംബ്രഹ്മ പഞ്ചമേനോപലക്ഷിതം।
നിർഗുണം ഭൃഗവേ പിത്രാ പ്രോക്തമിത്യവധാരയ ॥ 4.17 ॥
പ്രാചുര്യാർഥകതായാം തു മയടോ നിർവികാരിണഃ।
സച്ചിദാനന്ദരൂപസ്യ ബ്രഹ്മണോ വേദ്യതാ ഭവേത് ॥ 4.18 ॥
ശാരീരത്വാഭിദാനേന പൂർവാനന്ദമയസ്യ തു।
വികാരിത്വം പുനസ്സ്പഷ്ടമുപസങ്ക്രമണേന ച ॥ 4.19 ॥
നാനുകർഷശ്ച പുച്ഛസ്യ പൂർവപൂർവസ്യ ദൃശ്യതേ।
ഉത്തരോത്തരകോശേ പ്രാക്തത്തദാത്മാനുകർഷണാത് ॥ 4.20 ॥
ഉപസങ്ക്രമണം ചോക്തം മയഡന്തസ്യ കേവലം।
ആനന്ദസ്യ തതോന്യസ്യ ന പരാത്മതയാ ഖലു ॥ 4.21 ॥
ബ്രഹ്മവിത്പരമാപ്നോതീത്യാദൗ ദ്വൈവിധ്യമീരിതം।
യത്തത്സരൂപാരൂപാഭ്യാം ബ്രഹ്മണോന്തേ ച നിശ്ചിനു ॥ 4.22 ॥
ആത്മസ്ഥാനീയചിദ്രൂപാനന്ദബ്രഹ്മവിദോമുനേ।
പ്രാരബ്ധാന്തേ പുച്ഛഭൂതാഽരൂപബ്രഹ്മാപ്തിരിഷ്യതേ ॥ 4.23 ॥
പ്രതിഷ്ഠാശബ്ദഗമ്യത്വാത്സർവശേഷിത്വതോപി ച।
ശാസ്ത്രസ്യാരൂപവദ് ബ്രഹ്മപ്രാധാന്യം യദ്യപി സ്ഥിതം ॥ 4.24 ॥
തഥാപിവേദ്യതാഽഭാവാദരൂപസ്യ മുമുക്ഷുഭിഃ।
ആനന്ദരൂപവദ് ബ്രഹ്മപ്രാധാന്യം മുഖ്യമിഷ്യതേ ॥ 4.25 ॥
മോദപ്രമോദയോശ്ചൈവം സതി വേദ്യത്വമാപതേത്।
ഇതിചേന്നൈഷ ദോഷോസ്തി തയോർബ്രഹ്മാംശതാ യതഃ ॥ 4.26 ॥
ബ്രഹ്മണസ്സ്വഗതേ ഭേദേ നിത്യസിദ്ധേ മുമുക്ഷുവഃ।
ഉപേക്ഷിതും സമർഥാസ്സ്യുർനിദാഘ കഥമത്ര തേ ॥ 4.27 ॥
സ്ഥൂലാർഥദർശിനോ യേ വൈ ശുഷ്കാദ്വൈതസമാശ്രയാഃ।
തേഷാം സാവയവത്വാദി ദോഷസ്സ്ഫുരതു ചേതസി ॥ 4.28 ॥
ന താവതാ ത്രിപാച്ഛ്രുത്യാദ്യനുരോധേന നിശ്ചിതം।
സ്വഭേദം വിദുഷാം കിഞ്ചിച്ഛിദ്യതേ മുക്തജന്മനാം ॥ 4.29 ॥
സൂക്ഷ്മബുദ്ധ്യാ വിചരേ ഹി സ്വാത്മഭേദഃ പ്രകാശതേ।
അത്യന്താഭേദവാർതായാം പുച്ഛഗായാം ഫലം കിമു ॥ 4.30 ॥
ഏതേ കോശാ ഹി പഞ്ചൈവ തിസ്രോഽവസ്ഥാസ്സമീരിതാഃ।
ജാഗ്രദാദ്യാഃ ക്രമേണൈതദ്ഭേദം ച ശൃണു സാദരം ॥ 4.31 ॥
ആദ്യാ ജാഗരിതാഽവസ്ഥാ ദ്വിതീയാ സ്വപ്നസഞ്ജ്ഞികാ।
തൃതീയാ സുപ്തിരൂപാന്യാ തുരീയാ ചിത്സുഖാത്മികാ ॥ 4.32 ॥
ആദ്യാഭിമാനീ വിശ്വാഖ്യോ ദ്വിതീയസ്തൈജസസ്സ്മൃതഃ।
തൃതീയഃ പ്രാജ്ഞ ഏതേഭ്യോ കൂടസ്ഥ ഇതരഃ പ്രഭുഃ ॥ 4.33 ॥
ബഹിഃപ്രജ്ഞോ വിഭുർവിശ്വോ ഹ്യന്തഃപ്രജ്ഞസ്തു തൈജസഃ।
ഘനപ്രജ്ഞസ്തഥാ പ്രാജ്ഞ ഏക ഏവ ത്രിഥാ സ്ഥിതഃ ॥ 4.34 ॥
ദക്ഷിണാക്ഷിമുഖേ വിശ്വോ മനസ്യതന്തസ്തു തൈജസഃ।
ആകാശേ ച ഹൃദി പ്രാജ്ഞസ്ത്രിഥാ ദേഹേ വ്യവസ്ഥിതഃ ॥ 4.35 ॥
വിശ്വോ ഹി സ്ഥൂലഭുങ്നിത്യം തൈജസഃ പ്രവിവിക്തഭുക്।
ആനന്ദഭുക്തഥാ പ്രാജ്ഞസ്ത്രിഥാ ഭോഗം നിബോധ ച ॥ 4.36 ॥
സ്ഥൂലം തർപയതേ വിശ്വം പ്രവിവിക്തം തു തൈജസം।
ആനന്ദശ്ച തഥാ പ്രാജ്ഞം ത്രിഥാ തൃപ്തിം നിബോധ ച ॥ 4.37 ॥
ത്രിഷു ധാമസു യദ്ഭോജ്യം ഭോക്താ യശ്ച പ്രകീർതിതഃ।
വേദൈതദുഭയം യസ്തു സ ഭുഞ്ജാനോ ന ലിപ്യതേ ॥ 4.38 ॥
പ്രഭവസ്സർവഭാവാനാം സതാമിതി വിനിശ്ചയഃ।
സർവം ജനയതി പ്രാണശ്ചേതോംശൂൻപുരുഷഃ പൃഥക് ॥ 4.39 ॥
വിഭൂതിം പ്രസവന്ത്വന്യേ മന്യന്തേ സൃഷ്ടിചിന്തകാഃ।
സ്വപ്നമായാസ്വരൂപേതി സൃഷ്ടിരന്യൈർവികൽപിതാ ॥ 4.40 ॥
ഇച്ഛാമാത്രം പ്രഭോസ്സൃഷ്ടിരിതി സൃഷ്ടൗ വിനിശ്ചിതാഃ।
കാലാത്പ്രസൂതിം ഭൂതാനാം മന്യന്തേ കാലചിന്തകാഃ ॥ 4.41 ॥
ഭോഗാർഥം സൃഷ്ടിരിത്യന്യേ ക്രീഡാർഥമിതിചപരേ।
ദേവസ്യൈഷ സ്വഭാവോയമാപ്തകാമസ്യ കാ സ്പൃഹാ ॥ 4.42 ॥
ആപ്തകാമസ്യ ദേവസ്യ തുര്യസ്യോക്തസ്യ സുവ്രത।
സ്വരൂപം പ്രോച്യതേ സമ്യങ്നിദാഘ ശൃണു തത്ത്വതഃ ॥ 4.43 ॥
നാന്തഃപ്രജ്ഞം ബഹിഃപ്രജ്ഞം ന പ്രജ്ഞം നോഭയാത്മകം।
ന പ്രജ്ഞാനഘനം പ്രജ്ഞം നാപ്രജ്ഞം ന ച കേവലം ॥ 4.44 ॥
ഇദന്ത്വേ നതദ്ഗ്രാഹ്യമദൃശ്യം ചപ്യലക്ഷണം।
അചിന്ത്യാവ്യവഹാര്യം ചവ്യപദേശം പൃഥക്തയാ ॥ 4.45 ॥
ഏകാത്മപ്രത്യയം സാരം പ്രപഞ്ചോപശമം ശിവം।
ശാന്തം ചതുർഥമദ്വൈതം മന്യന്തേ ബ്രഹ്മവാദിനഃ ॥ 4.46 ॥
സ ആത്മാ സ ഹി വിജ്ഞേയഃ സർവൈരപി മുമുക്ഷുഭിഃ।
തുര്യാത്മജ്ഞാനഹീനാനാം ന മുക്തിസ്യാദ്കദാചന ॥ 4.47 ॥
നിവൃത്തേസ്സർവദുഃഖാനാമീശാനഃ പ്രഭുരവ്യയഃ।
അദ്വൈതസ്സർവഭാവാനാം ദേവസ്തുര്യോ വിഭുസ്സ്മൃതഃ ॥ 4.48 ॥
കാര്യകാരണബദ്ധൗ താവിഷ്യേതേ വിശ്വതൈജസൗ।
പ്രാജ്ഞഃ കാരണബദ്ധസ്തു ദ്വൗ തൗ തുര്യേ ന സിദ്ധ്യതഃ ॥ 4.49 ॥
നാത്മാനം ന പരം ചൈവ ന സത്യം നാപിചനൃതം।
പ്രാജ്ഞഃ കിഞ്ച ന സംവേത്തി തുര്യം തത്സർവദൃക്സദാ ॥ 4.50 ॥
ദ്വൈതസ്യാഗ്രഹണം തുല്യമുഭയോഃ പ്രാജ്ഞതുര്യയോഃ।
ബീജനിദ്രായുതഃ പ്രാജ്ഞസ്സാ ച തുര്യേ ന വിദ്യതേ ॥ 4.51 ॥
സ്വപ്നനിദ്രായുതാവാദ്യൗ പ്രാജ്ഞസ്ത്വസ്വപ്നനിദ്രയാ।
ന നിദ്രാം നൈവ ച സ്വപ്നം തുര്യേ പശ്യന്തി നിശ്ചിതാഃ ॥ 4.52 ॥
അന്യഥാഗൃഹ്ണതസ്സ്വപ്നോ നിദ്രാ തത്ത്വമജാനതഃ।
വിപര്യാസേ തയോഃ ക്ഷീണേ തുരീയം പദമശ്നുതേ ॥ 4.53 ॥
അനാദിമായയാ സുപ്തോ യദാ ജീവഃ പ്രബുധ്യതേ।
അജമദ്വൈതമസ്വപ്നമനിദ്രം ബുധ്യതേ തദാ ॥ 4.54 ॥
പ്രപഞ്ചോ യദി വിദ്യേത നിവർതേത ന സംശയഃ।
മായാമാത്രമിദം ദ്വൈതമദ്വൈതം പരമാർഥതഃ ॥ 4.55 ॥
വികൽപോ വിനിവർതേത കൽപിതോ യദി കേനചിത്।
ഉപദേശാദയം വാദോ ജ്ഞാതേ ദ്വൈതം ന വിദ്യതേ ॥ 4.56 ॥
നിദാഘഃ।
ഭഗവൻ കഥമദ്വൈതം ബ്രഹ്മദ്വൈവിധ്യവാദിനഃ।
ഭവതോഭിമതം തത്ര സംശയോ മേ ഭവത്യലം ॥ 4.57 ॥
ഋഭുഃ।
ദ്വൈതപ്രപഞ്ചശൂന്യേസ്മിൻ നിർഗുണേ പൂർണചിദ്ഘനേ।
ബ്രഹ്മണ്യദ്വൈതസംസിദ്ധിര്യതോ നാന്യത്ര സർവധാ ॥ 4.58 ॥
അതസ്സരൂപാരൂപാഭ്യാം ബ്രഹ്മദ്വൈവിധ്യവാദിനഃ।
മമൈവാദ്വൈതവാദിത്വന്നാരൂപാദ്വൈതവാദിനഃ ॥ 4.59 ॥
ദ്വൈതാദ്വൈതോഭയാതീതേ വ്യ്വഹാരാദ്യഗോചരേ।
നീരൂപേ ബ്രഹ്മണി പ്രാജ്ഞാഽദ്വൈതവാദഃ കഥം ഭവേത് ॥ 4.60 ॥
ദ്വൈതാചിദ്രൂപകാര്യസ്യാദ്വൈതചിദ്രൂപകാരണാത്।
നിവൃത്തിസ്യാദ്യഥാദീപാത്തമസോ നത്വരൂപതഃ ॥ 4.61 ॥
അതോ നാദ്വൈതസിദ്ധിസ്യാത്കഥഞ്ചിദപി സത്തമ।
അരൂപാഗോചരബ്രഹ്മവാദിനാം താദൃശേ മതേ ॥ 4.62 ॥
ചിദ്രൂപബ്രഹ്മതാദാത്മ്യം ജീവസ്യ ഹി വിവക്ഷിതം।
നാരൂപവാക്യദൂരത്വാത്തന്നാദ്വൈതമരൂപിണാം ॥ 4.63 ॥
യദ്യപ്യരൂപബ്രഹ്മത്വം ജീവസ്യാന്തേ പ്രസിദ്ധ്യതി।
തഥാപ്യദ്വൈതിതാം വക്തും ന ശക്യം ദ്വന്ദ്വഹാനിതഃ ॥ 4.64 ॥
വാച്യവാചകഹീനേ ച ലക്ഷ്യലക്ഷണവർജിതേ।
കഥമദ്വൈതശബ്ദോയം സാവകാശോ ഭവേന്മുനേ ॥ 4.65 ॥
നിദാഘഃ।
ദേവതാപുരുഷാദ്യൈർഹി വേദശബ്ദൈസ്സമീര്യതേ।
തസ്യൗപനിഷദത്വസ്യാവ്യഭിചരോസ്ത്യരൂപിണഃ ॥ 4.66 ॥
തതോസ്യ ശബ്ദഗമ്യത്വാത് പ്രഷ്ടവ്യത്വം മയാ ഭവേത്।
വാച്യത്വം ച ത്വയേത്യദ്യ മന്യേ ശ്രീഗുരുനായക ॥ 4.67 ॥
ഋഭുഃ।
അരൂപബ്രഹ്മവിഷയാശ്ശ്ബ്ദാസ്സന്ത്യേവ യദ്യപി।
തേനൗപനിഷദത്വം ച കഥഞ്ചിത്തസ്യ സിദ്ധ്യതി ॥ 4.68 ॥
തഥാപി പ്രശ്നയോഗ്യത്വം വാച്യത്വം വാ ന സിദ്ധ്യതി।
രൂഢ്യർഥമാത്രവത്ത്വേനാലക്ഷകത്വാദയോഗതഃ ॥ 4.69 ॥
യോഗാർഥവദ്ഭിശ്ശബ്ദൈർഹി ലക്ഷകൈർവാചകൈശ്ച വാ।
ശിഷ്യേഭ്യഃ പ്രോച്യതേ സത്യംവസ്തു ശ്രീഗുരുമൂർതിഭിഃ ॥ 4.70 ॥
അരൂപവസ്തുനഃ പ്രശ്നഃ പ്രതിഷിദ്ധശ്ശ്രുതൗ യതഃ।
യാജ്ഞവൽക്യേന ഗാർഗ്യൈ തന്നത്വം പ്രഷ്ടുമിഹാർഹസി ॥ 4.71 ॥
തസ്മാത് തുരീയം സദ് ബ്രഹ്മ യോഗവൃത്ത്യൈവ ലക്ഷണൈഃ।
സച്ചിദാനന്ദപൂർവൈസ്ത്വം മദുക്തം വിദ്ധി മുക്തയേ ॥ 4.72 ॥
ജാഗ്രത്യന്നമയം കോശം സ്ഥൂലദേഹം ച വിദ്ധി വൈ।
സ്വപ്നേ പ്രണമനോജ്ഞാനമയാസ്സൂക്ഷ്മവപുസ്തതഃ ॥ 4.73 ॥
സുഷുപ്തൗ കാരണം ദേഹമാനന്ദമയകോശകം।
തുരീയേ ത്വശരീരം തച്ചിദ്രൂപം കോശവർജിതം ॥ 4.74 ॥
സ ഏവ മായാപരിമോഹിതാത്മാ ശരീരമാസ്ഥായ കരോതി സർവം।
സ്ത്ര്യന്നപാനാദി വിചിത്രഭോഗൈസ്സ ഏവ ജാഗ്രത്പരിതൃപ്തിമേതി ॥ 4.75 ॥
സ്വപ്നേഽപി ജീവസ്സുഖദുഃഖഭോക്താ സ്വമായയാ കൽപിതവിശ്വലോകേ।
സുഷുപ്തികാലേ സകലേ വിലീനേ തമോഭിഭൂതസ്സുഖരൂപമേതി ॥ 4.76 ॥
പുനശ്ച ജന്മാന്തരകർമയോഗാത്സ ഏവ ജീവസ്സ്വപിതിപ്രബുദ്ധഃ।
പുരത്രയേ ക്രീഡതി യസ്തു ജീവസ്തതസ്തു ജാതം സകലം വിചിത്രം ॥ 4.77 ॥
ആധാരമാനന്ദമഖണ്ഡബോധം യസ്മിൻ ലയം യാതി പുരത്രയം ച।
യത്സർവവേദാന്തരഹസ്യതത്ത്വം യത്പൂർണചൈതന്യനിജസ്വരൂപം ॥ 4.78 ॥
ഏതസ്മാജ്ജായതേ പ്രാണോ മനസ്സർവേന്ദ്രിയാണി ച।
ഖം വായുർജ്യോതിരാപഃ പൃഥ്വീ സർവസ്യ ധാരിണീ ॥ 4.79 ॥
യത്പരംബ്രഹ്മ സർവാത്മാ വിശ്വസ്യായതനം മഹത്।
സൂക്ഷ്മാത്സൂക്ഷ്മതരം നിത്യം തത്ത്വമേവ ത്വമേവ തത് ॥ 4.80 ॥
ജാഗ്രത്സ്വപ്നസുഷുപ്ത്യാദിപ്രപഞ്ചം യത്പ്രകാശതേ।
തദ് ബ്രഹ്മാഹമിതിജ്ഞാത്വാ സർവബന്ധൈഃ പ്രമുച്യതേ ॥ 4.81 ॥
ത്രിഷു ധാമസു യദ്ഭോജ്യം ഭോക്താ ഭോഗശ്ച യദ്ഭവേത്।
തേഭ്യോ വിലക്ഷണസ്സാക്ഷി ചിന്മാത്രോഹം സദാശിവഃ ॥ 4.82 ॥
മയ്യേവ സകലം ജാതം മയി സർവം പ്രതിഷ്ഠിതം।
മയി സർവം ലയം യാതി തദ് ബ്രഹ്മാദ്വയമസ്മ്യഹം ॥ 4.83 ॥
അണോരണീയാനഹമേവ തദ്വന്മഹാനഹം വിശ്വമിദം വിചിത്രം।
പുരാതനോഽഹം പുരുഷോഽഹമീശോ ഹിരൺമയോഽഹം ശിവരൂപമസ്മി ॥ 4.84 ॥
അപാണിപാദോഽഹമചിന്ത്യശക്തിഃ പശ്യാമ്യചക്ഷുസ്സശ്രുണോമ്യകർണഃ।
അഹം വിജാനാമി വിവിക്തരൂപോ ന ചസ്തി വേത്താ മമ ചിത്സദാഽഹം ॥ 4.85 ॥
വേദൈരനേകൈരഹമേവ വേദ്യോ വേദാന്തകൃദ്വേദവിദേവചഹം।
ന പുണ്യപാപേ മമ നാസ്തി നാശോ ന ജന്മദേഹേന്ദ്രിയബുദ്ധിരസ്തി ॥ 4.86 ॥
ന ഭൂമിരാപോ മമ വഹ്നിരസ്തി ന ചനിലോമേഽസ്തി ന ചംബരം ച।
ഏവം വിദിത്വാ പരമാർഥരൂപം ഗുഹാശയം നിഷ്കളമദ്വിതീയം ॥ 4.87 ॥
അഖണ്ഡമാദ്യന്തവിഹീനമേകം തേജോമയാനന്ദഘനസ്വരൂപം।
സമസ്തസാക്ഷിം സദസദ്വിഹീനം പ്രയാതി ശുദ്ധം പരമാർഥതത്ത്വം ॥ 4.88 ॥
ശ്രീ ഗുരുമൂർതിഃ।
ഏവം ശ്രുത്വാ നിദാഘസ്സ ഋഭുവക്ത്രാദ്യദാർഥതഃ।
ബ്രഹ്മൈവാഹമിതി ജ്ഞാത്വാ കൃതകൃത്യോഽഭവദ്വിധേ ॥ 4.89 ॥
യതസ്ത്വം ച പരാത്മാനം ശ്രുതവാനസി മന്മുഖാത്।
ത്വം ച ധന്യഃ പുനഃ പൃച്ഛ ശ്രോതവ്യാന്തരമസ്തിചേത് ॥ 4.90 ॥
॥ ഇതി ശ്രീ ഗുരുജ്ഞാനവാസിഷ്ഠേ തത്ത്വനാരായണേ
ജ്ഞാനകാണ്ഡസ്യ പ്രഥമപാദേ ഷഷ്ഠോഽധ്യായഃ ഏവം
ശ്രീ ഋഭുഗീതാഖ്യോഽയം ഗ്രന്ഥസ്സമാപ്തഃ ॥
॥ ഓം തത്സത് ॥
Also Read:
Tattva Narayana’s Ribhu Gita in Hindi | English | Bengali | Gujarati | Kannada | Malayalam | Oriya | Telugu | Tamil