Brahma Gita Skanda Purana in Oriya:
॥ ବ୍ରହ୍ମଗୀତା ସ୍କନ୍ଦପୁରାଣାନ୍ତର୍ଗତା ॥
ଶ୍ରୀସ୍କନ୍ଦପୁରାଣେ ସୂତସଂହିତାୟାଂ ଚତୁର୍ଥସ୍ୟ
ଯଜ୍ଞବୈଭବଖଣ୍ଡସ୍ୟୋପରିଭାଗେ ବ୍ରହ୍ମଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ
ବ୍ରହ୍ମଗୀତିର୍ନାମ ପ୍ରଥମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୧-୬୦
ବେଦାର୍ଥବିଚାରୋ ନାମ ଦ୍ୱିତୀୟୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୧-୬୦
ସାକ୍ଷିଶିବସ୍ୱରୂପକଥନଂ ନାମ ତୃତୀୟୋଽଧ୍ୟଯଃ ॥ ୧-୧୧୮
ତଲବକାରୋପନିଷଦ୍ୱ୍ୟାଖ୍ୟାକଥନଂ ନାମ ଚତୁର୍ଥୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୧-୧୫୪
ଆଦେଶକଥନଂ ନାମ ପଞ୍ଚମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୧-୧୯୬
ଦହରୋପାସନବିବରଣଂ ନାମ ଷଷ୍ଠୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୧-୫୮
ବସ୍ତୁସ୍ୱରୂପବିଚାରୋ ନାମ ସପ୍ତମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୧-୯୫
କୈବଲ୍ୟୋପନିଷଦ୍ୱିବରଣେ ତତ୍ତ୍ୱବେଦନବିଧିର୍ନାମାଷ୍ଟମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ୧-୫୫
ବୃହାଦାରଣ୍ୟକୋପନିଷଦ୍ୱ୍ୟାଖ୍ୟାନେ ନବମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୧-୫୭
ବୃହାଦାରଣ୍ୟକବ୍ୟାଖ୍ୟାକଥନଂ ନାମ ଦଶମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୧-୫୬
କଠବଲ୍ଲୀଶ୍ୱେତାଶ୍ୱେତରବ୍ୟାଖ୍ୟାୟାମେକାଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୧-୭୨
ଶିବସ୍ୟାହମ୍ପ୍ରତ୍ୟାୟାଶ୍ରତ୍ୱଂ ନାମ ଦ୍ୱାଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୧-୭୭
॥ ଅଥ ପ୍ରାରଭ୍ୟତେ ସ୍କନ୍ଦପୁରାଣାନ୍ତର୍ଗତସୂତସଂହିତାୟାଂ ବ୍ରହ୍ମଗୀତା ॥
॥ ପ୍ରଥମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥
। ବ୍ରହ୍ମଗୀତିଃ ।
ମୁନୟ ଊଚୁଃ –
ଭବତା ସର୍ୱମାଖ୍ୟାତଂ ସଙ୍କ୍ଷେପାଦ୍ୱିସ୍ତରାଦପି ।
ଇଦାନୀଂ ଶ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛାମୋ ବ୍ରହ୍ମଗୀତାମନୁତ୍ତମାମ୍ ॥ ୧॥
ସର୍ୱବିଜ୍ଞାନରତ୍ନାନାମାକରସ୍ୟ ମହାତ୍ମନଃ ।
କୃଷ୍ଣଦ୍ୱୈପାୟନସ୍ୟୈବ ଭବାଞ୍ଛିଷ୍ୟଃ ସୁଶିକ୍ଷିତଃ ॥ ୨॥
ତ୍ୱୟୈବାବିଦିତଂ କିଞ୍ଚିନ୍ନାସ୍ତି ସତ୍ୟଂ ପ୍ରଭାଷିତମ୍ ।
ଯଦି ପ୍ରସନ୍ନୋ ଭଗବାଂସ୍ତନ୍ନୋ ବକ୍ତୁମିହାର୍ହସି ॥ ୩॥
ସୂତ ଉବାଚ –
ବକ୍ଷ୍ୟେ ତାମାଦରେଣୈବ ବ୍ରହ୍ମଗୀତାମନୁତ୍ତମାମ୍ ।
ଶ୍ରଦ୍ଧୟା ସହିତା ଯୂୟଂ ଶୃଣୁତ ବ୍ରହ୍ମବିତ୍ତମାଃ ॥ ୪॥
ପୁରା କଲ୍ପାନ୍ତରେ ଦେବାଃ ସର୍ୱେ ସମ୍ଭୂୟ ସାଦରମ୍ ।
ବିଚାର୍ୟ ସୁଚିରଂ କାଲଂ ବେଦାନାମର୍ଥମୁତ୍ତମମ୍ ॥ ୫॥
ସଂଶୟାବିଷ୍ଟଚିତ୍ତାସ୍ତୁ ତପସ୍ତପ୍ତ୍ୱା ମହତ୍ତରମ୍ ।
ଅଭିଜଗ୍ମୁର୍ୱିଧାତାରଂ ପ୍ରଷ୍ଟୁଂ ଦେବା ମୁନୀଶ୍ୱରାଃ ॥ ୬॥
ଯତ୍ରାସ୍ତେ ଜଗତାଂ ନାଥଃ ସର୍ୱଜ୍ଞଃ ସର୍ୱବିତ୍ପ୍ରଭୁଃ ।
ମହାକାରୁଣିକଃ ଶ୍ରୀମାନ୍ବ୍ରହ୍ମା ଭକ୍ତହିତେ ରତଃ ॥ ୭॥
ମେରୁଶୃଙ୍ଗେ ବରେ ରମ୍ୟେ ସର୍ୱୟୋଗିସମାବୃତେ ।
ଯକ୍ଷରାକ୍ଷସଗନ୍ଧର୍ୱସିଦ୍ଧାଦ୍ୟୈଶ୍ଚ ସୁସେବିତେ ॥ ୮॥
ନାନାରତ୍ନସମାକୀର୍ଣେ ନାନାଧାତୁବିଚିତ୍ରିତେ ।
ଶକୁନ୍ତସଙ୍ଘସଙ୍ଘୃଷ୍ଟେ ନାନାତୀର୍ଥସମାବୃତେ ॥ ୯॥
ଗୁହାକୋଟିସମାୟୁକ୍ତେ ଗିରିପ୍ରସ୍ରବଣୈର୍ୟୁତେ ।
ମଧୁରାଦିରସୈଃ ଷଡ୍ଭିଃ ସମୃଦ୍ଧେଽତୀବ ଶୋଭନେ ॥ ୧୦॥
ତତ୍ର ବ୍ରହ୍ମବନଂ ନାମ ଶତୟୋଜନମାୟତମ୍ ।
ଶତୟୋଜନବିସ୍ତୀର୍ଣଂ ଦୀର୍ଘିକାଭିଃ ସୁସଂୟୁତମ୍ ॥ ୧୧॥
ନାନାପଶୁସମାୟୁକ୍ତଂ ନାନାପକ୍ଷିସମାକୁଲମ୍ ।
ସ୍ୱାଦୁପାନୀୟସଂୟୁକ୍ତଂ ଫଲମୂଲୈଶ୍ଚ ସଂୟୁତମ୍ ॥ ୧୨॥
ଭ୍ରମଦ୍ଭ୍ରମରସଞ୍ଛନ୍ନସୁଗନ୍ଧକୁସୁମଦ୍ରୁମମ୍ ।
ମନ୍ଦାନିଲସମାୟୁକ୍ତଂ ମନ୍ଦାତପସମାୟୁତମ୍ ॥ ୧୩॥
ନିଶାକରକରୈର୍ୟୁକ୍ତଂ ବନମସ୍ତି ମହତ୍ତରମ୍ ।
ତତ୍ର ଜାମ୍ବୂନଦମୟଂ ତରୁଣାଦିତ୍ୟସନ୍ନିଭମ୍ ॥ ୧୪॥
ନବପ୍ରାକାରସଂୟୁକ୍ତମଶୀତିଦ୍ୱାରସଂୟୁତମ୍ ।
ମହାବଲସମୋପେତୈର୍ଦ୍ୱାରପାଲୈଶ୍ଚ କୋଟିଭିଃ ॥ ୧୫॥
ଖଡ୍ଗତୋମରଚାପାଦିଶସ୍ତ୍ରୟୁକ୍ତୈଶ୍ଚ ରକ୍ଷିତମ୍ ।
ପୁଷ୍ପପ୍ରକରସଙ୍କୀର୍ଣଂ ପୂର୍ଣକୁମ୍ଭୈଶ୍ଚ ସଂୟୁତମ୍ ॥ ୧୬॥
ଜ୍ୱଲଦ୍ଦୀପୈଃ ସମାୟୁକ୍ତଂ ପୁଷ୍ପମାଲାବିରାଜିତମ୍ ।
ବିଚିତ୍ରଚିତ୍ରସଂୟୁକ୍ତଭିତ୍ତିକୋଟିସୁଶୋଭିତମ୍ ॥ ୧୭॥
ମୁକ୍ତାଦାମସମାୟୁକ୍ତଂ ବିତାନୈର୍ମୌକ୍ତିକୈର୍ୟୁତମ୍ ।
ଅଭ୍ରଗାମିଧ୍ୱଜୈର୍ୟୁକ୍ତଂ ପ୍ରାଂଶୁତୋରଣସଂୟୁତମ୍ ॥ ୧୮॥
ନୃତ୍ୟଗୀତାଦିଭିର୍ୟୁକ୍ତମପ୍ସରୋଗଣସେବିତମ୍ ।
ନାନାବିଧମହାବାଦ୍ୟୈର୍ନାନାତାଲୈଶ୍ଚ ସଂୟୁତମ୍ ॥ ୧୯॥
ମୃଦୁମଧ୍ୟୋଗ୍ରଶବ୍ଦାଢ୍ୟଂ ନାନାକାହଲସଂୟୁତମ୍ ।
ବେଦଘୋଷସମାୟୁକ୍ତଂ ସ୍ମୃତିଘୋଷସମନ୍ୱିତମ୍ ॥ ୨୦॥
ପୁରାଣଘୋଷସଂୟୁକ୍ତମିତିହାସରବାନ୍ୱିତମ୍ ।
ସର୍ୱବିଦ୍ୟାରବୈର୍ୟୁକ୍ତଂ ସର୍ୱଜ୍ଞୈଶ୍ଚ ସମାବୃତମ୍ ॥ ୨୧॥
ଅଗାଧଜଲପର୍ୟନ୍ତମବରୋଧସମନ୍ୱିତମ୍ ।
ରଥକୋଟିସମାୟୁକ୍ତଂ କୋଟିକୋଟିଗଜାବୃତମ୍ ॥ ୨୨॥
କୋଟିକୋଟିସହସ୍ରୈଶ୍ଚ ମହାଶ୍ୱୈଶ୍ଚ ବିରାଜିତମ୍ ।
ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ରାଦିସଂୟୁକ୍ତୈରସଙ୍ଖ୍ୟାତବଲାନ୍ୱିତୈଃ ॥ ୨୩॥
ଅସଙ୍ଖ୍ୟାତୈର୍ଭଟୈର୍ନିତ୍ୟଂ ରକ୍ଷିତଂ ପୁରମୁତ୍ତମମ୍ ।
ଅସ୍ତି ପୁଣ୍ୟବତାଂ ପ୍ରାପ୍ୟମପ୍ରାପ୍ୟଂ ପାପକର୍ମଣାମ୍ ॥ ୨୪॥
ତସ୍ମିନ୍ନନ୍ତଃପୁରେ ଶୁଦ୍ଧେ ସହସ୍ରସ୍ଥୂଣସଂୟୁତେ ।
ସର୍ୱଲକ୍ଷଣସଂୟୁକ୍ତେ ସର୍ୱାଲଙ୍କାରସଂୟୁତେ ॥ ୨୫॥
ମୃଦୁତୋରଣସଂୟୁକ୍ତେ କଲ୍ପବୃକ୍ଷସମନ୍ୱିତେ ।
କଣ୍ଠୀରବମୁଖୈର୍ୟୁକ୍ତେ ଷଟ୍ପଦସ୍ୱନସଂୟୁତେ ॥ ୨୬॥
ମୃଦୁତଲ୍ପସମୋପେତେ ରତ୍ନନିର୍ମିତମଣ୍ଡପେ ।
ଦେବ୍ୟା ଚାପି ସରସ୍ୱତ୍ୟା ବର୍ଣବିଗ୍ରହୟା ସହ ॥ ୨୭॥
ସର୍ୱଶବ୍ଦାର୍ଥଭୂତସ୍ତୁ ବ୍ରହ୍ମା ନିବସତି ପ୍ରଭୁଃ ।
ତତ୍ର ଦେବା ଦ୍ୱିଜା ଗତ୍ୱା ଦଦୃଶୁର୍ଲୋକନାୟକମ୍ ॥ ୨୮॥
ନାନାରତ୍ନସମୋପେତଂ ବିଚିତ୍ରମୁକୁଟୋଜ୍ଜ୍ୱଲମ୍ ।
ରତ୍ନକୁଣ୍ଡଲସଂୟୁକ୍ତଂ ପ୍ରସନ୍ନବଦନଂ ଶୁଭମ୍ ॥ ୨୯॥
ନାନାରତ୍ନସମୋପେତହାରାଭରଣଭୂଷିତମ୍ ।
ମହାର୍ହମଣିସଂୟୁକ୍ତକେୟୂରକରସଂୟୁତମ୍ ॥ ୩୦॥
ବିଚିତ୍ରକଟକୋପେତମଙ୍ଗୁଲୀୟକଶୋଭିତମ୍ ।
ଉତ୍ତରୀୟକସଂୟୁକ୍ତଂ ଶୁକ୍ଲୟଜ୍ଞୋପବୀତିନମ୍ ॥ ୩୧॥
ନାନାରତ୍ନସମୋପେତଂ ତୁନ୍ଦବନ୍ଧବିରାଜିତମ୍ ।
ଚନ୍ଦନାଗରୁକର୍ପୂରକ୍ଷୋଦଦିଗ୍ଧତନୂରୁହମ୍ ॥ ୩୨॥
ସୁଗନ୍ଧକୁସୁମୋତ୍ପନ୍ନନାନାମାଲାବିଭୂଷିତମ୍ ।
ଶୁକ୍ଲବସ୍ତ୍ରପରୀଧାନଂ ତପ୍ତଜାମ୍ବୂନଦପ୍ରଭମ୍ ॥ ୩୩॥
ସ୍ୱଭାସା ସକଲଂ ନିତ୍ୟଂ ଭାସୟନ୍ତଂ ପରାତ୍ପରମ୍ ।
ସୁରାସୁରମୁନୀନ୍ଦ୍ରୈଶ୍ଚ ବନ୍ଦ୍ୟମାନପଦାମ୍ବୁଜମ୍ ॥ ୩୪॥
ତଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ୱା ସର୍ୱକର୍ତାରଂ ସାକ୍ଷିଣଂ ତମସଃ ପରମ୍ ।
ମହାପ୍ରୀତିସମୋପେତାଃ ପ୍ରସନ୍ନବଦନେକ୍ଷଣାଃ ॥ ୩୫॥
ସଞ୍ଜାତପୁଲକୈର୍ୟୁକ୍ତା ବିବଶା ଗଦ୍ଗଦସ୍ୱରାଃ ।
ପ୍ରକାଶିତସୁଖାବ୍ଧ୍ୟନ୍ତର୍ନିମଗ୍ନା ନିର୍ମଲାବୃତମ୍ ॥ ୩୬॥
ନିରସ୍ତନିଖିଲଧ୍ୱାନ୍ତାଃ ପ୍ରଣମ୍ୟ ବସୁଧାତଲେ ।
ଶିରସ୍ୟଞ୍ଜଲିମାଧାୟ ସର୍ୱେ ଦେବାଃ ସମାହିତାଃ ॥ ୩୭॥
ତୁଷ୍ଟୁବୁର୍ହୃଷ୍ଟମୀଶାନଂ ସର୍ୱଲୋକପିତାମହମ୍ ।
ମୁକ୍ତିଦଂ ପୁଣ୍ୟନିଷ୍ଠାନାଂ ଦୁଃଖଦଂ ପାପକର୍ମଣାମ୍ ॥ ୩୮॥
ଦେବା ଊଚୁଃ –
ବ୍ରହ୍ମଣେ ବ୍ରହ୍ମବିଜ୍ଞାନଦୁଗ୍ଧୋଦଧିବିଧାୟିନେ ।
ବ୍ରହ୍ମତତ୍ତ୍ୱଦିଦୃକ୍ଷୂଣାଂ ବ୍ରହ୍ମଦାୟ ନମୋ ନମଃ ॥ ୩୯॥
କଷ୍ଟସାଗରମଗ୍ନାନାଂ ସଂସାରୋତ୍ତାରହେତବେ ।
ସାକ୍ଷିଣେ ସର୍ୱଭୂତାନାଂ ସାକ୍ଷ୍ୟହୀନାୟ ବୈ ନମଃ ॥ ୪୦॥
ସର୍ୱଧାତ୍ରେ ବିଧାତ୍ରେ ଚ ସର୍ୱଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱାପହାରିଣେ ।
ସର୍ୱାବସ୍ଥାସୁ ସର୍ୱେଷାଂ ସାକ୍ଷିଣେ ବୈ ନମୋ ନମଃ ॥ ୪୧॥
ପରାତ୍ପରବିହୀନାୟ ପରାୟ ପରମେଷ୍ଠିନେ ।
ପରିଜ୍ଞାତବତାମାତ୍ମସ୍ୱରୂପାୟ ନମୋ ନମଃ ॥ ୪୨॥
ପଦ୍ମଜାୟ ପବିତ୍ରାୟ ପଦ୍ମନାଭସୁତାୟ ଚ ।
ପଦ୍ମପୁଷ୍ପେଣ ପୂଜ୍ୟାୟ ନମଃ ପଦ୍ମଧରାୟ ଚ ॥ ୪୩॥
ସୁରଜ୍ୟେଷ୍ଠାୟ ସୂର୍ୟାଦିଦେବତାତୃପ୍ତିକାରିଣେ ।
ସୁରାସୁରନରାଦୀନାଂ ସୁଖଦାୟ ନମୋ ନମଃ ॥ ୪୪॥
ବେଧସେ ବିଶ୍ୱନେତ୍ରାୟ ବିଶୁଦ୍ଧଜ୍ଞାନରୂପିଣେ ।
ବେଦବେଦ୍ୟାୟ ବେଦାନ୍ତବିଧୟେ ବୈ ନମୋ ନମଃ ॥ ୪୫॥
ବିଧୟେ ବିଧିହୀନାୟ ବିଧିବାକ୍ୟବିଧାୟିନେ ।
ବିଧ୍ୟୁକ୍ତକର୍ମନିଷ୍ଠାନାଂ ନମୋ ବିଦ୍ୟାପ୍ରଦାୟିନେ ॥ ୪୬॥
ବିରିଞ୍ଚାୟ ବିଶିଷ୍ଟାୟ ବିଶିଷ୍ଟାର୍ତିହରାୟ ଚ ।
ବିଷଣ୍ଣାନାଂ ବିଷାଦାବ୍ଧିବିନାଶାୟ ନମୋ ନମଃ ॥ ୪୭॥
ନମୋ ହିରଣ୍ୟଗର୍ଭାୟ ହିରଣ୍ୟଗିରିବର୍ତିନେ ।
ହିରଣ୍ୟଦାନଲଭ୍ୟାୟ ହିରଣ୍ୟାତିପ୍ରିୟାୟ ଚ ॥ ୪୮॥
ଶତାନନ୍ଦାୟ ଶାନ୍ତାୟ ଶାଙ୍କରଜ୍ଞାନଦାୟିନେ ।
ଶମାଦିସହିତସ୍ୟୈବ ଜ୍ଞାନଦାୟ ନମୋ ନମଃ ॥ ୪୯॥
ଶମ୍ଭବେ ଶମ୍ଭୁଭକ୍ତାନାଂ ଶଙ୍କରାୟ ଶରୀରିଣାମ୍ ।
ଶାଙ୍କରଜ୍ଞାନହୀନାନାଂ ଶତ୍ରବେ ବୈ ନମୋ ନମଃ ॥ ୫୦॥
ନମଃ ସ୍ୱୟମ୍ଭୁବେ ନିତ୍ୟଂ ସ୍ୱୟମ୍ଭୁବ୍ରହ୍ମଦାୟିନେ ।
ସ୍ୱୟଂ ବ୍ରହ୍ମସ୍ୱରୂପାୟ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରାୟ ପରାତ୍ମନେ ॥ ୫୧॥
ଦ୍ରୁହିଣାୟ ଦୁରାଚାରନିରତସ୍ୟ ଦୁରାତ୍ମନଃ ।
ଦୁଃଖଦାୟାନ୍ୟଜନ୍ତୂନାମାତ୍ମଦାୟ ନମୋ ନମଃ ॥ ୫୨॥
ବନ୍ଦ୍ୟହୀନାୟ ବନ୍ଦ୍ୟାୟ ବରଦାୟ ପରସ୍ୟ ଚ ।
ବରିଷ୍ଠାୟ ବରିଷ୍ଠାନାଂ ଚତୁର୍ୱକ୍ତ୍ରାୟ ବୈ ନମଃ ॥ ୫୩॥
ପ୍ରଜାପତିସମାଖ୍ୟାୟ ପ୍ରଜାନାଂ ପତୟେ ସଦା ।
ପ୍ରାଜାପତ୍ୟବିରକ୍ତସ୍ୟ ନମଃ ପ୍ରଜ୍ଞାନଦାୟିନେ ॥ ୫୪॥
ପିତାମହାୟ ପିତ୍ରାଦିକଲ୍ପନାରହିତାୟ ଚ ।
ପିଶୁନାଗମ୍ୟଦେହାୟ ପେଶଲାୟ ନମୋ ନମଃ ॥ ୫୫॥
ଜଗତ୍କର୍ତ୍ରେ ଜଗଦ୍ଗୋପ୍ତ୍ରେ ଜଗଦ୍ଧନ୍ତ୍ରେ ପରାତ୍ମନେ ।
ଜଗଦ୍ଦୃଶ୍ୟବିହୀନାୟ ଚିନ୍ମାତ୍ରଜ୍ୟୋତିଷେ ନମଃ ॥ ୫୬॥
ବିଶ୍ୱୋତ୍ତୀର୍ଣାୟ ବିଶ୍ୱାୟ ବିଶ୍ୱହୀନାୟ ସାକ୍ଷିଣେ ।
ସ୍ୱପ୍ରକାଶୈକମାନାୟ ନମଃ ପୂର୍ଣପରାତ୍ମନେ ॥ ୫୭॥
ସ୍ତୁତ୍ୟାୟ ସ୍ତୁତିହୀନାୟ ସ୍ତୋତ୍ରରୂପାୟ ତତ୍ତ୍ୱତଃ ।
ସ୍ତୋତୄଣାମପି ସର୍ୱେଷାଂ ସୁଖଦାୟ ନମୋ ନମଃ ॥ ୫୮॥
ସୂତ ଉବାଚ –
ଏବଂ ବ୍ରହ୍ମାଣମାଦିତ୍ୟାଃ ସ୍ତୁତ୍ୱା ଭକ୍ତିପୁରଃସରମ୍ ।
ପୃଷ୍ଟବନ୍ତସ୍ତୁ ସର୍ୱେଷାଂ ବେଦାନାମର୍ଥମାଦରାତ୍ ॥ ୫୯॥
ବ୍ରହ୍ମାଽପି ବ୍ରହ୍ମବିନ୍ମୁଖ୍ୟଃ ସର୍ୱବେଦୈରଭିଷ୍ଟୁତଃ ।
ପ୍ରାହ ଗମ୍ଭୀରୟା ବାଚା ବେଦାନାମର୍ଥମୁତ୍ତମମ୍ ॥ ୬୦॥
ଇତି ଶ୍ରୀସ୍କନ୍ଦପୁରାଣେ ସୂତସଂହିତାୟାଂ ଚତୁର୍ଥସ୍ୟ
ଯଜ୍ଞବୈଭବଖଣ୍ଡସ୍ୟୋପରିଭାଗେ ବ୍ରହ୍ମଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ
ବ୍ରହ୍ମଗୀତିର୍ନାମ ପ୍ରଥମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୧॥
॥ ଅଥ ଦ୍ୱିତୀୟୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥
॥ ବେଦାର୍ଥବିଚାରଃ ॥
ବ୍ରହ୍ମୋବାଚ –
ଅବାଚ୍ୟ ଏବ ବେଦାର୍ଥଃ ସର୍ୱଥା ସର୍ୱଚେତନୈଃ ।
ତଥାଽପି ବକ୍ଷ୍ୟେ ଭକ୍ତାନାଂ ଯୁଷ୍ମାକଂ ଶୃଣୁତାଦରାତ୍ ॥ ୧॥
ଆତ୍ମସଂଜ୍ଞଃ ଶିବଃ ଶୁଦ୍ଧ ଏକ ଏବାଦ୍ୱୟଃ ସଦା ।
ଅଗ୍ରେ ସର୍ୱମିଦଂ ଦେବା ଆସୀତ୍ତନ୍ମାତ୍ରମାସ୍ତିକାଃ ॥ ୨॥
ତତୋ ନାନ୍ୟନ୍ମିଷତ୍କିଞ୍ଚିତ୍ସ ପୁନଃ କାଲପାକତଃ ।
ପ୍ରାଣିନାଂ କର୍ମସଂସ୍କାରାତ୍ସ୍ୱଶକ୍ତିଗତସତ୍ତ୍ୱତଃ ॥ ୩॥
ସ ଐକ୍ଷତ ଜଗତ୍ସର୍ୱଂ ନୁ ସୃଜା ଇତି ଶଙ୍କରଃ ।
ସ ପୁନଃ ସକଲାନେତାଁଲ୍ଲୋକାନାତ୍ମୀୟଶକ୍ତିତଃ ॥ ୪॥
ଯଥାପୂର୍ୱଂ କ୍ରମେଣୈବ ସୁରା ଅସୃଜତ ପ୍ରଭୁଃ ।
ତଂ ହରଂ କେଚିଦିଚ୍ଛନ୍ତି କେଚିଦ୍ୱିଷ୍ଣୁଂ ସୁରୋତ୍ତମାଃ ॥ ୫॥
କେଚିନ୍ମାମେବ ଚେଚ୍ଛନ୍ତି କେଚିଦିନ୍ଦ୍ରାଦିଦେବତାଃ ।
କେଚିତ୍ପ୍ରଧାନଂ ତ୍ରିଗୁଣଂ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରଂ କେବଲଂ ଜଡମ୍ ॥ ୬॥
ଅଣବଃ କେଚିଦିଚ୍ଛନ୍ତି ଶବ୍ଦଂ କେଚନ ମୋହିତାଃ ।
କ୍ଷଣପ୍ରଧ୍ୱଂସିବିଜ୍ଞାନଂ କେଚନ ଭ୍ରାନ୍ତଚେତସଃ ॥ ୭॥
ଶୂନ୍ୟସଂଜ୍ଞଂ ସୁରାଃ କେଚିନ୍ନିରୁପାଖ୍ୟଂ ବିମୋହିତାଃ ।
କେଚିଦ୍ଭୂତାନି ଚେଚ୍ଛନ୍ତି ନିସର୍ଗଂ କେଚନ ଭ୍ରମାତ୍ ॥ ୮॥
ତତ୍ର ତତ୍ରୈବ ତର୍କାଂଶ୍ଚ ପ୍ରବଦନ୍ତି ଯଥାବଲମ୍ ।
ସର୍ୱେ ବାଦାଃ ଶ୍ରୁତିସ୍ମୃତ୍ୟୋର୍ୱିରୁଦ୍ଧା ଇତି ମେ ମତିଃ ॥ ୯॥
ପାପିଷ୍ଠାନାଂ ତୁ ଜନ୍ତୂନାଂ ତତ୍ର ତତ୍ର ସୁରର୍ଷଭାଃ ।
ପ୍ରାକ୍ସଂସାରବଶାଦେବ ଜାୟତେ ରୁଚିରାସ୍ତିକାଃ ॥ ୧୦॥
ତେଽପି କାଲବିପାକେନ ଶ୍ରଦ୍ଧୟା ପୂତୟାଽପି ଚ ।
ପୁରାତନେନ ପୁଣ୍ୟେନ ଦେବତାନାଂ ପ୍ରସାଦତଃ ॥ ୧୧॥
କାଲେନ ମହତା ଦେବାଃ ସୋପାନକ୍ରମତଃ ପୁନଃ ।
ବେଦମାର୍ଗମିମଂ ମୁଖ୍ୟଂ ପ୍ରାପ୍ନୁବନ୍ତି ଚିରନ୍ତନମ୍ ॥ ୧୨॥
ପ୍ରାକ୍ସଂସାରବଶାଦେବ ଯେ ବିଚିନ୍ତ୍ୟ ବଲାବଲେ ।
ବିବଶା ବେଦମାପନ୍ନାସ୍ତେଽପି କୈବଲ୍ୟଭାଗିନଃ ॥ ୧୩॥
ବେଦମାର୍ଗମିମଂ ମୁକ୍ତ୍ୱା ମାର୍ଗମନ୍ୟଂ ସମାଶ୍ରିତଃ ।
ହସ୍ତସ୍ଥଂ ପାୟସଂ ତ୍ୟକ୍ତ୍ୱା ଲିହେତ୍କୂର୍ପରମାତ୍ମନଃ ॥ ୧୪॥
ବିଦା ବେଦେନ ଜନ୍ତୂନାଂ ମୁକ୍ତିର୍ମାର୍ଗାନ୍ତରେଣ ଚେତ୍ ।
ତମସାଽପି ବିନା ଲୋକଂ ତେ ପଶ୍ୟନ୍ତି ଘଟାଦିକମ୍ ॥ ୧୫॥
ତସ୍ମାଦ୍ୱେଦୋଦିତୋ ହ୍ୟର୍ଥଃ ସତ୍ୟଂ ସତ୍ୟଂ ମୟୋଦିତମ୍ ।
ଅନ୍ୟେନ ବେଦିତୋ ହ୍ୟର୍ଥୋ ନ ସତ୍ୟଃ ପରମାର୍ଥତଃ ॥ ୧୬॥
ପରମାର୍ଥୋ ଦ୍ୱିଧା ପ୍ରୋକ୍ତୋ ମୟା ହେ ସ୍ୱର୍ଗବାସିନଃ ।
ଏକଃ ସ୍ୱଭାବତଃ ସାକ୍ଷାତ୍ପରମାର୍ଥଃ ସଦୈବ ତୁ ॥ ୧୭॥
ସ ଶିବଃ ସତ୍ୟଚୈତନ୍ୟସୁଖାନନ୍ତସ୍ୱଲକ୍ଷଣଃ ।
ଅପରଃ କଲ୍ପିତଃ ସାକ୍ଷାଦ୍ବ୍ରହ୍ମଣ୍ୟଧ୍ୟସ୍ତମାୟଯା ॥ ୧୮॥
କଲ୍ପିତାନାମବସ୍ତୂନାଂ ମଧ୍ୟେ କେଚନ ମାୟଯା ।
ପରମାର୍ଥତୟା କ୍ଲୃପ୍ତାଃ ବ୍ୟବହାରେ ସୁରର୍ଷଭାଃ ॥ ୧୯॥
ବ୍ୟବହାରେ ତୁ ସଙ୍କ୍ଲୃପ୍ତାଃ କେଚନାପରମାର୍ଥତଃ ।
ଆକାଶାଦି ଜଗଚ୍ଛୁକ୍ତିରୂପେ ତେ କଥିତେ ମୟା ॥ ୨୦॥
ବ୍ୟାବହାରିକସତ୍ୟାର୍ଥଂ ସାକ୍ଷାତ୍ସତ୍ୟାର୍ଥଚିଦ୍ଘନମ୍ ।
ଉଭୟଂ ବକ୍ତି ବେଦସ୍ତୁ ମାର୍ଗା ନୈବଂ ବଦନ୍ତି ହି ॥ ୨୧॥
ସ୍ୱପ୍ନାବସ୍ଥାସୁ ସଙ୍କ୍ଲୃପ୍ତସତ୍ୟାର୍ଥେନ ସମାନିମାନ୍ ।
ଅର୍ଥାନେବାମନନ୍ତ୍ୟନ୍ୟେ ମାର୍ଗା ହେ ସ୍ୱର୍ଗବାସିନଃ ॥ ୨୨॥
ଜାଗ୍ରତ୍କାଲେ ତୁ ସଙ୍କ୍ଲୃପ୍ତସତ୍ୟାର୍ଥେନ ସମାନିମାନ୍ ।
ମାର୍ଗା ଏବାମନନ୍ତ୍ୟର୍ଥା କା କଥା ସତ୍ୟଚିଦ୍ଘନେ ॥ ୨୩॥
ତସ୍ମାଦେକୈକୟା ଦୃଷ୍ଟ୍ୟା ମାର୍ଗାଃ ସତ୍ୟାର୍ଥଭାଷିଣଃ ।
ଦୃଷ୍ଟ୍ୟାନ୍ତରେଣ ତେ ଭ୍ରାନ୍ତା ଇତି ସମ୍ୟଙ୍ନିରୂପଣମ୍ ॥ ୨୪॥
ଚୈତନ୍ୟାପେକ୍ଷୟା ଚେତ୍ୟଂ ବ୍ୟୋମାଦି ସକଲଂ ଜଗତ୍ ।
ଅସତ୍ୟଂ ସତ୍ୟରୂପଂ ତତ୍କୁମ୍ଭକୁଡ୍ୟାଦ୍ୟପେକ୍ଷୟା ॥ ୨୫॥
କୁମ୍ଭକୁଡ୍ୟାଦୟୋ ଭାବା ଅପି ବ୍ୟୋମାଦ୍ୟପେକ୍ଷୟା ।
ଅସତ୍ୟାଃ ସତ୍ୟରୂପାସ୍ତେ ଶୁକ୍ତିରୂପାଦ୍ୟପେକ୍ଷୟା ॥ ୨୬॥
ଜାଗ୍ରଦିତ୍ୟୁଦିତାବସ୍ଥାମପେକ୍ଷ୍ୟ ସ୍ୱପନାଭିଧା ।
ଅବସ୍ଥାଽସତ୍ୟରୂପା ହି ନ ସତ୍ୟା ହି ଦିବୌକସଃ ॥ ୨୭॥
ତଥାଽପି ସ୍ୱପ୍ନଦୃଷ୍ଟଂ ତୁ ବସ୍ତୁ ସ୍ୱର୍ଗନିବାସିନଃ ।
ସୂଚକଂ ହି ଭବତ୍ୟେବ ଜାଗ୍ରତ୍ସତ୍ୟାର୍ଥସିଦ୍ଧୟେ ॥ ୨୮॥
ତଥୈବ ମାର୍ଗାଃ ସୁଭ୍ରାନ୍ତା ଅପି ବେଦୋଦିତସ୍ୟ ତୁ ।
ଅର୍ଥସ୍ୟ ପ୍ରାପ୍ତିସିଦ୍ଧ୍ୟାର୍ଥା ଭବନ୍ତ୍ୟେବ ନ ସଂଶୟଃ ॥ ୨୯॥
ତସ୍ମାଦ୍ୱେଦେତରା ମାର୍ଗା ନୈବ ତ୍ୟାଜ୍ୟା ନିରୂପଣେ ।
ବେଦନିଷ୍ଠସ୍ତୁ ତାନ୍ମାର୍ଗାନ୍କଦାଚିଦପି ନ ସ୍ପୃଶେତ୍ ॥ ୩୦॥
ବେଦନିଷ୍ଠସ୍ତୁ ମାର୍ଗାଂସ୍ତାନ୍ମୋହେନାପି ସ୍ପୃଶେଦ୍ୟଦି ।
ପ୍ରାୟଶ୍ଚିତ୍ତୀ ଭବତ୍ୟେବ ନାତ୍ର କାର୍ୟା ବିଚାରଣା ॥ ୩୧॥
ଏକସ୍ୟାମପି ତୈଃ ସାର୍ଧଂ ପଙ୍କ୍ତୌ ବେଦୈକସଂସ୍ଥିତଃ ।
ମୋହେନାପି ନ ଭୁଞ୍ଜୀତ ଭୁକ୍ତ୍ୱା ଚାନ୍ଦ୍ରାୟଣଂ ଚରେତ୍ ॥ ୩୨॥
ଇଜ୍ୟାଦାନବିବାହାଦିକାର୍ୟମଧ୍ୟଯନଂ ଶ୍ରୁତେଃ ।
ଯଦି ତୈର୍ମୋହତଃ କୁର୍ୟାତ୍କୁର୍ୟାଚ୍ଚାନ୍ଦ୍ରାୟଣତ୍ରୟମ୍ ॥ ୩୩॥
ଧର୍ମାଧର୍ମାଦିବିଜ୍ଞାନଂ ନାଦଦୀତ ଶ୍ରୁତୌ ସ୍ଥିତଃ ।
ତେଭ୍ୟୋ ମୋହାଦପି ପ୍ରାଜ୍ଞାଃ ଶ୍ରେୟସ୍କାମୀ କଦାଚନ ॥ ୩୪॥
ବେଦବାହ୍ୟେଷୁ ମାର୍ଗେଷୁ ସଂସ୍କୃତା ଯେ ନରାଃ ସୁରାଃ ।
ତେ ହି ପାଷଣ୍ଡିନଃ ସାକ୍ଷାତ୍ତଥା ତୈଃ ସହବାସିନଃ ॥ ୩୫॥
କଲୌ ଜଗଦ୍ୱିଧାତାରଂ ଶିବଂ ସତ୍ୟାଦିଲକ୍ଷଣମ୍ ।
ନାର୍ଚୟିଷ୍ୟନ୍ତି ବେଦେନ ପାଷଣ୍ଡୋପହତା ଜନାଃ ॥ ୩୬॥
ବେଦସିଦ୍ଧଂ ମହାଦେବଂ ସାମ୍ବଂ ଚନ୍ଦ୍ରାର୍ଧଶେଖରମ୍ ।
ନାର୍ଚୟିଷ୍ୟନ୍ତି ବେଦେନ ପାଷଣ୍ଡୋପହତା ଜନାଃ ॥ ୩୭॥
ବେଦୋକ୍ତେନୈବ ମାର୍ଗେଣ ଭସ୍ମନେବ ତ୍ରିପୁଣ୍ଡ୍ରକମ୍ ।
ଧୂଲନଂ ନାଚରିଷ୍ୟନ୍ତି ପାଷଣ୍ଡୋପହତା ଜନାଃ ॥ ୩୮॥
ରୁଦ୍ରାକ୍ଷଧାରଣଂ ଭକ୍ତ୍ୟା ବେଦୋକ୍ତେନୈବେ ବର୍ତ୍ମନା ।
ନ କରିଷ୍ୟନ୍ତି ମୋହେନ ପାଷଣ୍ଡୋପହତା ଜନାଃ ॥ ୩୯॥
ଲିଙ୍ଗେ ଦିନେ ଦିନେ ଦେବଂ ଶିବରୁଦ୍ରାଦିସଂଜ୍ଞିତମ୍ ।
ନାର୍ଚୟିଷ୍ୟନ୍ତି ବେଦେନ ପାଷଣ୍ଡୋପହତା ଜନାଃ ॥ ୪୦॥
ଦେବକାର୍ୟଂ ନ କୁର୍ୱନ୍ତି ପିତୃକାର୍ୟଂ ବିଶେଷତଃ ।
ଔପାସନଂ ନ କୁର୍ୱନ୍ତି ପାଷଣ୍ଡୋପହତା ଜନାଃ ॥ ୪୧॥
ପଞ୍ଚୟଜ୍ଞଂ ନ କୁର୍ୱନ୍ତି ତଥୈବାତିଥିପୂଜନମ୍ ।
ବୈଶ୍ୱଦେବଂ ନ କୁର୍ୱନ୍ତି ପାଷଣ୍ଡୋପହତା ଜନାଃ ॥ ୪୨॥
ବେଦବାହ୍ୟେନ ମାର୍ଗେଣ ପୂଜୟନ୍ତି ଜନାର୍ଦନମ୍ ।
ନିନ୍ଦନ୍ତି ଶଙ୍କରଂ ମୋହାତ୍ପାଷଣ୍ଡୋପହତା ଜନାଃ ॥ ୪୩॥
ବ୍ରହ୍ମାଣଂ କେଶବଂ ରୁଦ୍ରଂ ଭେଦଭାବେନ ମୋହିତାଃ ।
ପଶ୍ୟନ୍ତ୍ୟେକଂ ନ ଜାନନ୍ତି ପାଷଣ୍ଡୋପହତା ଜନାଃ ॥ ୪୪॥
ଅଦକ୍ଷିଣମନଭ୍ୟଙ୍ଗମଧୌତଚରଣଂ ତଥା ।
କୁର୍ୱନ୍ତ୍ୟନଗ୍ନିକଂ ଶ୍ରାଦ୍ଧଂ ପାଷଣ୍ଡୋପହତା ଜନାଃ ॥ ୪୫॥
ଏକାଦଶ୍ୟାମଥାଷ୍ଟମ୍ୟାଂ ଚତୁର୍ଦଶ୍ୟାଂ ବିଶେଷତଃ ।
ଉପବାସଂ ନ କୁର୍ୱନ୍ତି ପାଷଣ୍ଡୋପହତା ଜନାଃ ॥ ୪୬॥
ଶତରୁଦ୍ରୀୟଚମକୈସ୍ତଥା ପୌରୁଷସୂକ୍ତକୈଃ ।
ନାଭିଷିଞ୍ଚନ୍ତି ଦେବେଶଂ ପାଷଣ୍ଡୋପହତା ଜନାଃ ॥ ୪୭॥
ଚିରନ୍ତନାନି ସ୍ଥାନାନି ଶିବସ୍ୟ ପରମାତ୍ମନଃ ।
ନ ଦ୍ରକ୍ଷ୍ୟନ୍ତି ମହାଭକ୍ତ୍ୟା ପାଷଣ୍ଡୋପହତା ଜନାଃ ॥ ୪୮॥
ଶ୍ରୀମଦ୍ଦକ୍ଷିଣକୈଲାସେ ବର୍ତନଂ ଶ୍ରଦ୍ଧୟା ସହ ।
ବତ୍ସରଂ ନ କରିଷ୍ୟନ୍ତି ପାଷଣ୍ଡୋପହତା ଜନାଃ ॥ ୪୯॥
ଶ୍ରୀମଦ୍ୱ୍ୟାଘ୍ରପୁରେ ପୁଣ୍ୟେ ବର୍ତନଂ ଭୁକ୍ତିମୁକ୍ତିଦମ୍ ।
ବତ୍ସରଂ ନ କରିଷ୍ୟନ୍ତି ପାଷଣ୍ଡୋପହତା ଜନାଃ ॥ ୫୦॥
ଅନ୍ୟେଷୁ ଚ ବିଶିଷ୍ଟେଷୁ ଶିବସ୍ଥାନେଷୁ ବର୍ତନମ୍ ।
ବତ୍ସରଂ ନ କରିଷ୍ୟନ୍ତି ପାଷଣ୍ଡୋପହତା ଜନାଃ ॥ ୫୧॥
ଦିନେ ଦିନେ ତୁ ବେଦାନ୍ତମହାବାକ୍ୟାର୍ଥନିର୍ଣୟମ୍ ।
ଆଚାର୍ୟାନ୍ନ କରିଷ୍ୟନ୍ତି ପାଷଣ୍ଡୋପହତା ଜନାଃ ॥ ୫୨॥
ସନ୍ନ୍ୟାସଂ ପରହଂସାଖ୍ୟଂ ନାଙ୍ଗୀକୁର୍ୱନ୍ତି ମୋହିତାଃ ।
ପ୍ରଦ୍ୱେଷଂ ଚ କରିଷ୍ୟନ୍ତି ପାଷଣ୍ଡୋପହତା ଜନାଃ ॥ ୫୩॥
ଅନ୍ୟାନି ଯାନି କର୍ମାଣି ବେଦେନୈବୋଦିତାନି ତୁ ।
ନାଚରିଷ୍ୟନ୍ତି ତାନ୍ୟେବ ପାଷଣ୍ଡୋପହତା ଜନାଃ ॥ ୫୪॥
ସ୍ମାର୍ତାନ୍ୟପି ଚ କର୍ମାଣି ଯାନି ଯାନି ସୁରୋତ୍ତମାଃ ।
ନାଚରିଷ୍ୟନ୍ତି ତାନ୍ୟେବ ପାଷଣ୍ଡୋପହତା ଜନାଃ ॥ ୫୫॥
ଊର୍ଧ୍ୱପୁଣ୍ଡ୍ରଂ ଲଲାଟେ ତୁ ବର୍ତୁଲଂ ଚାର୍ଧଚନ୍ଦ୍ରକମ୍ ।
ଧାରୟିଷ୍ୟନ୍ତି ମୋହେନ ପାଷଣ୍ଡୋପହତା ଜନାଃ ॥ ୫୬॥
ଶଙ୍ଖଚକ୍ରଗଦାବଜ୍ରୈରଙ୍କନଂ ବିଗ୍ରହେ ସ୍ୱକେ ।
ମୋହେନୈବ କରିଷ୍ୟନ୍ତି ପାଷଣ୍ଡୋପହତା ଜନାଃ ॥ ୫୭॥
ମନୁଷ୍ୟାଣାଂ ଚ ନାମ୍ନା ତୁ ତେଷାମାକାରତୋଽପି ଚ ।
ଲାଞ୍ଛିତାଶ୍ଚ ଭବିଷ୍ୟନ୍ତି ପାଷଣ୍ଡୋପହତା ଜନାଃ ॥ ୫୮॥
ବହୁନୋକ୍ତେନ କିଂ ବେଦମର୍ୟାଦାଭେଦନଂ ସୁରାଃ ।
ଶ୍ରଦ୍ଧୟୈବ କରିଷ୍ୟନ୍ତି ପାଷଣ୍ଡୋପହତା ଜନାଃ ॥ ୫୯॥
ଧୀରା ବିଶିଷ୍ଟାଶ୍ଚ ମହେଶ୍ୱରସ୍ୟ
ପ୍ରସାଦୟୁକ୍ତାଶ୍ଚ ମହତ୍ତମାଶ୍ଚ ।
ବେଦୋଦିତଂ କେବଲମେବ ଦେବା
ମୁଦା କରିଷ୍ୟନ୍ତି ବିମୁକ୍ତିସିଦ୍ଧ୍ୟୈ ॥ ୬୦॥
ଇତି ବ୍ରହ୍ମଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ
ବେଦାର୍ଥବିଚାରୋ ନାମ ଦ୍ୱିତୀୟୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୨॥
॥ ଅଥ ତୃତୀୟୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥
॥ ସାକ୍ଷିଶିବସ୍ୱରୂପକଥନମ୍ ॥
ବ୍ରହ୍ମୋବାଚ –
ସର୍ୱାତ୍ମା ଶଙ୍କରୋ ନାମ ସାକ୍ଷ୍ୟେବ ସକଲସ୍ୟ ତୁ ।
ସାକ୍ଷ୍ୟଭାବେ ଜଗତ୍ସାକ୍ଷ୍ୟଂ କଥଂ ଭାତି ସୁରୋତ୍ତମାଃ ॥ ୧॥
ସ୍ୱତୋ ଭାନବିହୀନଂ ହି ଜଗତ୍ସର୍ୱଂ ଚରାଚରମ୍ ।
ଜଡତାଽଜଡତା ଚାସ୍ୟ ଜଗତୋ ଭାନବତ୍ତୟା ॥ ୨॥
ଭାନଂ ବିଜ୍ଞାନତୋ ଜନ୍ୟମିତି କୈଶ୍ଚିଦୁଦୀର୍ୟତେ ।
ତନ୍ନ ସଙ୍ଗତମେବ ସ୍ୟାଜ୍ଜନ୍ୟଂ ଚେଜ୍ଜଡମେବ ତତ୍ ।
ଜଡାନାମେବ ଜନ୍ୟତ୍ୱଂ କୁମ୍ଭାଦୀନାଂ ହି ସମ୍ମତମ୍ ॥ ୩॥
ବିଜ୍ଞାନଂ ଚାପି ଭାନସ୍ୟ ନୈବୋତ୍ପାଦକମିଷ୍ୟତେ ।
ଜ୍ଞାନସ୍ୟ ଭାନରୂପେଣ ପରିଣାମୋ ନ ସିଧ୍ୟତି ॥ ୪॥
ଅବିକ୍ରିୟତ୍ୱାଜ୍ଜ୍ଞାନସ୍ୟ ଯଦି ତସ୍ୟାପି ବିକ୍ରିୟା ।
ତର୍ହି କ୍ଷୀରାଦିବଚ୍ଚେତ୍ୟଂ ଭବେତ୍ତନ୍ନୈବ ବେଦନମ୍ ॥ ୫॥
ତଥା ଭାନସ୍ୟ ବିଜ୍ଞାନଂ ନୈବାରମ୍ଭକମିଷ୍ୟତେ ।
ଅଦ୍ରବ୍ୟତ୍ୱାଦ୍ଗୁଣତ୍ୱେନ ପରୈରଙ୍ଗୀକୃତତ୍ୱତଃ ॥ ୬॥
ଅସଦ୍ରୂପସ୍ୟ ଭାନସ୍ୟ ଜ୍ଞାନଂ ନାରମ୍ଭକଂ ଭବେତ୍ ।
ବନ୍ଧ୍ୟାସୂନୋରପି ଜ୍ଞାନଂ ତଦା ହ୍ୟାରମ୍ଭକଂ ଭବେତ୍ ॥ ୭॥
ପ୍ରାଗସଦ୍ରୂପଭାନସ୍ୟ ଜ୍ଞାନଂ ନାରମ୍ଭକଂ ଭବେତ୍ ।
ଅସତଃ ପ୍ରାକ୍ତ୍ୱପୂର୍ୱାଣାଂ ବିଶେଷାଣାମଭାବତଃ ॥ ୮॥
ଅତୋ ବିଜ୍ଞାନଜନ୍ୟତ୍ୱଂ ନାସ୍ତି ଭାନସ୍ୟ ସର୍ୱଦା ॥ ୯॥
ଜ୍ଞାନସ୍ୟାପି ନ ଜନ୍ୟତ୍ୱମସ୍ତି ହେ ସ୍ୱର୍ଗବାସିନଃ ।
ଉକ୍ତନ୍ୟାୟେନ ଜନ୍ୟତ୍ୱପ୍ରତୀତିର୍ଭ୍ରାନ୍ତିରେବ ହି ॥ ୧୦॥
ଭାନସ୍ୟାପି ତଥା ଭ୍ରାନ୍ତିର୍ଜନ୍ୟତ୍ୱପ୍ରତିଭା ସୁରାଃ ।
ଭାବତ୍ୱେ ସତ୍ୟଜନ୍ୟତ୍ୱାଦ୍ଭାନଂ ନିତ୍ୟଂ ସୁରୋତ୍ତମାଃ ॥ ୧୧॥
ଯଜ୍ଜଗଦ୍ଭାସକଂ ଭାନଂ ନିତ୍ୟଂ ଭାତି ସ୍ୱତଃ ସୁରାଃ ।
ସ ଏବ ଜଗତଃ ସାକ୍ଷୀ ସର୍ୱାତ୍ମା ଶଙ୍କରାଭିଧଃ ॥ ୧୨॥
ତେନ କଲ୍ପିତସମ୍ବନ୍ଧାଦଜ୍ଞାନଂ ଭାତି ନ ସ୍ୱତଃ ।
ଅଜ୍ଞାନଜନ୍ୟଂ ଚିତ୍ତଂ ଚ ରାଗଦ୍ୱେଷାଦୟସ୍ତଥା ।
ଅଜ୍ଞାନସ୍ପୃଷ୍ଟଚୈତନ୍ୟାଦେବଂ ଭାନ୍ତି ନ ଚ ସ୍ୱତଃ ॥ ୧୩॥
ପ୍ରାଣଶ୍ଚାପି ତଥା ବାହ୍ୟକରଣାନି ବପୁସ୍ତଥା ।
ଚିତ୍ତବୃତ୍ତ୍ୟଭିସମ୍ବନ୍ଧଦ୍ୱାରେଣୈବ ଦୃଗନ୍ୱୟାତ୍ ॥ ୧୪॥
ବିଭାନ୍ତି ନ ସ୍ୱତୋ ବାହ୍ୟବିଷୟାଶ୍ଚ ତଥୈବ ଚ ॥ ୧୫॥
ଅନୁମାନାଦିବୃତ୍ତିସ୍ଥଂ ଚୈତନ୍ୟଂ ସୁରସତ୍ତମାଃ ।
ଅର୍ଥାନାମପି କେଷାଂ ଚିଦ୍ଭାସକଂ ତେନ ଶଙ୍କରଃ ॥ ୧୬॥
ସର୍ୱାବଭାସକଃ ପ୍ରୋକ୍ତସ୍ତେନ ଭାତମିଦଂ ଜଗତ୍ ।
ଅତୋ ରୂପାଣି ତେନୈବ ପଶ୍ୟତୀଶେନ ମାନବଃ ॥ ୧୭॥
ଶୃଣୋତ୍ୟନେନ ଶବ୍ଦାଂଶ୍ଚ ଗନ୍ଧାନାଜିଘ୍ରତି ପ୍ରିୟାନ୍ ।
ଅନେନୈବ ସଦା ବାଚଂ ବ୍ୟାକରୋତି ତୁ ମାନବଃ ।
ଅନେନ ସ୍ୱାଦୁ ଚାସ୍ୱାଦୁ ବିଜାନାତି ଚ ମାନବଃ ॥ ୧୮॥
ଶଙ୍କରାଖ୍ୟଂ ତୁ ବିଜ୍ଞାନଂ ବହୁଧା ଶବ୍ଦ୍ୟତେ ବୁଧୈଃ ।
କେଚିଧୃଦୟମିତ୍ୟାହୁର୍ବ୍ରାହ୍ମଣା ହେ ସୁରୋତ୍ତମାଃ ॥ ୧୯॥
ମନ ଇତ୍ୟପରେ ସନ୍ତଃ ସଂଜ୍ଞାନମିତି କେଚନ ।
ଆଜ୍ଞାନମିତି ବିଦ୍ୱାଂସଃ କେଚିଦ୍ଧେ ସ୍ୱର୍ଗବାସିନଃ ॥ ୨୦॥
ବିଜ୍ଞାନମିତି ଚାପ୍ୟନ୍ୟେ ପ୍ରଜ୍ଞାନମିତି କେଚନ ।
ମେଧେତି ବ୍ରାହ୍ମଣାଃ କେଚିଦ୍ଦୃଷ୍ଟିରିତ୍ୟପରେ ବୁଧାଃ ॥ ୨୧॥
ଧୃତିରିତ୍ୟପରେ ପ୍ରାଜ୍ଞା ମତିରିତ୍ୟପି କେଚନ ।
ମନୀଷେତି ମହାପ୍ରାଜ୍ଞା ଜୂତିରିତ୍ୟପରେ ବୁଧାଃ ॥ ୨୨॥
ସ୍ମୃତିରିତ୍ୟାସ୍ତିକାଃ କେଚିତ୍ସଙ୍କଲ୍ପ ଇତି କେଚନ ।
କ୍ରତୁରିତ୍ୟପରେ ପ୍ରାଜ୍ଞାଃ କାମ ଇତ୍ୟପରେ ଜନାଃ ॥ ୨୩॥
ବଶ ଇତ୍ୟାସ୍ତିକାଃ କେଚିତ୍ସର୍ୱାଣ୍ୟେତାନି ସନ୍ତତମ୍ ।
ପ୍ରଜ୍ଞାନସ୍ୟ ଶିବସ୍ୟାସ୍ୟ ନାମଧ୍ୟେୟାନ୍ୟସଂଶୟମ୍ ॥ ୨୪॥
ଏଷ ବ୍ରହ୍ମୈଷ ଏବେନ୍ଦ୍ର ଏଷ ଏବ ପ୍ରଜାପତିଃ ।
ଏଷ ଏବ ହି ଦେବାଶ୍ଚ ଭୂତାନି ଭବନାନି ଚ ॥ ୨୫॥
ଅଣ୍ଡଜା ଜାରୁଜାଶ୍ଚୈବ ସ୍ୱେଦଜା ଉଦ୍ଭିଜା ଅପି ।
ଅଶ୍ୱା ଗାବଶ୍ଚ ମର୍ତ୍ୟାଶ୍ଚ ହସ୍ତିପୂର୍ୱାସ୍ତଥୈବ ଚ ॥ ୨୬॥
ସ୍ଥାବରଂ ଜଙ୍ଗମଂ ଚୈବ ତଥାଽନ୍ୟଦପି କିଞ୍ଚନ ।
ସର୍ୱମେତଦୟଂ ଶମ୍ଭୁଃ ପ୍ରଜ୍ଞାନଘନଲକ୍ଷଣଃ ॥ ୨୭॥
ପ୍ରତିଷ୍ଠା ସର୍ୱବସ୍ତୂନାଂ ପ୍ରଜ୍ଞୈଷା ପାରମେଶ୍ୱରୀ ।
ପ୍ରଜ୍ଞାନମେବ ତଦ୍ବ୍ରହ୍ମ ଶିବରୁଦ୍ରାଦି ସଂଜ୍ଞିତମ୍ ॥ ୨୮॥
ଏବଂରୂପପରିଜ୍ଞାନାଦେବ ମର୍ତ୍ୟୋଽମୃତୋ ଭବେତ୍ ।
ନ କର୍ମଣା ନ ପ୍ରଜୟା ନ ଚାନ୍ୟେନାପି କେନଚିତ୍ ॥ ୨୯॥
ବ୍ରହ୍ମବେଦନମାତ୍ରେଣ ବ୍ରହ୍ମାପ୍ନୋତ୍ୟେବ ମାନବଃ ।
ଅତ୍ର ନାସ୍ତ୍ୟେବ ସନ୍ଦେହସ୍ତ୍ରିର୍ୱଃ ଶପଥୟାମ୍ୟହମ୍ ॥ ୩୦॥
ତଦ୍ୱିଦ୍ୟାବିଷୟଂ ବ୍ରହ୍ମ ସତ୍ୟଜ୍ଞାନସୁଖାଦ୍ୱୟମ୍ ।
ସଂସାରକେ ଗୁହାବାଚ୍ୟେ ମାୟାଜ୍ଞାନାଦିସଂଜ୍ଞିତେ ।
ନିହିତଂ ବ୍ରହ୍ମ ଯୋ ବେଦ ପରମବ୍ୟୋମସଂଜ୍ଞିତେ ॥ ୩୧॥
ସୋଽଶ୍ନୁତେ ସକଲାନ୍କାମାନକ୍ରମେଣ ସୁରର୍ଷଭାଃ ।
ବିଦିତବ୍ରହ୍ମରୂପେଣ ଜୀବନ୍ମୁକ୍ତୋ ନ ସଂଶୟଃ ॥ ୩୨॥
ପ୍ରତ୍ୟଗଜ୍ଞାନବିଜ୍ଞାନମାୟାଶକ୍ତେସ୍ତୁ ସାକ୍ଷିଣମ୍ ।
ଏକଂ ବ୍ରହ୍ମ ଚ ସମ୍ପଶ୍ୟନ୍ସାକ୍ଷାଦ୍ବ୍ରହ୍ମବିଦୁତ୍ତମଃ ॥ ୩୩॥
ବ୍ରହ୍ମରୂପାତ୍ମନସ୍ତସ୍ମାଦେତସ୍ମାଚ୍ଛକ୍ତିମିଶ୍ରିତାତ୍ ।
ଅପଞ୍ଚୀକୃତ ଆକାଶଃ ସମ୍ଭୂତୋ ରଜ୍ଜୁସର୍ପବତ୍ ॥ ୩୪॥
ଆକାଶାଦ୍ୱାୟୁସଞ୍ଜ୍ଞସ୍ତୁ ସ୍ପର୍ଶୋଽପଞ୍ଚୀକୃତଃ ପୁନଃ ।
ବାୟୋରଗ୍ନିସ୍ତଥା ଚାଗ୍ନେରାପ ଅଦ୍ଭ୍ୟୋ ବସୁନ୍ଧରା ॥ ୩୫॥
ତାନି ଭୂତାନି ସୂକ୍ଷ୍ମାଣି ପଞ୍ଚୀକୃତ୍ୟ ଶିବାଜ୍ଞୟା ।
ତେଭ୍ୟ ଏବ ସୁରା ସୃଷ୍ଟଂ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡାଖ୍ୟମିଦଂ ମୟା ॥ ୩୬॥
ଭୁବନାନି ବିଶିଷ୍ଟାନି ନିର୍ମିତାନି ଶିବାଜ୍ଞୟା ।
ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡସ୍ୟୋଦରେ ଦେବା ଦେବାଶ୍ଚ ବିବିଧା ଅମୀ ॥ ୩୭॥
ଦେବାଦୟୋ ମନୁଷ୍ୟାଶ୍ଚ ତଥା ପଶ୍ୱାଦୟୋ ଜନାଃ ।
ତତ୍ତତ୍କର୍ମାନୁରୂପେଣ ମୟା ସୃଷ୍ଟାଃ ଶିବାଜ୍ଞୟା ॥ ୩୮॥
ଅସ୍ଥିସ୍ନାୟ୍ୱାଦିରୂପଂ ଯଚ୍ଛରୀରଂ ଭାତି ଦେହିନାମ୍ ।
ତସ୍ମାତ୍ପ୍ରାଣମୟୋ ହ୍ୟାତ୍ମା ବିଭିନ୍ନଶ୍ଚାନ୍ତରୋ ଯତଃ ॥ ୩୯॥
ଯୋଽୟଂ ପ୍ରାଣମୟୋ ହ୍ୟାତ୍ମା ଭାତି ସର୍ୱଶରୀରିଣାମ୍ ।
ତତୋ ମନୋମୟୋ ହ୍ୟାତ୍ମା ବିଭିନ୍ନଶ୍ଚାନ୍ତରତ୍ୱତଃ ॥ ୪୦॥
ଯୋଽୟଂ ମନୋମୟୋ ହ୍ୟାତ୍ମା ଭାତି ସର୍ୱଶରୀରିଣାମ୍ ।
ବିଜ୍ଞାନମୟ ଆତ୍ମା ଚ ତତୋଽନ୍ୟଶ୍ଚାନ୍ତରୋ ଯତଃ ॥ ୪୧॥
ବିଜ୍ଞାନମୟ ଆତ୍ମା ଯୋ ବିଭାତି ସକଲାତ୍ମନାମ୍ ।
ଆନନ୍ଦମୟ ଆତ୍ମା ଚ ତତୋଽନ୍ୟଶ୍ଚାନ୍ତରୋ ଯତଃ ॥ ୪୨॥
ଯୋଽୟମନ୍ନମୟଃ ସୋଽୟଂ ପୂର୍ଣଃ ପ୍ରାଣମୟେନ ତୁ ।
ମନୋମୟେନ ପ୍ରାଣୋଽପି ତଥା ପୂର୍ଣଃ ସ୍ୱଭାବତଃ ॥ ୪୩॥
ତଥା ମନୋମୟୋ ହ୍ୟାତ୍ମା ପୂର୍ଣୋ ଜ୍ଞାନମୟେନ ତୁ ।
ଆନନ୍ଦେନ ସଦା ପୂର୍ଣସ୍ତଥା ଜ୍ଞାନମୟଃ ସୁରାଃ ॥ ୪୪॥
ତଥାଽଽନନ୍ଦମୟଶ୍ଚାପି ବ୍ରହ୍ମଣାଽନ୍ୟେନ ସାକ୍ଷିଣା ।
ସର୍ୱାନ୍ତରେଣ ସମ୍ପୂର୍ଣୋ ବ୍ରହ୍ମ ନାନ୍ୟେନ କେନଚିତ୍ ॥ ୪୫॥
ଯଦିଦଂ ବ୍ରହ୍ମ ପୁଚ୍ଛାଖ୍ୟଂ ସତ୍ୟଜ୍ଞାନାଦ୍ୱୟାତ୍ମକମ୍ ।
ସ ରସଃ ସର୍ୱଦା ସାକ୍ଷାନ୍ନାନ୍ୟଥା ସୁରପୁଙ୍ଗବାଃ ॥ ୪୬॥
ଏତମେବ ରସଂ ସାକ୍ଷାଲ୍ଲବ୍ଧ୍ୱା ଦେହୀ ସନାତନମ୍ ।
ସୁଖୀ ଭବତି ସର୍ୱତ୍ର ନାନ୍ୟଥା ସୁରସତ୍ତମାଃ ॥ ୪୭॥
ଅସତ୍ୟସ୍ମିନ୍ପରାନନ୍ଦେ ସ୍ୱାତ୍ମଭୂତେଽଖିଲାତ୍ମନାମ୍ ।
କୋ ଜୀବତି ନରୋ ଦେବାଃ କୋ ବା ନିତ୍ୟଂ ବିଚେଷ୍ଟତେ ॥ ୪୮॥
ତସ୍ମାତ୍ସର୍ୱାତ୍ମନାଂ ଚିତ୍ତେ ଭାସମାନୋ ରସୋ ହରଃ ।
ଆନନ୍ଦୟତି ଦୁଃଖାଢ୍ୟଂ ଜୀବାତ୍ମାନଂ କୃପାବଲାତ୍ ॥ ୪୯॥
ଯଦା ହ୍ୟେବୈଷ ଏତସ୍ମିନ୍ନଦୃଶ୍ୟତ୍ୱାଦିଲକ୍ଷଣେ ।
ନିର୍ଭେଦଂ ପରମେକତ୍ୱଂ ବିନ୍ଦତେ ସୁରସତ୍ତମାଃ ॥ ୫୦॥
ତଦୈବାଭୟମତ୍ୟନ୍ତଂ କଲ୍ୟାଣଂ ପରମାମୃତମ୍ ।
ସ୍ୱାତ୍ମଭୂତଂ ପରଂ ବ୍ରହ୍ମ ସ ଯାତି ସ୍ୱର୍ଗବାସିନଃ ॥ ୫୧॥
ଯଦା ହ୍ୟେବୈଷ ଏତସ୍ମିନ୍ନଲ୍ପମତ୍ୟନ୍ତରଂ ନରଃ ।
ବିଜାନାତି ତଦା ତସ୍ୟ ଭୟଂ ସ୍ୟାନ୍ନାତ୍ର ସଂଶୟଃ ॥ ୫୨॥
ସର୍ୱେଷାମାତ୍ମଭୂତଂ ଯଦ୍ବ୍ରହ୍ମ ସତ୍ୟାଦିଲକ୍ଷଣମ୍ ।
ଉଦାସ୍ତେ ତତ୍ସୁରଶ୍ରେଷ୍ଠା ଯଥାଜାତଜନଂ ପ୍ରତି ॥ ୫୩॥
ସମ୍ୟଗ୍ଜ୍ଞାନୈକନିଷ୍ଠାନାଂ ତଦେବ ପରମଂ ପଦମ୍ ।
ତଦା ସ୍ୱାତ୍ମତୟା ଭାତି କେବଲଂ କୃପୟା ସୁରାଃ ॥ ୫୪॥
ତତ୍ତ୍ୱେବାଧୀତବେଦସ୍ୟ ସହାଙ୍ଗୈଃ ସୁରପୁଙ୍ଗବାଃ ।
ମନନେନ ବିହୀନସ୍ୟ ଭୟହେତୁଃ ସଦା ଭବେତ୍ ॥ ୫୫॥
ଭୀଷାଽସ୍ମାତ୍ପବତେ ବାୟୁର୍ଭୀଷୋଦେତି ଦିବାକରଃ ।
ଭୀଷାଽସ୍ମାଦଗ୍ନିରିନ୍ଦ୍ରଶ୍ଚ ମୃତ୍ୟୁର୍ଧାବତି ପଞ୍ଚମଃ ॥ ୫୬॥
ଅସ୍ୟୈବାନନ୍ଦଲେଶେନ ସ୍ତମ୍ବାନ୍ତା ବିଷ୍ଣୁପୂର୍ୱକାଃ ।
ଭବନ୍ତି ସୁଖିନୋ ଦେବାସ୍ତାରତମ୍ୟକ୍ରମେଣ ତୁ ॥ ୫୭॥
ତତ୍ତତ୍ପଦବିରକ୍ତସ୍ୟ ଶ୍ରୋତ୍ରିୟସ୍ୟ ପ୍ରସାଦିନଃ ।
ସ୍ୱରୂପଭୂତ ଆନନ୍ଦଃ ସ୍ୱୟଂ ଭାତି ପଦେ ଯଥା ॥ ୫୮॥
ଅୟମେବ ଶିବଃ ସାକ୍ଷାଦାଦିତ୍ୟହୃଦୟେ ତଥା ।
ଅନ୍ୟେଷାଂ ହୃଦୟେ ଚୈବ ଭାତି ସାକ୍ଷିତୟା ସ୍ୱୟମ୍ ॥ ୫୯॥
ବିହାୟ ସାକ୍ଷ୍ୟଂ ଦେହାଦି ମାୟାନ୍ତଂ ତୁ ବିବେକତଃ ।
ସର୍ୱସାକ୍ଷିଣମାତ୍ମାନଂ ଯଃ ପଶ୍ୟତି ସ ପଶ୍ୟତି ॥ ୬୦॥
ରୁଦ୍ରନାରାୟଣାଦୀନାଂ ସ୍ତମ୍ବାନ୍ତାନାଂ ଚ ସାକ୍ଷିଣମ୍ ।
ଏବଂ ତର୍କପ୍ରମାଣାଭ୍ୟାଂ ଯଃ ପଶ୍ୟତି ସ ପଶ୍ୟତି ॥ ୬୧॥
ଯସ୍ୟୈବଂ ତର୍କମାନାଭ୍ୟାମସ୍ତି ବିଜ୍ଞାନମାସ୍ତିକାଃ ।
ସ ଲୋକାଦଖିଲାଦସ୍ମାଦ୍ୱିଭିଦ୍ୟାତ୍ମାନମାତ୍ମନା ॥ ୬୨॥
ଅନ୍ନାଦୀନଖିଲାନ୍କୋଶାନାଭାସେନ ବିଭାସିତାନ୍ ।
ଉପସଙ୍କ୍ରାମତୀଶସ୍ୟ ପ୍ରସାଦାଦେବ କେବଲାତ୍ ॥ ୬୩॥
ଯତୋ ବାଚୋ ନିବର୍ତନ୍ତେ ନିମିତ୍ତାନାମଭାବତଃ ।
ନିର୍ୱିଶେଷେ ଶିବେ ଶବ୍ଦଃ କଥଂ ଦେବାଃ ପ୍ରବର୍ତତେ ॥ ୬୪॥
ବିଶେଷଂ କଞ୍ଚିଦାଶ୍ରିତ୍ୟ ଖଲୁ ଶବ୍ଦଃ ପ୍ରବର୍ତତେ ।
ଯସ୍ମାଦେତନ୍ମନଃ ସୂକ୍ଷ୍ମାଂ ବ୍ୟାବୃତ୍ତଂ ସର୍ୱଗୋଚରମ୍ ॥ ୬୫॥
ଯସ୍ମାଚ୍ଛ୍ରୋତ୍ରତ୍ୱଗକ୍ଷ୍ୟାଦିଖାନି କର୍ମେନ୍ଦ୍ରିୟାଣି ଚ ।
ବ୍ୟାବୃତ୍ତାନି ପରାଗ୍ୱସ୍ତୁବିଷୟାଣି ସୁରୋତ୍ତମାଃ ॥ ୬୬॥
ତଦ୍ବ୍ରହ୍ମାନନ୍ଦମଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱଂ ନିର୍ଗୁଣଂ ସତ୍ୟଚିଦ୍ଘନମ୍ ।
ବିଦିତ୍ୱା ସ୍ୱାତ୍ମରୂପେଣ ନ ବିଭେତି କୁତଶ୍ଚନ ॥ ୬୭॥
ଏବଂ ଯସ୍ତୁ ବିଜାନାତି ସ୍ୱଗୁରୋରୁପଦେଶତଃ ।
ସ ସାଧ୍ୱସାଧୁକର୍ମଭ୍ୟାଂ ସଦା ନ ତପତି ପ୍ରଭୁଃ ॥ ୬୮॥
ତପ୍ୟତାପକରୂପେଣ ବିଭାତମଖିଲଂ ଜଗତ୍ ।
ପ୍ରତ୍ୟଗାତ୍ମତୟା ଭାତି ଜ୍ଞାନାଦ୍ୱେଦାନ୍ତବାକ୍ୟଜାତ୍ ॥ ୬୯॥
କର୍ତା କାରୟିତା କର୍ମ କରଣଂ କାର୍ୟମାସ୍ତିକଃ ।
ସର୍ୱମାତ୍ମତୟା ଭାତି ପ୍ରସାଦାତ୍ପରମେଶ୍ୱରାତ୍ ॥ ୭୦॥
ପ୍ରମାତା ଚ ପ୍ରମାଣଂ ଚ ପ୍ରମେୟଂ ପ୍ରମିତିସ୍ତଥା ।
ସର୍ୱମାତ୍ମତୟା ଭାତି ପ୍ରସାଦାତ୍ପାରମେଶ୍ୱରାତ୍ ॥ ୭୧॥
ନିୟୋଜ୍ୟଶ୍ଚ ନିୟୋଗଶ୍ଚ ସାଧନାନି ନିୟୋଜକଃ ।
ସର୍ୱମାତ୍ମତୟା ଭାତି ପ୍ରସାଦାତ୍ପାରମେଶ୍ୱରାତ୍ ॥ ୭୨॥
ଭୋକ୍ତା ଭୋଜୟିତା ଭୋଗୋ ଭୋଗୋପକରଣାନି ଚ ।
ସର୍ୱମାତ୍ମତୟା ଭାତି ପ୍ରସାଦାତ୍ପାରମେଶ୍ୱରାତ୍ ॥ ୭୩॥
ଗ୍ରାହକଶ୍ଚ ତଥା ଗ୍ରାହ୍ୟଂ ଗ୍ରହଣଂ ସର୍ୱତୋମୁଖମ୍ ।
ସର୍ୱମାତ୍ମତୟା ଭାତି ପ୍ରସାଦାତ୍ପାରମେଶ୍ୱରାତ୍ ॥ ୭୪॥
ଅନ୍ୟଥାଜ୍ଞାନମଜ୍ଞାନଂ ସଂଶୟଜ୍ଞାନମେବ ଚ ।
ସର୍ୱମାତ୍ମତୟା ଭାତି ପ୍ରସାଦାତ୍ପାରମେଶ୍ୱରାତ୍ ॥ ୭୫॥
ଘଟଜ୍ଞାନଂ ପଟଜ୍ଞାନଂ କୁଡ୍ୟାଦିଜ୍ଞାନମେବ ଚ ।
ସର୍ୱମାତ୍ମତୟା ଭାତି ପ୍ରସାଦାତ୍ପାରମେଶ୍ୱରାତ୍ ॥ ୭୬॥
ଘଟଃ କୁଡ୍ୟଂ କୁସୂଲଂ ଚ ପଟଃ ପାତ୍ରଂ ଚ ପର୍ୱତଃ ।
ସର୍ୱମାତ୍ମତୟା ଭାତି ପ୍ରସାଦାତ୍ପାରମେଶ୍ୱରାତ୍ ॥ ୭୭॥
ପାତାଲାଦ୍ୟାଶ୍ଚ ଲୋକାଶ୍ଚ ସତ୍ୟଲୋକାଦୟୋଽପି ଚ ।
ସର୍ୱମାତ୍ମତୟା ଭାତି ପ୍ରସାଦାତ୍ପାରମେଶ୍ୱରାତ୍ ॥ ୭୮॥
ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡଂ ତତ୍ର କ୍ଲୃପ୍ତାନାମଣ୍ଡାନାଂ ଶତକୋଟୟଃ ।
ସର୍ୱମାତ୍ମତୟା ଭାତି ପ୍ରସାଦାତ୍ପାରମେଶ୍ୱରାତ୍ ॥ ୭୯॥
ସମୁଦ୍ରାଶ୍ଚ ତଟାକାଶ୍ଚ ନଦ୍ୟଃ ସର୍ୱନଦା ଅପି ।
ସର୍ୱମାତ୍ମତୟା ଭାତି ପ୍ରସାଦାତ୍ପାରମେଶ୍ୱରାତ୍ ॥ ୮୦॥
ମେରୁମନ୍ଦାରପୂର୍ୱାଶ୍ଚ ପର୍ୱତାଶ୍ଚ ମହତ୍ତରାଃ ।
ସର୍ୱମାତ୍ମତୟା ଭାତି ପ୍ରସାଦାତ୍ପାରମେଶ୍ୱରାତ୍ ॥ ୮୧॥
ବନାନି ବନଦେଶାଶ୍ଚ ବନ୍ୟାନି ବିବିଧାନି ଚ ।
ସର୍ୱମାତ୍ମତୟା ଭାତି ପ୍ରସାଦାତ୍ପାରମେଶ୍ୱରାତ୍ ॥ ୮୨॥
ବୃକ୍ଷାଶ୍ଚ ବିବିଧାଃ କ୍ଷୁଦ୍ରତୃଣଗୁଲ୍ମାଦୟୋଽପି ଚ ।
ସର୍ୱମାତ୍ମତୟା ଭାତି ପ୍ରସାଦାତ୍ପାରମେଶ୍ୱରାତ୍ ॥ ୮୩॥
ଆକାଶାଦୀନି ଭୂତାନି ଭୌତିକାନ୍ୟଖିଲାନ୍ୟପି ।
ସର୍ୱମାତ୍ମତୟା ଭାତି ପ୍ରସାଦାତ୍ପାରମେଶ୍ୱରାତ୍ ॥ ୮୪॥
ଶବ୍ଦସ୍ପର୍ଶାଦିତନ୍ମାତ୍ରରୂପାଣି ସକଲାନି ଚ ।
ସର୍ୱମାତ୍ମତୟା ଭାତି ପ୍ରସାଦାତ୍ପାରମେଶ୍ୱରାତ୍ ॥ ୮୫॥
କୃମିକୀଟପତଙ୍ଗାଶ୍ଚ କ୍ଷୁଦ୍ରା ଅପି ଚ ଜନ୍ତବଃ ।
ସର୍ୱମାତ୍ମତୟା ଭାତି ପ୍ରସାଦାତ୍ପାରମେଶ୍ୱରାତ୍ ॥ ୮୬॥
ପଶବଶ୍ଚ ମୃଗାଶ୍ଚୈବ ପନ୍ନଗାଃ ପାପୟୋନୟଃ ।
ସର୍ୱମାତ୍ମତୟା ଭାତି ପ୍ରସାଦାତ୍ପାରମେଶ୍ୱରାତ୍ ॥ ୮୭॥
ମନୁଷ୍ୟାଶ୍ଚୈବ ମାତଙ୍ଗା ଅଶ୍ୱା ଉଷ୍ଟ୍ରାଃ ଖରା ଅପି ।
ସର୍ୱମାତ୍ମତୟା ଭାତି ପ୍ରସାଦାତ୍ପାରମେଶ୍ୱରାତ୍ ॥ ୮୮॥
ଯକ୍ଷରାକ୍ଷସଗନ୍ଧର୍ୱପ୍ରମୁଖାଃ ସିଦ୍ଧକିନ୍ନରାଃ ।
ସର୍ୱମାତ୍ମତୟା ଭାତି ପ୍ରସାଦାତ୍ପାରମେଶ୍ୱରାତ୍ ॥ ୮୯॥
କର୍ମଦେବାଶ୍ଚ ଦେବାଶ୍ଚ ଦେବରାଜୋ ବିରାଟ୍ ସ୍ୱରାଟ୍ ।
ସର୍ୱମାତ୍ମତୟା ଭାତି ପ୍ରସାଦାତ୍ପାରମେଶ୍ୱରାତ୍ ॥ ୯୦॥
ଅହଂ ଚ ମଦ୍ୱିଭୂତିଶ୍ଚ ବିଷ୍ଣୁଭକ୍ତାଶ୍ଚ ଦେହିନଃ ।
ସର୍ୱମାତ୍ମତୟା ଭାତି ପ୍ରସାଦାତ୍ପାରମେଶ୍ୱରାତ୍ ॥ ୯୧॥
ବିଷ୍ଣୁର୍ୱିଷ୍ଣୁବିଭୂତିଶ୍ଚ ବିଷ୍ଣୁଭକ୍ତାଶ୍ଚ ଦେହିନଃ ।
ସର୍ୱମାତ୍ମତୟା ଭାତି ପ୍ରସାଦାତ୍ପାରମେଶ୍ୱରାତ୍ ॥ ୯୨॥
ରୁଦ୍ରୋ ରୁଦ୍ରବିଭୂତିଶ୍ଚ ରୁଦ୍ରଭକ୍ତାଶ୍ଚ ଦେହିନଃ ।
ସର୍ୱମାତ୍ମତୟା ଭାତି ପ୍ରସାଦାତ୍ପାରମେଶ୍ୱରାତ୍ ॥ ୯୩॥
ଈଶ୍ୱରସ୍ତଦ୍ୱିଭୂତିଶ୍ଚ ତଦୀୟାଃ ସର୍ୱଦେହିନଃ ।
ସର୍ୱମାତ୍ମତୟା ଭାତି ପ୍ରସାଦାତ୍ପାରମେଶ୍ୱରାତ୍ ॥ ୯୪॥
ସଦାଶିବସମାଖ୍ୟସ୍ତୁ ଶିବସ୍ତସ୍ୟ ବିଭୂତୟଃ ।
ସର୍ୱମାତ୍ମତୟା ଭାତି ପ୍ରସାଦାତ୍ପାରମେଶ୍ୱରାତ୍ ॥ ୯୫॥
ଦିଶଶ୍ଚ ବିଦିଶଶ୍ଚୈବ ସାଭ୍ରଂ ନକ୍ଷତ୍ରମଣ୍ଡଲମ୍ ।
ସର୍ୱମାତ୍ମତୟା ଭାତି ପ୍ରସାଦାତ୍ପାରମେଶ୍ୱରାତ୍ ॥ ୯୬॥
ବାସୁଦେବଃ ସଙ୍କର୍ଷଣଃ ପ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ନଶ୍ଚାନିରୁଦ୍ଧକଃ ।
ସର୍ୱମାତ୍ମତୟା ଭାତି ପ୍ରସାଦାତ୍ପାରମେଶ୍ୱରାତ୍ ॥ ୯୭॥
ମତ୍ସ୍ୟଃ କୂର୍ମୋ ବରାହଶ୍ଚ ନାରସିଂହୋଽଥ ବାମନଃ ।
ତଦ୍ଭକ୍ତାଶ୍ଚ ତଥା ଭାନ୍ତି ପ୍ରସାଦାତ୍ପାରମେଶ୍ୱରାତ୍ ॥ ୯୮॥
ଆଶ୍ରମାଶ୍ଚ ତଥା ବର୍ଣାଃ ସଙ୍କରା ବିବିଧା ଅପି ।
ସର୍ୱମାତ୍ମତୟା ଭାତି ପ୍ରସାଦାତ୍ପାରମେଶ୍ୱରାତ୍ ॥ ୯୯॥
ନିଷିଦ୍ଧଂ ଚାନିଷିଦ୍ଧଂ ଚ ନିଷେଧା ବିଧୟୋଽପି ଚ ।
ସର୍ୱମାତ୍ମତୟା ଭାତି ପ୍ରସାଦାତ୍ପାରମେଶ୍ୱରାତ୍ ॥ ୧୦୦॥
ଶରୀରମିନ୍ଦ୍ରିୟଂ ପ୍ରାଣୋ ମନୋ ବୁଦ୍ଧିରହଙ୍କୃତିଃ ।
ସର୍ୱମାତ୍ମତୟା ଭାତି ପ୍ରସାଦାତ୍ପାରମେଶ୍ୱରାତ୍ ॥ ୧୦୧॥
କାମକ୍ରୋଧାଦୟଃ ସର୍ୱେ ତଥା ଶାନ୍ତ୍ୟାଦୟୋଽପି ଚ ।
ସର୍ୱମାତ୍ମତୟା ଭାତି ପ୍ରସାଦାତ୍ପାରମେଶ୍ୱରାତ୍ ॥ ୧୦୨॥
ଜୀବାତ୍ମା ପରମାତ୍ମା ଚ ତୟୋର୍ଭେଦଶ୍ଚ ଭେଦକଃ ।
ସର୍ୱମାତ୍ମତୟା ଭାତି ପ୍ରସାଦାତ୍ପାରମେଶ୍ୱରାତ୍ ॥ ୧୦୩॥
ଜଡଶକ୍ତିପ୍ରଭେଦାଶ୍ଚ ଚିଚ୍ଛକ୍ତିସ୍ତଦ୍ଭିଦାଽପି ଚ ।
ସର୍ୱମାତ୍ମତୟା ଭାତି ପ୍ରସାଦାତ୍ପାରମେଶ୍ୱରାତ୍ ॥ ୧୦୪॥
ଅସ୍ତିଶବ୍ଦୋଦିତା ଅର୍ଥା ନାସ୍ତିଶବ୍ଦୋଦିତା ଅପି ।
ସର୍ୱମାତ୍ମତୟା ଭାତି ପ୍ରସାଦାତ୍ପାରମେଶ୍ୱରାତ୍ ॥ ୧୦୫॥
ଆତ୍ମା ନାମ ସୁରାଃ ସ୍ୱେନ ଭାସା ଯୋ ଭାତି ସନ୍ତତମ୍ ।
ତମେବ ତ୍ୱମହଂଶବ୍ଦପ୍ରତ୍ୟଯାଭ୍ୟାଂ ତୁ ଜନ୍ତବଃ ॥ ୧୦୬॥
ବ୍ୟବହାରେ ବିଜାନନ୍ତି ନ ଜାନନ୍ତ୍ୟେବ ତେଽର୍ଥତଃ ।
ଅର୍ଥତଶ୍ଚାସ୍ୟ ବେତ୍ତାରୋ ନ ବିଦ୍ୟନ୍ତେଽଦ୍ୱୟତ୍ୱତଃ ॥ ୧୦୭॥
ଏବମାତ୍ମାନମଦ୍ୱୈତମାତ୍ମନା ବେଦ ଯଃ ସ୍ଥିରମ୍ ।
ସୋଽୟମର୍ଥମିମଂ ନିତ୍ୟଂ ଗାୟନ୍ନାସ୍ତେ ସ୍ୱଭାବତଃ ॥ ୧୦୮॥
ଯଥା ନର୍ତନମୀଶସ୍ୟ ସ୍ୱଭାବାଲ୍ଲୋକରକ୍ଷକମ୍ ।
ତଥା ବିଦ୍ୟା ବିନୋଦାଖ୍ୟା ଗୀତିର୍ଲୋକୋପକାରିଣୀ ॥ ୧୦୯॥
ଯଥୈବାଦିଗୁରୋର୍ଗୀତିର୍ଲୋକାନାଂ ହିତକାରିଣୀ ।
ତଥୈବାସ୍ୟ ଗୁରୋର୍ଗୀତିର୍ଲୋକାନାଂ ହିତକାମ୍ୟଯା ॥ ୧୧୦॥
ଆପ୍ତକାମସ୍ୟ ରୁଦ୍ରସ୍ୟ ଗୀତିର୍ୱ୍ୟାଖ୍ୟାନଲକ୍ଷଣା ।
ପରୋପକାରିଣୀ ତଦ୍ୱଦ୍ଗୀତିରସ୍ୟାପି ସଦ୍ଗୁରୋଃ ॥ ୧୧୧॥
ଲୌକିକେଷ୍ୱପି ଗାନେଷୁ ପ୍ରସାଦଂ କୁରୁତେ ଶିବଃ ।
କିଂ ପୁନର୍ୱୈଦିକେ ଗାନେ ତତୋ ଗାନଂ ସମାଶ୍ରୟେତ୍ ॥ ୧୧୨॥
ବ୍ୟାଖ୍ୟାଗାନେଷ୍ୱଶକ୍ତସ୍ତୁ ଶିବମୁଦ୍ଦିଶ୍ୟ ଭକ୍ତିତଃ ।
ଲୌକିକୀମପି ବା ଗୀତିଂ କୁର୍ୟାନ୍ନିତ୍ୟମତନ୍ଦ୍ରିତଃ ॥ ୧୧୩॥
ଗୀତିଜ୍ଞାନଂ ଶିବପ୍ରାପ୍ତେଃ ସୁତରାଂ କାରଣଂ ଭବେତ୍ ।
ଗୀତିଜ୍ଞାନେନ ଯୋଗଃ ସ୍ୟାଦ୍ୟୋଗାଦେବ ଶିବୈକ୍ୟତା ॥ ୧୧୪॥
ଗୀତିଜ୍ଞୋ ଯଦି ଯୋଗେନ ନ ଯାତି ପରମେଶ୍ୱରମ୍ ।
ପ୍ରତିବନ୍ଧକବାହୁଲ୍ୟାତ୍ତସ୍ୟୈବାନୁଚରୋ ଭବେତ୍ ॥ ୧୧୫॥
କେବଲଂ ଲୌକିକଂ ଗାନଂ ନ କୁର୍ୟାନ୍ମୋହତୋଽପି ବା ।
ଯଦି କୁର୍ୟାତ୍ପ୍ରମାଦେନ ପ୍ରାୟଶ୍ଚିତ୍ତୀ ଭବେଦ୍ୱିଜଃ ॥ ୧୧୬॥
ଅତସ୍ତୁ ସଂସାରବିନାଶନେ ରତଃ
ଶ୍ରୁତିପ୍ରମାଣେନ ଚ ତର୍କବର୍ତ୍ମନା ।
ପ୍ରବୋଧମାସାଦ୍ୟ ଶିବସ୍ୟ ତଂ ପୁନଃ
ସଦୈବ ଗାୟନ୍ୱିଚରେଦିମାଂ ମହୀମ୍ ॥ ୧୧୭॥
ଇତ୍ୟୁପନିଷତ୍ପରତତ୍ତ୍ୱବିଷୟା ବଃ
ସତ୍ୟମୁଦିତା ସକଲଦୁଃଖନିହନ୍ତ୍ରୀ ।
କଷ୍ଟହୃଦୟସ୍ୟ ମନୁଜସ୍ୟ ନ ଦେୟା
ଭକ୍ତିସହିତସ୍ୟ ତୁ ଶିବସ୍ୟ ଖଲୁ ଦେୟା ॥ ୧୧୮॥
ଇତି ବ୍ରହ୍ମଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ
ସାକ୍ଷିଶିବସ୍ୱରୂପକଥନଂ ନାମ ତୃତୀୟୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୩॥
॥ ଅଥ ଚତୁର୍ଥୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥
॥ ତଲବକାରୋପନିଷଦ୍ୱ୍ୟାଖ୍ୟାକଥନମ୍ ॥
ବ୍ରହ୍ମୋବାଚ –
ଅସ୍ତି ଦେବଃ ସ୍ୱତଃ ସିଦ୍ଧଃ ସାକ୍ଷୀ ସର୍ୱସ୍ୟ ସର୍ୱଦା ।
ସଂସାରାର୍ଣବମଗ୍ନାନାଂ ସାକ୍ଷାତ୍ସଂସାରମୋଚକଃ ॥ ୧॥
ସର୍ୱେଷାଂ ତୁ ମନସ୍ତେନ ପ୍ରେରିତଂ ନିୟମେନ ତୁ ।
ବିଷୟେ ଗଚ୍ଛତି ପ୍ରାଣଶ୍ଚେଷ୍ଟତେ ବାଗ୍ୱଦତ୍ୟପି ॥ ୨॥
ଚକ୍ଷୁଃ ପଶ୍ୟତି ରୂପାଣି ଶ୍ରୋତ୍ରଂ ଶବ୍ଦଂ ଶୃଣୋତ୍ୟପି ।
ଅନ୍ୟାନି ଖାନି ସର୍ୱାଣି ତେନୈବ ପ୍ରେରିତାନି ତୁ ॥ ୩॥
ସ୍ୱଂ ସ୍ୱଂ ବିଷୟମୁଦ୍ଦିଶ୍ୟ ପ୍ରବର୍ତନ୍ତେ ନିରନ୍ତରମ୍ ।
ପ୍ରବର୍ତକତ୍ୱଂ ଚାପ୍ୟସ୍ୟ ମାୟଯା ନ ସ୍ୱଭାବତଃ ॥ ୪॥
ଇନ୍ଦ୍ରିୟାଣାଂ ତୁ ସତ୍ତା ଚ ନୈବ ସ୍ୱାଭାବିକୀ ମତା ।
ତପ୍ତାୟଃ ପିଣ୍ଡବତ୍ତସ୍ୟ ସତ୍ତ୍ୟଯୈବ ସୁରର୍ଷଭାଃ ॥ ୫॥
ଶ୍ରୋତ୍ରମାତ୍ମନି ଚାଧ୍ୟସ୍ତଂ ସ୍ୱୟଂ ଦେବୋ ମହେଶ୍ୱରଃ ।
ଅନୁପ୍ରବିଶ୍ୟ ଶ୍ରୋତ୍ରସ୍ୟ ଦଦାତି ଶ୍ରୋତ୍ରତାଂ ହରଃ ॥ ୬॥
ମନ ଆତ୍ମନି ଚାଧ୍ୟସ୍ତଂ ପ୍ରବିଶ୍ୟ ପରମେଶ୍ୱରଃ ।
ମନସ୍ତ୍ୱଂ ତସ୍ୟ ସତ୍ତ୍ୱସ୍ଥୋ ଦଦାତି ନିୟମେନ ତୁ ॥ ୭॥
ବାଚୋ ବାକ୍ତ୍ୱମନୁପ୍ରାପ୍ୟ ପ୍ରାଣସ୍ୟ ପ୍ରଣତାଂ ହରଃ ।
ଦଦାତି ନିୟମେନୈବ ଚକ୍ଷୁଷ୍ଟ୍ୱଂ ଚକ୍ଷୁଷସ୍ତଥା ॥ ୮॥
ଅନ୍ୟେଷାମିନ୍ଦ୍ରିୟାଣାଂ ତୁ କଲ୍ପିତାନାମପୀଶ୍ୱରଃ ।
ତତ୍ତଦ୍ରୂପମନୁପ୍ରାପ୍ୟ ଦଦାତି ନିୟମେନ ତୁ ॥ ୯॥
ତତ୍ର ଚକ୍ଷୁଶ୍ଚ ବାକ୍ଚୈବ ମନଶ୍ଚାନ୍ୟାନି ଖାନି ଚ ।
ନ ଗଚ୍ଛନ୍ତି ସ୍ୱୟଞ୍ଜ୍ୟୋତିଃସ୍ୱଭାବେ ପରମାତ୍ମନି ॥ ୧୦॥
ସ ଦେବୋ ବିଦିତାଦନ୍ୟସ୍ତଥୈବାବିଦିତାଦପି।
ବାଚା ଚ ମନସା ଚୈବ ଚକ୍ଷୁଷା ଚ ତଥୈବ ଚ ॥ ୧୧॥
ଶ୍ରୋତ୍ରେଣାପି ସୁରଶ୍ରେଷ୍ଠାଃ ପ୍ରାଣେନାନ୍ୟେନ କେନଚିତ୍ ।
ନ ଶକ୍ୟୋ ଗୋଚରୀକର୍ତୁଂ ସତ୍ୟମେବ ମୟୋଦିତମ୍ ॥ ୧୨॥
ଯସ୍ୟେଦମଖିଲଂ ନିତ୍ୟଂ ଗୋଚରଂ ରୂପବଦ୍ରବେଃ ।
ତଦେବ ପରମଂ ବ୍ରହ୍ମ ବିତ୍ତ ଯୂୟଂ ସନାତନମ୍ ॥ ୧୩॥
ଏବଂ ଜାନନ୍ତି ଯେ ଧୀରାସ୍ତର୍କତଶ୍ଚ ପ୍ରମାଣତଃ ।
ଗୁରୂକ୍ତ୍ୟା ସ୍ୱାନୁଭୂତ୍ୟା ଚ ଭବନ୍ତି ଖଲୁ ତେଽମୃତାଃ ॥ ୧୪॥
ସୁଜ୍ଞାତମିତି ତଦ୍ବ୍ରହ୍ମ ମନୁଧ୍ୱଂ ଯଦି ହେ ସୁରାଃ ।
ଦଭ୍ରମେବ ହି ତତ୍ସାକ୍ଷି ବ୍ରହ୍ମ ବେଦ୍ୟଂ କଥଂ ଭବେତ୍ ॥ ୧୫॥
ଯସ୍ୟ ସ୍ୱାତ୍ମତୟା ବ୍ରହ୍ମ ବିଦିତଂ କର୍ମତାଂ ବିନା ।
ତସ୍ୟ ତଜ୍ଜ୍ଞାନକର୍ତୃତ୍ୱବିହୀନସ୍ୟ ମତଂ ହି ତତ୍ ॥ ୧୬॥
ଯସ୍ୟାମତଂ ତସ୍ୟ ମତଂ ମତଂ ଯସ୍ୟ ନ ବେଦ ସଃ ।
ଅବିଜ୍ଞାତଂ ବିଜାନତାଂ ବିଜ୍ଞାତମବିଜାନତାମ୍ ॥ ୧୭॥
ବ୍ରହ୍ମଜ୍ଞାନେ ଘଟଜ୍ଞାନେ ଭ୍ରାନ୍ତିଜ୍ଞାନେଽପି ଚାସ୍ତିକାଃ ।
ନୈବ କର୍ତୃ ନ କର୍ମାପି ବ୍ରହ୍ମ ଚିତ୍କେବଲଂ ଭବେତ୍ ॥ ୧୮॥
ଯସ୍ୟ କର୍ତୃତୟା ଭାତଂ ବ୍ରହ୍ମାକର୍ତୃ ସୁରୋତ୍ତମାଃ ।
ତସ୍ୟ ବ୍ରହ୍ମାମତଂ ଯସ୍ମାତ୍କର୍ମ ତସ୍ୟ ମତଂ ହି ତତ୍ ॥ ୧୯॥
ଯସ୍ୟ କର୍ମତୟା ଭାତଂ ବ୍ରହ୍ମାକର୍ମ ସୁରୋତ୍ତମାଃ ।
ତସ୍ୟ ବ୍ରହ୍ମାମତଂ ଯସ୍ମାତ୍କର୍ମ ତସ୍ୟ ମତଂ ହି ତତ୍ ॥ ୨୦॥
ଅକର୍ତ୍ରବିଷୟପ୍ରତ୍ୟକ୍ପ୍ରକାଶଃ ସ୍ୱାତ୍ମନୈବ ତୁ ।
ବିନା ତର୍କପ୍ରମାଣାଭ୍ୟାଂ ବ୍ରହ୍ମ ଯୋ ବେଦ ବେଦ ସଃ ॥ ୨୧॥
ଏବଂରୂପପରିଜ୍ଞାନମପି ଦୃଶ୍ୟତୟୈବ ତୁ ।
ଯସ୍ୟ ଭାତି ସ ତତ୍ସାକ୍ଷୀ ବ୍ରୂତ ବ୍ରହ୍ମାତ୍ମବିତ୍କଥମ୍ ॥ ୨୨॥
ବ୍ରହ୍ମାବିଦ୍ୟାଽପି ଜ୍ଞାତା ଚେଦ୍ୱେଦ୍ୟା ଭବତି କୁମ୍ଭବତ୍ ।
ଅବେଦ୍ୟଂ ବ୍ରହ୍ମ ବେଦ୍ୟଂ ସ୍ୟାଦ୍ୱେଦ୍ୟବିଦ୍ୟାଭିସଙ୍ଗମାତ୍ ॥ ୨୩॥
ବେତ୍ତାଽପି ବିଦ୍ୟାସମ୍ବନ୍ଧାତ୍ସବିଶେଷୋ ଭବେଦ୍ଧ୍ରୁବମ୍ ।
ନିର୍ୱିଶେଷଂ ପରଂ ବ୍ରହ୍ମ ତତୋ ବିଦ୍ୱାନ୍ନ ଚାତ୍ମବିତ୍ ॥ ୨୪॥
ବିଦ୍ୟାୟା ଆଶ୍ରୟତ୍ୱେନ ବିଷୟତ୍ୱେନ ବା ଭବେତ୍ ।
ବ୍ରହ୍ମ ନୈବାନ୍ୟଥା ତତ୍ର ବ୍ରହ୍ମ ବ୍ରହ୍ମ ଭବେତ୍କଥମ୍ ॥ ୨୫॥
ବ୍ରହ୍ମସମ୍ବନ୍ଧହୀନା ଚେଦ୍ୱିଦ୍ୟା ବ୍ରହ୍ମ ତୁ ବେଦିତୁମ୍ ।
ଅଶକ୍ୟଂ ତତ୍ର ହେ ଦେବାଃ କୋ ବା ବ୍ରହ୍ମାତ୍ମବିଦ୍ଭବେତ୍ ॥ ୨୬॥
ବ୍ରହ୍ମଣ୍ୟଧ୍ୟସ୍ତମାୟାଦିନିବୃତ୍ତିଂ କୁରୁତେ ତୁ ସା ।
ବିଦ୍ୟା ଯଦି ନ ମାୟାୟାଃ ପ୍ରତ୍ୟଗାତ୍ମନ୍ୟସମ୍ଭବାତ୍ ॥ ୨୭॥
ପ୍ରତ୍ୟଗାତ୍ମା ପରଂ ଜ୍ୟୋତିର୍ମାୟା ସା ତୁ ମହତ୍ତମଃ ।
ତଥା ସତି କଥଂ ମାୟାସମ୍ଭବଃ ପ୍ରତ୍ୟଗାତ୍ମନି ॥ ୨୮॥
ତସ୍ମାତ୍ତର୍କପ୍ରମାଣାଭ୍ୟାଂ ସ୍ୱାନୁଭୂତ୍ୟା ଚ ଚିଦ୍ଘନେ ।
ସ୍ୱପ୍ରକାଶୈକସଂସିଦ୍ଧେର୍ନାସ୍ତି ମାୟା ପରାତ୍ମନି ॥ ୨୯॥
ବ୍ୟାବହାରିକଦୃଷ୍ଟ୍ୟେୟଂ ବିଦ୍ୟାଽବିଦ୍ୟା ନ ଚାନ୍ୟଥା ।
ତତ୍ତ୍ୱଦୃଷ୍ଟ୍ୟା ତୁ ନାସ୍ତ୍ୟେବ ତତ୍ତ୍ୱମେବାସ୍ତି କେବଲମ୍ ॥ ୩୦॥
ବ୍ୟାବହାରିକଦୃଷ୍ଟିସ୍ତୁ ପ୍ରକାଶାବ୍ୟଭିଚାରତଃ ।
ପ୍ରକାଶ ଏବ ସତତଂ ତସ୍ମାଦଦ୍ୱୈତମେବ ହି ॥ ୩୧॥
ଅଦ୍ୱୈତମିତି ଚୋକ୍ତିଶ୍ଚ ପ୍ରକାଶାବ୍ୟଭିଚାରତଃ ।
ପ୍ରକାଶ ଏବ ସତତଂ ତସ୍ମାନ୍ମୌନଂ ହି ଯୁଜ୍ୟତେ ॥ ୩୨॥
ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷାଦି ପ୍ରମାଣୈଶ୍ଚ ତର୍କୈଃ ଶ୍ରୁତ୍ୟା ତଥୈବ ଚ ।
ସ୍ୱଗୁରୋରୁପଦେଶେନ ପ୍ରସାଦେନ ଶିବସ୍ୟ ତୁ ॥ ୩୩॥
ଅର୍ଜିତୈରପି ଧର୍ମୈଶ୍ଚ କାଲପାକେନ ଧାର୍ମିକାଃ ।
ଅର୍ଥୋ ମହାନୟଂ ଭାତି ଶାଙ୍କରଃ ପୁରୁଷସ୍ୟ ତୁ ॥ ୩୪॥
ଯସ୍ୟ ପ୍ରକାଶିତଃ ସାକ୍ଷାଦୟମର୍ଥୋ ମହତ୍ତରଃ ।
ତସ୍ୟ ନାସ୍ତି କ୍ରିୟାଃ ସର୍ୱା ଜ୍ଞାନଂ ଚାପ୍ୟଦ୍ୱୟତ୍ୱତଃ ॥ ୩୫॥
ଅୟମର୍ଥୋ ମହାନ୍ୟସ୍ୟ ସ୍ୱତ ଏବ ପ୍ରକାଶିତଃ ।
ନ ସ ଜୀବୋ ନ ଚ ବ୍ରହ୍ମ ନ ଚାନ୍ୟଦପି କିଞ୍ଚନ ॥ ୩୬॥
ଅୟମର୍ଥୋ ମହାନ୍ୟସ୍ୟ ସ୍ୱତ ଏବ ପ୍ରକାଶିତଃ ।
ନ ତସ୍ୟ ବର୍ଣା ବିଦ୍ୟନ୍ତେ ନାଶ୍ରମାଶ୍ଚ ତଥୈବ ଚ ॥ ୩୭॥
ଅୟମର୍ଥୋ ମହାନ୍ୟସ୍ୟ ସ୍ୱତ ଏବ ପ୍ରକାଶିତଃ ।
ନ ତସ୍ୟ ଧର୍ମୋଽଧର୍ମଶ୍ଚ ନ ନିଷେଧୋ ବିଧିର୍ନ ଚ ॥ ୩୮॥
ଏତମର୍ଥଂ ମହାନ୍ତଂ ଯଃ ପ୍ରାପ୍ତଃ ଶମ୍ଭୋଃ ପ୍ରସାଦତଃ ।
ସ ଶମ୍ଭୁରେବ ନୈବାନ୍ୟ ଇତି ମେ ନିଶ୍ଚିତା ମତିଃ ॥ ୩୯॥
ଏତମର୍ଥଂ ମହାନ୍ତଂ ଯଃ ପ୍ରାପ୍ତଃ ଶମ୍ଭୋଃ ପ୍ରସାଦତଃ ।
ତସ୍ୟାହଂ ବୈଭବଂ ବକ୍ତୁଂ ନ ଶକ୍ତଃ ସତ୍ୟମୀରିତମ୍ ॥ ୪୦॥
ଏତମର୍ଥଂ ମହାନ୍ତଂ ଯଃ ପ୍ରାପ୍ତଃ ଶମ୍ଭୋଃ ପ୍ରସାଦତଃ ।
ବୈଭବଂ ତସ୍ୟ ବିଷ୍ଣୁଶ୍ଚ ନ ଶକ୍ତୋ ବକ୍ତୁମାସ୍ତିକାଃ ॥ ୪୧॥
ଏତମର୍ଥଂ ମହାନ୍ତଂ ଯଃ ପ୍ରାପ୍ତଃ ଶମ୍ଭୋଃ ପ୍ରସାଦତଃ ।
ବୈଭବଂ ତସ୍ୟ ରୁଦ୍ରଶ୍ଚ ନ ଶକ୍ତୋ ବକ୍ତୁମାସ୍ତିକାଃ ॥ ୪୨॥
ଏତମର୍ଥଂ ମହାନ୍ତଂ ଯଃ ପ୍ରାପ୍ତଃ ଶମ୍ଭୋଃ ପ୍ରସାଦତଃ ।
ବୈଭବଂ ତସ୍ୟ ବେଦାଶ୍ଚ ନ ଶକ୍ତା ବକ୍ତୁମାସ୍ତିକାଃ ॥ ୪୩॥
ଅସ୍ମିନ୍ଦେହେ ଯଦି ଜ୍ଞାତଃ ପୁରୋକ୍ତୋଽର୍ଥୋମହାନୟମ୍ ।
ସ ସାକ୍ଷାତ୍ସତ୍ୟମଦ୍ୱୈତଂ ନିର୍ୱାଣଂ ଯାତି ମାନବଃ ॥ ୪୪॥
ଅସ୍ମିନ୍ଦେହେ ନ ବିଜ୍ଞାତଃ ପୁରୋକ୍ତୋଽର୍ଥୋ ମହାନ୍ୟଦି ।
ବିନଷ୍ଟିରେବ ମହତୀ ତସ୍ୟ ନୈବ ପରା ଗତିଃ ॥ ୪୫॥
ସ୍ୱଶରୀରେଽନ୍ୟଦେହେଷୁ ସମଂ ନିଶ୍ଚିତ୍ୟ ତଂ ଦୃଢମ୍ ।
ଅଥ ଧୀରା ନ ଜାୟନ୍ତେ ହ୍ୟମୃତାଶ୍ଚ ଭବନ୍ତି ହି ॥ ୪୬॥
ବଦ୍ଧୋ ମୁକ୍ତୋ ମହାବିଦ୍ୱାନଜ୍ଞ ଇତ୍ୟାଦିଭେଦତଃ ।
ଏକ ଏବ ସଦା ଭାତି ନାନେବ ସ୍ୱପ୍ନବତ୍ସ୍ୱୟମ୍ ॥ ୪୭॥
ଅତଃ ସ୍ୱମୁକ୍ତ୍ୟୈବାନ୍ୟେଷାମାଭାସାନାମପି ଧ୍ରୁବମ୍ ।
ମୁକ୍ତିଂ ଜାନାତି ହେ ଦେବା ଆତ୍ମନାମାତ୍ମବିଦ୍ୱରଃ ॥ ୪୮॥
ସ୍ୱସଂସାରଦଶାୟାଂ ତୁ ସ୍ୱଭ୍ରାନ୍ତ୍ୟା ସର୍ୱଦେହିନାମ୍ ।
ଆଭାସାନାଂ ଚ ସଂସାରଂ ବେଦ ମୁକ୍ତିଂ ତଥୈବ ଚ ॥ ୪୯॥
ପ୍ରାରବ୍ଧକର୍ମପର୍ୟନ୍ତଂ କଦାଚିତ୍ପରମାତ୍ମବିତ୍।
ଜଗଜ୍ଜୀବାଦିକଂ ବେଦ କଦାଚିନ୍ନୈବ ବେଦ ତତ୍ ॥ ୫୦॥
କଦାଚିଦ୍ବ୍ରହ୍ମ ଜାନାତି ପ୍ରତୀତମଖିଲଂ ସୁରାଃ ।
କଦାଚିନ୍ନୈବ ଜାନାତି ସ୍ୱଭାବାଦେବ ତତ୍ତ୍ୱବିତ୍ ॥ ୫୧॥
ଜଗଜ୍ଜୀବାଦିରୂପେଣ ଯଦା ବ୍ରହ୍ମ ବିଭାସତେ ।
ତଦା ଦୁଃଖାଦିଭୋଗୋଽପି ଭାତି ଚାଭାସରୂପତଃ ॥ ୫୨॥
ଯଦା ବ୍ରହ୍ମାତ୍ମନା ସର୍ୱଂ ବିଭାତି ସ୍ୱତ ଏବ ତୁ ।
ତଦା ଦୁଃଖାଦିଭୋଗୋଽୟମାଭାସୋ ନ ବିଭାସତେ ॥ ୫୩॥
ଜଗଜ୍ଜୀବାଦିରୂପେଣ ପଶ୍ୟନ୍ନପି ପରାତ୍ମବିତ୍ ।
ନ ତତ୍ପଶ୍ୟତି ତଦ୍ରୂପଂ ବ୍ରହ୍ମବସ୍ତ୍ୱେବ ପଶ୍ୟତି ॥ ୫୪॥
ବ୍ରହ୍ମଣୋଽନ୍ୟତ୍ସଦା ନାସ୍ତି ବସ୍ତୁତୋଽବସ୍ତୁତୋଽପି ଚ ।
ତଥା ସତି ଶିବାଦନ୍ୟତ୍କଥଂ ପଶ୍ୟତି ତତ୍ତ୍ୱବିତ୍ ॥ ୫୫॥
ବ୍ରହ୍ମରୂପେଣ ବା ସାକ୍ଷାଜ୍ଜଗଜ୍ଜୀବାତ୍ମନାଽଥବା ।
ଯଥା ଯଥା ପ୍ରଥା ସାକ୍ଷାଦ୍ବ୍ରହ୍ମ ଭାତି ତଥା ତଥା ॥ ୫୬॥
ଯଥା ଯଥାଽବଭାସୋଽୟଂ ସ୍ୱଭାବାଦେବ ଭାସତେ ।
ତଥା ତଥାଽନୁସନ୍ଧାନଂ ଯୋଗିନଃ ସ୍ୱାତ୍ମବେଦନମ୍ ॥ ୫୭॥
ନାମତଶ୍ଚାର୍ଥତଶ୍ଚାପି ମହାଦେବୋ ଯଦି ପ୍ରଭୁଃ ।
କିଂ ଜହାତି ତଦା ବିଦ୍ୱାନ୍କିଂ ଗୃହ୍ଣାତି ସୁରର୍ଷଭାଃ ॥ ୫୮॥
ଗ୍ରାହ୍ୟଂ ବା ଶଙ୍କରାଦନ୍ୟତ୍ତ୍ୟାଜ୍ୟଂ ବା ଯଦି ବିଦ୍ୟତେ ।
ମହତ୍ତ୍ୱଂ ତସ୍ୟ ହୀୟେତ ସ୍ୱଭାବୋ ନ ବିହନ୍ୟତେ ॥ ୫୯॥
ମହତ୍ତ୍ୱଂ ନୈବ ଧର୍ମୋଽସ୍ୟ ଭେଦାଭାବାତ୍ପରାତ୍ମନଃ ।
ଧର୍ମଧର୍ମିତ୍ୱବାର୍ତା ଚ ଭେଦେ ସତି ହି ବିଦ୍ୟତେ ॥ ୬୦॥
ଭେଦୋଽଭେଦସ୍ତଥା ଭେଦାଭେଦଃ ସାକ୍ଷାତ୍ପରାତ୍ମନା ।
ନାସ୍ତି ସ୍ୱାତ୍ମାତିରେକେଣ ସ୍ୱୟମେବାସ୍ତି ସର୍ୱଦା ॥ ୬୧॥
ବ୍ରହ୍ମୈବ ବିଦ୍ୟତେ ସାକ୍ଷାଦ୍ୱସ୍ତୁତୋଽବସ୍ତୁତୋଽପି ଚ ।
ତଥା ସତି ଶିବଜ୍ଞାନୀ କିଂ ଗୃହ୍ଣାତି ଜହାତି କିମ୍ ॥ ୬୨॥
ମାୟଯା ବିଦ୍ୟତେ ସର୍ୱମିତି କେଚନ ମୋହିତାଃ ।
ଶିବରୂପାତିରେକେଣ ନାସ୍ତି ମାୟା ଚ ବସ୍ତୁତଃ ॥ ୬୩॥
ମାୟଯା ବା ଶିବାଦନ୍ୟଦ୍ୱିଦ୍ୟତେ ଚେଚ୍ଛିବସ୍ୟ ତୁ ।
ମହତ୍ତ୍ୱଂ ପରମଂ ସାକ୍ଷାଦ୍ଧୀୟତେ ସୁରପୁଙ୍ଗବାଃ ॥ ୬୪॥
ମହତ୍ତ୍ୱସ୍ୟ ତୁ ସଙ୍କୋଚୋ ନାସ୍ତି ସମ୍ୟଙ୍ନିରୂପଣେ ।
ଅସ୍ତି ଚେଦପ୍ରମାଣଂ ସ୍ୟାଚ୍ଛ୍ରୁତିଃ ସତ୍ୟାର୍ଥବାଦିନୀ ॥ ୬୫॥
ତସ୍ମାଦସ୍ତି ମହାଦେବ ଏବ ସାକ୍ଷାତ୍ସ୍ୱୟମ୍ପ୍ରଭୁଃ ।
ଆନନ୍ଦରୂପଃ ସମ୍ପୂର୍ଣୋ ନ ତତୋଽନ୍ୟତ୍ତୁ କିଞ୍ଚନ ॥ ୬୬॥
ଇୟମେବ ତୁ ତର୍କାଣାଂ ନିଷ୍ଠାକାଷ୍ଠା ସୁରୋତ୍ତମାଃ ।
ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷାଦିପ୍ରମାଣାନାଂ ବେଦାନ୍ତାନାମପୀଶ୍ୱରାଃ ॥ ୬୭॥
ସ୍ମୃତୀନାଂ ଚ ପୁରାଣାନାଂ ଭାରତସ୍ୟ ତଥୈବ ଚ ।
ବେଦାନୁସାରିବିଦ୍ୟାନାମନ୍ୟାସାମାସ୍ତିକୋତ୍ତମାଃ ॥ ୬୮॥
ଶୈବାଗମାନାଂ ସର୍ୱେଷାଂ ବିଷ୍ଣୁପ୍ରୋକ୍ତାଗମସ୍ୟ ଚ ।
ଅସ୍ମଦୁକ୍ତାଗମସ୍ୟାପି ସୁରାଃ ସୂକ୍ଷ୍ମନିରୂପଣେ ॥ ୬୯॥
ବୁଦ୍ଧାଗମାନାଂ ସର୍ୱେଷାଂ ତଥୈବାର୍ହାଗମସ୍ୟ ଚ ।
ଯକ୍ଷଗନ୍ଧର୍ୱସିଦ୍ଧାଦିନିର୍ମିତସ୍ୟାଗମସ୍ୟ ଚ ॥ ୭୦॥
ପରମାଦ୍ୱୈତବିଜ୍ଞାନଂ କସ୍ୟ ମର୍ତ୍ୟସ୍ୟ ସିଧ୍ୟତି ।
କସ୍ୟ ଦେବସ୍ୟ ବା ସାକ୍ଷାଚ୍ଛିବସ୍ୟୈବ ହି ସିଧ୍ୟତି ॥ ୭୧॥
ପରମାଦ୍ୱୈତବିଜ୍ଞାନଂ ଶିବସ୍ୟାମିତତେଜସଃ ।
ସ୍ୱଭାବସିଦ୍ଧଂ ଦେବ୍ୟାଶ୍ଚ ଶିବାୟା ଆସ୍ତିକୋତ୍ତମାଃ ॥ ୭୨॥
ପ୍ରସାଦାଦେବ ରୁଦ୍ରସ୍ୟ ଶିବାୟାଶ୍ଚ ତଥୈବ ଚ ।
ପରମାଦ୍ୱୈତବିଜ୍ଞାନଂ ବିଷ୍ଣୋଃ ସାକ୍ଷାନ୍ମମାପି ଚ ॥ ୭୩॥
ବିରାଟ୍ସଞ୍ଜ୍ଞସ୍ୟ ଦେବସ୍ୟ ସ୍ୱରାଟ୍ସଞ୍ଜ୍ଞସ୍ୟ ଚାତ୍ମନଃ ।
ସମ୍ରାଟ୍ସଞ୍ଜ୍ଞସ୍ୟ ଚାନ୍ୟେଷାଂ ପ୍ରସାଦ୍ଦାଏବ ବେଦନମ୍ ॥ ୭୪॥
ଯୁଷ୍ମାକମପି ସର୍ୱେଷାଂ ଶିବସ୍ୟ ପରମାତ୍ମନଃ ।
ପରମାଦ୍ୱୈତବିଜ୍ଞାନଂ ପ୍ରସାଦାଦେବ ନାନ୍ୟଥା ॥ ୭୫॥
ଯକ୍ଷରାକ୍ଷସଗନ୍ଧର୍ୱସିଦ୍ଧାଦୀନାମପୀଶ୍ୱରାଃ ।
ପରମାଦ୍ୱୈତବିଜ୍ଞାନଂ ପ୍ରସାଦାଦେବ ଶୂଲିନଃ ॥ ୭୬॥
ମନୁଷ୍ୟାଣାଂ ଚ ସର୍ୱେଷାଂ ପଶ୍ୱାଦୀନାଂ ତଥୈବ ଚ ।
ପରମାଦ୍ୱୈତବିଜ୍ଞାନଂ ପ୍ରସାଦାଦେବ ଶୂଲିନଃ ॥ ୭୭॥
ପ୍ରସାଦେ ସତି କୀଟୋ ବା ପତଙ୍ଗୋ ବା ନରୋଽଥ ବା ।
ଦେବୋ ବା ଦାନବୋ ବାଽପି ଲଭତେ ଜ୍ଞାନମୁତ୍ତମମ୍ ॥ ୭୮॥
ଏଷ ଏବ ହି ଜନ୍ତୂନାଂ ପରଜ୍ଞାନଂ ଦଦାତି ଚ ।
ନ ବିଷ୍ଣୁର୍ନାହମନ୍ୟଶ୍ଚ ସତ୍ୟମେବ ମୟୋଦିତମ୍ ॥ ୭୯॥
ଆଦାନେ ଚ ତଥା ଦାନେ ନ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରୋ ମହାନ୍ ହରିଃ ।
ତଥୈବାହଂ ସୁରଶ୍ରେଷ୍ଠାଃ ସତ୍ୟମେବ ମୟୋଦିତମ୍ ॥ ୮୦॥
ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରଃ ଶିବ ଏବାୟଂ ସ ହି ସଂସାରମୋଚକଃ ।
ତଂ ବିନା ନ ମୟୋଦ୍ଧର୍ତୁଂ ଶକ୍ୟତେ ସଂସୃତେର୍ଜନଃ ॥ ୮୧॥
ବିଷ୍ଣୁନା ଚ ପରେଣାପି ମହାଦେବଂ ଘୃଣାନିଧିମ୍ ।
ବିନା ଜନ୍ତୁଂ ସମୁଦ୍ଧର୍ତୁଂ ଶକ୍ୟତେ ନ ହି ସତ୍ତମାଃ ॥ ୮୨॥
ଦର୍ୱୀନ୍ୟାୟେନ ସଂସାରାଦୁଦ୍ଧରାମି ଜନାନିମାନ୍ ।
ନ ସ୍ୱାତନ୍ତ୍ର୍ୟେଣ ହେ ଦେବାଃ ସାକ୍ଷାଦ୍ୱିଷ୍ଣୁସ୍ତଥୈବ ଚ ॥ ୮୩॥
ଦେବଦେବସ୍ୟ ରୁଦ୍ରସ୍ୟ ସ୍ୱରୂପଂ ତସ୍ୟ ବୈଭବମ୍ ।
କୋ ବା ଜାନାତି ନାସ୍ତ୍ୟେବ ସ୍ୱୟଂ ଜାନାତି ବା ନ ବା ॥ ୮୪॥
ଦୁର୍ୱିଜ୍ଞେୟୋ ମହାଦେବୋ ମହତାମପି ଦେହିନାମ୍ ।
ପ୍ରସାଦେନ ବିନା ଦେବାଃ ସତ୍ୟମେବ ମୟୋଦିତମ୍ ॥ ୮୫॥
ପୁରା ସୁରାଣାଂ ସର୍ୱେଷାମସୁରାଣାଂ ଦୁରାତ୍ମନାମ୍ ।
ମହାମୋହେନ ସଙ୍ଗ୍ରାମଃ ସଞ୍ଜାତୋ ଦୁର୍ନିବାରକଃ ॥ ୮୬॥
ଅସୁରୈଃ ପୀଡିତା ଦେବା ବଲବଦ୍ଭିଃ ସୁରା ଭୃଶମ୍ ।
ତାନ୍ଦୃଷ୍ଟ୍ୱା ଭଗବାନୀଶଃ ସର୍ୱଜ୍ଞଃ କରୁଣାକରଃ ॥ ୮୭॥
ଦେବାନାଂ ବିଜୟଂ ଦେବା ଅସୁରାଣାଂ ପରାଜୟମ୍ ।
ଦଦୌ ତେନ ସୁରୈଃ ଶୀଘ୍ରମସୁରାସ୍ତୁ ପରାଜିତାଃ ॥ ୮୮॥
ଅବିଜ୍ଞାୟ ମହାଦେବବୈଭବଂ ପରିମୋହିତାଃ ।
ବୟଂ ବିଜୟମାପନ୍ନା ଅସୁରାଶ୍ଚ ପରାଜିତାଃ ॥ ୮୯॥
ଇତ୍ୟହମ୍ମାନସଞ୍ଛନ୍ନାଃ ସର୍ୱେ ଦେବାଃ ପୁରାତନାଃ ।
ଅତୀବ ପ୍ରୀତିମାପନ୍ନା ଅଭବନ୍ସୁରପୁଙ୍ଗବାଃ ॥ ୯୦॥
ପୁନର୍ୱିଶ୍ୱାଧିକୋ ରୁଦ୍ରୋ ଭଗବାନ୍କରୁଣାନିଧିଃ ।
ସ୍ୱସ୍ୟ ଦର୍ଶୟିତୁଂ ତେଷାଂ ଦୁର୍ଜ୍ଞେୟତ୍ୱଂ ତଥୈବ ଚ ॥ ୯୧॥
ତେଷାଂ ଭ୍ରାନ୍ତିନିବୃତ୍ୟର୍ଥମପି ସାକ୍ଷାନ୍ମହେଶ୍ୱରଃ ।
ଆବିର୍ବଭୂବ ସର୍ୱଜ୍ଞୋ ଯକ୍ଷରୂପେଣ ହେ ସୁରାଃ ॥ ୯୨॥
ତଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ୱା ଯକ୍ଷମତ୍ୟନ୍ତଂ ବିସ୍ମୟେନ ସହାମରାଃ ।
ବିଚାର୍ୟ ସର୍ୱେ ସମ୍ଭୂୟ କିମିଦଂ ଯକ୍ଷମିତ୍ୟପି ॥ ୯୩॥
ପୁନରଗ୍ନିଂ ସମାହୂୟ ଦେବାଃ ସର୍ୱେ ବିମୋହିତାଃ ।
ଅବ୍ରୁବଂସ୍ତ୍ୱଂ ବିଜାନୀହି କିମେତଦ୍ୟକ୍ଷମିତ୍ୟପି ॥ ୯୪॥
ଅଗ୍ନିସ୍ତଥା କରୋମୀତି ପ୍ରୋଚ୍ୟ ଯକ୍ଷଂ ଗତୋଽଭବତ୍ ।
ଯକ୍ଷରୂପୋ ମହାଦେବଃ କୋଽସୀତ୍ୟାହାନଲଂ ପ୍ରତି ॥ ୯୫॥
ଅଗ୍ନିର୍ୱା ଅହମସ୍ମୀତି ଯକ୍ଷଂ ପ୍ରତ୍ୟାହ ସୋଽପି ଚ ।
ସୋଽପି ପ୍ରୋବାଚ ଭଗବାଂସ୍ତ୍ୱୟି କିଂ ବୀର୍ୟମିତ୍ୟପି ॥ ୯୬॥
ଇଦଂ ସର୍ୱଂ ଦହେୟଂ ଯଦିଦଂ ଭୂମ୍ୟାଂ ବ୍ୟବସ୍ଥିତମ୍ ।
ଇତ୍ୟାହାଗ୍ନିସ୍ତୃଣଂ ତସ୍ମୈ ନିଧାୟ ପରମେଶ୍ୱରଃ ॥ ୯୭॥
ଏତଦ୍ଦହେତି ଭଗବାନ୍ସ୍ମୟମାନୋଽଭ୍ୟଭାଷତ ।
ଅଗ୍ନିଃ ସର୍ୱଜବେନୈବ ତଦ୍ଦଗ୍ଧୁଂ ତୃଣମାସ୍ତିକାଃ ॥ ୯୮॥
ଅଶକ୍ତୋ ଲଜ୍ଜୟା ଯୁକ୍ତୋ ଭୀତୋଽଗଚ୍ଛତ୍ସୁରାନ୍ପ୍ରତି ।
ମାୟା ତସ୍ୟୈବ ବିଜ୍ଞାତୁଂ ନ ଶକ୍ୟଂ ବୈଭବଂ ସୁରାଃ ॥ ୯୯॥
ବିତ୍ତ ଯୂୟଂ ମହାୟାସାଦିତ୍ୟାହାଗ୍ନିଃ ସୁରାନ୍ପ୍ରତି ।
ତଚ୍ଛ୍ରୁତ୍ୱା ବାୟୁମାହୂୟ ବିଜାନୀହୀତି ଚାବ୍ରୁବନ୍ ॥ ୧୦୦॥
ସୋଽପି ଗତ୍ୱା ତଥା ତେନ ଯକ୍ଷରୂପେଣ ଶମ୍ଭୁନା ।
ଭୃଶଂ ପ୍ରତିହତୋ ଭୂତ୍ୱା ତଥାଽଗଚ୍ଛତ୍ସୁରାନ୍ପ୍ରତି ॥ ୧୦୧॥
ପୁନରିନ୍ଦ୍ରଃ ସ୍ୱୟଂ ମୋହାଦହନ୍ତାକଞ୍ଚୁକାବୃତଃ ।
ବିଜ୍ଞାତୁଂ ଯକ୍ଷମଗମତ୍ସ ତତ୍ରୈବ ତିରୋଦଧେ ॥ ୧୦୨॥
ଇନ୍ଦ୍ରୋଽତୀବ ବିଷଣ୍ଣସ୍ତୁ ମହାତାପସମନ୍ୱିତଃ ।
ବିଦ୍ୟାରୂପାମୁମାଂ ଦେବୀଂ ଧ୍ୟାତ୍ୱା କାରୁଣିକୋତ୍ତମାମ୍ ॥ ୧୦୩॥
ଲୌକିକୈର୍ୱୈଦିକୈଃ ସ୍ତୋତ୍ରୈସ୍ତୁଷ୍ଟାବ ପରମେଶ୍ୱରୀମ୍ ।
ସା ଶିବା କରୁଣାମୂର୍ତିର୍ଜଗନ୍ମାତା ତ୍ରୟୀମୟୀ ॥ ୧୦୪॥
ଶିବାଭିନ୍ନା ପରାନନ୍ଦା ଶଙ୍କରସ୍ୟାପି ଶଙ୍କରୀ ।
ସ୍ୱେଚ୍ଛୟା ହିମବତ୍ପୁତ୍ରୀ ସ୍ୱଭକ୍ତଜନବତ୍ସଲା ॥ ୧୦୫॥
ମହାଦେବସ୍ୟ ମାହାତ୍ମ୍ୟଂ ଦୁର୍ଜ୍ଞେୟଂ ସର୍ୱଜନ୍ତୁଭିଃ ।
ଇତି ଦର୍ଶୟିତୁଂ ଦେବୀ ତତ୍ରୈବାବିରଭୂତ୍ସ୍ୱୟମ୍ ॥ ୧୦୬॥
ତାମାରାଧ୍ୟ ଶିବାମିନ୍ଦ୍ରଃ ଶୋଭମାନାଂ ତୁ ସର୍ୱତଃ ।
ଉମାଂ ପର୍ୱତରାଜେନ୍ଦ୍ରକନ୍ୟକାମାହ ବଜ୍ରଭୃତ୍ ॥ ୧୦୭॥
କିମେତଦ୍ୟକ୍ଷମତ୍ରୈବ ପ୍ରାଦୁର୍ଭୂତଂ ତିରୋହିତମ୍ ।
ବକ୍ତୁମର୍ହସି ଦେବେଶି ମମ କାରୁଣିକୋତ୍ତମେ ॥ ୧୦୮॥
ଦେବୀ ପରମକାରୁଣ୍ୟାଦ୍ବ୍ରହ୍ମ ମେ ପତିରତ୍ର ତୁ ।
ପ୍ରାଦୁର୍ଭୂତଂ ତିରୋଭୂତମିତ୍ୟାହାଦେଷନାୟିକା ॥ ୧୦୯॥
ଦୁର୍ୱିଜ୍ଞେୟୋ ମହାଦେବୋ ବିଷ୍ଣୋଃ ସାକ୍ଷାଦଜସ୍ୟ ଚ ।
ଅନ୍ୟେଷାମପି ଦେବାନାଂ ତବାପି ମଘବନ୍ଭୃଶମ୍ ॥ ୧୧୦॥
ପ୍ରଦର୍ଶୟିତୁମୀଶାନୋ ଦୁର୍ଜ୍ଞେୟତ୍ୱଂ ସ୍ୱକଂ ପରମ୍ ।
ଆବିର୍ଭୂତୋ ନ ଚାନ୍ୟେନ କାରଣେନ ସୁରାଧିପ ॥ ୧୧୧॥
ସ ଏବ ସର୍ୱଦେବାନାଂ ତବାପି ବିଜୟପ୍ରଦଃ ।
ପରାଜୟକରୋଽନ୍ୟେଷାଂ ତମେବ ଶରଣଂ ବ୍ରଜ ॥ ୧୧୨॥
ଇତ୍ୟୁକ୍ତ୍ୱା ସା ମହାଦେବୀ ଚିଦ୍ରୂପା ସର୍ୱସାକ୍ଷିଣୀ ।
ଭକ୍ତାନାଂ ପାଶହନ୍ତ୍ରୀ ତୁ ତତ୍ରୈବାନ୍ତର୍ହିତାଽଭବତ୍ ॥ ୧୧୩॥
ପୁନର୍ଦେବା ମହାଦେବଂ ମହାକାରୁଣିକୋତ୍ତମମ୍ ।
ଦୁର୍ୱିଜ୍ଞେୟଂ ସୁରଶ୍ରେଷ୍ଠାଃ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରଂ ଭକ୍ତିମୁକ୍ତିଦମ୍ । ଭୁକ୍ତିମୁକ୍ତିଦମ୍?
ବିଦୁଃ ସୁନିଶ୍ଚିତଂ ତ୍ୟକ୍ତ୍ୱା ମାତ୍ସର୍ୟଂ ଭବକାରଣମ୍ ॥ ୧୧୪॥
ପ୍ରସାଦେ ସତି ବିଜ୍ଞାତୁଂ ଶକ୍ୟତେ ପରମେଶ୍ୱରଃ ।
ପ୍ରସାଦେନ ବିନା ନୈବ ଶକ୍ୟତେ ସର୍ୱଜନ୍ତୁଭିଃ ॥ ୧୧୫॥
ପ୍ରସାଦେନ ବିନା ବିଷ୍ଣୁର୍ନ ଜାନାତି ମହେଶ୍ୱରମ୍ ।
ତଥା ଚାହଂ ନ ଜାନାମି ଦେବତାଃ ସକଲା ଅପି ॥ ୧୧୬॥
ପ୍ରସାଦସ୍ୟ ତୁ ସିଦ୍ଧ୍ୟର୍ଥଂ ଖଲୁ ସର୍ୱଂ ସୁରର୍ଷଭାଃ ।
ପ୍ରସାଦେନ ବିନା ଦେବଂ ଯେ ଜାନନ୍ତି ସୁରର୍ଷଭାଃ ॥ ୧୧୭॥
ତେ ଜାନନ୍ତି ବିନା ଘ୍ରାଣଂ ଗନ୍ଧଂ ହସ୍ତେନ କେବଲମ୍ ।
ପ୍ରସାଦୋ ନାମ ରୁଦ୍ରସ୍ୟ କର୍ମସାମ୍ୟେ ତୁ ଦେହିନାମ୍ ॥ ୧୧୮॥
ଦେଶିକାଲୋକନାଜ୍ଜାତୋ ବିଶିଷ୍ଟାତିଶୟଃ ସୁରାଃ ।
ପ୍ରସାଦସ୍ୟ ସ୍ୱରୂପଂ ତୁ ମୟା ନାରାୟଣେନ ଚ ॥ ୧୧୯॥
ରୁଦ୍ରେଣାପି ସୁରା ବକ୍ତୁଂ ନ ଶକ୍ୟଂ କଲ୍ପକୋଟିଭିଃ ।
କେବଲଂ ଲିଙ୍ଗଗମ୍ୟଂ ତୁ ନ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଂ ଶିବସ୍ୟ ଚ ॥ ୧୨୦॥
ଶିବାୟାଶ୍ଚ ହରେଃ ସାକ୍ଷାନ୍ମମ ଚାନ୍ୟସ୍ୟ ଚାସ୍ତିକାଃ ।
ପ୍ରହର୍ଷଃ ସ୍ୱରନେତ୍ରାଙ୍ଗବିକ୍ରିୟା କମ୍ପନଂ ତଥା ॥ ୧୨୧॥
ସ୍ତୋଭଃ ଶରୀରପାତଶ୍ଚ ଭ୍ରମଣଂ ଚୋଦ୍ଗତିସ୍ତଥା ।
ଆକାଶେଽବସ୍ଥିତିର୍ଦେବାଃ ଶରୀରାନ୍ତରସଂସ୍ଥିତିଃ ॥ ୧୨୨॥
ଅଦର୍ଶନଂ ଚ ଦେହସ୍ୟ ପ୍ରକାଶତ୍ୱେନ ଭାସନମ୍ ।
ଅନଧୀତସ୍ୟ ଶାସ୍ତ୍ରସ୍ୟ ସ୍ୱତ ଏବ ପ୍ରକାଶନମ୍ ॥ ୧୨୩॥
ନିଗ୍ରହାନୁଗ୍ରହେ ଶକ୍ତିଃ ପର୍ୱତାଦେଶ୍ଚ ଭେଦନମ୍ ।
ଏବମାଦୀନି ଲିଙ୍ଗାନି ପ୍ରସାଦସ୍ୟ ସୁରର୍ଷଭାଃ ॥ ୧୨୪॥
ତୀବ୍ରାତ୍ତୀବ୍ରତରଃ ଶମ୍ଭୋଃ ପ୍ରସାଦୋ ନ ସମୋ ଭବେତ୍ ।
ଏବଂରୂପଃ ପ୍ରସାଦଶ୍ଚ ଶିବୟା ଚ ଶିବେନ ଚ ॥ ୧୨୫॥
ଜ୍ଞାୟତେ ନ ମୟା ନାନ୍ୟୈର୍ନୈବ ନାରାୟଣେନ ଚ ।
ଅତଃ ସର୍ୱଂ ପରିତ୍ୟଜ୍ୟ ଶିବାଦନ୍ୟତ୍ତୁ ଦୈବତମ୍ ॥ ୧୨୬॥
ତମେବ ଶରଣଂ ଗଚ୍ଛେତ୍ସଦ୍ୟୋ ମୁକ୍ତିଂ ଯଦୀଚ୍ଛତି ।
ବିଷ୍ଣୁଭକ୍ତ୍ୟା ଚ ମଦ୍ଭକ୍ତ୍ୟା ନାସ୍ତି ନାସ୍ତି ପରା ଗତିଃ ॥ ୧୨୭॥
ଶମ୍ଭୁଭକ୍ତ୍ୟୈବ ସର୍ୱେଷାଂ ସତ୍ୟମେବ ମୟୋଦିତମ୍ ।
ଶମ୍ଭୁଭକ୍ତସ୍ୟ ଦେହେଽସ୍ମିନ୍ପ୍ରସାଦୋ ଗମ୍ୟତେ ଯଥା ॥ ୧୨୮॥
ନ ତଥା ବିଷ୍ଣୁଭକ୍ତସ୍ୟ ନ ମଦ୍ଭକ୍ତସ୍ୟ ଦେହିନଃ ।
ତସ୍ମାନ୍ମୁମୁମୁକ୍ଷୁର୍ମାଂ ବିଷ୍ଣୁମପି ତ୍ୟକ୍ତ୍ୱା ମହେଶ୍ୱରମ୍ ॥ ୧୨୯॥
ଆଶ୍ରୟେତ୍ସର୍ୱଭାବେନ ପ୍ରସାଦଂ କୁରୁତେ ହି ସଃ ।
ପ୍ରସାଦେ ସତି ଦେବେଶୋ ଦୁର୍ଜ୍ଞେୟୋଽପି ସୁରର୍ଷଭାଃ ॥ ୧୩୦॥
ଶକ୍ୟତେ ମନୁଜୈର୍ଦ୍ରଷ୍ଟୁଂ ପ୍ରତ୍ୟଗାତ୍ମତୟା ସଦା ।
ପ୍ରସାଦେ ସତି ଦେବେଶୋ ଦୁର୍ଜ୍ଞେୟୋଽପି ସୁରର୍ଷଭାଃ ॥ ୧୩୧॥
ଶକ୍ୟତେ ମନୁଜୈର୍ଦ୍ରଷ୍ଟୁଂ ସଦା ମୂର୍ତ୍ୟାତ୍ମନୈବ ତୁ ।
ପ୍ରସାଦେ ସତି ଦେବେଶୋ ଦୁର୍ଜ୍ଞେୟୋଽପି ସୁରର୍ଷଭାଃ ॥ ୧୩୨॥
ଶକ୍ୟତେ ମନୁଜୈର୍ଦ୍ରଷ୍ଟୁଂ ସଦା ସର୍ୱାତ୍ମରୂପତଃ ।
ସର୍ୱସାକ୍ଷିଣମାତ୍ମାନଂ ବିଦିତ୍ୱା ସକଲଂ ଜଗତ୍ ॥ ୧୩୩॥
ସାକ୍ଷିମାତ୍ରତୟା ନିତ୍ୟଂ ଯଃ ପଶ୍ୟତି ସ ପଶ୍ୟତି ।
ପରମାଦ୍ୱୈତନିଷ୍ଠା ହି ନିଷ୍ଠାକାଷ୍ଠା ସୁଦୁର୍ଲଭା ॥ ୧୩୪॥
ଶିବାଦନ୍ୟତୟା ଭ୍ରାନ୍ତ୍ୟା ଦ୍ୱୈତଂ ବା ବେଦ ଚେତ୍ପଶୁଃ ।
ପରମାଦ୍ୱୈତବିଜ୍ଞାନୀ ସ୍ୱୟଂ ତୁ ପରଦେବତା ॥ ୧୩୫॥
ତସ୍ୟୈବ ପରମା ମୁକ୍ତିର୍ନ ହି ସଂଶୟକାରଣମ୍ ।
ଗୌତମସ୍ୟ ମୁନେଃ ଶାପାଦ୍ଦଧୀଚସ୍ୟ ଚ ଶାପତଃ ॥ ୧୩୬॥
ଜନ୍ମାନ୍ତରକୃତାତ୍ପାପାଦୟମର୍ଥୋ ନ ରୋଚତେ ।
ମହାପାପବତାଂ ନୄଣାଂ ପରମାଦ୍ୱୈତବେଦନେ ॥ ୧୩୭॥
ପ୍ରଦ୍ୱେଷୋ ଜାୟତେ ସାକ୍ଷାଦ୍ୱେଦଜନ୍ୟେ ଶିବେଽପି ଚ ।
ମହାପାବତାଂ ନୄଣାଂ ଶିବଜ୍ଞାନସ୍ୟ ସାଧନେ ॥ ୧୩୮॥
ସର୍ୱାଙ୍ଗୋଦ୍ଧୂଲନେ ତିର୍ୟକ୍ତ୍ରିପୁଣ୍ଡ୍ରସ୍ୟ ଚ ଧାରଣେ ।
ରୁଦ୍ରାକ୍ଷଧାରଣେ ରୁଦ୍ରଲିଙ୍ଗସ୍ୟୈବ ତୁ ପୂଜନେ ॥ ୧୩୯॥
ପ୍ରଦ୍ୱେଷୋ ଜାୟତେ ନିତ୍ୟଂ ଶିବଶବ୍ଦଜପେଽପି ଚ ।
ଅନେକଜନ୍ମସିଦ୍ଧାନାଂ ଶ୍ରୌତସ୍ମାର୍ତାନୁବର୍ତିନାମ୍ ॥ ୧୪୦॥
ପରମାଦ୍ୱୈତବିଜ୍ଞାନଂ ଜାୟତେ ସୁରପୁଙ୍ଗବାଃ ।
ପରମାଦ୍ୱୈତବିଜ୍ଞାନୀ ମୟାଽଽରାଧ୍ୟଃ ସଦୈବ ତୁ ॥ ୧୪୧॥
ନାରାୟଣେନ ରୁଦ୍ରେଣ ତଥା ଦେବୈର୍ୱିଶେଷତଃ ।
ପରମାଦ୍ୱୈତବିଜ୍ଞାନୀ ଯତ୍ର କୁତ୍ର ସ୍ଥିତଃ ସୁରାଃ ॥ ୧୪୨॥
ତତ୍ର ସନ୍ନିହିତା ମୁକ୍ତିର୍ନାତ୍ର କାର୍ୟା ବିଚାରଣା ।
ପରମାଦ୍ୱୈତବିଜ୍ଞାନନିଷ୍ଠସ୍ୟୈବ ମହାତ୍ମନଃ ॥ ୧୪୩॥
ଶୁଶ୍ରୂଷା କ୍ରିୟତେ ଯେନ ତତ୍ପାଦୌ ମମ ମସ୍ତକେ ।
ପରମାଦ୍ୱୈତବିଜ୍ଞାନନିଷ୍ଠସ୍ୟ ପରୟୋଗିନଃ ॥ ୧୪୪॥
ସମଂ ଦେବା ନ ପଶ୍ୟାମି ନ ହରିର୍ନ ମହେଶ୍ୱରଃ ।
ପରମାଦ୍ୱୈତବିଜ୍ଞାନନିଷ୍ଠାୟ ପରୟୋଗିନେ ॥ ୧୪୫॥
ଶରୀରମର୍ଥଂ ପ୍ରାଣାଂଶ୍ଚ ପ୍ରଦଦ୍ୟାଚ୍ଛ୍ରଦ୍ଧୟା ସହ ।
ପରମାଦ୍ୱୈତବିଜ୍ଞାନନିଷ୍ଠସ୍ୟ ପରୟୋଗିନଃ ॥ ୧୪୬॥
ଶୁଶ୍ରୂଷା ଶୁଦ୍ଧବିଦ୍ୟାୟାଃ ସାଧନଂ ହି ନ ସଂଶୟଃ ।
ବେଦବାହ୍ୟେଷୁ ତନ୍ତ୍ରେଷୁ ନରାଣାଂ ବାସନାଽପି ଚ ॥ ୧୪୭॥
କୁତର୍କବାସନା ଲୋକବାସନା ଚ ସୁରର୍ଷଭାଃ ।
ପୁତ୍ରମିତ୍ରକଲତ୍ରାଦୌ ବାସନା ଚାର୍ଥବାସନା ॥ ୧୪୮॥
ଦେହେନ୍ଦ୍ରିୟମନୋବୁଦ୍ଧିପ୍ରାଣାଦାବପି ବାସନା ।
ପାଣ୍ଡିତ୍ୟବାସନା ଭୋଗବାସନା କାନ୍ତିବାସନା ॥ ୧୪୯॥
ପ୍ରଦ୍ୱେଷବାସନା ରୁଦ୍ରବେଦନାରାୟଣାଦିଷୁ ।
ଜ୍ଞାନସାଧନଭୂତେଷୁ ତ୍ରିପୁଣ୍ଡ୍ରୋଦ୍ଧଲନାଦିଷୁ ॥ ୧୫୦॥
ପ୍ରଦ୍ୱେଷବାସନା ପାପବାସନା ସୁରପୁଙ୍ଗବାଃ ।
ପରମାଦ୍ୱୈତବିଜ୍ଞାନଜନ୍ମନଃ ପ୍ରତିବନ୍ଧକମ୍ ॥ ୧୫୧॥
ତସ୍ମାନ୍ମୁମୁକ୍ଷୁଃ ଶ୍ରଦ୍ଧାଲୁର୍ୱାସନାମଖିଲାମିମାମ୍ ।
ବିସୃଜ୍ୟ ପରମାଦ୍ୱୈତଜ୍ଞାନନିଷ୍ଠୋ ଭବେତ୍ସଦା ॥ ୧୫୨॥
ବେଦୋଦିତମହାଦ୍ୱୈତପରିଜ୍ଞାନସ୍ୟ ବୈଭବମ୍ ।
ନ ଶକ୍ୟଂ ବକ୍ତୁମସ୍ମାଭିସ୍ତସ୍ମାଦେବୋପରମ୍ୟତେ ॥ ୧୫୩॥
କଥିତମଖିଲଦୁଃଖଧ୍ୱଂସକଂ ବଃ ସମସ୍ତଂ
ପରମସୁଖଶିବାତ୍ମପ୍ରାପକଂ ସଦ୍ୟ ଏବ ।
ବିଗତସକଲଦୋଷା ବେଦବେଦାନ୍ତନିଷ୍ଠା
ହୃଦୟକୁହରନିଷ୍ଠଂ କର୍ତୁମର୍ହନ୍ତି ଚୈତତ୍ ॥ ୧୫୪॥
ଇତି ବ୍ରହ୍ମଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ
ତଲବକାରୋପନିଷଦ୍ୱ୍ୟାଖ୍ୟାକଥନଂ
ନାମ ଚତୁର୍ଥୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୪॥
॥ ଅଥ ପଞ୍ଚମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥
॥ ଆଦେଶକଥନମ୍ ॥
ବ୍ରହ୍ମୋବାଚ ।
ଅତୀବଗୁହ୍ୟମାଦେଶମନନ୍ତାର୍ଥପ୍ରକାଶକମ୍ ।
ବକ୍ଷ୍ୟେ ଯୁଷ୍ମାକମଦ୍ୟାହଂ ଶୃଣୁତ ଶ୍ରଦ୍ଧୟା ସହ ॥ ୧॥
ଯସ୍ୟ ଶ୍ରବଣମାତ୍ରେଣ ଶ୍ରୁତମେବାଶ୍ରୁତଂ ଭବେତ୍ ।
ଅମତଂ ଚ ମତଂ ଜ୍ଞାତମବିଜ୍ଞାତଂ ଚ ସତ୍ତମାଃ ॥ ୨॥
ଏକେନୈବ ତୁ ପିଣ୍ଡେନ ମୃତ୍ତିକାୟା ଯଥା ସୁରାଃ ।
ବିଜ୍ଞାତଂ ମୃଣ୍ମୟଂ ସର୍ୱଂ ମୃଦଭିନ୍ନତ୍ୱତଃ ସଦା ॥ ୩॥
ଏକେନ ଲୋହମଣିନା ସର୍ୱଂ ଲୋହମୟଂ ଯଥା ।
ବିଜ୍ଞାତଂ ସ୍ୟାଦ୍ୟଥୈକେନ ନଖାନାଂ କୃନ୍ତନେନ ଚ ॥ ୪॥
ସର୍ୱଂ କାର୍ଷ୍ଣାୟସଂ ଜ୍ଞାତଂ ତଦଭିନ୍ନତ୍ୱତଃ ସୁରାଃ ।
କାର୍ୟଂ ତୁ କାରଣାଭିନ୍ନଂ ନ ଭିନ୍ନଂ ନୋଭୟାତ୍ମକମ୍ ॥ ୫॥
ଭିନ୍ନପକ୍ଷେ ତୁ ସଦ୍ୱାଽସତ୍କାର୍ୟଂ ସଦସଦେବ ବା ।
ସଚ୍ଚେତ୍କାରଣସତ୍ତା ବା କାର୍ୟସତ୍ତାଽଥବା ପରା ॥ ୬॥
ଯଦି କାରଣସତ୍ତୈବ କାର୍ୟସତ୍ତା ନ ଚାପରା ।
ତର୍ହି କାରଣସତ୍ତୈକା କଥଂ ସତ୍ତାଭିଦା ଭବେତ୍ ॥ ୭॥
ସତ୍ତୈକାଽପି ଭବେଦ୍ଭିନ୍ନଂ କାରଣାତ୍କାର୍ୟସଞ୍ଜ୍ଞିତମ୍ ।
ଇତି ବାର୍ତା ଚ ବାର୍ତୈବ କାର୍ୟସଞ୍ଜ୍ଞମସତ୍ଖଲୁ ॥ ୮॥
ସତ୍ତାହୀନସ୍ୟ କାର୍ୟସ୍ୟାସତ୍ତ୍ୱମେବ ହି ଯୁଜ୍ୟତେ ।
ପ୍ରାପ୍ତେଽସତ୍ତ୍ୱେ ତୁ କାର୍ୟସ୍ୟ ସତ୍କାର୍ୟୋକ୍ତିର୍ୱୃଥା ଭବେତ୍ ॥ ୯॥
ନୈବ କାରଣସତ୍ତୈବ କାର୍ୟସତ୍ତାଽପରୈବ ଚେତ୍ ।
ତର୍ହି ସା କାର୍ୟସତ୍ତା ତୁ ତୟା କାରଣସତ୍ତୟା ॥ ୧୦॥
ସଦ୍ରୂପେଣୈବ ଭିନ୍ନା ସ୍ୟାଦସଦ୍ରୂପେଣ ବା ଭବେତ୍ ।
ସଦ୍ରୂପେଣେତି ଚେଦେକା ସତ୍ତା ଭିନ୍ନା ନ ସା ଭବେତ୍ ॥ ୧୧॥
ଅସଦ୍ରୂପେଣ ସା ଭିନ୍ନା କାର୍ୟସତ୍ତା ତୟା ଯଦି ।
ତର୍ହି ସା ନୈବ ସତ୍ତା ସ୍ୟାଦସତ୍ତ୍ୱାଦେବ ଶୂନ୍ୟବତ୍ ॥ ୧୨॥
ଯଦ୍ୟସତ୍କାର୍ୟମିଷ୍ୟେତ ନ କାର୍ୟଂ ତର୍ହି ତଦ୍ଭବେତ୍ ।
ବନ୍ଧ୍ୟାପୁତ୍ରୋ ନ କସ୍ୟାପି ବସ୍ତୁନଃ କାର୍ୟମିଷ୍ୟତେ ॥ ୧୩॥
ପ୍ରଧ୍ୱଂସୋଽପି ନ କାର୍ୟଂ ସ୍ୟାତ୍ତସ୍ୟୋତ୍ପତ୍ତେରସମ୍ଭବାତ୍ ।
ନାସ୍ତି କାରକସମ୍ବନ୍ଧଃ ପ୍ରଧ୍ୱଂସସ୍ୟ ସୁରୋତ୍ତମାଃ ।
ଶୂନ୍ୟବନ୍ନିରୁପାଖ୍ୟତ୍ୱାତ୍ତତୋ ନାସ୍ତି ଜନିକ୍ରିୟା ॥ ୧୪॥
ଅସତ୍ତ୍ୱେଽପି ବିଶେଷୋଽସ୍ତି କାର୍ୟସ୍ୟେତି ମତିର୍ୟଦି ॥ ୧୫॥
କୋ ବିଶେଷୋଽସ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧଃ କାରକୈର୍ୟଦି ତନ୍ନ ହି ।
ବିଶେଷେ ସତି ସମ୍ବନ୍ଧଃ ସମ୍ବନ୍ଧୋଽସ୍ୟ ସ ଏବ ହି ॥ ୧୬॥
ଜନିକ୍ରିୟାଶ୍ରୟତ୍ୱଂ ଚେଦ୍ୱିଶେଷୋଽସ୍ୟ ତଦାଽପି ତୁ ।
ପୂର୍ୱୋକ୍ତଦୋଷଃ ସମ୍ପ୍ରାପ୍ତସ୍ତସ୍ୟ ନାସ୍ତି ନିବାରକଃ ॥ ୧୭॥
ସତ୍ତାସମ୍ବନ୍ଧବତ୍ତ୍ୱଂ ଚେଦ୍ୱିଶେଷୋଽସ୍ୟ ନ ତତ୍ପଟୁ ।
ତଦାଽପି ଦୋଷଃ ପୂର୍ୱୋକ୍ତଃ ପ୍ରାପ୍ନୋତ୍ୟେବ ନ ସଂଶୟଃ ॥ ୧୮॥
ଅତୋଽସତୋ ନ କାର୍ୟତ୍ୱଂ ସଦସତ୍ତ୍ୱଂ ନ ସଙ୍ଗତମ୍ ।
ଉକ୍ତଦୋଷଦ୍ୱୟାପତ୍ତେରତଃ କାର୍ୟଂ ତୁ କାରଣାତ୍ ।
ଅଭିନ୍ନମେବ ଭେଦସ୍ୟାସମ୍ଭବାଦେବ ବସ୍ତୁତଃ ॥ ୧୯॥
ଭେଦାଭେଦସମାଖ୍ୟା ତୁ ସୁତରାଂ ନୈବ ସିଧ୍ୟତି ।
କାରଣାତ୍କାର୍ୟଜାତସ୍ୟ ଭେଦାଭାବାଚ୍ଚ ବସ୍ତୁତଃ ॥ ୨୦॥
କାର୍ୟକାରଣଭେଦଶ୍ଚ କାରକବ୍ୟାବୃତିସ୍ତଥା ।
ଉତ୍ପତ୍ତିଶ୍ଚ ବିନାଶଶ୍ଚ ତଥୈବାର୍ଥକ୍ରିୟାଽପି ଚ ॥ ୨୧॥
ନାମରୂପବିଶେଷଶ୍ଚ ସର୍ୱଂ ଭ୍ରାନ୍ତ୍ୟା ପ୍ରସିଧ୍ୟତି ॥ ୨୨॥
ଅତଃ ସର୍ୱୋ ବିକାରଶ୍ଚ ବାଚା କେବଲମାସ୍ତିକାଃ ।
ଅସ୍ତୀତ୍ୟାରଭ୍ୟତେ ନାମଧେୟମାତ୍ରଂ ହି ସତ୍ସଦା ॥ ୨୩॥
ପ୍ରାତୀତିକେନ ରୂପେଣ ବିକାରୋଽସତ୍ୟ ଏବ ହି ।
କାରଣାକାର ଏବାସ୍ୟ ସତ୍ୟଃ ସାକ୍ଷାତ୍ସଦା ସୁରାଃ ॥ ୨୪॥
କାରଣାଭିନ୍ନରୂପେଣ କାର୍ୟଂ କାରଣମେବ ହି ।
ସଦ୍ରୂପେଣ ସଦା ସତ୍ୟଂ ଭେଦେନୋକ୍ତିର୍ମୃଷା ଖଲୁ ॥ ୨୫॥
ଅତଃ କାରଣବିଜ୍ଞାନାତ୍ସର୍ୱବିଜ୍ଞାନମାସ୍ତିକାଃ ।
ସୁତରାମୁପପନ୍ନଂ ହି ନ ସନ୍ଦେହୋଽସ୍ତି କଶ୍ଚନ ॥ ୨୬॥
ତଚ୍ଚ କାରଣମେକଂ ହି ନ ଭିନ୍ନଂ ନୋଭୟାତ୍ମକମ୍ ।
ଭେଦଃ ସର୍ୱତ୍ର ମିଥ୍ୟୈବ ଧର୍ମ୍ୟାଦେରନିରୂପଣାତ୍ ॥ ୨୭॥
ଭେଦେ ଜ୍ଞାତେ ହି ଧର୍ମ୍ୟାଦିବିଭାଗସ୍ୟ ଚ ବେଦନମ୍ ।
ବିଭେଦେନୈବ ଧର୍ମ୍ୟାଦୌ ବିଜ୍ଞାତେ ଭେଦବେଦନମ୍ ॥ ୨୮॥
ଭେଦାନିରୂପଣାଦେବ ଭେଦାଭେଦୋ ନ ସଙ୍ଗତଃ ।
ଅତଶ୍ଚ କାରଣଂ ନିତ୍ୟମେକମେବାଦ୍ୱୟଂ ସୁରାଃ ॥ ୨୯॥
କୁଲାଲାଦେର୍ମୃଦାଦେଶ୍ଚ ଭେଦେ ଦୃଷ୍ଟେଽପି ଭୂତଲେ ।
ଅଚୈତନ୍ୟାନ୍ମୃଦାଦେସ୍ତୁ କୁଲାଲାଦିରପେକ୍ଷ୍ୟତେ ॥ ୩୦॥
ଅତ୍ର କାରଣମଦ୍ୱୈତଂ ଶୁଦ୍ଧଂ ଚୈତନ୍ୟମେବ ହି ।
ତେନ ନାପେକ୍ଷତେ ହ୍ୟନ୍ୟତ୍କାରଣଂ ଚେତନାତ୍ମକମ୍ ॥ ୩୧॥
ସ୍ୱୟଂ ଚେତନମପ୍ୟେତତ୍କାରଣଂ ନ କୁଲାଲବତ୍ ।
ଅପେକ୍ଷତେ ମୃଦା ତୁଲ୍ୟମଚିଦ୍ରୂପଂ ତୁ କାରଣମ୍ ॥ ୩୨॥
ପ୍ରତୀତ୍ୟା କେବଲଂ ଶକ୍ତିରଚିଦ୍ରୂପା ତମୋମୟୀ ।
ସର୍ୱପ୍ରକାରୈର୍ୱିଦ୍ୱଦ୍ଭିରନିରୂପ୍ୟାଽସ୍ତି ଶାଙ୍କରୀ ॥ ୩୩॥
ତୟା ଦୁର୍ଘଟକାରିଣ୍ୟା ତାଦାତ୍ମ୍ୟେନୈବ ସଙ୍ଗତମ୍ ।
କାରଣଂ ସକଲସ୍ରଷ୍ଟୃ ସର୍ୱସଂହର୍ତୃ ଚାସ୍ତିକାଃ ॥ ୩୪॥
ପାଲକଂ ଚ ସଦା ସଚ୍ଚ ଚିଦ୍ରୂପତ୍ୱାତ୍ସୁରୋତ୍ତମାଃ ।
ଚିଦ୍ରୂପସ୍ୟ ତୁ ସତ୍ୟତ୍ୱଂ ଯୁକ୍ତମେବାସ୍ତିକାଃ ସଦା ॥ ୩୫॥
ଅଚିଦ୍ରୂପାହିରଜ୍ଜ୍ୱାଦେର୍ମୃଷାତ୍ୱଂ ସମ୍ମତଂ ଖଲୁ ।
ଅତସ୍ତତ୍କାରଣଂ ଦେବାଃ ସଦେବୈକଂ ଚ ଶାଶ୍ୱତମ୍ ॥ ୩୬॥
ଇଦଂ ସର୍ୱଂ ଜଗତ୍ପୂର୍ୱଂ ସଦେବାଽସୀତ୍ସୁରର୍ଷଭାଃ ।
ଅସଦାସୀଦିତି ଭ୍ରାନ୍ତା ବଦନ୍ତି ସୁରପୁଙ୍ଗବାଃ ॥ ୩୭॥
ଅସନ୍ନ କାରଣଂ ଯୁକ୍ତଂ ବସ୍ତୁତତ୍ତ୍ୱନିରୂପଣେ ।
ବନ୍ଧ୍ୟାପୁତ୍ରୋଽପି ସର୍ୱେଷାଂ କାରଣଂ ସ୍ୟାତ୍ସ୍ୱୟଂ ଖଲୁ ॥ ୩୮॥
ସ୍ୱଶକ୍ତ୍ୟାଽସଚ୍ଚ ସର୍ୱେଷାଂ କାରଣଂ ଭବତୀତି ଚେତ୍ ।
ଶକ୍ତିରପ୍ୟସତୋ ନାସ୍ତି ସତୋ ବୀଜସ୍ୟ ଦର୍ଶନାତ୍ ॥ ୩୯॥
ଅଙ୍କୁରୋତ୍ପାଦିକା ଶକ୍ତିଃ ସଦ୍ରୂପସ୍ୟୈବ ଦୃଶ୍ୟତେ ।
ଖଲୁ ବୀଜସ୍ୟ ସର୍ୱତ୍ର ନାସତସ୍ତଦଦର୍ଶନାତ୍ ॥ ୪୦॥
ସାଽପି ଶକ୍ତିଃ ସତୀ କିଂବାଽସତୀ ସଦସତୀ ତୁ ବା ।
ସତୀ ଚେତ୍ସା ସତୀ ଶକ୍ତିଃ କଥଂ ବନ୍ଧ୍ୟାସୁତାଶ୍ରୟା ।
ଆଶ୍ରୟତ୍ୱଂ ସତୋ ଦୃଷ୍ଟଂ ଖଲୁ ଲୋକେ ନ ଚାସତଃ ॥ ୪୧॥
ସାଽସତୀ ଚେତ୍କଥଂ ଶକ୍ତିଃ କାର୍ୟନିର୍ୱାହିକାଽସତୀ ॥ ୪୨॥
ବନ୍ଧ୍ୟାପୁତ୍ରଃ ସ୍ୱୟଂ ନୈବ କାର୍ୟନିର୍ୱାହକଃ ଖଲୁ ।
ନିର୍ୱାହକତ୍ୱଧର୍ମଶ୍ଚ ସତ ଏବ ହି ଦୃଶ୍ୟତେ ॥ ୪୩॥
ଶକ୍ତିଃ ସଦସତୀ ସା ଚେଦ୍ଦୋଷଦ୍ୱୟସମାଗମଃ ।
ଅତଃ ସ୍ୱଶକ୍ତ୍ୟା ଚାସତ୍ତୁ ସର୍ୱେଷାଂ ନୈବ କାରଣମ୍ ॥ ୪୪॥
ତସ୍ମାତ୍ସୋଽୟମସଦ୍ୱାଦୋ ଜଲ୍ପମାତ୍ରଂ ନ ଯୁକ୍ତିମାନ୍ ।
ଅତଃ ସଦେବ ସର୍ୱେଷାଂ କାରଣଂ ନାସଦାସ୍ତିକାଃ ॥ ୪୫॥
ସୃଷ୍ଟେସ୍ତୁ ପ୍ରାଗିଦଂ ସର୍ୱଂ ସଦେବାଽଽସୀତ୍ତୁ କାରଣମ୍ ।
ତଚ୍ଚ କାରଣମାଦ୍ୟନ୍ତବିନିର୍ମୁକ୍ତଂ ସଦଦ୍ୱୟମ୍ ॥ ୪୬॥
ପୂର୍ୱକଲ୍ପପ୍ରପଞ୍ଚୋତ୍ଥସଂସ୍କାରେଣାନୁରଞ୍ଜିତମ୍ ।
କାଲକର୍ମବିପାକେନ ସତ୍ତ୍ୱବୃତ୍ତିସମାଶ୍ରିତମ୍ ॥ ୪୭॥
ସୃଷ୍ଟ୍ୟର୍ଥମୈକ୍ଷତ ପ୍ରାଜ୍ଞା ବହୁ ସ୍ୟାମିତି ଶକ୍ତିମତ୍ ।
ପୁନସ୍ତତ୍ପୂର୍ୱସଂସ୍କାରାଦାକାଶଂ ବାୟୁମାଦିତଃ ॥ ୪୮॥
ସୃଷ୍ଟ୍ୱା ତେଜସ୍ତତଃ ସୃଷ୍ଟ୍ୱା ପୁନଃ ସୃଷ୍ଟ୍ୱା ତ୍ୱପସ୍ତତଃ ।
ଅନ୍ନଶବ୍ଦୋଦିତାଂ ଦେବାଃ ସସର୍ଜ ପୃଥିବୀଂ ପରାମ୍ ॥ ୪୯॥
ତତ୍ପୁନଃ କାରଣଂ ବ୍ରହ୍ମ ତାନି ଭୂତାନି ପଞ୍ଚ ଚ ।
ଏକୈକଂ ଦ୍ୱିବିଧଂ କୃତ୍ୱା ତେଷାଂ ମଧ୍ୟେ ସୁରୋତ୍ତମାଃ ॥ ୫୦॥
ଅଂଶାନ୍ପଞ୍ଚ ସମାଦାୟ ତେଷାମେକୈକମାସ୍ତିକାଃ ।
କୃତ୍ୱା ଚତୁର୍ଧା ତେଷ୍ୱଂଶାନାଦାୟ ଚତୁରଃ ସୁରାଃ ॥ ୫୧॥
ଯଥାକ୍ରମେଣ ଭୂତାନାଂ ଚତୁରସ୍ତାଂଶ୍ଚ କାରଣମ୍ ।
ଯଥାକ୍ରମେଣ ଭୂତାର୍ଧେନୈକେନୈକଂ କରୋତି ତତ୍ ॥ ୫୨॥
ଏବମଂଶାନ୍ତରାନେତାନାଦାୟ ଚତୁରଃ ସ୍ୱୟମ୍ ।
ଏକଂ ଭୂତାନ୍ତରାର୍ଧେନ କରୋତି କ୍ରମଶଃ ସୁରାଃ ॥ ୫୩॥
ଏବଂ ଭୂତାନି ସର୍ୱାଣି ପଞ୍ଚୀକୃତ୍ୟ ସୁରର୍ଷଭାଃ ।
ଅଣ୍ଡାନି ଭୁବନାନ୍ୟାଶୁ କରୋତି ବ୍ରହ୍ମ କାରଣମ୍ ॥ ୫୪॥
ଅଣ୍ଡଜଂ ଜାରଜଂ ଚୈବ ସ୍ୱେଦଜଂ ଚୋଦ୍ଭିଜଂ ତଥା ।
କରୋତି କାଲପାକେନ ପ୍ରାଣିକର୍ମବଶେନ ଚ ॥ ୫୫॥
ବ୍ରହ୍ମ ସର୍ୱତ୍ର ଚିଦ୍ରୂପେଣୈବାନୁପ୍ରାପ୍ୟ ସାତ୍ତ୍ୱିକାଃ ।
ପୃଥଙ୍ନାମାନି ରୂପାଣି କୁରୁତେ ପୂର୍ୱକଲ୍ପବତ୍ ॥ ୫୬॥
ଇଦଂ ସର୍ୱଂ ଜଗତ୍ସତ୍ୟମିବ ଭାତମପି ସ୍ୱତଃ ।
କାରଣବ୍ୟତିରେକେଣ ନାସ୍ତ୍ୟେବାତ୍ର ନ ସଂଶୟଃ ॥ ୫୭॥
ଯଦ୍ଗ୍ନେ ରୋହିତଂ ରୂପଂ ତଦ୍ରୂପଂ ତେଜସଃ ସଦା ।
ଯଚ୍ଛୁକ୍ଲଂ ତଦପାଂ ରୂପଂ ଯତ୍କୃଷ୍ଣଂ ଭୌମମେବ ତତ୍ ॥ ୫୮॥
ନାସ୍ତି ରୂପାତିରେକେଣ ସଦା ସୋଽଗ୍ନିଃ ସୁରର୍ଷଭାଃ ।
ବାଚାରମ୍ଭଣମାତ୍ରୋ ହି ବିକାରୋ ବହ୍ନିସଞ୍ଜ୍ଞିତଃ ॥ ୫୯॥
ତ୍ରୀଣି ରୂପାଣି ହେ ଦେବା ଏବ ସତ୍ୟଂ ନ ଚାନଲଃ ।
ଯଦ୍ଭାନୋ ରୋହିତଂ ରୂପଂ ତଦ୍ରୂପଂ ତେଜସଃ ସଦା ॥ ୬୦॥
ଯଚ୍ଛୁକ୍ଲଂ ତଦପାଂ ରୂପଂ ଯତ୍କୃଷ୍ଣଂ ଭୌମମେବ ତତ୍ ।
ନାସ୍ତି ରୂପାତିରେକେଣ ସଦାଽଽଦିତ୍ୟୋ ନ ସଂଶୟଃ ॥ ୬୧॥
ଭ୍ରାନ୍ତ୍ୟା କେବଲମାଦିତ୍ୟ ଇତ୍ୟାହୁରବିବେକିନଃ ।
ଏବଂ ଚନ୍ଦ୍ରଶ୍ଚ ବିଜ୍ଞେୟୋ ବିଦ୍ୟୁଚ୍ଚ ସୁରପୁଙ୍ଗବାଃ ॥ ୬୨॥
ଘଟକୁଡ୍ୟାଦୟୋ ଭାବା ଭୂତାନି ଭୁବନାନି ଚ ।
ସର୍ୱଂ ବ୍ରହ୍ମାତିରେକେଣ ନାସ୍ତି ବ୍ରହ୍ମୈବ ସତ୍ସଦା ॥ ୬୩॥
ପୂର୍ୱପୂର୍ୱଭ୍ରମୋତ୍ପନ୍ନବାସନାୟା ବଲେନ ତୁ ।
ଦେହେନ୍ଦ୍ରିୟାଦିସଙ୍ଘାତେଽହମ୍ମତିର୍ଜାୟତେ ଦୃଢମ୍ ॥ ୬୪॥
ଦେହେନ୍ଦ୍ରିୟାଦୟୋ ଭାବା ନାହମର୍ଥା ନିରୂପଣେ ।
ଭୌତିକତ୍ୱାଚ୍ଚ ଭୂତାଂଶୈଃ ସଦୈବାପ୍ୟାୟିତତ୍ୱତଃ ॥ ୬୫॥
ମୃଦମ୍ଭସା ଯଥା ଭିତ୍ତିର୍ନିର୍ମିତା ବୈ ମୃଦମ୍ଭସା ।
ଆପ୍ୟାୟତେ ତଥା ଭୁକ୍ତୈର୍ଭୂତୈର୍ଦେହାଦୟୋଽପି ଚ ॥ ୬୬॥
ଅତୋ ଦେହାଦିସଙ୍ଘାତେଽହମ୍ମମେତ୍ୟାଦିକାଂ ମତିମ୍ ।
ବିସୃଜ୍ୟ ସାକ୍ଷିଚୈତନ୍ୟେ ବିଦ୍ୱାନ୍କୁର୍ୟାଦହମ୍ମତିମ୍ ॥ ୬୭॥
ଦଧ୍ନଃ ସର୍ପିର୍ୟଥା ଜାତଂ ମନ୍ଥନେନ ସୁରର୍ଷଭାଃ ।
ତଥା ବୁଦ୍ଧ୍ୟାଦୟୋ ଭାବା ଭୂତେଭ୍ୟଶ୍ଚୋଦ୍ଭବନ୍ତି ହି ॥ ୬୮॥
ଭୌତିକଂ ଦେହସଙ୍ଘାତଂ ବିସୃଜ୍ୟ ମତିମାନ୍ପୁନଃ ।
ସର୍ୱସାକ୍ଷିଣି ଚିଦ୍ରୂପେ କୁର୍ୟାନ୍ନିତ୍ୟମହମ୍ମତିମ୍ ॥ ୬୯॥
ଅନ୍ନେନାପ୍ୟାୟତେଽଭୁକ୍ତେ ନାଧୀତଂ ତସ୍ୟ ଭାସତେ ।
ତତୋଽପି ବୁଦ୍ଧିରନ୍ନସ୍ୟ କାର୍ୟମେବ ନ ସଂଶୟଃ ॥ ୭୦॥
ଅତୋଽପି ବୁଦ୍ଧିମନ୍ନସ୍ୟ କାର୍ୟଂ ତ୍ୟକ୍ତ୍ୱା ବିବିକ୍ତଧୀଃ ।
ସର୍ୱସାକ୍ଷିଣି ଚିଦ୍ରୂପେ କୁର୍ୟାନ୍ନିତ୍ୟମହମ୍ମତିମ୍ ॥ ୭୧॥
ଦେହେନ୍ଦ୍ରିୟାଦିସଙ୍ଘାତେଽହମ୍ମମେତ୍ୟାଦିକାଂ ମତିମ୍ ।
ତ୍ୟକ୍ତ୍ୱା ସ୍ୱାତ୍ମନି ଚିଦ୍ରୂପେ ଯଦାଽପୀତୋ ଭବତ୍ୟଯମ୍ ॥ ୭୨॥
ତଦା ସ୍ୱପିତି ଦୁଃଖାଦିଦର୍ଶନଂ ଚ ନ ବିଦ୍ୟତେ ।
ସ୍ୱାତ୍ମରୂପସୁଖପ୍ରାପ୍ତିରେବଂ ଦୃଷ୍ଟାଽସ୍ୟ ଦେହିନଃ ॥ ୭୩॥
ଅତୋଽପି ମତିମାନ୍ନିତ୍ୟଂ ତ୍ୟକ୍ତ୍ୱା ଦେହାଦିଗାଂ ଧିୟମ୍ ।
ସର୍ୱସାକ୍ଷିଣି ଚିଦ୍ରୂପେ ସାକ୍ଷାତ୍କୁର୍ୟାଦହମ୍ମତିମ୍ ॥ ୭୪॥
ଯଦିଦଂ ସାକ୍ଷିଣା ବେଦ୍ୟଂ ତତ୍ସର୍ୱଂ ବ୍ରହ୍ମ କେବଲମ୍ ।
ତତ୍ସତ୍ୟଂ ପୂର୍ଣଚୈତନ୍ୟଂ ତତ୍ତ୍ୱମର୍ଥୋ ନ ସଂଶୟଃ ॥ ୭୫॥
ତ୍ୱଂଶବ୍ଦାର୍ଥୋ ଯ ଆଭାତି ସୋଽହଂଶବ୍ଦାର୍ଥ ଏବ ହି ।
ଯୋଽହଂଶବ୍ଦାର୍ଥ ଆଭାତି ସ ତ୍ୱଂଶବ୍ଦାର୍ଥ ଏବ ହି ॥ ୭୬॥
ତ୍ୱମହଂଶବ୍ଦଲକ୍ଷ୍ୟାର୍ଥଃ ସାକ୍ଷାତ୍ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଚିତିଃ ପରା ।
ତଚ୍ଛବ୍ଦସ୍ୟ ଚ ଲକ୍ଷ୍ୟାର୍ଥଃ ସୈବ ନାତ୍ର ବିଚାରଣା ॥ ୭୭॥
ତ୍ୱମହଂଶବ୍ଦବାଚ୍ୟାର୍ଥସ୍ୟୈବ ଦେହାଦିବସ୍ତୁନଃ ।
ନ ତଚ୍ଛବ୍ଦାର୍ଥତାଂ ବକ୍ତି ଶ୍ରୁତିସ୍ତତ୍ତ୍ୱମସୀତି ସା ॥ ୭୮॥
ତଦର୍ଥୈକ୍ୟବିରୁଦ୍ଧାଂଶଂ ତ୍ୟକ୍ତ୍ୱା ବାଚ୍ୟଗତଂ ଶ୍ରୁତିଃ ।
ଅବିରୁଦ୍ଧଚିଦାକାରଂ ଲକ୍ଷୟିତ୍ୱା ବ୍ରବୀତି ହି ॥ ୭୯॥
ତଦର୍ଥେ ଚ ତ୍ୱମର୍ଥୈକ୍ୟବିରୁଦ୍ଧାଂଶଂ ବିନୈବ ତୁ ।
କାରଣତ୍ୱାଦିବାଚ୍ୟସ୍ଥଂ ଲକ୍ଷୟିତ୍ୱା ତୁ କେବଲମ୍ ॥ ୮୦॥
ଚିଦାକାରଂ ପୁନସ୍ତସ୍ୟ ତ୍ୱମର୍ଥୈକ୍ୟଂ ବ୍ରବୀତି ଚ ।
ତତ୍ତ୍ୱଂଶବ୍ଦାର୍ଥଲକ୍ଷ୍ୟସ୍ୟ ଚିନ୍ମାତ୍ରସ୍ୟ ପରାତ୍ମନଃ ॥ ୮୧॥
ଏକତ୍ୱଂ ଯତ୍ସ୍ୱତଃସିଦ୍ଧଂ ସ ହି ବାକ୍ୟାର୍ଥ ଆସ୍ତିକାଃ ।
ଇତୋଽନ୍ୟଥା ଯୋ ବାକ୍ୟାର୍ଥଃ ସୋଽବାକ୍ୟାର୍ଥୋ ନ ସଂଶୟଃ ॥ ୮୨॥
ଏକତ୍ୱପ୍ରମିତିଂ ବାକ୍ୟଂ ନ କରୋତି ସୁରର୍ଷଭାଃ ।
ବ୍ୟାବହାରିକମଜ୍ଞାନଂ ବାଧତେ ବିଦ୍ୟଯୈବ ତୁ ॥ ୮୩॥
ସଦା ପ୍ରମିତମେକତ୍ୱଂ ସ୍ୱତ ଏବ ନ ଚାନ୍ୟତଃ ।
ଅତୋ ନ ପ୍ରମିତିଂ ବାକ୍ୟଂ କୁରୁତେଽଜ୍ଞାନବାଧକମ୍ ॥ ୮୪॥
ବସ୍ତୁତୋ ନାସ୍ତି ଚାଜ୍ଞାନଂ ଚିତ୍ପ୍ରକାଶବିରୋଧତଃ ।
ଅତୋ ବାକ୍ୟଂ ନ ଚାଜ୍ଞାନବାଧକଂ ଚ ନିରୂପଣେ ॥ ୮୫॥
ଏକତ୍ୱଂ ଯତ୍ପୁରା ପ୍ରୋକ୍ତଂ ତତ୍ସ୍ୱୟଂ ସେଦ୍ଧୁମର୍ହତି ।
ନ ପ୍ରମାଣେନ ମାନାନି ତସ୍ମିନ୍କୁଣ୍ଠୀଭବନ୍ତି ହି ॥ ୮୬॥
ବ୍ୟାବହାରିକମଜ୍ଞାନମପି ବ୍ରହ୍ମୈବ ବସ୍ତୁତଃ ।
ଅଜ୍ଞାନମିତି ବାର୍ତାଽପି ତ୍ୱର୍ଥସଦ୍ଭାବ ଏବ ହି ॥ ୮୭॥
ସତ ଏବ ହି ସଦ୍ଭାବୋ ନାସତଃ ସୂକ୍ଷ୍ମଦର୍ଶନେ ।
ସଦସତ୍କୋଟିନିର୍ମୁକ୍ତମିତ୍ୟୁକ୍ତିଶ୍ଚାର୍ଥଭାସନେ ।
ଖଲୁ ନାଭାସତେ ଭାନଂ ବ୍ରହ୍ମ ବସ୍ତ୍ୱେବ କେବଲମ୍ ॥ ୮୮॥
ଭାନସମ୍ବନ୍ଧତୋଽଭାନମିତି ବାର୍ତାଽପ୍ୟସଙ୍ଗତା ॥ ୮୯ ॥
ସମ୍ବନ୍ଧିରୂପସଦ୍ଭାବେ ସତି ସମ୍ବନ୍ଧସମ୍ଭବଃ ।
ସଦ୍ଭାବେ ସତି ସମ୍ବନ୍ଧିରୂପଂ ବ୍ରହ୍ମୈବ କେବଲମ୍ ॥ ୯୦॥
ଅନିରୂପିତରୂପେଣ ସଦ୍ଭାବ ଇତି ଚେନ୍ମତମ୍ ।
ଅନିରୂପିତରୂପସ୍ୟ ରୂପଂ ତୁ ବ୍ରହ୍ମ କେବଲମ୍ ।
ବ୍ରହ୍ମୈବ ରୂପଂ ନୈବାନ୍ୟନ୍ନ ରୂପମପରସ୍ୟ ହି ॥ ୯୧॥
ଅସ୍ତି ଚେଦପରସ୍ୟାପି ରୂପଂ ତର୍ହି ସୁରୋତ୍ତମାଃ ।
ରୂପରୂପେଣ ରୂପଂ ଚ ବ୍ରହ୍ମରୂପଂ ଭବେତ୍ଖଲୁ ॥ ୯୨॥
ବ୍ରହ୍ମରୂପେଣ ନାନ୍ୟସ୍ୟ ରୂପଂ ରୂପାନ୍ତରେଣ ଚେତ୍ ॥ ୯୩॥
ତର୍ହି ରୂପାନ୍ତରଂ ରୂପାଦ୍ଭିନ୍ନଂ ବାଽଭିନ୍ନମେବ ବା ।
ଭିନ୍ନାଭିନ୍ନଂ ନ ବା ଭିନ୍ନଂ ଯଦି ରୂପାଦ୍ୱିଭେଦତଃ ॥ ୯୪॥
ତୁଚ୍ଛବତ୍ତଦରୂପଂ ସ୍ୟାଦଭିନ୍ନଂ ଚେତ୍ତଦେବ ତତ୍ ।
ଉକ୍ତଦୋଷଦ୍ୱୟାପତ୍ତେର୍ଭିନ୍ନାଭିନ୍ନଂ ନ ତଦ୍ଭବେତ୍ ॥ ୯୫॥
ଅତ ଏବ ସୁରଶ୍ରେଷ୍ଠା ଅନିରୂପିତରୂପତଃ ।
ସଦ୍ଭାବ ଇତି ବାର୍ତା ଚ ବାର୍ତୈବ ଖଲୁ କେବଲମ୍ ॥ ୯୬॥
ତସ୍ମାଦଜ୍ଞାନମେବୈତଦ୍ବ୍ରହ୍ମୈବ ସତତୋଦିତମ୍ ।
ଅଜ୍ଞାନମୟମେବେଦଂ ସର୍ୱମିତ୍ୟପି ଭାଷଣମ୍ ।
ନୈବ ଭାଷଣମଜ୍ଞାନାଭାବାଦେବ ଶିବଂ ବିନା ॥ ୯୭॥
ତସ୍ମାଦଜ୍ଞାନମଜ୍ଞାନକାର୍ୟଂ ଚ ସୁରପୁଙ୍ଗବାଃ ॥ ୯୮॥
ଏକଂ ବ୍ରହ୍ମୈବ ନୈବାନ୍ୟଦିତି ମେ ନିଶ୍ଚିତା ମତିଃ ।
ଐତଦାତ୍ମ୍ୟମିଦଂ ସର୍ୱମିତ୍ୟାହ ହି ପରା ଶ୍ରୁତିଃ ॥ ୯୯॥
ସାକ୍ଷାଦର୍ଥସ୍ୱଭାବେନ ଶ୍ରୁତିଃ ସେୟଂ ପ୍ରବର୍ତତେ ।
ଶ୍ରୋତୁଶ୍ଚିତ୍ତାବିପାକେନ ବିଷଣ୍ଣା ବିବଶା ଶ୍ରୁତିଃ ॥ ୧୦୦॥
କ୍ୱଚିତ୍କଦାଚିଦନ୍ୟାର୍ଥଂ ବକ୍ତି ଚ ବ୍ରହ୍ମଣଃ ପୃଥକ୍ ।
ସାଧ୍ୟସାଧନସମ୍ବନ୍ଧକଥନଂ ଫଲଭାଷଣମ୍ ॥ ୧୦୧॥
ଜଗଦ୍ୱୈଚିତ୍ର୍ୟନିର୍ଦେଶୋ ଧର୍ମାଧର୍ମାର୍ଥଭାଷଣମ୍ ।
ବର୍ଣାଶ୍ରମବିଭାଗୋକ୍ତିସ୍ତଦ୍ଧର୍ମୋକ୍ତିସ୍ତଥୈବ ଚ ॥ ୧୦୨॥
ଶୋଭନାଶୋଭନୋକ୍ତିଶ୍ଚ ଭୂତଭୌତିକଭାଷଣମ୍ ।
ଶବ୍ଦାନାଂ ଭେଦନିର୍ଦେଶସ୍ତଥାଽର୍ଥାନାଂ ଚ ଭାଷଣମ୍ ॥ ୧୦୩॥
ଆତ୍ମନୋଽନ୍ୟସ୍ୟ ସର୍ୱସ୍ୟ ସଦ୍ଭାବୋକ୍ତିଃ ସୁରର୍ଷଭାଃ ।
ମିଥ୍ୟାତ୍ୱଭାଷଣଂ ତସ୍ୟ ମାୟାସଦ୍ଭାବଭାଷଣମ୍ ॥ ୧୦୪॥
ମାୟାତ୍ୱୋକ୍ତିଶ୍ଚ ମାୟାୟା ବନ୍ଧ ଇତ୍ୟଭିଭାଷଣମ୍ ।
ଗୁରୁଶିଷ୍ୟକଥୋକ୍ତିଶ୍ଚ ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାଭିଭାଷଣମ୍ ॥ ୧୦୫॥
ଶାସ୍ତ୍ରାଣାମପି ନିର୍ଦେଶସ୍ତର୍କାଣାମପି ଭାଷଣମ୍ ।
ଅନ୍ୟଦ୍ୱିତର୍କଜାଲଂ ଯତ୍ତଦୁକ୍ତିଶ୍ଚ ସମାସତଃ ।
ଅନ୍ୟାର୍ଥେନ ପରଂ ବ୍ରହ୍ମ ଶ୍ରୁତିଃ ସାଧ୍ୱୀ ନ ତତ୍ପରା ॥ ୧୦୬॥
ଚିତ୍ତପାକାନୁଗୁଣ୍ୟେନ ଶ୍ରୋତୄଣାଂ ପରମା ଶ୍ରୁତିଃ ।
ସୋପାନକ୍ରମତୋ ଦେବା ମନ୍ଦଂ ମନ୍ଦଂ ହିତଂ ନୃଣାମ୍ ॥ ୧୦୭॥
ଉପଦିଶ୍ୟ ବିଷଣ୍ଣାଽପି ପୁନଃ ପକ୍ୱାଧିକାରିଣଃ ।
ଐତଦାତ୍ମ୍ୟମିଦଂ ସର୍ୱମିତ୍ୟାହ ପରମାଦ୍ୱୟମ୍ ॥ ୧୦୮॥
ଜଗଜ୍ଜୀବେଶ୍ୱରତ୍ୱାଦିବିଚିତ୍ରବିଭବଂ ବିନା ।
କେବଲଂ ଚିତ୍ସଦାନନ୍ଦବ୍ରହ୍ମାତ୍ମୈକ୍ୟପରା ଶ୍ରୁତିଃ ॥ ୧୦୯॥
ଜଗଜ୍ଜୀବେଶ୍ୱରତ୍ୱାଦି ସର୍ୱଂ ବ୍ରହ୍ମୈବ କେବଲମ୍ ।
ଇତି ସ୍ୱପୂର୍ଣତାଜ୍ଞାନଂ ପରମାଦ୍ୱୈତବେଦନମ୍ ॥ ୧୧୦॥
ଇତୋଽନ୍ୟଦ୍ୟତ୍ପରିଜ୍ଞାନଂ ତଦଜ୍ଞାନଂ ନ ସଂଶୟଃ ।
ବିଚାରେଣାୟମେବାର୍ଥସ୍ତ୍ୱୟମେବାବିଚାରଣେ ॥ ୧୧୧॥
ନ କଦାଚିଦ୍ୱିଶେଷୋଽସ୍ତୀତ୍ୟେତଜ୍ଜ୍ଞାନଂ ସୁଦୁର୍ଲଭମ୍ ॥ ୧୧୨॥
ଯଥା ଯଥା ସ୍ୱଭାବେନ ଯଦ୍ୟଦ୍ଭାତି ସୁରର୍ଷଭାଃ ।
ତଥା ତଥା ଶିବୋ ଭାତି ସ୍ୱୟମେବ ନ ଚାପରଃ ॥ ୧୧୩॥
ଯଥା ଯଥା ପ୍ରଭା ସାକ୍ଷାଚ୍ଛାମ୍ଭବୀ ସା ନ ଚାପରା ।
ଇତି ନିଶ୍ଚୟବିଜ୍ଞାନଂ ପରମାଦ୍ୱୈତବେଦନମ୍ ॥ ୧୧୪॥
ଯଥା ଯଥାଽବଭାସୋଽୟଂ ଶିବ ଏବେତି ପଶ୍ୟତି ।
ତଥା ତଥା ମହାଦେବଂ ଭଜତେଽୟତ୍ନତସ୍ତୁ ସଃ ॥ ୧୧୫॥
ଯଥା ଯଥା ପ୍ରଥା ପୁଂସସ୍ତଦ୍ୱସ୍ତୁଷ୍ୱନବସ୍ଥିତା ।
ତଥା ତଥାଽନୁସନ୍ଧାନଂ ସ୍ୱଭାବେନୈବ ପୂଜନମ୍ ॥ ୧୧୬॥
ଶିବରୂପତୟା ସର୍ୱଂ ଯୋ ବେଦ ସ ହି ତତ୍ତ୍ୱବିତ୍ ।
ଅଶିବଂ ବେଦ ଯତ୍କିଞ୍ଚିତ୍ସ ଏବ ପରିମୋହିତଃ ॥ ୧୧୭॥
ଶିବାଦନ୍ୟତୟା କିଞ୍ଚିଦପି ଯୋ ବେଦ ସୋଽଧମଃ ।
ଶିବସ୍ୟୈବାପଚାରଂ ହି କୁରୁତେ ସ ପଶୁର୍ନରଃ ॥ ୧୧୮॥
ଶିବରୂପତୟା ସର୍ୱଂ ଯସ୍ୟ ଭାତି ସ୍ୱଭାବତଃ ।
ସ୍ୱେଚ୍ଛାଚାରଃ ସମାଚାରସ୍ତସ୍ୟ ଚାର୍ଚା ଚ ଶୂଲିନଃ ॥ ୧୧୯॥
ଯଥା ଯଥା ପ୍ରଭା ଶମ୍ଭୋଃ ପ୍ରଥା ସା ସା ତଦର୍ଚନମ୍ ।
ଇତ୍ୟଯତ୍ନେନ ବିଜ୍ଞାନାତ୍ପୂଜ୍ୟତେ ପରମେଶ୍ୱରଃ ॥ ୧୨୦॥
କ୍ରୀଡୟା ଜଗଦାକାରା ନାନ୍ୟତଶ୍ଚାତ୍ମଦେବତା ।
କ୍ରୀଡୟୈବାତ୍ମନାଽଽତ୍ମାନଂ ଭୁଙ୍କ୍ତେ ସା ତଦ୍ଧି ବେଦନମ୍ ॥ ୧୨୧॥
ଇନ୍ଦ୍ରିୟାକାରଭାସା ସା ବିଷୟାକାରଭାସନମ୍ ।
କ୍ରୀଡୟା ଦେବତା ଭୁଙ୍କ୍ତେ ସ୍ୱତ ଇତ୍ୟର୍ଚନଂ ମତମ୍ ॥ ୧୨୨॥
ପରମାଦ୍ୱୈତବିଜ୍ଞାନମିଦଂ ଭବଭୟାପହମ୍ ।
ଭବପ୍ରସାଦତୋ ଲଭ୍ୟଂ ଭାବନାରହିତଂ ପରମ୍ ॥ ୧୨୩॥
ଯଥା ନକ୍ତନ୍ଦୃଶଃ ସୂର୍ୟପ୍ରକାଶୋ ନାବଭାସତେ ।
ତଥେଦଂ ପରମାଦ୍ୱୈତଂ ମନୁଷ୍ୟାଣାଂ ନ ଭାସତେ ॥ ୧୨୪॥
ପ୍ରସାଦାଦେବ ରୁଦ୍ରସ୍ୟ ଶ୍ରଦ୍ଧୟା ସ୍ୱସ୍ୟ ଧୈର୍ୟତଃ ।
ଦେଶିକାଲୋକନାଚ୍ଚୈବ କର୍ମସାମ୍ୟେ ପ୍ରକାଶତେ ॥ ୧୨୫॥
ବହୁପ୍ରକାରଂ ବହୁଶଃ ଶ୍ରୁତିଃ ସାଧ୍ୱୀ ସନାତନୀ ।
ଏବମେତଂ ମହାୟାସାଦର୍ଥଂ ବଦତି ଦୁଃଖିନାମ୍ ॥ ୧୨୬॥
ଶିବ ଏବାସ୍ତି ନୈବାନ୍ୟଦିତି ଯୋ ନିଶ୍ଚୟଃ ସ୍ଥିରଃ ।
ସଦା ସ ଏବ ସିଦ୍ଧାନ୍ତଃ ପୂର୍ୱପକ୍ଷାସ୍ତଥା ପରେ ॥ ୧୨୭॥
ଅୟମେବ ହି ବେଦାର୍ଥୋ ନାପରଃ ପରମାସ୍ତିକାଃ ।
ଗୃହ୍ଣାମି ପରଶୁଂ ତପ୍ତଂ ସତ୍ୟମେବ ନ ସଂଶୟଃ ॥ ୧୨୮॥
ଅୟମେବ ହି ସତ୍ୟାର୍ଥୋ ନାପରଃ ପରମାସ୍ତିକାଃ ।
ବିଶ୍ୱାସାର୍ଥଂ ଶିବଂ ସ୍ପୃଷ୍ଟ୍ୱା ତ୍ରିର୍ୱଃ ଶପଥୟାମ୍ୟହମ୍ ॥ ୧୨୯॥
ଅୟମେବ ହି ବେଦାର୍ଥୋ ନାପରଃ ପରମାସ୍ତିକାଃ ।
ଅନ୍ୟଥା ଚେତ୍ସୁରାଃ ସତ୍ୟଂ ମୂର୍ଧା ମେଽତ୍ର ପତିଷ୍ୟତି ॥ ୧୩୦॥
ଅୟମେବ ହି ସତ୍ୟାର୍ଥୋ ନାପରଃ ପରମାସ୍ତିକାଃ ।
ଅତ୍ରୈବ ସନ୍ନିଧିଂ ଦେବୋ ବିଶ୍ୱାସାର୍ଥଂ କରିଷ୍ୟତି ॥ ୧୩୧॥
ସୂତ ଉବାଚ –
ଏବମୁକ୍ତ୍ୱା ତୁ ଭଗବାନ୍ବ୍ରହ୍ମା ସର୍ୱହିତେ ରତଃ ।
ପ୍ରଣମ୍ୟ ଦଣ୍ଡବଦ୍ଭୂମୌ ଭକ୍ତ୍ୟା ପରବଶୋଽଭବତ୍ ॥ ୧୩୨॥
ଅସ୍ମିନ୍ନବସରେ ଶ୍ରୀମାଞ୍ଶଙ୍କରଃ ଶଶିଶେଖରଃ ।
ନୀଲକଣ୍ଠୋ ବିରୂପାକ୍ଷଃ ସାମ୍ବଃ ସାକ୍ଷାଦ୍ଘୃଣାନିଧିଃ ॥ ୧୩୩॥
ବ୍ରହ୍ମବିଷ୍ଣୁମହେଶାଦ୍ୟୈରୁପାସ୍ୟୋ ଗୁଣମୂର୍ତିଭିଃ ।
ଆବିର୍ବଭୂବ ସର୍ୱଜ୍ଞସ୍ତତ୍ରୈବ ସୁରସନ୍ନିଧୌ ॥ ୧୩୪॥
ଆସନଂ ବିମଲଂ ଦିବ୍ୟଂ ଶିବାର୍ହଂ ହୈମମଦ୍ଭୁତମ୍ ।
ଆଗତଂ ତତ୍ର ଭଗବାନାସ୍ତେ ତସ୍ମିନ୍ୟଥାସୁଖମ୍ ॥ ୧୩୫॥
ବିଷ୍ଣୁର୍ୱିଶ୍ୱଜଗତ୍କର୍ତା ଶିବସ୍ୟାମିତତେଜସଃ ।
ବୁଦ୍ଧ୍ୱୋଦ୍ୟୋଗଂ ମହାପ୍ରୀତସ୍ତତ୍ର ସନ୍ନିହିତୋଽଭବତ୍ ॥ ୧୩୬॥
ପୁଷ୍ପବୃଷ୍ଟିରଭବତ୍ପୁନଃ ପୁନଃ
ଶବ୍ଦିତଂ ଚ ମୁନିଭିଃ ସନାତନୈଃ ।
ଶୁଦ୍ଧବେଦବଚନୈଃ ସୁଶୋଭନୈ-
ର୍ଭକ୍ତିମଦ୍ଭିରପି ପୂଜନଂ କୃତମ୍ ॥ ୧୩୭॥
ଉଚ୍ଚମନ୍ଦମୃଦୁତୀବ୍ରକାହଲୈଃ
ଶବ୍ଦିତଂ ଚ ପଟହାଦିଭିସ୍ତଥା ।
ତାଲମାନକୁଶଲୈସ୍ତଥା ପରୈ-
ର୍ଭେରିକାଦିକୁଶଲୈଃ ସୁଘୋଷିତମ୍ ॥ ୧୩୮॥
ଅପ୍ସରୋଭିରପି ନର୍ତନଂ କୃତଂ
ଗାୟନୈଶ୍ଚ ସହିତୈର୍ମହତ୍ତରୈଃ ।
ଗୀତମାଶୁ କବିଭିଶ୍ଚ କୀର୍ତିତଂ
ସ୍ଥାନମୀଶଦୃଶିଗୋଚରଂ ଦ୍ୱିଜାଃ ॥ ୧୩୯॥
ବିସ୍ମିତାଶ୍ଚ ମୁନୟଶ୍ଚ କେଚନ
ଶ୍ରଦ୍ଧୟୈବ ଶିରସା ଚ ନର୍ତିତାଃ ।
ମୁଷ୍ଟିୟୁଦ୍ଧମପି କୁର୍ୟୁରାସ୍ତିକାଃ
ଶ୍ରଦ୍ଧୟୈବ ପରୟା ଚ କେଚନ ॥ ୧୪୦॥
ମସ୍ତକେନ ମନୁଜାନତିପ୍ରିୟାନ୍
ପୃଷ୍ଠତଶ୍ଚ ଚରଣେନ ପାଣିନା ।
ଦଣ୍ଡରଜ୍ଜୁଶିବିକାଦିଭିସ୍ତଥା
କେଚିଦଶ୍ୱନିକରୈର୍ୱହନ୍ତି ଚ ॥ ୧୪୧॥
ବନ୍ଧନଂ ଚ ନିଗଡୈଶ୍ଚ ଗର୍ୱିତା
ମୋଚନଂ ଚ ମନୁଜାନତିପ୍ରିୟାନ୍ ।
କୁର୍ୟୁରସ୍ତ୍ରନିକରୈଶ୍ଚ କେଚନ
ଚ୍ଛେଦନଂ ଚ ବିବଶାଶ୍ଚ କେଚନ ॥ ୧୪୨॥
ଅନ୍ୟୋନ୍ୟମାଲିଙ୍ଗନମାଚରନ୍ତି
ପ୍ରିୟେଣ କେଚିନ୍ମୁନୟଶ୍ଚ କେଚିତ୍ ।
ଧାବନ୍ତି ବେଗେନ ପଟଂ ବିସୃଜ୍ୟ
ପ୍ରିୟେଣ ଚାନ୍ୟାନପି ତାଡୟନ୍ତି ॥ ୧୪୩॥
ବିଲୋକ୍ୟ ସର୍ୱଂ ଶିବୟା ଶିବୋଽପି
ପ୍ରହୃଷ୍ଟଚିତ୍ତସ୍ତୁ ନିବାର୍ୟ ସର୍ୱାନ୍ ।
ହରିଂ ବିରଞ୍ଚିଂ ଚ ସୁରାନଶେଷା-
ନତିପ୍ରିୟେଣୈବ ନିରୀକ୍ଷ୍ୟ ବିପ୍ରାଃ ॥ ୧୪୪॥
ଉବାଚ ସତ୍ୟଂ କରୁଣାନିଧାନଃ
ଶ୍ରୁତିପ୍ରମାଣୈକସୁନିଶ୍ଚିତାର୍ଥଃ ।
ହିତାୟ ଲୋକସ୍ୟ ସୁରାସୁରାଦ୍ୟୈଃ
ପ୍ରପୂଜନୀୟଶ୍ଚ ସଦା ମହେଶଃ ॥ ୧୪୫॥
ଈଶ୍ୱର ଉବାଚ :
ଅହଂ ହି ସର୍ୱଂ ନ ଚ କିଞ୍ଚିଦନ୍ୟ-
ନ୍ନିରୂପଣାୟାମନିରୂପଣାୟାମ୍ ।
ଇୟଂ ହି ବେଦସ୍ୟ ପରା ହି ନିଷ୍ଠା
ମମାନୁଭୂତିଶ୍ଚ ନ ସଂଶୟଶ୍ଚ ॥ ୧୪୬॥
ଅହଂ ସଦାଽଧଶ୍ଚ ଯଥାଽହମୂର୍ଧ୍ୱଂ
ତ୍ୱହଂ ପୁରସ୍ତାଦହମେବ ପଶ୍ଚାତ୍ ।
ଅହଂ ଚ ସବ୍ୟେତରମାସ୍ତିକାସ୍ତଥା
ତ୍ୱହଂ ସଦୈବୋତ୍ତରତୋଽନ୍ତରାଲମ୍ ॥ ୧୪୭॥
ପରୋକ୍ଷରୂପେଣ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହଂ
ତଥାଽପରୋକ୍ଷେଣ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ।
ଅନାତ୍ମରୂପେଣ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହଂ
ସଦାତ୍ମରୂପେଣ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ॥ ୧୪୮॥
ଜୈବେନ ରୂପେଣ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍
ତଥେଶରୂପେଣ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ।
ଅଜ୍ଞାନରୂପେଣ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍
ବିଜ୍ଞାନରୂପେଣ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ॥ ୧୪୯॥
ସଂସାରରୂପେଣ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍
କୈବଲ୍ୟରୂପେଣ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ।
ଶିଷ୍ୟାଦିରୂପେଣ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍
ଗୁର୍ୱାଦିରୂପେଣ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ॥ ୧୫୦॥
ବେଦାଦିରୂପେଣ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହଂ
ସ୍ମୃତ୍ୟାଦିରୂପେଣ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ।
ପୁରାଣରୂପେଣ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହଂ
କଲ୍ପାଦିରୂପେଣ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ॥ ୧୫୧॥
ପ୍ରମାତୃରୂପେଣ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହଂ
ପ୍ରମାଣରୂପେଣ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ।
ପ୍ରମେୟରୂପେଣ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହଂ
ମିତିସ୍ୱରୂପେଣ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ॥ ୧୫୨॥
କର୍ତୃସ୍ୱରୂପେଣ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହଂ
କ୍ରିୟାସ୍ୱରୂପେଣ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ।
ତଦ୍ଧେତୁରୂପେଣ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହଂ
ଫଲସ୍ୱରୂପେଣ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ॥ ୧୫୩॥
ଭୋକ୍ତୃସ୍ୱରୂପେଣ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହଂ
ଭୋଗସ୍ୱରୂପେଣ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ।
ତଦ୍ଧେତୁସ୍ୱରୂପେଣ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହଂ
ଭୋଗ୍ୟସ୍ୱରୂପେଣ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ॥ ୧୫୪॥
ପୁଣ୍ୟସ୍ୱରୂପେଣ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହଂ
ପାପସ୍ୱରୂପେଣ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ।
ସୁଖସ୍ୱରୂପେଣ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହଂ
ଦୁଃଖସ୍ୱରୂପେଣ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ॥ ୧୫୫॥
ରୁଦ୍ରପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହଂ
ବିଷ୍ଣୁପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ।
ବ୍ରହ୍ମପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହଂ
ଦେବପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ॥ ୧୫୬॥
ମର୍ତ୍ୟପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହଂ
ତିର୍ୟକ୍ପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହଂ
କୃମିପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହଂ
କୀଟପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ॥ ୧୫୭॥
ବୃକ୍ଷପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହଂ
ଗୁଲ୍ମପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ।
ଲତାପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହଂ
ତୃଣପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ॥ ୧୫୮॥
କଲାପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହଂ
ଘଟପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ।
ପଟପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହଂ
କୁଡ୍ୟାଦିଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ॥ ୧୫୯॥
ଅନ୍ନପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହଂ
ପାନପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ।
ବନପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହଂ
ଗିରିପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ॥ ୧୬୦॥
ନଦୀପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହଂ
ନଦପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ।
ସମୁଦ୍ରପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହଂ
ତଟପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ॥ ୧୬୧॥
ତଡାଗଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହଂ
ଅଭ୍ରପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ।
ନକ୍ଷତ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହଂ
ଗ୍ରହପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ॥ ୧୬୨॥
ମେଘପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହଂ
ବିଦ୍ୟୁତ୍ପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ।
ଯକ୍ଷପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହଂ
ରକ୍ଷଃପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ॥ ୧୬୩॥
ଗନ୍ଧର୍ୱଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହଂ
ସିଦ୍ଧପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ।
ଅଣ୍ଡପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହଂ
ଲୋକପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ॥ ୧୬୪॥
ଦେଶପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହଂ
ଗ୍ରାମପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ।
ଗୃହପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହଂ
ମଠପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ॥ ୧୬୫॥
କଟପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହଂ
ପ୍ରାକାରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ।
ପୁରପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହଂ
ପୁରୀପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ॥ ୧୬୬॥
ବ୍ୟୋମାଦିଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହଂ
ଶବ୍ଦାଦିଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ।
ଶରୀରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହଂ
ପ୍ରାଣପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ॥ ୧୬୭॥
ଶ୍ରୋତ୍ରାଦିଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହଂ
ପଦାଦିଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ।
ମନଃପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହଂ
ବୁଦ୍ଧିପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ॥ ୧୬୮॥
ଅହମ୍ପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହଂ
ଚିତ୍ତପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ।
ସଙ୍ଘାତଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହଂ
ଜନ୍ମାଦିଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ॥ ୧୬୯॥
ଜାଗ୍ରତ୍ପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହଂ
ସ୍ୱପ୍ନପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ।
ସୁଷୁପ୍ତିଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହଂ
ତୁରୀୟଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ॥ ୧୭୦॥
ଦୃଶ୍ୟପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହଂ
ଦ୍ରଷ୍ଟୃପ୍ରଭେଦେନ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ।
ସାକ୍ଷିସ୍ୱରୂପେଣ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହଂ
ସର୍ୱସ୍ୱରୂପେଣ ସୁସଂସ୍ଥିତୋଽହମ୍ ॥ ୧୭୧॥
ଅସ୍ତିନାସ୍ତିବଚନେନ ଭାଷିତଂ
ଭାତିଶବ୍ଦପରିଭାଷିତଂ ତଥା ।
ଭାନହୀନପରିଭାଷିତଂ ଚ ମେ
ରୂପମେବ ହି ନ ସଂଶୟଃ କ୍ୱଚିତ୍ ॥ ୧୭୨॥
ଶବ୍ଦଗୋଚରତୟା ସ୍ଥିତଂ ସଦା
ଶବ୍ଦଗୋଚରବିହୀନରୂପତଃ ।
ଯତ୍ସ୍ଥିତଂ ତଦହମେବ ସନ୍ତତଂ
ପ୍ରତ୍ୟଯେଽପି ଗତିରେବମେବ ହି ॥ ୧୭୩॥
ନିତ୍ୟଶୁଦ୍ଧପରିବୁଦ୍ଧମୁକ୍ତତାଂ
ଯସ୍ୟ ନିତ୍ୟମିତି ବକ୍ତି ବାକ୍ ଶ୍ରୁତେଃ ।
ତସ୍ୟ ସତ୍ୟସୁଖବୋଧପୂର୍ଣତା
ତଥ୍ୟମେବ ମମ ନାସ୍ତି ସଂଶୟଃ ॥ ୧୭୪॥
ଯତ୍ସ୍ୱରୂପମହମାତ୍ମନା ତଥା
ଯତ୍ସ୍ୱରୂପମିଦମାତ୍ମନୈବ ତୁ ।
ଭାତି ତତ୍ତୁ ମମ ଚିଦ୍ୱପୁଃ ସଦା
ଭାତି ନାନ୍ୟଦିତି ନିଶ୍ଚୟୋ ମମ ॥ ୧୭୫॥
ଅହଂ ସମସ୍ତଂ ମମ ରୂପତଃ ପୃଥଙ୍
ନ କିଞ୍ଚିଦସ୍ତୀତି ସୁନିଶ୍ଚୟଃ କୃତଃ ।
ମୟା ତୁ ବେଦାନ୍ତବଚୋଭିରଞ୍ଜସା
ପିତାମହେନାପି ଚ ସତ୍ୟମୀରିତମ୍ ॥ ୧୭୬॥
ଅତ୍ର ସଂଶୟମତିର୍ୱିନଶ୍ୟତି
ଭ୍ରଷ୍ଟ ଏବ ପରମାର୍ଥଦର୍ଶନାତ୍ ।
ଅତ୍ର ନିଶ୍ଚୟମତିସ୍ତୁ ମୁଚ୍ୟତେ
କଷ୍ଟରୂପଭବପାଶବନ୍ଧନାତ୍ ॥ ୧୭୭॥
ସୂତ ଉବାଚ ।
ଏବମୁକ୍ତ୍ୱା ମହାଦେବଃ ସାମ୍ବଃ ସଂସାରମୋଚକଃ ।
ସମାଲିଙ୍ଗ୍ୟ ମହାବିଷ୍ଣୁଂ ବ୍ରହ୍ମାଣମପି ସାଦରମ୍ ॥ ୧୭୮॥
ବିଲୋକ୍ୟ ଦେବାନଖିଲାନ୍ୱିଶୁଦ୍ଧେନୈବ ଚେତସା ।
ଭଦ୍ରମସ୍ତୁ ସୁରଶ୍ରେଷ୍ଠା ଯୁଷ୍ମାକମିତି ଚାବ୍ରବୀତ୍ ॥ ୧୭୯॥
ଦେବାଶ୍ଚ ଦେବଦେବେଶଂ ପ୍ରସନ୍ନଂ କରୁଣାନିଧିମ୍ ।
ପୂଜୟାମାସୁରାହ୍ଲାଦାତ୍ପତ୍ରପୁଷ୍ପଫଲାଦିଭିଃ ॥ ୧୮୦॥
ବିଷ୍ଣୁର୍ୱିଶ୍ୱଜଗତ୍କର୍ତା ବିଶ୍ୱେଶାଙ୍ଘ୍ରିସରୋରୁହମ୍ ।
ସ୍ୱମୂର୍ଧ୍ନି ଭକ୍ତ୍ୟା ନିକ୍ଷିପ୍ୟ ପୁନଃ ପରବଶୋଽଭବତ୍ ॥ ୧୮୧॥
ପିତାମହୋଽପି ସର୍ୱାତ୍ମା ଶିବପାଦାମ୍ବୁଜଦ୍ୱୟମ୍ ।
ସ୍ୱମୂର୍ଧ୍ନି ଭକ୍ତ୍ୟା ନିକ୍ଷିପ୍ୟ ପୁନଃ ପରବଶୋଽଭବତ୍ ॥ ୧୮୨॥
ଦେବଦେବୋ ମହାଦେବଃ ସାମ୍ବଃ ସଂସାରମୋଚକଃ ।
ନନର୍ତ ପରମଂ ଭାବମୈଶ୍ୱରଂ ସମ୍ପ୍ରଦର୍ଶୟନ୍ ॥ ୧୮୩॥
କରତାଲଂ ମହାଦେବୀ କରୁଣାସାଗରା ପରା ।
ଚକାର ପରମପ୍ରୀତ୍ୟା ସମାଲୋକ୍ୟ ମହେଶ୍ୱରମ୍ ॥ ୧୮୪॥
ବିଷ୍ଣୁର୍ବ୍ରହ୍ମା ସୁରାଃ ସର୍ୱେ ତତ୍ର ସନ୍ନିହିତା ଜନାଃ ।
ସର୍ୱେ ସନ୍ତୋଷତସ୍ତତ୍ର ନୃତ୍ୟନ୍ତି ସ୍ମ ଯଥାବଲମ୍ ॥ ୧୮୫॥
ଦେବଦେବୋ ମହାଦେବୋ ମହାନନ୍ଦୋଦଧିର୍ଦ୍ୱିଜାଃ ।
ବିଲୋକ୍ୟ ସର୍ୱାନ୍ସୁପ୍ରୀତସ୍ତତ୍ରୈବାନ୍ତର୍ହିତୋଽଭବତ୍ ॥ ୧୮୬॥
ବିଷ୍ଣୁର୍ବ୍ରହ୍ମାଣମାଲିଙ୍ଗ୍ୟ ବିଲୋକ୍ୟ ସକଲାନ୍ସୁରାନ୍ ।
ପ୍ରସନ୍ନଃ ପଦ୍ମୟା ସାର୍ଧଂ ବୈକୁଣ୍ଠମଗମତ୍ପ୍ରଭୁଃ ॥ ୧୮୭॥
ବ୍ରହ୍ମାଽପି ବିସ୍ମୟାପନ୍ନୋ ବିଲୋକ୍ୟ ସକଲାନ୍ସୁରାନ୍ ।
ଅବଶଃ ସନ୍ପୁନଶ୍ଚାହ ଶ୍ରଦ୍ଧୟୈବ ତୁ କେବଲମ୍ ॥ ୧୮୮॥
ବ୍ରହ୍ମୋବାଚ ।
ବିଦ୍ୟାଃ ସର୍ୱା ନୃଣାଂ ସାକ୍ଷାତ୍ସଂସାରସ୍ୟ ପ୍ରବର୍ତିକାଃ ।
ଆତ୍ମବିଦ୍ୟା ତୁ ସଂସାରତମସଃ ପ୍ରତିଘାତିନୀ ॥ ୧୮୯॥
ଆତ୍ମବିଦ୍ୟାବିହୀନସ୍ୟ ଶୋକସାଗର ଏବ ହି ।
ମୁକ୍ତିରେବାତ୍ମନିଷ୍ଠସ୍ୟ ନାସ୍ତି ସଂଶୟକାରଣମ୍ ॥ ୧୯୦॥
ଯତ୍ରାନ୍ୟତ୍ପଶ୍ୟତି ପ୍ରାଣୀ ଶୃଣୋତ୍ୟନ୍ୟତ୍ତଥୈବ ଚ ।
ଅନ୍ୟଜ୍ଜାନାତି ଚାଲ୍ପଂ ତଦ୍ୟଦଲ୍ପଂ ମର୍ତ୍ୟମେବ ତତ୍ ॥ ୧୯୧॥
ଯତ୍ର ପଶ୍ୟତି ନାନ୍ୟଚ୍ଚ ନ ଶୃଣୋତ୍ୟନ୍ୟଦାସ୍ତିକାଃ ।
ଅନ୍ୟଚ୍ଚ ନ ବିଜାନାତି ସ ଭୂମା ସୁରପୁଙ୍ଗବାଃ ॥ ୧୯୨॥
ଯୋ ବୈ ଭୂମା ସୁଖଂ ତଦ୍ଧି ତଦ୍ଧି କୈବଲ୍ୟମୁତ୍ତମମ୍ ।
ନାଲ୍ପେ ଚାସ୍ତି ସୁଖଂ ତସ୍ମାନ୍ମହାଦ୍ୱୈତପରୋ ଭବେତ୍ ॥ ୧୯୩॥
ମହାଦ୍ୱୈତପରସ୍ୟାସ୍ୟ ନ ନାଶୋ ଜନ୍ମ ନୈବ ଚ ।
ନୈବ ଗତ୍ୟାଗତୀ ନାନ୍ୟଦ୍ବନ୍ଧନଂ ନ ବିମୋଚନମ୍ ॥ ୧୯୪॥
ଅତ୍ରୈବ ଲୀୟତେ ସମ୍ୟକ୍ସର୍ୱମାତ୍ମତୟା ସ୍ୱତଃ ।
ଘୃତକାଠିନ୍ୟବତ୍ସ୍ୱପ୍ନପ୍ରପଞ୍ଚପ୍ରତିଭାସବତ୍ ॥ ୧୯୫॥
ସର୍ୱମେତଦତିଶୋଭନଂ ପରଂ କେବଲଂ କରୁଣୟୈବ ଭାଷିତମ୍ ।
ଦେବଦେବଚରଣପ୍ରସାଦତୋ ନେତରଦ୍ଧି କଥନୀୟମସ୍ତି ବଃ ॥ ୧୯୬॥
ଇତି ବ୍ରହ୍ମଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ
ଆଦେଶକଥନଂ ନାମ ପଞ୍ଚମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୫॥
॥ ଅଥ ଷଷ୍ଠୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥
॥ ଦହରୋପାସନବିବରଣମ୍ ॥
ବ୍ରହ୍ମୋବାଚ ।
ଅସ୍ମିନ୍ବ୍ରହ୍ମପୁରେ ବେଶ୍ମ ଦହରଂ ଯଦିଦଂ ସୁରାଃ ।
ପୁଣ୍ଡରୀକଂ ତୁ ତନ୍ମଧ୍ୟ ଆକାଶୋ ଦହରୋଽସ୍ତି ତୁ ॥ ୧॥
ସ ଶିବଃ ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦଃ ସୋଽନ୍ୱେଷ୍ଟବ୍ୟୋ ମୁମୁକ୍ଷିଭିଃ ।
ସ ବିଜିଜ୍ଞାସିତବ୍ୟଶ୍ଚ ବିନା ସଙ୍କୋଚମାସ୍ତିକାଃ ॥ ୨॥
ସ୍ୱାଭିବ୍ୟଞ୍ଜକସଙ୍କୋଚତ୍ସଙ୍କୋଚପ୍ରତିଭାଽଽତ୍ମନଃ ।
ନ ସ୍ୱରୂପେଣ ଚିଦ୍ରୂପଂ ସର୍ୱବ୍ୟାପି ସଦା ଖଲୁ ॥ ୩॥
ଜ୍ଞାତରୂପେଣ ଚାଜ୍ଞାତସ୍ୱରୂପେଣ ଚ ସାକ୍ଷିଣଃ ।
ସର୍ୱଂ ଭାତି ତଦାଭାତି ତତସ୍ତଦ୍ୱ୍ୟାପି ସର୍ୱଦା ॥ ୪॥
ସ୍ୱୟଂ ସେଦ୍ଧୁମଶକ୍ୟଂ ହି ଜଡାତ୍ମକମିଦଂ ଜଗତ୍ ।
ଚିତ୍ସମ୍ବନ୍ଧବଲେନୈବ ଖଲୁ ଭାତି ନ ଚାନ୍ୟଥା ॥ ୫॥
ଅତୋଽବଭାସ୍ୟଂ ସକଲଂ ବ୍ୟାପ୍ୟ ତଦ୍ଭାସକଃ ଶିବଃ ।
ସ୍ୱତୋ ବ୍ୟାପୀ ନ ଚାବ୍ୟାପୀ ସଙ୍କୋଚଶ୍ଚାନ୍ୟସଙ୍ଗମାତ୍ ॥ ୬॥
ଯାବାନ୍ୱା ଅୟମାକାଶସ୍ତାବାନାକାଶ ଆନ୍ତରଃ ।
ଦ୍ୟାବାପୃଥ୍ୱୀ ଉଭେ ଅସ୍ମିନ୍ନନ୍ତରେବ ସମାହିତେ ॥ ୭॥
ଉଭାବଗ୍ନିଶ୍ଚ ବାୟୁଶ୍ଚ ସୂର୍ୟାଚନ୍ଦ୍ରମସାବୁଭୌ ।
ନକ୍ଷତ୍ରାଣି ଚ ବିଦ୍ୟୁଚ୍ଚ ଯଚ୍ଚାସ୍ତିତ୍ୱେନ ଭାସତେ ॥ ୮॥
ଯଚ୍ଚ ନାସ୍ତିତୟା ଭାତି ସର୍ୱଂ ତସ୍ମିନ୍ସମାହିତମ୍ ।
ଅତଃ ସର୍ୱାଶ୍ରୟଃ ଶମ୍ଭୁଃ ସର୍ୱବ୍ୟାପୀ ସ୍ୱଭାବତଃ ॥ ୯॥
ଏଷ ଆତ୍ମା ପରୋ ବ୍ୟାପୀ ପାପ୍ମଭିଃ ସକଲୈଃ ସଦା ।
ଅସୌ ଚା(ନା)ପହତଃ ସାକ୍ଷୀ ବିମୃତ୍ୟୁର୍ୱିଜରଃ ସୁରାଃ ॥ ୧୦॥
ବିଶୋକୋ ବିଜିଘତ୍ସୋଽପିପାସଃ ସତ୍ୟାଦିଲକ୍ଷଣଃ ।
ସତ୍ୟକାମସ୍ତଥା ସତ୍ୟସଙ୍କଲ୍ପଶ୍ଚ ସୁରର୍ଷଭାଃ ॥ ୧୧॥
ଯଥା କର୍ମଜିତା ଲୋକାଃ କ୍ଷୀୟନ୍ତେ ଭୁବି ସତ୍ତମାଃ ।
ତଥା ପୁଣ୍ୟଜିତା ଲୋକାଃ କ୍ଷୀୟନ୍ତେ ହି ପରତ୍ର ଚ ॥ ୧୨॥
ଯେଽବିଦିତ୍ୱା ପରାତ୍ମାନଂ ବ୍ରଜନ୍ତି ସକଲାଃ କ୍ରିୟାଃ ।
ତେଷାଂ ସର୍ୱେଷୁ ଲୋକେଷୁ କାମଚାରୋ ନ ବିଦ୍ୟତେ ॥ ୧୩॥
ଯେ ବିଦିତ୍ୱା ପରାତ୍ମାନଂ ବ୍ରଜନ୍ତୀବ କ୍ରିୟାଃ ସ୍ଥିତାଃ ।
ତେଷାଂ ସର୍ୱେଷୁ ଲୋକେଷୁ କାମଚାରସ୍ତୁ ବିଦ୍ୟତେ ॥ ୧୪॥
ଯଥା ହିରଣ୍ୟଂ ନିହିତଂ କ୍ଷେତ୍ରଜ୍ଞାନବିବର୍ଜିତାଃ ।
ଉପର୍ୟୁପରି ଗଚ୍ଛନ୍ତ୍ୟୋ ନ ବିନ୍ଦେୟୁଃ ପ୍ରଜା ଇମାଃ ॥ ୧୫॥
ତଥା ସୁଷୁପ୍ତୌ ଗଚ୍ଛନ୍ତୋ ବ୍ରହ୍ମଲୋକଂ ସ୍ୱୟମ୍ପ୍ରଭମ୍ ।
ନ ବିନ୍ଦନ୍ତି ମହାମୋହାଦହୋ ମୋହସ୍ୟ ବୈଭବମ୍ ॥ ୧୬॥
ଅୟଂ ହୃଦି ସ୍ଥିତଃ ସାକ୍ଷୀ ସର୍ୱେଷାମବିଶେଷତଃ ।
ତେନାୟଂ ହୃଦୟଂ ପ୍ରୋକ୍ତଂ ଶିବଃ ସଂସାରମୋଚକଃ ॥ ୧୭॥
ଯ ଏବଂ ବେଦ ସ ସ୍ୱର୍ଗଂ ଲୋକମେତି ନ ସଂଶୟଃ ।
ଅସ୍ମାଚ୍ଛରୀରାଦୁତ୍ଥାୟ ସୁଷୁପ୍ତୌ ଯଃ ସୁରର୍ଷଭାଃ ॥ ୧୮॥
ପରଂ ଜ୍ୟୋତିଃସ୍ୱରୂପଂ ତଂ ଶିବଂ ସମ୍ପଦ୍ୟତେ ସୁରାଃ ।
ଅଭିନିଷ୍ପଦ୍ୟତେ ସ୍ୱେନ ରୂପେଣୈବ ସ୍ୱଭାବତଃ ॥ ୧୯॥
ଏଷ ଆତ୍ମା ନ ଚୈବାନ୍ୟଃ ସତ୍ୟମେବ ମୟୋଦିତମ୍ ।
ଏତଦେବାମୃତଂ ସାକ୍ଷାଦଭୟଂ ବ୍ରହ୍ମ ହେ ସୁରାଃ ॥ ୨୦॥
ଯ ଆତ୍ମା ଦହରାକାଶଃ ସ ସେତୁର୍ୱିଧୃତିଃ ସୁରାଃ ।
ଅସମ୍ଭେଦାୟ ଲୋକାନାମେଷାମେତଂ ମହେଶ୍ୱରମ୍ ॥ ୨୧॥
ଅହୋରାତ୍ରେ ନ ତରତୋ ନ ମୃତ୍ୟୁର୍ନ ଜରାଽପି ଚ ।
ନ ଶୋକୋ ନୈବ ସୁକୃତଂ ନ ଦୁଷ୍କୃତମପୀଶ୍ୱରାଃ ॥ ୨୨॥
ଅତଃ ସର୍ୱେ ନିବର୍ତନ୍ତେ ପାପ୍ମାନଃ ସୁରପୁଙ୍ଗବାଃ ।
ଏଷୋଽପହତପାପ୍ମା ହି ବ୍ରହ୍ମଲୋକଃ ସ୍ୱୟମ୍ପ୍ରଭଃ ॥ ୨୩॥
ତସ୍ମାଦ୍ୱୈ ସେତୁମେତଂ ତୁ ତୀର୍ତ୍ୱାଽନ୍ଧଃ ସନ୍ସୁରର୍ଷଭାଃ ।
ଭବତ୍ୟନନ୍ଧୋ ବିଦ୍ଧଃ ସନ୍ନବିଦ୍ଧସ୍ତଦ୍ୱଦେବ ତୁ ॥ ୨୪॥
ଯ ଏଷୋ ଦହରାକାଶ ଇତ୍ୟୁକ୍ତଃ ପରମେଶ୍ୱରଃ ।
ସ ଦେହାଦିବିଶେଷେଭ୍ୟଃ ପୃଥଗ୍ଭୂତଃ ସନାତନଃ ॥ ୨୫॥
ଜାଗ୍ରତ୍ସ୍ୱପ୍ନସୁଷୁପ୍ତାଖ୍ୟାଽବସ୍ଥା ଯା ଭାତି ଦେହିନାମ୍ ।
ତସ୍ୟା ଅପି ମହାଦେବଃ ସାକ୍ଷୀ ଭିନ୍ନଃ ସ୍ୱୟମ୍ପ୍ରଭଃ ॥ ୨୬॥
ତସ୍ମିନ୍ନଧ୍ୟସ୍ତରୂପେଣ ସା ବିଭାତି ନ ଭାତି ଚ ॥ ୨୭॥
ସ୍ୱଦୃଶ୍ୟେନ ଶରୀରେଣ ସଶରୀରସ୍ୟ ସର୍ୱଦା ।
ପ୍ରିୟାପ୍ରିୟାଭ୍ୟାଂ ସମ୍ବନ୍ଧୋ ଭବତ୍ୟେବ ନ ସଂଶୟଃ ॥ ୨୮॥
ଅଶରୀରଂ ବାବ ସନ୍ତଂ ବିଦ୍ୟଯା ନ ପ୍ରିୟାପ୍ରିୟେ ।
ସ୍ପୃଶତଃ ସତ୍ୟମେବୋକ୍ତଂ ନାତ୍ର ସନ୍ଦେହକାରଣମ୍ ॥ ୨୯॥
ଯ ଏଷ ଦହରାକାଶଃ ସ ଏବ ସୁରପୁଙ୍ଗବାଃ ।
ନାମରୂପସ୍ୟ ନିର୍ମାତା ତଦେବ ବ୍ରହ୍ମ ଶାଶ୍ୱତମ୍ ॥ ୩୦॥
ଅମୃତଂ ଚ ତଦେବୈତତ୍ସ ଆତ୍ମା ସର୍ୱଦେହିନାମ୍ ।
ତତୋ ନାନ୍ୟତ୍ପରଂ କିଞ୍ଚିନ୍ନାପରଂ ଚାସ୍ତି କିଞ୍ଚନ ॥ ୩୧॥
ସ ଏବ ସର୍ୱରୂପେଣ ବିଭାତି ନ ବିଭାତି ଚ ।
ଅହୋ ରୁଦ୍ରସ୍ୟ ଦେବସ୍ୟ ପୂର୍ଣତା କୋ ନୁ ବେଦ ତାମ୍ ॥ ୩୨॥
ଯଥା ମୃତ୍ସ୍ୱବିକାରେଷୁ ତତ୍ତଦ୍ରୂପେଣ ସଂସ୍ଥିତା ।
ତଥା ସର୍ୱତ୍ର ତତ୍ସାକ୍ଷୀ ତତ୍ତଦ୍ରୂପେଣ ସଂସ୍ଥିତଃ ॥ ୩୩॥
ଯଥା ବାରିବିକାରେଷୁ ଜଲଂ ତତ୍ତତ୍ସ୍ୱରୂପତଃ ।
ତଥା ସର୍ୱତ୍ର ତତ୍ସାକ୍ଷୀ ତତ୍ତଦ୍ରୂପେଣ ସଂସ୍ଥିତଃ ॥ ୩୪॥
ଯଥାଽଗ୍ନିଃ ସ୍ୱବିକାରେଷୁ ତତ୍ତଦ୍ରୂପେଣ ସଂସ୍ଥିତଃ ।
ତଥା ସର୍ୱତ୍ର ତତ୍ସାକ୍ଷୀ ତତ୍ତଦ୍ରୂପେଣ ସଂସ୍ଥିତଃ ॥ ୩୫॥
ଯଥା ବା ସ୍ୱବିକାରେଷୁ ବାୟୁସ୍ତତ୍ତତ୍ସ୍ୱରୂପତଃ ।
ତଥା ସର୍ୱତ୍ର ତତ୍ସାକ୍ଷୀ ତତ୍ତଦ୍ରୂପେଣ ସଂସ୍ଥିତଃ ॥ ୩୬॥
ଯଥା ବା ସର୍ୱଗଂ ବ୍ୟୋମ ସ୍ୱାକାରାଣୈବ ସଂସ୍ଥିତମ୍ ।
ତଥା ସର୍ୱାତ୍ମକଃ ସାକ୍ଷୀ ସାକ୍ଷିରୂପେଣ ସଂସ୍ଥିତଃ ॥ ୩୭॥
ଘଟାକାଶାଦିଭେଦେନ ବିଭିନ୍ନୋଽପ୍ୟବିଭାଗବାନ୍ ।
ଆକାଶସ୍ତଦ୍ୱଦୀଶାନୋ ବିଭିନ୍ନୋଽପ୍ୟବିଭାଗବାନ୍ ॥ ୩୮॥
ମହାଦେବୋଽବିଭାଗେନ ବିଭାଗେନ ଚ ଭାସତେ ।
ଅନ୍ୟଥା ଚେନ୍ମହାଦେବୋ ମହାଦେବଃ କଥଂ ଭବେତ୍ ॥ ୩୯॥
ମହାଦେବୋ ମହାଦେବ ଏବ ନୈବାମହାନୟମ୍ ।
ତଥା ସତି ମହାଦେବ ଏବ ସର୍ୱଂ ନ ଚାପରମ୍ ॥ ୪୦॥
ଯେନ କେନାପି ରୂପେଣ ଯଦ୍ୟଦ୍ଭାତି ନ ଭାତି ଚ ।
ତେନ ତେନୈବ ରୂପେଣ ଶିବ ଏବାବଭାସତେ ॥ ୪୧॥
ଯଥାଭାତେନ ରୂପେଣ ଶିବ ଏବେତି ଯା ମତିଃ ।
ସା ଶିବା ପରମା ସଂବିନ୍ନାପରା ନ ହି ସଂଶୟଃ ॥ ୪୨॥
ଅହମିତି ଶିବସତ୍ୟଚିଦ୍ଘନଃ
ସ୍ଫୁରତି ସଦା ପୃଥଗସ୍ତି ନୈବ ବସ୍ତୁ ।
ଇଦମିତି ବପୁଷା ଚ ତେନ ବନ୍ଧନଂ
ନ ହି ମନୁଜସ୍ୟ ବିମୋଚନଂ ଚ କିଞ୍ଚିତ୍ ॥ ୪୩॥
ଶିବ ଇତି ସକଲଂ ଯଦା ବିଭାସତେ
ନ ଚ ମରଣଂ ଜନନଂ ତଦାଽସ୍ତି କିଞ୍ଚିତ୍ ।
ଇତି ହୃଦୟେ ବଚନଂ ମଦୀୟମେତ-
ନ୍ନିଶିତମତିଃ ସତତଂ ନିଧାୟ ତିଷ୍ଠେତ୍ ॥ ୪୪॥
ପରମଶିବଃ ପରମେଶ୍ୱରଃ ପ୍ରସନ୍ନୋ
ଯଦି ବିମଲା ପରମାନୁଭୂତିରେଷା ।
ନ ହି ସକଲୈର୍ୱିମଲୈରୁପାୟବୃନ୍ଦୈ-
ର୍ନ ଚ ହରିଣା ନ ମୟା ନ ଚାପରେଣ ॥ ୪୫॥
ପରମଶିବଃ ପରମେଶ୍ୱରଃ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରୋ
ଯଦି କୁରୁତେ ମନୁଜସ୍ୟ ବେଦନଂ ହି ତତ୍ ।
ପରମପଦଂ ବିମଲଂ ପ୍ରୟାତି ମର୍ତ୍ୟୋ
ଯଦି କୁରୁତେ ନ ଶିବଃ ପ୍ରୟାତି ବନ୍ଧମ୍ ॥ ୪୬॥
ଦିନକରକିରଣୈର୍ହି ଶାର୍ୱରଂ ତମୋ
ନିବିଡତରଂ ଝଟିତି ପ୍ରଣାଶମେତି ।
ଘନତରଭବକାରଣାନ୍ତରଂ ତମଃ
ଶିବଦିନକୃତ୍ପ୍ରଭୟା ନ ଚାପରେଣ ॥ ୪୭॥
ହରିରହମପ୍ୟପରେ ସୁରାସୁରାଦ୍ୟାଃ
ପରମଶିବପ୍ରଭୟା ତିରସ୍କୃତାଶ୍ଚ ।
ରବିକିରଣୈରଖିଲାନ୍ୟହାନି ଯଦ୍ୱତ୍
ପରମଶିବଃ ସ୍ୱତ ଏବ ବୋଧକାରୀ ॥ ୪୮॥
ଶିବଚରଣସ୍ମରଣେନ ପୂଜୟା ଚ
ସ୍ୱକତମସଃ ପରିମୁଚ୍ୟତେ ହି ଜନ୍ତୁଃ ।
ନ ହି ମରଣପ୍ରଭବପ୍ରଣାଶହେତୁଃ
ଶିବଚରଣସ୍ମରଣାଦୃତେଽସ୍ତି କିଞ୍ଚିତ୍ ॥ ୪୯॥
ପରମଶିବଃ ଖଲୁ ନଃ ସମସ୍ତହେତୁଃ
ପରମଶିବଃ ଖଲୁ ନଃ ସମସ୍ତମେତତ୍ ।
ପରମଶିବଃ ଖଲୁ ନଃ ସ୍ବରୂପଭୂତଃ
ପରମଶିବଃ ଖଲୁ ନଃ ପ୍ରମାଣଭୂତଃ ॥ ୫୦॥
ପରମଶିବଃ ସକଲାଗମାଦିନିଷ୍ଠଃ
ପରମଶିବଃ ପରମାନୁଭୂତିଗମ୍ୟଃ ।
ପରମଶିବଃ ପରମାନୁଭୂତିରୂପଃ
ପରମଶିବଃ ପରମାନୁଭୂତିଦଶ୍ଚ ॥ ୫୧॥
ପରମଶିବସମୁଦ୍ରେଽହଂ ହରିଃ ସର୍ୱଦେବା
ମନୁଜପଶୁମୃଗାଦ୍ୟାଃ ଶୀକରା ଏବ ସତ୍ୟମ୍ ।
ବିମଲମତିଭିରେବଂ ବେଦବେଦାନ୍ତନିଷ୍ଠୈ-
ର୍ହୃଦୟକୁହରନିଷ୍ଠଂ ବେଦିତୁଂ ଶକ୍ୟତେ ହି ॥ ୫୨॥
ମାୟାବଲେନୈବ ହରିଂ ଶିବେନ
ସମାନମାହୁଃ ପୁରୁଷାଧମାଶ୍ଚ ।
ମୋହେନ କେଚିନ୍ମମ ସାମ୍ୟମାହୁ-
ର୍ମାୟା ତୁ ଶୈବୀ ଖଲୁ ଦୁସ୍ତରେୟମ୍ ॥ ୫୩॥
ଖଦ୍ୟୋତୋ ଯଦି ଚଣ୍ଡଭାନୁସଦୃଶସ୍ତୁଲ୍ୟୋ ହରିଃ ଶମ୍ଭୁନା
କିମ୍ପାକୋ ଯଦି ଚନ୍ଦନେନ ସଦୃଶସ୍ତୁଲ୍ୟୋଽହମୀଶେନ ଚ ।
ଅଜ୍ଞାନଂ ଯଦି ବେଦନେନ ସଦୃଶଂ ଦେବେନ ତୁଲ୍ୟା ଜନାଃ
କିଂ ବକ୍ଷ୍ୟେ ସୁରପୁଙ୍ଗବା ଅହମହୋ ମୋହସ୍ୟ ଦୁଶ୍ଚେଷ୍ଟିତମ୍ ॥ ୫୪॥
ଅତଃ ଶିବେନୈବ ସମସ୍ତମେତ-
ଦ୍ଭବତ୍ୟନନ୍ତେନ ନ ଚାପରେଣ ।
ଶିବସ୍ୱଭାବେନ ଶିବଃ ସମସ୍ତଂ
ଶିବପ୍ରଭାବେନ ଜଗଦ୍ୱିଚିତ୍ରମ୍ ॥ ୫୫॥
ତତ୍ତ୍ୱଦୃକ୍ସକଲମଦ୍ୱୟଂ ସଦା
ପଶ୍ୟତି ସ୍ମ ପରିମୋହିତଃ ପୁମାନ୍ ।
କଷ୍ଟଶିଷ୍ଟଘଟକୁଡ୍ୟରୂପତଃ
କଷ୍ଟମେବ ଖଲୁ ତସ୍ୟ ବେଦନମ୍ ॥ ୫୬॥
ଇଦଂ ଜଗଦିତି ସ୍ୱତଃ ସକଲଜନ୍ତୋଃ ପ୍ରତୀତିର୍ଦୃଢା
ପରଂ ଜଗଦିତି ସ୍ଫୁରତ୍ୟମଲବୋଧସ୍ୱଭାବେନ ଚ ।
ଇଦଂ ହି ପରିବେଦନଂ ବିମଲଚିତ୍ତସ୍ୟ ପୁଂସଃ ସଦା
ଭବଂ ତରତି ମାନବଃ ପରମବୋଧେନ ଚୈତେନ ହି ॥ ୫୭॥
ଛନ୍ଦୋଗଶ୍ରୁତିମସ୍ତକେ ବିନିହିତଂ ବିଜ୍ଞାନମେତନ୍ମୟା
ଜନ୍ତୂନାମବିବେକିନାମତିତରାମଜ୍ଞାନବିଧ୍ୱସ୍ତୟେ ।
କାରୁଣ୍ୟାଦମରାଧିପା ଅତିଶୁଭବ୍ରହ୍ମାମୃତାବାପ୍ତୟେ
ଦେବାନାମଧିପାଧିପସ୍ୟ ବଚନାଦୁକ୍ତଂ ମହେଶସ୍ୟ ଚ ॥ ୫୮॥
ଇତି ବ୍ରହ୍ମଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ ଦହରୋପାସନବିବରଣଂ
ନାମ ଷଷ୍ଠୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୬॥
॥ ଅଥ ସପ୍ତମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥
॥ ବସ୍ତୁସ୍ୱରୂପବିଚାରଃ ॥
ବ୍ରହ୍ମୋବାଚ ।
ଅସ୍ତି ତତ୍ତ୍ୱଂ ପରଂ ସାକ୍ଷାଦକ୍ଷରଂ କ୍ଷରବସ୍ତୁନାମ୍ ।
ଅଧିଷ୍ଠାନମନୌପମ୍ୟମବାଙ୍ମନସଗୋଚରମ୍ ॥ ୧॥
ତସ୍ମିନ୍ସୁବିଦିତେ ସର୍ୱଂ ବିଜ୍ଞାତଂ ସ୍ୟାଦିଦଂ ସୁରାଃ ।
ତଦାତ୍ମକତ୍ୱାତ୍ସର୍ୱସ୍ୟ ନାସ୍ତ୍ୟେବ ହି ଭିଦା ସ୍ୱତଃ ॥ ୨॥
ଦ୍ୱେ ବିଦ୍ୟେ ବେଦିତବ୍ୟେ ହି ପରା ଚୈବାପରାପି ଚ ।
ତତ୍ରାପରା ତୁ ବିଦ୍ୟୈଷା ଋଗ୍ୱେଦୋ ଯଜୁରେବ ଚ ॥ ୩॥
ସାମବେଦସ୍ତଥାଽଥର୍ୱବେଦଃ ଶିକ୍ଷା ସୁରର୍ଷଭାଃ ।
କଲ୍ପୋ ବ୍ୟାକରଣଂ ଚୈବ ନିରୁକ୍ତଂ ଛନ୍ଦ ଏବ ଚ ।
ଜ୍ୟୋତିଷଂ ଚ ତଥାଽନାତ୍ମବିଷୟା ଅପି ବୁଦ୍ଧୟଃ ॥ ୪॥
ଅଥୈଷା ପରବିଦ୍ୟା ସା ଯୟା ତତ୍ପରମକ୍ଷରମ୍ ।
ଗମ୍ୟତେ ସୁଦୃଢଂ ପ୍ରାଜ୍ଞୈଃ ସାକ୍ଷାଚ୍ଛମ୍ଭୋଃ ପ୍ରସାଦିଭିଃ ॥ ୫॥
ଯତ୍ତଦଦ୍ରେଶ୍ୟମଗ୍ରାହ୍ୟମଗୋତ୍ରଂ ରୂପବର୍ଜିତମ୍ ।
ଅଚକ୍ଷୁଃ ଶ୍ରୋତ୍ରମତ୍ୟର୍ଥଂ ତଦପାଣିପଦଂ ସଦା ॥ ୬॥
ନିତ୍ୟଂ ବିଭୁଂ ସର୍ୱଗତଂ ସୁସୂକ୍ଷ୍ମଂ ଚ ତଦବ୍ୟଯମ୍ ।
ଯଦ୍ଭୂତୟୋନିଂ ଧୀମନ୍ତଃ ପରିପଶ୍ୟନ୍ତି ଚାତ୍ମନା ॥ ୭॥
ଯଥୋର୍ଣନାଭିଃ ସୃଜତେ ଗୃହ୍ଣତେ ଚ ସୁରର୍ଷଭାଃ ।
ଯଥା ପୃଥ୍ୱ୍ୟାମୋଷଧୟଃ ସମ୍ଭବନ୍ତି ଯଥା ସତଃ ॥ ୮॥
ପୁରୁଷାତ୍କେଶଲୋମାନି ତଥା ଚୈବାକ୍ଷରାତ୍ସୁରାଃ ।
ବିଶ୍ୱଂ ସମ୍ଭବତୀହୈବ ତତ୍ସର୍ୱଂ ସ୍ୱପନୋପମମ୍ ॥ ୯॥
ତପସା ଚୀୟତେ ବ୍ରହ୍ମ ତଦନ୍ନମଭିଜାୟତେ ।
ଅନ୍ନାତ୍ପ୍ରାଣୋ ମନଃ ସତ୍ୟଂ ଲୋକାଃ କର୍ମସୁ ଚାମୃତମ୍ ॥ ୧୦॥
ଯଃ ସର୍ୱଜ୍ଞଃ ସର୍ୱବିଦ୍ୟୋ ଯସ୍ୟ ଜ୍ଞାନମୟଂ ତପଃ ॥ ୧୧॥
ତସ୍ମାଦେତତ୍ସୁରା ବ୍ରହ୍ମ ନାମରୂପାନ୍ନପୂର୍ୱକମ୍ ।
ଜାୟତେ ସତ୍ୟବତ୍ସ୍ୱପ୍ନପ୍ରପଞ୍ଚୋପମମେବ ତତ୍ ॥ ୧୨॥
ତଦେତଦକ୍ଷରଂ ସତ୍ୟଂ ତଦ୍ୱିଜ୍ଞାୟ ବିମୁଚ୍ୟତେ ।
କର୍ମଣା ନାସ୍ତି ତତ୍ପ୍ରାପ୍ତିଃ ସଂସାରସ୍ୟ ବିନାଶନମ୍ ।
ପ୍ଲବା ହ୍ୟେତେ ସୁରା ଯଜ୍ଞା ଅଦୃଢାଶ୍ଚ ନ ସଂଶୟଃ ॥ ୧୩॥
ଏଭିରେବ ପରଂ ଶ୍ରେୟ ଇତି ଜାନନ୍ତି ଯେ ଜନାଃ ।
ତେ ମୂଢା ଅନିଶଂ ମୃତ୍ୟୁଂ ଜରାଂ ଚୈବାପିୟନ୍ତି ହି ॥ ୧୪॥
କର୍ମନିଷ୍ଠାଃ ସ୍ୱୟଂ ଧୀରା ମର୍ତ୍ୟାଃ ପଣ୍ଡିତମାନିନଃ ॥ ୧୫॥
ମୂଢା ଏବ ନ ବିଦ୍ୱାଂସସ୍ତେଷାଂ ନାସ୍ତି ପରା ଗତିଃ ।
ଅନ୍ଧେନୈବ ଯଥା ଚାନ୍ଧା ନୀୟମାନାଃ ସୁଦାରୁଣେ ॥ ୧୬॥
ଅନ୍ଧକୂପେ ପତନ୍ତ୍ୟେବ ତଥା କର୍ମରତା ଜନାଃ ।
କର୍ମନିଷ୍ଠା ସ୍ୱୟଂ ସର୍ୱେ କୃତାର୍ଥା ଇତି ମୋହିତାଃ ॥ ୧୭॥
ଅଭିମନ୍ୟନ୍ତି ତେ କର୍ମକ୍ଷୟେ ବଶ୍ୟଂ ପତନ୍ତି ହି ।
ବିନା ନାସ୍ତି ପରଂ ଜ୍ଞାନଂ ତେଷାଂ କୈବଲ୍ୟମୁତ୍ତମମ୍ ॥ ୧୮॥
ଇଷ୍ଟାପୂର୍ତଂ ମନ୍ୟମାନା ବରିଷ୍ଠମିତି ଯେ ଜନାଃ ।
ତେ ମୂଢାଃ ପରମଂ ଶ୍ରେୟୋ ନୈବ ଯାନ୍ତି ନ ସଂଶୟଃ ॥ ୧୯॥
ଅନେକଜନ୍ମସଂସିଦ୍ଧଃ ଶ୍ରୌତସ୍ମାର୍ତପରାୟଣଃ ।
ଅନିତ୍ୟମିତି ବିଜ୍ଞାୟ ଜଗଦ୍ୱୈରାଗ୍ୟମାପ୍ନୁୟାତ୍ ॥ ୨୦॥
ଜ୍ଞାନାଦେବ ହି ସଂସାରବିନାଶୋ ନୈବ କର୍ମଣା ।
ଇତି ଜ୍ଞାତ୍ୱା ଶିବଜ୍ଞାନସିଦ୍ଧ୍ୟର୍ଥଂ ପୁନରାସ୍ତିକାଃ ॥ ୨୧॥
ଶ୍ରୋତ୍ରିୟଂ ବ୍ରହ୍ମନିଷ୍ଠଂ ଚ ଗୁରୁଂ ଗଚ୍ଛେତ୍ପ୍ରିୟେଣ ଚ ।
ଗୁରୁସ୍ତସ୍ମୈ ପରାଂ ବିଦ୍ୟାଂ ଦଦ୍ୟାଚ୍ଚ ସୁରପୁଙ୍ଗବାଃ ॥ ୨୨॥
ବିସ୍ଫୁଲିଙ୍ଗା ଯଥା ଚାଗ୍ନେଃ ସୁଦୀପ୍ତାତ୍ପ୍ରଭବନ୍ତି ଚ ।
ଅପିୟନ୍ତି ତଥା ଭାବା ଅକ୍ଷରେ ଶିବସଞ୍ଜ୍ଞକେ ॥ ୨୩॥
ଦିବ୍ୟୋ ହ୍ୟମୂର୍ତଃ ପୁରୁଷଃ ସବାହ୍ୟାଭ୍ୟନ୍ତରୋ ହ୍ୟଜଃ ।
ଅପ୍ରାଣୋ ହ୍ୟମନାଃ ଶୁଭ୍ରୋ ମାୟାୟା ଜୀବତଃ ପରଃ ॥ ୨୪॥
ଏତସ୍ମାଜ୍ଜାୟତେ ପ୍ରାଣୋ ମନଃ ସର୍ୱେନ୍ଦ୍ରିୟାଣି ଚ ।
ଖଂ ବାୟୁର୍ଜ୍ୟୋତିରାପଶ୍ଚ ଭୂମିର୍ୱିଶ୍ୱସ୍ୟ ଧାରିଣୀ ॥ ୨୫॥
ଅଗ୍ନିର୍ମୂର୍ଧା ଚକ୍ଷୁଷୀ ଚନ୍ଦ୍ରସୂର୍ୟୌ
ଦିଶଃ ଶ୍ରୋତ୍ରେ ବାଗ୍ୱିବୃତାଶ୍ଚ ବେଦାଃ ।
ବାୟୁଃ ପ୍ରାଣୋ ହୃଦୟଂ ବିଶ୍ୱମସ୍ୟ
ପଦ୍ଭ୍ୟାଂ ଭୂମିଃ ଶଙ୍କରୋଽୟଂ ହି ସତ୍ୟଃ ॥ ୨୬॥
ତସ୍ମାଦଗ୍ନିଃ ସମିଧୋ ଯସ୍ୟ ସୂର୍ୟଃ
ସୋମାଦ୍ୱୃଷ୍ଟିଶ୍ଚୌଷଧୟଃ ପୃଥିବ୍ୟାମ୍ ।
ପୁମାନ୍ ରେତଃ ସିଞ୍ଚତି ଯୋଷିତାୟାଂ
ବହ୍ୱୀଃ ପ୍ରଜା ବହୁଧା ସମ୍ପ୍ରସୂତାଃ ॥ ୨୭॥
ତସ୍ମାଦୃଚଃ ସାମ ଯଜୂଂଷି ଦୀକ୍ଷା
ଯଜ୍ଞାଶ୍ଚ ସର୍ୱେ କ୍ରତବୋ ଦକ୍ଷିଣାଶ୍ଚ ।
ସଂବତ୍ସରୋ ଯଜମାନଶ୍ଚ ଲୋକଃ
ସୋମୋ ଯତ୍ର ପବତେ ଯତ୍ର ସୂର୍ୟଃ ॥ ୨୮॥
ତସ୍ମାଦ୍ଦେବା ବହୁଧା ସମ୍ପ୍ରସୂତାଃ
ସାଧ୍ୟା ମର୍ତ୍ୟାଃ ପଶବଃ ପକ୍ଷିଣଶ୍ଚ ।
ପ୍ରାଣାପାନୌ ବ୍ରୀହିୟବୌ ତପଶ୍ଚ
ଶ୍ରଦ୍ଧା ସତ୍ୟଂ ବ୍ରହ୍ମଚର୍ୟଂ ବିଧିଶ୍ଚ ॥ ୨୯॥
ତସ୍ମାତ୍ପ୍ରାଣା ଅର୍ଚିଷଃ ସପ୍ତ ହୋମାଃ
ସୁରଶ୍ରେଷ୍ଠାଃ ସମିଧଃ ସପ୍ତ ଚୈବ ।
ଲୋକାଃ ସର୍ୱେ ଚୋଦ୍ଭବନ୍ତ୍ୟାଶୁ ପୂର୍ୱଂ
ଯଥା ତଦ୍ୱତ୍ସ୍ୱପ୍ନତୁଲ୍ୟଂ ତଥାଽପି ॥ ୩୦॥
ଅତଃ ସମୁଦ୍ରା ଗିରୟଶ୍ଚ ନଦ୍ୟ-
ସ୍ତଥା ସର୍ୱା ଓଷଧୟୋ ରସାଶ୍ଚ ।
ସର୍ୱସ୍ୟାତ୍ମା ସର୍ୱସାକ୍ଷୀ ପରାତ୍ମା
ନିତ୍ୟାନନ୍ଦୋଽୟଂ ପୁରାଣଃ ସୁପୂର୍ଣଃ ॥ ୩୧॥
ଇଦଂ ସକଲମାସ୍ତିକାଃ ପୁରୁଷ ଏବ ନୈବାପରଂ
ନ କିଞ୍ଚିଦପରଂ ତତଃ ସକଲମସ୍ତି ସତ୍ୟଂ ହି ତତ୍ ।
ଇଦଂ ହି ମମ ବେଦନଂ ମୁନିଗଣସ୍ୟ ଶମ୍ଭୋର୍ହରେ-
ର୍ନ କଶ୍ଚିଦପି ସଂଶୟଃ ଶ୍ରୁତିମତସ୍ୟ ଯୁକ୍ତଃ ଖଲୁ ॥ ୩୨॥
ଅହୋ ବିଷୟମାୟଯା ମରଣପୂର୍ୱଦୁଃଖୋଦଧୌ
ପତନ୍ତି ମନୁଜା ଅମୀ ପରଶିବସ୍ୟ ବିଦ୍ୟାଂ ବିନା ।
ତରନ୍ତି ଜନନାର୍ଣବଂ ପରଶିବସ୍ୟ ବିଦ୍ୟାବଲା-
ଦିଦଂ ତୁ ଶିବବେଦନଂ ଶିବପଦସ୍ୟ ଦେବାବଲାତ୍ ॥ ୩୩॥
ଗୁହାୟାଂ ନିହିତଂ ସାକ୍ଷାଦକ୍ଷରଂ ବେଦ ଚେନ୍ନରଃ ।
ଛିତ୍ତ୍ୱାଽବିଦ୍ୟାମହାଗ୍ରନ୍ଥିଂ ଶିବଂ ଗଚ୍ଛେତ୍ସନାତନମ୍ ॥ ୩୪॥
ତଦେତଦକ୍ଷରଂ ବ୍ରହ୍ମ ସ ପ୍ରାଣସ୍ତଦୁ ବାଙ୍ମନଃ ।
ତଦେତଦମୃତଂ ସତ୍ୟଂ ତଦ୍ୱେଦ୍ଧବ୍ୟଂ ମନୀଷିଭିଃ ॥ ୩୫॥
ଧନୁସ୍ତାରଂ ଶରୋ ହ୍ୟାତ୍ମା ବ୍ରହ୍ମ ତଲ୍ଲକ୍ଷ୍ୟମୁଚ୍ୟତେ ।
ଅପ୍ରମତ୍ତେନ ବେଦ୍ଧବ୍ୟଂ ଶରବତ୍ତନ୍ମୟୋ ଭବେତ୍ ॥ ୩୬॥
ଲକ୍ଷ୍ୟଂ ସର୍ୱଗତଂ ଚୈବ ଶରୋଽୟଂ ସର୍ୱତୋମୁଖଃ ।
ବେଦ୍ଧା ସର୍ୱଗତଶ୍ଚୈବ ବିଦ୍ଧଂ ଲକ୍ଷ୍ୟଂ ନ ସଂଶୟଃ ॥ ୩୭॥
ଆତ୍ମାନମରଣିଂ କୃତ୍ୱା ପ୍ରଣବଂ ଚୋତ୍ତରାରଣିମ୍ ।
ଧ୍ୟାନନିର୍ମଥନାଭ୍ୟାସାଦ୍ଦେବ ପଶ୍ୟେନ୍ନିଗୂଢବତ୍ ॥ ୩୮॥
ଦ୍ୟୌରନ୍ତରିକ୍ଷଂ ଭୂମିଶ୍ଚ ମନଃ ପ୍ରାଣଃ ସୁରୋତ୍ତମାଃ ।
ଯସ୍ମିନ୍ନୋତଂ ତମେବୈକଂ ବିଦ୍ୟାତ୍ପ୍ରାଜ୍ଞଃ ସମାହିତଃ ॥ ୩୯॥
ବ୍ରହ୍ମୈକବିଷୟାଂ ବାଚଂ ବଦେତ୍ସତତମାସ୍ତିକାଃ ।
ଅନ୍ୟା ବାଚସ୍ତ୍ୟଜେଦେଷ ସେତୁରେବାମୃତସ୍ୟ ଚ ॥ ୪୦॥
ଯଃ ସର୍ୱଜ୍ଞଃ ସର୍ୱବିଦ୍ୟୋ ଯସ୍ୟୈଷ ମହିମା ଭୁବି ।
ଦିବ୍ୟେ ବ୍ରହ୍ମପୁରେ ବ୍ୟୋମ୍ନି ଶିବଃ ସାକ୍ଷାତ୍ପ୍ରତିଷ୍ଠିତଃ ॥ ୪୧॥
ମନୋମୟଃ ପ୍ରାଣଶରୀରନେତା
ପ୍ରତିଷ୍ଠିତଃ ସର୍ୱହୃଦମ୍ବୁଜାନ୍ତଃ ।
ତଦ୍ୱିଜ୍ଞାନେନ ପରିମୁଚ୍ୟନ୍ତି ଧୀରା
ଯଦ୍ଭାତି ଚାନନ୍ଦବପୁଃ ସ୍ୱଭାବାତ୍ ॥ ୪୨॥
ଭିଦ୍ୟତେ ହୃଦୟଗ୍ରନ୍ଥିଶ୍ଛିଦ୍ୟନ୍ତେ ସର୍ୱସଂଶୟାଃ ।
କ୍ଷୀୟନ୍ତେ ଚାସ୍ୟ କର୍ମାଣି ତସ୍ମିନ୍ଦୃଷ୍ଟେ ପରାବରେ ॥ ୪୩॥
ହିରଣ୍ମୟେ ପରେ କୋଶେ ବିରଜଂ ବ୍ରହ୍ମ ନିଷ୍କଲମ୍ ।
ତଚ୍ଛୁଭ୍ରଂ ଜ୍ୟୋତିଷାଂ ଜ୍ୟୋତିସ୍ତଦ୍ୟଦାତ୍ମବିଦୋ ବିଦୁଃ ॥ ୪୪॥
ନ ତତ୍ର ସୂର୍ୟଶ୍ଚନ୍ଦ୍ରଶ୍ଚ ତାରକା ବିଦ୍ୟୁତୋଽନଲଃ ।
ବିଭାନ୍ତି ଶଙ୍କରେ ସାକ୍ଷାତ୍ସ୍ୱୟମ୍ଭାନେ ଚିଦାତ୍ମକେ ॥ ୪୫॥
ତମେବ ସକଲଂ ଭାନ୍ତମନୁଭାତି ସ୍ୱଭାବତଃ ।
ତସ୍ୟ ଭାସା ସର୍ୱମିଦଂ ବିଭାତି ତତ ଏବ ହି ॥ ୪୬॥
ନ ତତ୍ର ଚନ୍ଦ୍ରାର୍କବପୁଃ ପ୍ରକାଶତେ
ନ ବାନ୍ତି ବାତାଃ ସକଲାଶ୍ଚ ଦେବତାଃ ।
ସ ଏଷ ଦେବଃ କୃତଭୂତଭାବନଃ
ସ୍ୱୟଂ ବିଶୁଦ୍ଧୋ ବିରଜଃ ପ୍ରକାଶତେ ॥ ୪୭॥
ବ୍ରହ୍ମୈବେଦମମୃତଂ ତତ୍ପୁରସ୍ତା-
ଦ୍ବ୍ରହ୍ମାନନ୍ତଂ ପରମଂ ଚୈବ ପଶ୍ଚାତ୍ ।
ବ୍ରହ୍ମାନନ୍ତଂ ପରମଂ ଦକ୍ଷିଣେ ଚ
ବ୍ରହ୍ମାନନ୍ତଂ ପରମଂ ଚୋତ୍ତରେ ଚ ॥ ୪୮॥
ଦ୍ୱୌ ସୁପର୍ଣୌ ଶରୀରେଽସ୍ମିନ୍
ଜୀବେଶାଖ୍ୟୌ ସହ ସ୍ଥିତୌ ।
ତୟୋର୍ଜୀବଃ ଫଲଂ ଭୁଙ୍କ୍ତେ
କର୍ମଣୋ ନ ମହେଶ୍ୱରଃ ॥ ୪୯॥
କେବଲଂ ସାକ୍ଷିରୂପେଣ ବିନା ଭୋଗଂ ମହେଶ୍ୱରଃ ।
ପ୍ରକାଶତେ ସ୍ୱୟମ୍ଭେଦଃ କଲ୍ପିତୋ ମାୟଯା ତୟୋଃ ॥ ୫୦॥
ଯଥାକାଶୋ ଘଟାକାଶମହାକାଶମଭେଦତଃ ।
କଲ୍ପିତଃ ପରଚିଜ୍ଜୀବଃ ଶିବରୂପେଣ କଲ୍ପିତଃ ॥ ୫୧॥
ତତ୍ତ୍ୱତଶ୍ଚିଚ୍ଛିବଃ ସାକ୍ଷାଚ୍ଚିଜ୍ଜୀବଶ୍ଚ ତତଃ ସଦା ।
ଚିଚ୍ଚିଦାକାରତୋଽଭିନ୍ନା ନ ଭିନ୍ନ ଚିତ୍ତ୍ୱହାନିତଃ ॥ ୫୨॥
ଚିତଶ୍ଚିନ୍ନ ଚିଦାକାରାଦ୍ଭିଦ୍ୟତେ ଜଡରୂପତଃ ।
ଭିଦ୍ୟତେ ଚେଜ୍ଜଡେ ଭେଦଶ୍ଚିଦେକା ସର୍ୱଦା ଖଲୁ ॥ ୫୩॥
ତର୍କତଶ୍ଚ ପ୍ରମାଣାଚ୍ଚ ଚିଦେକତ୍ୱେ ବ୍ୟବସ୍ଥିତେ ।
ଅପି ପାପବତାଂ ପୁଂସାଂ ବିପରୀତା ମତିର୍ଭବେତ୍ ॥ ୫୪॥
ଶ୍ରୌତସ୍ମାର୍ତସମାଚାରୈର୍ୱିଶୁଦ୍ଧସ୍ୟ ମହାତ୍ମନଃ ।
ପ୍ରସାଦାଦେବ ରୁଦ୍ରସ୍ୟ ଚିଦେକତ୍ୱେ ମତିର୍ଭବେତ୍ ॥ ୫୫॥
ଚିଦେକତ୍ୱପରିଜ୍ଞାନାନ୍ନ ଶୋଚତି ନ ମୁହ୍ୟତି ।
ଅଦ୍ୱୈତଂ ପରମାନନ୍ଦଂ ଶିବଂ ଯାତି ତୁ କେବଲମ୍ ॥ ୫୬॥
ଶିବସ୍ଥାନେ ଶରୀରେଽସ୍ମିନ୍ସ୍ଥିତୋଽପି ସ୍ୱାତ୍ମମାୟଯା ।
ଦୁଃଖାଦିସାଗରେ ମଗ୍ନୋ ମୁହ୍ୟମାନଶ୍ଚ ଶୋଚତି ॥ ୫୭॥
ସ୍ୱସ୍ମାଦନ୍ୟତୟା ଭାତମୀଶଂ ସ୍ୱେନୈବ ସେବିତମ୍ ।
ଅଧିଷ୍ଠାନଂ ସମସ୍ତସ୍ୟ ଜଗତଃ ସତ୍ୟଚିଦ୍ଘନମ୍ ॥ ୫୮॥
ଅହମସ୍ମୀତି ନିଶ୍ଚିତ୍ୟ ବୀତଶୋକୋ ଭବତ୍ୟଯମ୍ ।
ଅସ୍ୟ ଚିନ୍ମାତ୍ରରୂପସ୍ୟ ସ୍ୱସ୍ୟ ସର୍ୱସ୍ୟ ସାକ୍ଷିଣଃ ॥ ୫୯॥
ମହିମାନଂ ଯଦା ବେଦ ପରମାଦ୍ୱୈତଲକ୍ଷଣମ୍ ।
ତଦୈବ ବିଦ୍ୟଯା ସାକ୍ଷାଦ୍ୱୀତଶୋକୋ ଭବତ୍ୟଯମ୍ ॥ ୬୦॥
ବ୍ରହ୍ମୟୋନିଂ ସଦା ପୂର୍ଣଂ ରୁକ୍ମବର୍ଣଂ ମହେଶ୍ୱରମ୍ ।
ଅପଶ୍ୟନ୍ନେବ ପଶ୍ୟନ୍ତଂ କର୍ତୃତ୍ୱେନ ପ୍ରକାଶିତମ୍ ॥ ୬୧॥
ଅନେକକୋଟିଭିଃ କଲ୍ପୈରର୍ଜିତୈଃ ପୁଣ୍ୟକର୍ମଭିଃ ।
ତର୍କତଶ୍ଚ ପ୍ରମାଣାଚ୍ଚ ପ୍ରସାଦାତ୍ପରମେଶ୍ୱରାତ୍ ॥ ୬୨॥
ପଶ୍ୟତି ଶ୍ରଦ୍ଧୟା ଚାପି ଯଦା ବିଦ୍ୱାନ୍ସୁରର୍ଷଭାଃ ।
ପୁଣ୍ୟପାପେ ବିଧୂୟାୟମସକ୍ତଃ ସର୍ୱହେତୁଭିଃ ॥ ୬୩॥
ସର୍ୱାକାରତୟା ସାମ୍ୟଂ ପରମାଦ୍ୱୈତଲକ୍ଷଣମ୍ ।
ଉପୈତି ନାତ୍ର ସନ୍ଦେହଃ କର୍ତବ୍ୟଶ୍ଚ ମନୀଷିଭିଃ ॥ ୬୪॥
ଚିନ୍ମାତ୍ରଂ ହି ସଦା ରୂପମୁଭୟୋଃ ଶିବଜୀବୟୋଃ ।
ତଥା ସତି କଥଂ ସାମ୍ୟଂ ଚିନ୍ମାତ୍ରେ ଭେଦବର୍ଜିତେ ॥ ୬୫॥
ଉପାଧିୟୁକ୍ତରୂପେ ତୁ ତୟୋଃ ସାମ୍ୟଂ ଭବେଦ୍ୟଦି ।
ତଦାଽପି ନୈବ ସାମ୍ୟଂ ସ୍ୟାଜ୍ଜୀବସ୍ୟ ପରମାତ୍ମନଃ ॥ ୬୬॥
ମହାକାଶସମତ୍ୱଂ ତୁ ଘଟାକାଶସ୍ୟ ସର୍ୱଥା ।
ଯଥା ନାସ୍ତି ତଥା ସାମ୍ୟଂ ନ ଜୀବସ୍ୟ ଶିବେନ ତୁ ॥ ୬୭॥
ଅସ୍ତୁ ବା ସାମ୍ୟମୀଶେନ ଜୀବସ୍ୟାସ୍ୟ ତଦାଽପି ତୁ ।
କର୍ମଣା ବିଦ୍ୟଯା ବା ତତ୍ସାମ୍ୟଂ ସିଧ୍ୟତି ନାନ୍ୟଥା ॥ ୬୮॥
କର୍ମଣା ଚେଦ୍ୱିନାଶଃ ସ୍ୟାତ୍କର୍ମସାଧ୍ୟଂ ହି ନଶ୍ୱରମ୍ ।
ବିଦ୍ୟଯୈବ ତୁ ଚେତ୍ସାମ୍ୟଂ ପୁରସ୍ତାଦେବ ଚାସ୍ତି ହି ॥ ୬୯॥
ପୁରସ୍ତାଦେବ ସିଦ୍ଧସ୍ୟ ବୋଧକଂ ଖଲୁ ବେଦନମ୍ ।
ଅଭୂତାର୍ଥସ୍ୟ ଚୋତ୍ପତ୍ତିଂ ନ କରୋତି କଦାଚନ ॥ ୭୦॥
ତତ୍ରୈବଂ ସତି ସାମ୍ୟଂ ତୁ ତୟୋଃ ସର୍ୱାତ୍ମନୈବ ତୁ ।
ପୁରସ୍ତାଦେବ ଚାସ୍ତ୍ୟେବ ତଦାଽପି ଶିବଜୀବୟୋଃ ॥ ୭୧॥
ପୁରସ୍ତାଦେବ କୈବଲ୍ୟଂ ଲକ୍ଷଣୈକତ୍ୱତୋଽସ୍ତି ଚ ।
ତଥା ସତି ଶିବୋ ଭିନ୍ନୋ ବିଦ୍ୟଯାଽଭିନ୍ନବତ୍ସ୍ଥିତଃ ॥ ୭୨॥
ବିଦ୍ୟଯା ତଦ୍ୱିନାଶେନ ସ୍ୱସାମ୍ୟଂ ଯାତି ନାନ୍ୟଥା ।
ଅତଃ ସାମ୍ୟଂ ତୟୋଃ ସାକ୍ଷାଦୈକ୍ୟମେବ ନ ଚେତରତ୍ ॥ ୭୩॥
ଏବଂ ଜୀବଃ ସ୍ୱକଂ ରୂପଂ ଶିବଂ ପଶ୍ୟତି ଚେଦ୍ଦୃଢମ୍ ।
ସ୍ୱାତ୍ମନ୍ୟେବ ରତିଂ କ୍ରୀଡାମନ୍ୟଚ୍ଚ କୁରୁତେ ସଦା ॥ ୭୪॥
ବହିଶ୍ଚେଷ୍ଟା ଚ ମୟ୍ୟେବ ଶିବେ ସତ୍ୟସୁଖାତ୍ମକେ ।
ଇତି ଜାନାତି ସର୍ୱଂ ତୁ ସ୍ୱାତ୍ମନୈବ ହି ଭାସତେ ॥ ୭୫॥
ସ୍ୱାତ୍ମନୈବ ସ୍ୱୟଂ ସର୍ୱଂ ଯଦା ପଶ୍ୟତି ନିର୍ଭୟଃ ।
ତଦା ମୁକ୍ତୋ ନ ମୁକ୍ତଶ୍ଚ ବଦ୍ଧସ୍ୟ ହି ବିମୁକ୍ତତା ॥ ୭୬॥
ଏବଂ ରୂପା ପରା ବିଦ୍ୟା ସତ୍ୟେନ ତପସାଽପି ଚ ।
ବ୍ରହ୍ମଚର୍ୟାଦିଭିର୍ଧର୍ମୈର୍ଲଭ୍ୟା ବେଦୋକ୍ତବର୍ତ୍ମନା ॥ ୭୭॥
ଶରୀରେଽନ୍ତଃ ସ୍ୱୟଞ୍ଜ୍ୟୋତିଃସ୍ୱରୂପଂ ସ୍ୱକମୈଶ୍ୱରମ୍ ।
କ୍ଷୀଣଦୋଷାଃ ପ୍ରପଶ୍ୟନ୍ତି ନେତରେ ମାୟଯାଽଽବୃତାଃ ॥ ୭୮॥
ଏବଂ ରୂପପରିଜ୍ଞାନଂ ଯସ୍ୟାସ୍ତି ପରୟୋଗିନଃ ।
କୁତ୍ରଚିଦ୍ଗମନଂ ନାସ୍ତି ତସ୍ୟ ସମ୍ପୂର୍ଣରୂପିଣଃ ॥ ୭୯॥
ଆକାଶମେକଂ ସମ୍ପୂର୍ଣଂ କୁତ୍ରଚିନ୍ନୈବ ଗଚ୍ଛତି ।
ତଦ୍ୱତ୍ସ୍ୱାତ୍ମବିଭୁତ୍ୱଜ୍ଞଃ କୁତ୍ରଚିନ୍ନୈବ ଗଚ୍ଛତି ॥ ୮୦॥
ନ ଚକ୍ଷୁଷା ଗୃହ୍ୟତେ ନାପି ବାଚା
ନାନ୍ୟୈର୍ଦେବୈସ୍ତପସା କର୍ମଣା ବା ।
ଜ୍ଞାନପ୍ରସାଦେନ ବିଶୁଦ୍ଧସତ୍ତ୍ୱଃ
ସ ନିଷ୍କଲଂ ପଶ୍ୟତି ରୂପମୈଶମ୍ ॥ ୮୧॥
ଧ୍ୟାନେନ ପରମେଶସ୍ୟ ସାମ୍ବମୂର୍ତିଧରସ୍ୟ ଚ ।
ସ୍ୱନିଷ୍କଲପରିଜ୍ଞାନଂ ଜାୟତେ ନାନ୍ୟହେତୁନା ॥ ୮୨॥
ଏଷ ଆତ୍ମା ସୁସୂକ୍ଷ୍ମୋଽପି ବେଦିତବ୍ୟୋଽଗ୍ର୍ୟଯା ଧିୟା ।
ପଞ୍ଚଧା ସନ୍ନିବିଷ୍ଟୋଽସୁର୍ୟସ୍ମିନ୍ସର୍ୱାଶ୍ରୟେ ସୁରାଃ ॥ ୮୩॥
ସଂବିଭାତି ସ୍ୱଚିତ୍ତେନ ଯଂ ଯଂ ଲୋକଂ ବିଶୁଦ୍ଧଧୀଃ ।
ସଦା କାମୟତେ ଯାଂଶ୍ଚ ତଜ୍ଜୟତ୍ୟଖିଲଂ ତତଃ ॥ ୮୪॥
ତସ୍ମାଦାତ୍ମବିଦଂ ସାକ୍ଷାଦୀଶ୍ୱରଂ ଭବତାରକମ୍ ।
ଅର୍ଚୟେଦ୍ଭୂତିକାମସ୍ତୁ ସ୍ୱଶରୀରେଣ ଚାର୍ଥତଃ ॥ ୮୫॥
ନାୟମାତ୍ମା ପ୍ରବଚନେନ ଲଭ୍ୟୋ
ନ ମେଧୟା ନ ବହୁନା ଶ୍ରୁତେନ ।
ଯମେବୈଷ ବୃଣୁତେ ତେନ ଲଭ୍ୟ-
ସ୍ତସ୍ୟୈଷ ଆତ୍ମା ବିବୃଣୁତେ ତନୁଂ ସ୍ୱାମ୍ ॥ ୮୬॥
ନାୟମାତ୍ମା ବଲହୀନେନ ଲଭ୍ୟଃ
ପ୍ରମାଦତସ୍ତପସୋ ନାନ୍ୟଲିଙ୍ଗାତ୍ ।
ଏତୈର୍ୟତ୍ନଂ ଯଃ କରୋତ୍ୟେବ ଧୀମାଂ-
ସ୍ତସ୍ୟାତ୍ମାଽୟଂ ବିଶତେ ବ୍ରହ୍ମ ଧାମ ॥ ୮୭॥
ସମ୍ପ୍ରାପ୍ୟୈନମୃଷୟୋ ଜ୍ଞାନତୃପ୍ତାଃ
କୃତାତ୍ମାନୋ ବୀତଶୋକାଃ ପ୍ରଶାନ୍ତାଃ ।
ତେ ସର୍ୱଗଂ ସର୍ୱଶଃ ପ୍ରାପ୍ୟ ଧୀରା
ଯୁକ୍ତାତ୍ମାନଃ ସର୍ୱମେବାବିଶନ୍ତି ॥ ୮୮॥
ବେଦାନ୍ତବିଜ୍ଞାନସୁନିଶ୍ଚିତାର୍ଥାଃ
ସନ୍ନ୍ୟାସୟୋଗାଦ୍ୟତୟଃ ଶୁଦ୍ଧସତ୍ତ୍ୱାଃ ।
ତେ ବ୍ରହ୍ମଲୋକେ ତୁ ପରାନ୍ତକାଲେ
ପରାମୃତାତ୍ପରିମୁଚ୍ୟନ୍ତି ସର୍ୱେ ॥ ୮୯॥
ଗତାଃ କଲାଃ ପଞ୍ଚଦଶ ପ୍ରତିଷ୍ଠା
ଦେବାଶ୍ଚ ସର୍ୱେ ପ୍ରତିଦେବତାଶ୍ଚ ।
କର୍ମାଣି ବିଜ୍ଞାନମୟଶ୍ଚ ଆତ୍ମା
ପରେଽବ୍ୟଯେ ସର୍ୱ ଏକୀଭବନ୍ତି ॥ ୯୦॥
ଯଥା ନଦ୍ୟଃ ସ୍ୟନ୍ଦମାନାଃ ସମୁଦ୍ରେ
ଅସ୍ତଂ ଯାନ୍ତି ନାମରୂପେ ବିହାୟ ।
ତଥା ବିଦ୍ୱାନ୍ନାମରୂପାଦ୍ୱିମୁକ୍ତଃ
ପରାତ୍ପରଂ ପୁରୁଷଂ ବ୍ରହ୍ମ ଯାତି ॥ ୯୧॥
ସ ଯୋ ହ ବୈ ତତ୍ପରମଂ ବ୍ରହ୍ମ ବେଦ ସୁରର୍ଷଭାଃ ।
ବ୍ରହ୍ମୈବ ଭବତି ଜ୍ଞାନାନ୍ନାସ୍ତି ସଂଶୟକାରଣମ୍ ॥ ୯୨॥
ସୁନିଶ୍ଚିତଂ ପରଂ ବ୍ରହ୍ମ ବେଦ ଚେତ୍ସ୍ୱାନୁଭୂତିତଃ ।
କୁଲେ ଭବତି ନାବ୍ରହ୍ମବିତ୍ତସ୍ୟ ସୁରପୁଙ୍ଗବାଃ ॥ ୯୩॥
ଶୋକଂ ତରତି ପାପ୍ମାନଂ ଗୁହାଗ୍ରନ୍ଥିର୍ୱିନଶ୍ୟତି ।
ଅମୃତୋ ଭବତି ପ୍ରାଜ୍ଞଃ ସତ୍ୟମେବ ମୟୋଦିତମ୍ ॥ ୯୪॥
ସର୍ୱମୁକ୍ତମତିଶୋଭନଂ ମୟା
ଶୋକମୋହପଟଲସ୍ୟ ଭେଦକମ୍ ।
ଆଶୁ ସତ୍ୟସୁଖବୋଧବସ୍ତୁଦଂ
ବେଦମାନନିରତସ୍ୟ ଭାସତେ ॥ ୯୫॥
ଇତି ବ୍ରହ୍ମଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ ବସ୍ତୁସ୍ୱରୂପବିଚାରୋ
ନାମ ସପ୍ତମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୭॥
॥ ଅଥ ଅଷ୍ଟମୋଽଧ୍ୟାଃ ॥
॥ କୈବଲ୍ୟୋପନିଷଦ୍ୱିବରଣେ ତତ୍ତ୍ୱବେଦନବିଧିଃ ॥
ବ୍ରହ୍ମୋବାଚ –
ଅସ୍ତି ତତ୍ତ୍ୱଂ ପରଂ ସାକ୍ଷାଚ୍ଛିବରୁଦ୍ରାଦିସଂଜ୍ଞିତମ୍ ।
ତଦବଶ୍ୟଂ ମହାୟାସାଦ୍ୱେଦିତବ୍ୟଂ ମନୀଷିଭିଃ ॥ ୧॥
ତଦ୍ୱିଦ୍ୟା ଯତିଭିଃ ସେବ୍ୟା ନିଗୂଢାତୀବ ଶୋଭନା ।
ଅଚିରାତ୍ସର୍ୱପାପଘ୍ନୀ ପରବ୍ରହ୍ମପ୍ରଦା ନୃଣାମ୍ ॥ ୨॥
ଶ୍ରଦ୍ଧୟା ପରୟା (ଚ ମହା) ଭକ୍ତ୍ୟା ଧ୍ୟାନେନ ଚ ସୁରୋତ୍ତମାଃ ।
ଯୋଗେନ ଚ ପରା ବିଦ୍ୟା ଲଭ୍ୟା ସା ନୈବ କର୍ମଣା ।
ନ ପ୍ରଜାଭିର୍ନ ଚାର୍ଥେନ ତ୍ୟାଗେନୈଷାଂ ସୁରର୍ଷଭାଃ ॥ ୩॥
ଯେ ବେଦାନ୍ତମହାବାକ୍ୟଶ୍ରବଣୋତ୍ପନ୍ନବିଦ୍ୟଯା ।
ସୁନିଶ୍ଚିତାର୍ଥା ଯତୟୋ ବିଶୁଦ୍ଧହୃଦୟା ଭୃଶମ୍ ॥ ୪॥
ବ୍ରହ୍ମଦୃଶ୍ୟେ ଶରୀରେଽସ୍ମିନ୍ନନ୍ତକାଲେ ପରସ୍ୟ ତୁ ।
ଅଜ୍ଞାନାଖ୍ୟସ୍ୟ ତେ ସର୍ୱେ ମୁଚ୍ୟନ୍ତି ହି ପରାମୃତାତ୍ ॥ ୫॥
ଅତୋ ବିଦ୍ୟାଽଽପ୍ତିସିଦ୍ଧ୍ୟର୍ଥଂ ମୁମୁକ୍ଷୁର୍ମତିମତ୍ତମଃ ॥ ୬॥
ବିବିକ୍ତଂ ଦେଶମାଶ୍ରିତ୍ୟ ସୁଖାସୀନୋ ମହାଶୁଚିଃ ।
ସମଗ୍ରୀବଶିରଃକାୟଃ ସିତଭସ୍ମାବଗୁଣ୍ଠିତଃ ॥ ୭॥
ଇନ୍ଦ୍ରିୟାଣି ସମସ୍ତାନି ନିରୁଧ୍ୟ ସୁରପୁଙ୍ଗବାଃ ।
ପ୍ରଣମ୍ୟ ସ୍ୱଗୁରୁଂ ଭକ୍ତ୍ୟା ବିଚିନ୍ତ୍ୟ ହୃଦୟାମ୍ବୁଜମ୍ ॥ ୮॥
ବିଶୁଦ୍ଧଂ ବିରଜଂ ତସ୍ୟ ମଧ୍ୟେ ବିଶଦମୀଶ୍ୱରମ୍ ।
ଅନନ୍ତଂ ଶୁଦ୍ଧମବ୍ୟକ୍ତମଚିନ୍ତ୍ୟଂ ସର୍ୱଜନ୍ତୁଭିଃ ॥ ୯॥
ଶିବଂ ପ୍ରଶାନ୍ତମମୃତଂ ବେଦୟୋନିଂ ସୁରର୍ଷଭାଃ ।
ଆଦିମଧ୍ୟାନ୍ତନିର୍ମୁକ୍ତମେକଂ ସାକ୍ଷାଦ୍ୱିଭୁଂ ତଥା ॥ ୧୦॥
ଅରୂପଂ ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦମଦ୍ଭୁତଂ ପରମେଶ୍ୱରଂ ।
ଉମାସହାୟମୋମର୍ଥଂ ପ୍ରଭୁଂ ସାକ୍ଷାତ୍ତ୍ରିଲୋଚନମ୍ ।
ନୀଲକଣ୍ଠଂ ପ୍ରଶା(ଭା)ନ୍ତସ୍ତଂ(ସ୍ଥଂ) ଧ୍ୟାୟେନ୍ନିତ୍ୟମତନ୍ଦ୍ରିତଃ ॥ ୧୧॥
ଏବଂ ଧ୍ୟାନପରଃ ସାକ୍ଷାନ୍ମୁନିର୍ବ୍ରହ୍ମାତ୍ମବିଦ୍ୟଯା ॥ ୧୨॥
ଭୂତୟୋନିଂ ସମସ୍ତସ୍ୟ ସାକ୍ଷିଣଂ ତମସଃ ପରମ୍ ।
ଗଚ୍ଛତ୍ୟେବ ନ ସନ୍ଦେହଃ ସତ୍ୟମୁକ୍ତଂ ମୟା ସୁରାଃ ॥ ୧୩॥
ଯୋଽୟଂ ଧ୍ୟେୟଶ୍ଚ ବିଜ୍ଞେୟଃ ଶିବଃ ସଂସାରମୋଚକଃ ।
ସ ବ୍ରହ୍ମା ସ ଶିବଃ ସେନ୍ଦ୍ରଃ ସୋଽକ୍ଷରଃ ପରମଃ ସ୍ୱରାଟ୍ ॥ ୧୪॥
ସ ଏବ ବିଷ୍ଣୁଃ ସ ପ୍ରାଣଃ ସ କାଲୋଽଗ୍ନିଃ ସ ଚନ୍ଦ୍ରମାଃ ।
ସ ଏବ ସର୍ୱଂ ଯଦ୍ଭୂତଂ ଯଚ୍ଚ ଭବ୍ୟଂ ସମାସତଃ ॥ ୧୫॥
ସ ଏବ ବିଦ୍ୟାବିଦ୍ୟା ଚ ନ ତତୋଽନ୍ୟତ୍ତୁ କିଞ୍ଚନ ।
ଜ୍ଞାତ୍ୱା ତଂ ମୃତ୍ୟୁମତ୍ୟେତି ନାନ୍ୟଃ ପନ୍ଥା ବିମୁକ୍ତୟେ ॥ ୧୬॥
ସର୍ୱଭୂତସ୍ଥମାତ୍ମାନଂ ସର୍ୱଭୂତାନି ଚାତ୍ମନି ।
ସମ୍ପଶ୍ୟନ୍ବ୍ରହ୍ମ ପରମଂ ଯାତି ନାନ୍ୟେନ ହେତୁନା ॥ ୧୭॥
ଆତ୍ମାନମରଣିଂ କୃତ୍ୱା ପ୍ରଣବଂ ଚୋତ୍ତରାରଣିମ୍ ।
ଧ୍ୟାନନିର୍ମଥନାଦେବ ପା(ଶା)ପାନ୍ଦହତି ପଣ୍ଡିତଃ ॥ ୧୮॥
ସ ଏବ ଭଗବାନୀଶୋ ମାୟଯୈବାତ୍ମଭୂତୟା ।
ମୁହ୍ୟମାନ ଇବ ସ୍ଥିତ୍ୱା ସ୍ୱସ୍ୱାତନ୍ତ୍ର୍ୟବଲେନ ତୁ ॥ ୧୯॥
ଶରୀରମିଦମାସ୍ଥାୟ କରୋତି ସକଲଂ ପୁନଃ ।
ଜାଗ୍ରତ୍ସଂଜ୍ଞମିଦଂ ଧାମ ପ୍ରକଲ୍ପ୍ୟ ସ୍ୱୀୟମାୟଯା ॥ ୨୦॥
ରାଜପୁତ୍ରାଦିବତ୍ତସ୍ମିନ୍କ୍ରୀଡୟା କେବଲଂ ହରଃ ।
ଅନ୍ନପାନାଦିଭିଃ ସ୍ତ୍ରୀଭିସ୍ତୃପ୍ତିମେତି ସୁରର୍ଷଭାଃ ॥ ୨୧॥
ସ୍ୱପ୍ନକାଲେ ତଥା ଶମ୍ଭୁର୍ଜୀବତ୍ୱେନ ପ୍ରକାଶିତଃ ।
ସୁଖଦୁଃଖାଦିକାନ୍ଭୋଗାନ୍ଭୁଙ୍କ୍ତେ ସ୍ୱେନୈବ ନିର୍ମିତାନ୍ ॥ ୨୨॥
ସୁଷୁପ୍ତିକାଲେ ସକଲେ ବିଲୀନେ ତମସାଽଽବୃତଃ ।
ସ୍ୱସ୍ୱରୂପମହାନନ୍ଦଂ ଭୁଙ୍କ୍ତେ ବିଶ୍ୱ(ଦୃଶ୍ୟ)ବିବର୍ଜିତଃ ॥ ୨୩॥
ପୁନଃ ପୂର୍ୱକ୍ରିୟାୟୋଗାଜ୍ଜୀବତ୍ୱେନ ପ୍ରକାଶିତଃ ।
ଜାଗ୍ରତ୍ସଂଜ୍ଞମିଦଂ ଧାମ ଯାତି ସ୍ୱପ୍ନମଥାପି ବା ॥ ୨୪॥
ପୁରତ୍ରୟମିଦଂ ପୁଂସୋ ଭୋଗାୟୈବ ବିନିର୍ମିତମ୍ ।
ଭୋଗଶ୍ଚାସ୍ୟ ସଦା କ୍ରୀଡା ନ ଦୁଃଖାୟ କଦାଚନ ॥ ୨୫॥
ବିଶ୍ୱାଧିକୋ ମହାନନ୍ଦଃ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରୋ ନିରୁପଦ୍ରବଃ ।
ଅସକ୍ତଃ ସର୍ୱଦୋଷୈଶ୍ଚ କଥଂ ଦୁଃଖୀ ଭବେଦ୍ଧରଃ ॥ ୨୬॥
ସ ନ ଜୀବଃ ଶିବାଦନ୍ୟୋ ଯୋ ଭୁଙ୍କ୍ତେ କର୍ମଣାଂ ଫଲମ୍ ।
ଭେଦାଭାବାଚ୍ଚିତଶ୍ଚେତ୍ୟଂ ନ କର୍ମଫଲମର୍ହତି ॥ ୨୭॥
ଅତଃ ସର୍ୱଜଗତ୍ସାକ୍ଷୀ ଚିଦ୍ରୂପଃ ପରମେଶ୍ୱରଃ ।
ଅଦ୍ୱିତୀୟୋ ମହାନନ୍ଦଃ କ୍ରୀଡୟା ଭୋଗମର୍ହତି ॥ ୨୮॥
ଧାମତ୍ରୟମିଦଂ ଶମ୍ଭୋର୍ନ ଦୁଃଖାୟ କଦାଚନ ।
କ୍ରୀଡାରାମତୟା ଭାତି ନ ଚୋଦ୍ୟାର୍ହୋ ମହେଶ୍ୱରଃ ॥ ୨୯॥
ଇଦଂ ଧାମତ୍ରୟଂ ଶମ୍ଭୋର୍ୱିଭେଦେନ ନ ବିଦ୍ୟତେ ।
ଶମ୍ଭୁରେବ ତଥା ଭାତି ନ ହ୍ୟନ୍ୟତ୍ପରମେଶ୍ୱରାତ୍ ॥ ୩୦॥
ଜାଗ୍ରତ୍ସ୍ୱପ୍ନସୁଷୁପ୍ତ୍ୟାଖ୍ୟାବସ୍ଥାରୂପେଣ ଭାତି ଯଃ ।
ସ ବିଶ୍ୱତୈଜସପ୍ରାଜ୍ଞସମାଖ୍ୟାଃ କ୍ରମଶୋ ଭବେତ୍ ॥ ୩୧॥
ବିଶ୍ୱୋ ହି ସ୍ଥୂଲଭୁଙ୍ନିତ୍ୟଂ ତୈଜସଃ ପ୍ରବିବିକ୍ତଭୁକ୍ ।
ପ୍ରାଜ୍ଞସ୍ତ୍ୱାନନ୍ଦଭୁକ୍ସାକ୍ଷୀ କେବଲଃ ସୁଖଲକ୍ଷଣଃ ॥ ୩୨॥
ତ୍ରିଷୁ ଧାମସୁ ଯଦ୍ଭୋଗ୍ୟଂ ଭୋକ୍ତା ଯଶ୍ଚ ପ୍ରକୀର୍ତିତଃ ।
ଉଭୟଂ ବ୍ରହ୍ମ ଯୋ ବେଦ ସ ଭୁଞ୍ଜାନୋ ନ ଲିପ୍ୟତେ ॥ ୩୩॥
ଅଶ୍ୱମେଧସହସ୍ରାଣି ବ୍ରହ୍ମହତ୍ୟାଶତାନି ଚ ।
କୁର୍ୱନ୍ନପି ନ ଲିପ୍ୟେତ ଯଦ୍ୟେକତ୍ୱଂ ପ୍ରପଶ୍ୟତି ॥ ୩୪॥
ଜୀବରୂପ ଇବ ସ୍ଥିତ୍ୱା ଯଃ କ୍ରୀଡତି ପୁରତ୍ରୟେ ।
ସ ନ ଜୀବଃ ସଦା ଶମ୍ଭୁଃ ସତ୍ୟମେବ ନ ସଂଶୟଃ ॥ ୩୫॥
ତତସ୍ତୁ ଜାତଂ ସକଲଂ ବିଚିତ୍ରଂ ସତ୍ୟବତ୍ସୁରାଃ ।
ସ ସତ୍ୟୋଽସତ୍ୟସାକ୍ଷିତ୍ୱାତ୍ସାକ୍ଷିତ୍ୱାଚ୍ଚିତ୍ସୁଖଂ ତଥା ॥ ୩୬॥
ପ୍ରେମାସ୍ପଦତ୍ୱାଦଦ୍ୱୈତୋ ଭେଦାଭାବାତ୍ସୁରର୍ଷଭାଃ ।
ତସ୍ମିନ୍ନୈବ ଲୟଂ ଯାତି ପୁରତ୍ରୟମିଦଂ ତତଃ ॥ ୩୭॥
ନ ଜୀବୋ ଜୀବବଦ୍ଭାତି ସାକ୍ଷାଦ୍ବ୍ରହ୍ମୈବ କେବଲମ୍ ।
ଅଜ୍ଞାନାଜ୍ଜୀବରୂପେଣ ଭାସତେ ନ ସ୍ୱଭାବତଃ ॥ ୩୮॥
ବ୍ରହ୍ମଣୋ ଜାୟତେ ପ୍ରାଣୋ ମନଃ ସର୍ୱେନ୍ଦ୍ରିୟାଣି ଚ ।
ଖଂ ବାୟୁର୍ଜ୍ୟୋତିରାପଶ୍ଚ ଭୂମିର୍ୱିଶ୍ୱସ୍ୟ ଧାରିଣୀ ॥ ୩୯॥
ଯତ୍ପରଂ ବ୍ରହ୍ମ ସର୍ୱାତ୍ମା ବିଶ୍ୱସ୍ୟାୟତନଂ ମହତ୍ ।
ସୂକ୍ଷ୍ମାତ୍ସୂକ୍ଷ୍ମତମଂ ନିତ୍ୟଂ ତତ୍ତ୍ୱଂଶବ୍ଦାର୍ଥ ଏବ ହି ॥ ୪୦॥
ଯସ୍ତ୍ୱଂଶବ୍ଦସ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟାର୍ଥଃ ସ ତଚ୍ଛବ୍ଦାର୍ଥ ଏବ ହି ।
ତତ୍ତ୍ୱଂଶବ୍ଦୌ ସ୍ୱତଃସିଦ୍ଧେ ଚିନ୍ମାତ୍ରେ ପର୍ୟବସ୍ୟତଃ ॥ ୪୧॥
ଯଃ ପଦଦ୍ୱୟଲକ୍ଷ୍ୟାର୍ଥସ୍ତସ୍ମିନ୍ଭେଦଃ ପ୍ରକଲ୍ପିତଃ ।
ମାୟାବିଦ୍ୟାତ୍ମକୋପାଧିଭେଦେନୈବ ନ ବସ୍ତୁତଃ ॥ ୪୨॥
ସ୍ୱତଃସିଦ୍ଧୈକତାଜ୍ଞାନଂ ବ୍ୟୁଦସ୍ୟ ଶ୍ରୁତିରାଦରାତ୍ ।
ସ୍ୱଭାବସିଦ୍ଧମେକତ୍ୱଂ ବୋଧୟତ୍ୟଧିକାରିଣଃ ॥ ୪୩॥
ଜାଗ୍ରତ୍ସ୍ୱପ୍ନସୁଷୁପ୍ତ୍ୟାଦିପ୍ରପଞ୍ଚତ୍ୱେନ ଭାତି ଯତ୍ ।
ତଦ୍ବ୍ରହ୍ମାହମିତି ଜ୍ଞାତ୍ୱା ସର୍ୱବନ୍ଧୈଃ ପ୍ରମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୪୪॥
ଯସ୍ତୁ ବ୍ରହ୍ମ ବିଜାନାତି ସ୍ୱାତ୍ମନା ସୁଦୃଢଂ ନରଃ ।
ତସ୍ୟ ସ୍ୱାନୁଭବସ୍ତ୍ୱେବଂ ସ୍ୱଭାବାଦନୁବର୍ତତେ ॥ ୪୫॥
ତ୍ରିଷୁ ଧାମସୁ ଯଦ୍ଭୋଗ୍ୟଂ ଭୋକ୍ତା ଭୋଗଶ୍ଚ ଯସ୍ତଥା ।
ତେଭ୍ୟୋ ବିଲକ୍ଷଣଃ ସାକ୍ଷୀ ଚିନ୍ମାତ୍ରୋଽହଂ ସଦାଶିବଃ ॥ ୪୬॥
ମୟ୍ୟେବ ସକଲଂ ଜାତଂ ମୟି ସର୍ୱଂ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତମ୍ ।
ମୟି ସର୍ୱଂ ଲୟଂ ଯାତି ତଦ୍ବ୍ରହ୍ମାଦ୍ୱୟମସ୍ମ୍ୟହମ୍ ॥ ୪୭॥
ଅଣୋରଣୀୟାନହମେବ ତଦ୍ୱ-
ନ୍ମହାନହଂ ବିଶ୍ୱମହଂ ବିଶୁଦ୍ଧଃ ।
ପୁରାତନୋଽହଂ ପୁରୁଷୋଽହମୀଶୋ
ହିରଣ୍ମୟୋଽହଂ ଶିବରୂପମସ୍ମି ॥ ୪୮॥
ଅପାଣିପାଦୋଽହମଚିନ୍ତ୍ୟଶକ୍ତିଃ
ପଶ୍ୟାମ୍ୟଚକ୍ଷୁଶ୍ଚ ଶୃଣୋମ୍ୟକର୍ଣଃ ।
ଅହଂ ବିଜାନାମି ବିବିକ୍ତରୂପୋ
ନ ଚାସ୍ତି ବେତ୍ତା ମମ ଚିତ୍ସଦାଽହମ୍ ॥ ୪୯॥
ବେଦୈରନେକୈରହମେବ ବେଦ୍ୟୋ
ବେଦାନ୍ତକୃଦ୍ୱେଦବିଦେବ ଚାହମ୍ ।
ନ ପୁଣ୍ୟପାପେ ମମ ନାସ୍ତି ନାଶୋ
ନ ଜନ୍ମ ଦେହେନ୍ଦ୍ରିୟବୁଦ୍ଧୟଶ୍ଚ ॥ ୫୦॥
ନ ଭୂମିରାପୋ ମମ ନୈବ ବହ୍ନି-
ର୍ନ ଚାନିଲୋ ମେଽସ୍ତି ନ ଚାମ୍ବରଂ ଚ ।
ସଦାଽହମେବାହମିତି ସ୍ଫୁରାମି
ସ୍ୱଭାବତଶ୍ଚେଦମିତି ସ୍ଫୁରାମି ॥ ୫୧॥
ଅଭାତରୂପେଣ ତଥୈବ ସର୍ୱଦା
ବିଭାତରୂପେଣ ଚ ଭାନରୂପତଃ ।
ଅଭାନରୂପେଣ ଚ ସର୍ୱରୂପତଃ
ସ୍ଫୁରାମି ଦେବୋଽହମତଃ ପୁରାତନଃ ॥ ୫୨॥
ଏବଂ ବିଦିତ୍ୱା ପରମାତ୍ମରୂପଂ
ଗୁହାଶୟଂ ନିଷ୍କଲମଦ୍ୱିତୀୟମ୍ ।
ସମସ୍ତଭାନଂ ସଦସଦ୍ୱିହୀନଂ
ପ୍ରୟାତି ଶୁଦ୍ଧଂ ପରମାତ୍ମରୂପମ୍ ॥ ୫୩॥
ଅତଶ୍ଚ ବେଦାନ୍ତବଚୋଭିରଞ୍ଜସା
ମୁମୁକ୍ଷୁଭିର୍ନିତ୍ୟମଶେଷନାୟକଃ ।
ଗୁରୂପଦେଶେନ ଚ ତର୍କତସ୍ତଥା
ବିଚିନ୍ତନୀୟଶ୍ଚ ବିଶେଷତଃ ଶିବଃ ॥ ୫୪॥
କୈବଲ୍ୟୋପନିଷତ୍ପରା ପରକୃପାୟୁକ୍ତା ଯଦୁଚ୍ଚୈର୍ମୁଦା
ପ୍ରୋବାଚ ପ୍ରତିତୌଜସୈରପି ହରିବ୍ରହ୍ମାଦିଭିଶ୍ଚାଦୃତମ୍ ।
ହେ ଦେବା ଅହମୁକ୍ତବାନତିଶୁଭବ୍ରହ୍ମାପରୋକ୍ଷାୟ ତ-
ତ୍ସର୍ୱେଷାମଧିକାରିଣାଂ ମତମିଦଂ ବିତ୍ତାତିଭକ୍ତ୍ୟା ସହ ॥ ୫୫॥
ଇତି ବ୍ରହ୍ମଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ କୈବଲ୍ୟୋପନିଷଦ୍ୱିବରଣେ
ତତ୍ତ୍ୱବେଦନବିଧିର୍ନାମାଷ୍ଟମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୮॥
॥ ଅଥ ନବମୋ।ଧ୍ୟାୟଃ ॥
॥ ବୃହାଦାରଣ୍ୟକୋପନିଷଦ୍ୱ୍ୟାଖ୍ୟାନମ୍ ॥
ବ୍ରହ୍ମୋବାଚ ।
ପ୍ରତ୍ୟଗ୍ରୂପଃ ଶିବଃ ସାକ୍ଷାତ୍ପରାନନ୍ଦସ୍ୱଲକ୍ଷଣଃ ।
ପରପ୍ରେମାସ୍ପଦତ୍ୱେନ ପ୍ରତୀତତ୍ୱାତ୍ସୁରର୍ଷଭାଃ ।
ପରପ୍ରେମାସ୍ପଦାନନ୍ଦଃ ସୁରା ଆନନ୍ଦ ଏବ ହି ॥ ୧॥
ପ୍ରିୟୋ ଭବତି ଭାର୍ୟାୟାଃ ପତିଃ ସୋଽୟଂ ସୁରର୍ଷଭାଃ ॥ ୨॥
ପତିର୍ନ ପତ୍ୟୁଃ କାମାୟ ପ୍ରିୟୋ ଭବତି ସର୍ୱଥା ।
କିଂ ତ୍ୱାତ୍ମନସ୍ତୁ କାମାୟ ତତଃ ପ୍ରିୟତମଃ ସ୍ୱୟମ୍ ॥ ୩॥
ଜାୟାୟାସ୍ତୁ ନ କାମାୟ ନ ହି ଜାୟା ପ୍ରିୟା ମତା ।
କିଂ ତ୍ୱାତ୍ମନସ୍ତୁ କାମାୟ ତତଃ ପ୍ରିୟତମଃ ସ୍ୱୟମ୍ ॥ ୪॥
ପୁତ୍ରାଣାଂ ତୁ ନ କାମାୟ ପ୍ରିୟାଃ ପୁତ୍ରା ଭବନ୍ତି ଚ ।
କିଂ ତ୍ୱାତ୍ମନସ୍ତୁ କାମାୟ ତତଃ ପ୍ରିୟତମଃ ସ୍ୱୟମ୍ ॥ ୫॥
ବ୍ରହ୍ମଣସ୍ତ୍ୱେବ କାମାୟ ନ ବ୍ରହ୍ମ ଭବତି ପ୍ରିୟମ୍ ।
କିଂ ତ୍ୱାତ୍ମନସ୍ତୁ କାମାୟ ତତଃ ପ୍ରିୟତମଃ ସ୍ୱୟମ୍ ॥ ୬॥
କ୍ଷତ୍ରସ୍ୟୈବ ତୁ କାମାୟ ନ କ୍ଷତ୍ରଂ ଭବତି ପ୍ରିୟମ୍ ।
କିଂ ତ୍ୱାତ୍ମନସ୍ତୁ କାମାୟ ତତଃ ପ୍ରିୟତମଃ ସ୍ୱୟମ୍ ॥ ୭॥
ବିତ୍ତସ୍ୟୈବ ତୁ କାମାୟ ନ ବିତ୍ତଂ ଭବତି ପ୍ରିୟମ୍ ।
କିଂ ତ୍ୱାତ୍ମନସ୍ତୁ କାମାୟ ତତଃ ପ୍ରିୟତମଃ ସ୍ୱୟମ୍ ॥ ୮॥
ଲୋକାନାମେବ କାମାୟ ନ ଭବନ୍ତି ପ୍ରିୟାଶ୍ଚ ତେ ।
କିଂ ତ୍ୱାତ୍ମନସ୍ତୁ କାମାୟ ତତଃ ପ୍ରିୟତମଃ ସ୍ୱୟମ୍ ॥ ୯॥
ଦେବାନାମପି କାମାୟ ପ୍ରିୟା ଦେବା ଭବନ୍ତି ନ ।
କିଂ ତ୍ୱାତ୍ମନସ୍ତୁ କାମାୟ ତତଃ ପ୍ରିୟତମଃ ସ୍ୱୟମ୍ ॥ ୧୦॥
ବେଦାନାମେବ କାମାୟ ପ୍ରିୟା ବେଦା ଭବନ୍ତି ନ ।
କିଂ ତ୍ୱାତ୍ମନସ୍ତୁ କାମାୟ ତତଃ ପ୍ରିୟତମଃ ସ୍ୱୟମ୍ ॥ ୧୧॥
ଭୂତାନ୍ୟପି ଚ ଭୂତାନାଂ କାମାୟ ନ ଭବନ୍ତି ଚ ।
କିଂ ତ୍ୱାତ୍ମନସ୍ତୁ କାମାୟ ତତଃ ପ୍ରିୟତମଃ ସ୍ୱୟମ୍ ॥ ୧୨॥
ସର୍ୱସ୍ୟୈବ ତୁ କାମାୟ ନ ସର୍ୱଂ ଭବତି ପ୍ରିୟମ୍ ।
କିଂ ତ୍ୱାତ୍ମନସ୍ତୁ କାମାୟ ତତଃ ପ୍ରିୟତମଃ ସ୍ୱୟମ୍ ॥ ୧୩॥
ଅତଃ ପ୍ରିୟତମୋ ହ୍ୟାତ୍ମା ସୁଖବତ୍ସୁଖଲକ୍ଷଣଃ ।
ସୁଖାଭିଲାଷିଭିଃ ସୋଽୟଂ ତ୍ୟକ୍ତ୍ୱା କର୍ମାଣି ସାଦରମ୍ ॥ ୧୪॥
ଦ୍ରଷ୍ଟବ୍ୟସ୍ତୁ ସୁରା ନିତ୍ୟଂ ଶ୍ରୋତବ୍ୟଶ୍ଚ ତଥୈବ ଚ ।
ମନ୍ତବ୍ୟଶ୍ଚ ବିଚିନ୍ତ୍ୟଶ୍ଚ ସର୍ୱଂ ତଦ୍ଦର୍ଶନାଦିଭିଃ ॥ ୧୫॥
ଦୁଃଖରାଶେର୍ୱିନାଶାୟ ପରମାଦ୍ୱୈତବିଦ୍ଭବେତ୍ ॥ ୧୬॥
ପରମାଦ୍ୱୈତବିଜ୍ଞାନାତ୍ସଂସାରଃ ପ୍ରବିଣଶ୍ୟତି ।
ସ୍ୱତଃସିଦ୍ଧାଦ୍ୱୟାନନ୍ଦଃ ସ୍ୱୟମେବ ବିଭାତି ଚ ॥ ୧୭॥
ପରାଦାତ୍ତଂ ସୁରା ବ୍ରହ୍ମ ସ୍ୱତୋଽନ୍ୟଦ୍ବ୍ରହ୍ମ ବେଦ ଯଃ ।
ତଥା ପରାଦାତ୍କ୍ଷତ୍ରଂ ତଂ ଲୋକା ଅପି ତଥୈବ ଚ ॥ ୧୮॥
ଦେବା ବେଦାଶ୍ଚ ଭୂତାନି ପରାଦୁଃ ଖଲୁ ତଂ ପଶୁମ୍ ।
ସ୍ୱସ୍ୱରୂପାତ୍ପରଂ କିଞ୍ଚିଦପି ପଶ୍ୟନ୍ପ୍ରଣଶ୍ୟତି ॥ ୧୯॥
ବ୍ରହ୍ମକ୍ଷତ୍ରାଦିଭେଦେନ ପ୍ରତୀତା ହ୍ୟଖିଲା ଅମୀ ।
ବର୍ଣାସ୍ତଥାଽଽଶ୍ରମାଃ ସର୍ୱେ ସଙ୍କରାଃ ସକଲା ଅପି ॥ ୨୦॥
ଦେବଗନ୍ଧର୍ୱପୂର୍ୱାଶ୍ଚ ଭୂତାନି ଭୁବନାନି ଚ ।
ଅସ୍ତି ନାସ୍ତୀତି ଶବ୍ଦାର୍ଥୌ ତଥୈବାନ୍ୟଚ୍ଚ କିଞ୍ଚନ ॥ ୨୧॥
ମାୟାବିଦ୍ୟାତମୋମୋହପ୍ରଭେଦା ଅଖିଲା ଅପି ।
ସର୍ୱମାତ୍ମୈବ ନୈବାନ୍ୟଦନ୍ୟବୁଦ୍ଧିର୍ହି ସଂସୃତିଃ ॥ ୨୨॥
ନିର୍ୱିକଲ୍ପେ ପରେ ତତ୍ତ୍ୱେ ବିଦ୍ୟଯା ବୁଦ୍ଧିବିଶ୍ରମଃ ।
ସା ହି ସଂସାରବିଚ୍ଛିତ୍ତିର୍ନାପରା ପୁରୁଷାଧିକା ॥ ୨୩॥
ପ୍ରତୀତମବିଶେଷେଣ ସକଲଂ ବ୍ରହ୍ମ ଯଃ ପୁମାନ୍ ।
ବେଦ ତଂ ଶିରସା ନିତ୍ୟଂ ପ୍ରଣୟାମି ଜଗଦ୍ଗୁରୁମ୍ ॥ ୨୪॥
ବେଦା ବହୁମୁଖା ଭାନ୍ତି ସ୍ମୃତୟଶ୍ଚ ତଥୈବ ଚ ।
ପୁରାଣାନି ସମସ୍ତାନି ବୁଦ୍ଧାର୍ହାଦ୍ୟାଗମାନ୍ତରାଃ ॥ ୨୫॥
ଶୈବାଶ୍ଚ ବୈଷ୍ଣବାଶ୍ଚୈବ ମଦୁକ୍ତା ଆଗମା ଅପି ।
ଅପଭ୍ରଂଶାଃ ସମସ୍ତାଶ୍ଚ କେବଲଂ ଲୌକିକୀ ମତିଃ ॥ ୨୬॥
ତର୍କାଶ୍ଚ ବିବିଧାଃ ସୂକ୍ଷ୍ମାଃ ସ୍ଥୂଲାଶ୍ଚ ସକଲା ଅପି ।
ପରସ୍ପରବିରୋଧେନ ପ୍ରଭାନ୍ତି ସକଲାତ୍ମନାମ୍ ॥ ୨୭॥
ତେଷାମେବାବିରୋଧେ ତୁ କାଲୋ ଯାତି ଚ ଧୀମତାମ୍ ।
କଥଞ୍ଚିତ୍କାଲସଦ୍ଭାବେଽପ୍ୟବିରୋଧୋ ନ ସିଧ୍ୟତି ॥ ୨୮॥
ଅତଃ ସର୍ୱଂ ପରିତ୍ୟଜ୍ୟ ମନସୋ ମଲକାରଣମ୍ ।
ଯଥାଭାତେନ ରୂପେଣ ଶିବଂ ପଶ୍ୟେତ୍ସୁନିଶ୍ଚଲଃ ॥ ୨୯॥
କ୍ରିମିକୀଟପତଙ୍ଗେଭ୍ୟଃ ପଶବଃ ପ୍ରଜ୍ଞୟାଽଧିକାଃ ।
ପଶ୍ୱାଦିଭ୍ୟୋ ନରାଃ ପ୍ରାଜ୍ଞାସ୍ତେଷୁ କେଚନ କୋବିଦାଃ ॥ ୩୦॥
ତଥା ତେଭ୍ୟଶ୍ଚ ଗନ୍ଧର୍ୱାଃ ପିତରୋ ମତିମତ୍ତମାଃ ।
ଅନ୍ୟେ ଚ ତାରତମ୍ୟେନ ପଣ୍ଡିତା ଉତରୋତ୍ତରମ୍ ॥ ୩୧॥
ଯୂୟଂ ସତ୍ତ୍ୱୋତ୍କଟାଃ ପ୍ରାଜ୍ଞାଃ ସର୍ୱେଷାମପି ହେ ସୁରାଃ ।
ଯୁଷ୍ମଭ୍ୟୋଽହଂ ମହାପ୍ରାଜ୍ଞୋ ମତ୍ତଃ ପ୍ରାଜ୍ଞୋ ଜନାର୍ଦନଃ ॥ ୩୨॥
ଜନାର୍ଦନାଦପି ପ୍ରାଜ୍ଞଃ ଶଙ୍କରୋ ଗୁଣମୂର୍ତିଷୁ ।
ତତଃ ପ୍ରାଜ୍ଞତମଃ ସାକ୍ଷାଚ୍ଛିବଃ ସାମ୍ବଃ ସନାତନଃ ॥ ୩୩॥
ସ ଏବ ସାକ୍ଷାତ୍ସର୍ୱଜ୍ଞସ୍ତତୋଽନ୍ୟୋ ନାସ୍ତି କଶ୍ଚନ ।
ତସ୍ମାଦ୍ୱିଦ୍ୟାମିମାଂ ତ୍ୟକ୍ତ୍ୱା ବ୍ରହ୍ମ ସର୍ୱଂ ବିଲୋକୟେତ୍ ॥ ୩୪॥
ଆୟାସସ୍ତାବଦତ୍ୟଲ୍ପଃ ଫଲଂ ମୁକ୍ତିରିହୈବ ତୁ ।
ତଥାଽପି ପରମାଦ୍ୱୈତଂ ନୈବ ବାଞ୍ଛନ୍ତି ମାନବାଃ ॥ ୩୫॥
କଦାଚିଦପି ଚିତ୍ତସ୍ୟ ଭୟଂ କିଞ୍ଚିନ୍ନ ବିଦ୍ୟତେ ।
ତଥାଽପି ପରମାଦ୍ୱୈତଂ ନୈବ ବାଞ୍ଛନ୍ତି ମାନବାଃ ॥ ୩୬॥
ସ୍ୱସ୍ୱରୂପାତିରେକେଣ ନାସ୍ତି ମାନଂ ବିରୋଧି ଚ ।
ତଥାଽପି ପରମାଦ୍ୱୈତଂ ନୈବ ବାଞ୍ଛନ୍ତି ମାନବାଃ ॥ ୩୭॥
ସ୍ୱସ୍ୱରୂପାତିରେକେଣ ତର୍କଶ୍ଚ ନ ହି ବିଦ୍ୟତେ ।
ତଥାଽପି ପରମାଦ୍ୱୈତଂ ନୈବ ବାଞ୍ଛନ୍ତି ମାନବାଃ ॥ ୩୮॥
ଶ୍ରୁତିସ୍ମୃତିପୁରାଣାନି ପ୍ରାହୁରେକତ୍ୱମାତ୍ମନଃ ।
ତଥାଽପି ପରମାଦ୍ୱୈତଂ ନୈବ ବାଞ୍ଛନ୍ତି ମାନବାଃ ॥ ୩୯॥
ଅନୁଗ୍ରାହକତର୍କଶ୍ଚ କୁରୁତେ ତର୍କବେଦନମ୍ ।
ତଥାଽପି ପରମାଦ୍ୱୈତଂ ନୈବ ବାଞ୍ଛନ୍ତି ମାନବାଃ ॥ ୪୦॥
ଶିବାଗମେଷୁ ଚାଦ୍ୱୈତଂ ବଭାଷେ ପରମେଶ୍ୱରଃ ।
ତଥାଽପି ପରମାଦ୍ୱୈତଂ ନୈବ ବାଞ୍ଛନ୍ତି ମାନବାଃ ॥ ୪୧॥
ନାରାୟଣୋଽପି ଚାଦ୍ୱୈତଂ ବଭାଷେ ସ୍ୱାଗମେଷୁ ଚ ।
ତଥାଽପି ପରମାଦ୍ୱୈତଂ ନୈବ ବାଞ୍ଛନ୍ତି ମାନବାଃ ॥ ୪୨॥
ଅହଂ ଚାବୋଚମଦ୍ୱୈତଂ ମଦୁକ୍ତେଷ୍ୱାଗମେଷୁ ଚ ।
ତଥାଽପି ପରମାଦ୍ୱୈତଂ ନୈବ ବାଞ୍ଛନ୍ତି ମାନବାଃ ॥ ୪୩॥
ଅନ୍ୟେ ଚ ଯୋଗିନଃ ସର୍ୱେ ପ୍ରାହୁରଦ୍ୱୈତମାତ୍ମନଃ ।
ତଥାଽପି ପରମାଦ୍ୱୈତଂ ନୈବ ବାଞ୍ଛନ୍ତି ମାନବାଃ ॥ ୪୪॥
ବିଶୁଦ୍ଧଜ୍ଞାନିନାଂ ଦେବା ନିଷ୍ଠାଽପ୍ୟଦ୍ୱୈତଗୋଚରା ।
ତଥାଽପି ପରମାଦ୍ୱୈତଂ ନୈବ ବାଞ୍ଛନ୍ତି ମାନବାଃ ॥ ୪୫॥
କେଚିତ୍ସାମାନ୍ୟମଦ୍ୱୈତଂ ବଦନ୍ତି ଭ୍ରାନ୍ତଚେତସଃ ।
ବିଶେଷଂ ଦ୍ୱୈତମାଶ୍ରିତ୍ୟ ନ ତେଷାମସ୍ତି ବେଦନମ୍ ॥ ୪୬॥
ଦ୍ୱୈତମେବ ହି ସର୍ୱତ୍ର ପ୍ରବଦନ୍ତି ହି କେଚନ ।
ନ ତେ ମନୁଷ୍ୟାଃ କୀଟାଶ୍ଚ ପତଙ୍ଗାଶ୍ଚ ଘଟା ହି ତେ ॥ ୪୭॥
ଅବିଶେଷେଣ ସର୍ୱଂ ତୁ ଯଃ ପଶ୍ୟତି ମହେଶ୍ୱରମ୍ ।
ସ ଏବ ସାକ୍ଷାଦ୍ୱିଜ୍ଞାନୀ ସ ଶିବଃ ସ ତୁ ଦୁର୍ଲଭଃ ॥ ୪୮॥
ଜଗଦିତି ପ୍ରତିଭା ବ୍ୟବହାରତଃ
ପରତରଃ ପରମଃ ପରମାର୍ଥତଃ ।
ଇତି ମତିର୍ନ ଭବତ୍ୟପି କସ୍ୟଚି-
ଚ୍ଛଶିଧରସ୍ମରଣେନ ହି ସିଧ୍ୟତି ॥ ୪୯॥
ଜଗଦିତି ପ୍ରତିଭାଽପି ଚ ଶାଙ୍କରୀ
ମତିମତାମିତି ମେ ସୁବିନିଶ୍ଚୟଃ ।
ଇତି ମତିର୍ୱିମଲା ଚ ଶୁଭାବହା
ଶଶିଧରସ୍ମରଣେନ ହି ସିଧ୍ୟତି ॥ ୫୦॥
ଜଗଦିତି ପ୍ରତିଭାସମପେକ୍ଷ୍ୟ ଚ
ଶ୍ରୁତିରପି ପ୍ରିୟହେତୁମିହାହ ହି ।
ନ ହି ଜଗତ୍ପ୍ରତିଭା ନ ଚ ସା ଶ୍ରୁତିଃ
ପ୍ରିୟକରଃ ସକଲଶ୍ଚ ନ ବସ୍ତୁତଃ ॥ ୫୧॥
ଇତି ମତିର୍ୱିମଲା ନନୁ ଜାୟତେ
ଯଦି ଜନଃ ଶିବ ଏବ ସ ତାଦୃଶଃ ।
ନ ହି କୃତିଃ ସକଲା ମହାତ୍ମନୋ
ଯଦି କୃତିଃ ପଶୁରେବ ସ ମାନବଃ ॥ ୫୨॥
ନ ହି ଜନିର୍ମରଣଂ ଗମନାଗମୌ
ନ ହି ମଲଂ ବିମଲଂ ନ ଚ ବେଦନମ୍ ।
ଶିବମିଦଂ ସକଲଂ ବିଭାସତେ
ସ୍ଫୁଟତରଂ ପରମସ୍ୟ ତୁ ଯୋଗିନଃ ॥ ୫୩॥
ବିସୃଜ୍ୟ ସନ୍ଦେହମଶେଷମାସ୍ତିକାଃ
ପ୍ରତୀତମେତନ୍ନିଖିଲଂ ଜଡାଜଡମ୍ ।
ଗୁରୂପଦେଶେନ ଶିବଂ ବିଲୋକୟେ-
ଦ୍ୱିଲୋକନଂ ଚାପି ଶିବଂ ବିଲୋକୟେତ୍ ॥ ୫୪॥
ବିଲୋକନଂ ଚାପି ଶିବଂ ବିଲୋକୟ-
ନ୍ୱିଲୋକନଂ ଚାପି ବିସୃଜ୍ୟ କେବଲମ୍ ।
ସ୍ୱଭାବଭୂତଃ ସ୍ୱଚିତାଽବଶିଷ୍ୟତେ
ଚିତାଽବଶେଷଶ୍ଚ ନ ତସ୍ୟ ତତ୍ତ୍ୱତଃ ॥ ୫୫॥
ନିଷ୍ଠା ତସ୍ୟ ମହାତ୍ମନଃ ସୁରବରା ବକ୍ତୁଂ ମୟା ଶକ୍ୟତେ
ନ ପ୍ରୌଢେନ ଶିବେନ ବା ମୁନିଗଣୈର୍ନାରାୟଣେନାପି ଚ ।
ବେଦେନାପି ପୁରାତନେନ ପରୟା ଶକ୍ତ୍ୟା ପରେଣାଥ ବା
ମୂକୀଭାବମୁପୈତି ତତ୍ର ବିଦୁଷାଂ ନିଷ୍ଠା ହି ତାଦୃଗ୍ୱିଧା ॥ ୫୬॥
ସର୍ୱମୁକ୍ତମିତି ବଃ ସୁରର୍ଷଭାଃ
କେବଲେନ କରୁଣାବଲେନ ଚ ।
ବେଦ ଏବ ସକଲାର୍ଥବୋଧକଃ
ଶେଷ ଏବ ବଚନଂ ଚ ତସ୍ୟ ମେ ॥ ୫୭॥
ଇତି ବ୍ରହ୍ମଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ ବୃହଦାରଣ୍ୟକୋପନିଷଦ୍ୱ୍ୟାଖ୍ୟାନେ
ନବମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୯॥
॥ ଅଥ ଦଶମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥
॥ ବୃହାଦାରଣ୍ୟକବ୍ୟାଖ୍ୟାକଥନମ୍ ॥
ବ୍ରହ୍ମୋବାଚ ।
ଅସ୍ତି ସର୍ୱାନ୍ତରଃ ସାକ୍ଷୀ ପ୍ରତ୍ୟଗାତ୍ମା ସ୍ୱୟମ୍ପ୍ରଭଃ ।
ତଦେବ ବ୍ରହ୍ମ ସମ୍ପୂର୍ଣମପରୋକ୍ଷତମଂ ସୁରାଃ ॥ ୧॥
ପ୍ରାଣାପାନାଦିଭେଦସ୍ୟ ଯଃ ସତ୍ତାସ୍ଫୁରଣପ୍ରଦଃ ।
ଯସ୍ୟ ସନ୍ନିଧିମାତ୍ରେଣ ଚେଷ୍ଟତେ ସକଲଂ ସୁରାଃ ॥ ୨॥
ଯଶ୍ଚ ସର୍ୱସ୍ୟ ଚେଷ୍ଟାୟାମସକ୍ତୋ ନିଷ୍କ୍ରିୟଃ ସ୍ୱୟମ୍ ।
ସ ହି ସର୍ୱାନ୍ତରଃ ସାକ୍ଷାଦାତ୍ମା ନାନ୍ୟଃ ସୁରର୍ଷଭାଃ ॥ ୩॥
ଯୋଽୟଂ ସର୍ୱାନ୍ତରଃ ସ୍ୱାତ୍ମା ସୋଽହମର୍ଥୋ ନ ବିଗ୍ରହଃ ।
ଦୃଶ୍ୟତ୍ୱାଦସ୍ୟ ଦେହସ୍ୟ ଦ୍ରଷ୍ଟା ଯୋଽସ୍ୟ ସ ଏବ ସଃ ॥ ୪॥
ଯୋଽୟଂ ସର୍ୱାନ୍ତରଃ ସ୍ୱାତ୍ମା ସୋଽୟଂ ନ ପ୍ରାଣପୂର୍ୱକଃ ।
ଦୃଶ୍ୟତ୍ୱାତ୍ପ୍ରାଣପୂର୍ୱସ୍ୟ ଦ୍ରଷ୍ଟା ଯୋଽସ୍ୟ ସ ଏବ ସଃ ॥ ୫॥
ଦୃଷ୍ଟେର୍ଦ୍ରଷ୍ଟା ଶ୍ରୁତେଃ ଶ୍ରୋତା ମତେର୍ମନ୍ତା ଚ ଯଃ ସୁରାଃ ।
ବିଜ୍ଞାତେରପି ବିଜ୍ଞାତା ସ ହି ସର୍ୱାନ୍ତରଃ ପରଃ ॥ ୬॥
ଅତୋଽନ୍ୟଦାର୍ତଂ ସକଲଂ ନ ସତ୍ୟଂ ତୁ ନିରୂପଣେ ।
ସ ଏବ ସର୍ୱଂ ନୈବାନ୍ୟଦିତି ସମ୍ୟଙ୍ନିରୂପଣେ ॥ ୭॥
ଯଥା ପୃଥିବ୍ୟାମୋତଂ ଚ ପ୍ରୋତଂ ଚ ସକଲଂ ସୁରାଃ ।
ତଥାଽପ୍ସୁ ସକଲଂ ଦେବା ଓତଂ ପ୍ରୋତଂ ନ ସଂଶୟଃ ॥ ୮॥
ଆପଶ୍ଚ ବାୟୌ ହେ ଦେବା ଓତାଃ ପ୍ରୋତାସ୍ତଥୈବ ଚ ।
ଅନ୍ତରିକ୍ଷେଷୁ ବାୟୁଶ୍ଚ ଲୋକେଷୁ ସୁରପୁଙ୍ଗବାଃ ॥ ୯॥
ଅନ୍ତରିକ୍ଷାଶ୍ଚ ଲୋକାଶ୍ଚ ତଥା ଗନ୍ଧର୍ୱକେଷୁ ଚ ।
ଲୋକେଷ୍ୱାଦିତ୍ୟଲୋକେଷୁ ସ୍ଥିତା ଗନ୍ଧର୍ୱସଞ୍ଜ୍ଞିତାଃ ॥ ୧୦॥
ଚନ୍ଦ୍ରଲୋକେଷୁ ଚାଦିତ୍ୟଲୋକା ଓତାସ୍ତଥୈବ ଚ ।
ଚନ୍ଦ୍ରଲୋକାଶ୍ଚ ନକ୍ଷତ୍ରଲୋକେଷୁ ସୁରପୁଙ୍ଗବାଃ ॥ ୧୧॥
ଦେବଲୋକେଷୁ ନକ୍ଷତ୍ରଲୋକା ଓତାସ୍ତଥୈବ ଚ ।
ଦେବଲୋକାଶ୍ଚ ହେ ଦେବା ଇନ୍ଦ୍ରଲୋକେଷୁ ସଂସ୍ଥିତାଃ ॥ ୧୨॥
ପ୍ରାଜାପତ୍ୟେଷୁ ଲୋକେଷୁ ସ୍ଥିତା ଐନ୍ଦ୍ରାଃ ସୁରର୍ଷଭାଃ ।
ପ୍ରାଜାପତ୍ୟାସ୍ତଥା ଲୋକା ବ୍ରହ୍ମଲୋକେଷୁ ସଂସ୍ଥିତାଃ ॥ ୧୩॥
ବିଷ୍ଣୁଲୋକେଷୁ ହେ ଦେବା ବ୍ରହ୍ମଲୋକାଃ ସୁସଂସ୍ଥିତାଃ ।
ବିଷ୍ଣୁଲୋକାସ୍ତଥା ଓତା ରୁଦ୍ରଲୋକେଷୁ ହେ ସୁରାଃ ॥ ୧୪॥
ରୁଦ୍ରଲୋକାଃ ସ୍ଥିତା ଲୋକେଷ୍ୱୀଶ୍ୱରସ୍ୟ ସୁରର୍ଷଭାଃ ।
ସଦାଶିବସ୍ୟ ଲୋକେଷୁ ସ୍ଥିତା ହ୍ୟୈଶାଃ ସୁରର୍ଷଭାଃ ॥ ୧୫॥
ଓତାଃ ପ୍ରୋତାଶ୍ଚ ତେ ଲୋକା ବ୍ରହ୍ମସଞ୍ଜ୍ଞେ ପରେ ଶିବେ ।
ଏବଂ ସର୍ୱେ ସଦା ସାକ୍ଷିସ୍ୱରୂପେ ପ୍ରତ୍ୟଗାତ୍ମନି ॥ ୧୬॥
ସର୍ୱାନ୍ତରତମେ ପ୍ରୋତା ଓତା ଅଧ୍ୟାସତଃ ସ୍ଥିତାଃ ॥ ୧୭॥
ସର୍ୱାଧିଷ୍ଠାନରୂପସ୍ତୁ ପ୍ରତ୍ୟଗାତ୍ମା ସ୍ୱୟମ୍ପ୍ରଭଃ ।
ନ କସ୍ମିଂଶ୍ଚିତ୍ସ୍ଥିତଃ ସାକ୍ଷୀ ସତ୍ସ୍ୱରୂପଃ ସୁରର୍ଷଭାଃ ॥ ୧୮॥
ଯସ୍ମିନ୍ନଧ୍ୟସ୍ତରୂପେଣ ସ୍ଥିତଂ ସର୍ୱଂ ନିରୂପଣେ ।
ସ ଏବ ସକଲଂ ନାନ୍ୟଦିତି ସମ୍ୟଙ୍ନିରୂପଣେ ॥ ୧୯॥
ଯୋଽୟମାତ୍ମା ସ୍ୱୟଂ ଭାତି ସତ୍ତୟାଽନ୍ୟବିବର୍ଜିତଃ ।
ସ ଏବ ସାକ୍ଷାତ୍ସର୍ୱେଷାମନ୍ତର୍ୟାମୀ ନ ଚାପରଃ ॥ ୨୦॥
ପୃଥିବ୍ୟାମପି ଯସ୍ତିଷ୍ଠନ୍ପୃଥିବ୍ୟା ଅନ୍ତରଃ ସଦା ।
ଯଂ ନ ବେଦ ସୁରାଃ ପୃଥ୍ୱୀ ଶରୀରଂ ଯସ୍ୟ ଭୂରପି ॥ ୨୧॥
ଯୋଽନ୍ତରୋ ଯମୟତ୍ୟେତାଂ ଭୂମିଂ ନିଷ୍କ୍ରିୟରୂପତଃ ।
ଏଷ ଏବ ହି ନଃ ସାକ୍ଷାଦନ୍ତର୍ୟାମୀ ପରାମୃତଃ ॥ ୨୨॥
ଅପ୍ସୁ ତିଷ୍ଠନ୍ନପାଂ ଦେବା ଅନ୍ତରୋ ଯଂ ନ ତା ବିଦୁଃ ।
ଆପଃ ଶରୀରଂ ଯସ୍ୟୈତା ଯୋଽନ୍ତରୋ ଯମୟତ୍ୟପଃ ।
ଏଷ ଏବ ହି ନଃ ସାକ୍ଷାଦନ୍ତର୍ୟାମୀ ପରାମୃତଃ ॥ ୨୩॥
ଏବମଗ୍ନେଶ୍ଚ ଯୋ ନେତା ଚାନ୍ତରିକ୍ଷସ୍ୟ ହେ ସୁରାଃ ॥ ୨୪॥
ବାୟୁପୂର୍ୱସ୍ୟ ସର୍ୱସ୍ୟ ଚେତନାଚେତନସ୍ୟ ଚ ।
ଏଷ ଏବ ହି ନଃ ସାକ୍ଷାଦନ୍ତର୍ୟାମୀ ପରାମୃତଃ ॥ ୨୫॥
ଅଦୃଷ୍ଟୋଽୟଂ ସୁରା ଦ୍ରଷ୍ଟା ଶ୍ରୋତୈବାୟଂ ତଥାଽଶ୍ରୁତଃ ।
ଅମତଶ୍ଚ ତଥା ମନ୍ତା ବିଜ୍ଞାତା କେବଲଂ ସୁରାଃ ॥ ୨୬॥
ରବିସୋମାଗ୍ନିପୂର୍ୱେଷୁ ବିନଷ୍ଟେଷ୍ୱୟମାସ୍ତିକାଃ ।
ଚିତ୍ତସାକ୍ଷିତୟା ଭାତି ସ୍ୱପ୍ରକାଶେନ କେବଲମ୍ ॥ ୨୭॥
ଚିତ୍ତବ୍ୟାପାରନାଶେ ତୁ ତଦଭାବଂ ସୁରର୍ଷଭାଃ ।
ସ୍ୱପ୍ରକାଶେନ ଜାନାତି ସୁଷୁପ୍ତୌ ବେଦ ତାମପି ॥ ୨୮॥
ଆବିର୍ଭାବତିରୋଭାବରହିତସ୍ତୁ ସ୍ୱୟମ୍ପ୍ରଭଃ ।
ଭାବାଭାବାତ୍ମକଂ ସର୍ୱଂ ସଦାଽୟଂ ବେଦ କେବଲଃ ॥ ୨୯॥
ଭାବାଭାବାତ୍ମନା ବେଦ୍ୟଂ ସମସ୍ତଂ ସୁରପୁଙ୍ଗବାଃ ।
ବେତ୍ତୈବାୟଂ ନ ଚୈବାନ୍ୟଦିତି ସମ୍ୟଙ୍ନିରୂପଣମ୍ ॥ ୩୦॥
ଏବଂ ଦ୍ୱୈତଂ ବିଚାରେଣ ସ୍ୱାତ୍ମନା ବେଦ ଯଃ ପୁମାନ୍ ।
ସ ଯୋଗୀ ସର୍ୱଦା ଦ୍ୱୈତଂ ପଶ୍ୟନ୍ନପି ନ ପଶ୍ୟତି ॥ ୩୧॥
ଦ୍ରଷ୍ଟୁର୍ଦୃଷ୍ଟେର୍ନ ନାଶୋଽସ୍ତି ଦୃଶ୍ୟମେବ ବିନଶ୍ୟତି ।
ତଚ୍ଚ ଦ୍ୱୈତଂ ଦୃଶେର୍ଦୃଶ୍ୟଂ ନାସ୍ତି ଦ୍ରଷ୍ଟାଽସ୍ତି କେବଲମ୍ ॥ ୩୨॥
ଏଷାଽସ୍ୟ ପରମା ସମ୍ପଦ୍ଗତିଶ୍ଚ ପରମାଽସ୍ୟ ତୁ ।
ଏଷୋଽସ୍ୟ ପରମୋ ଲୋକ ଏତଦ୍ଧି ପରମଂ ସୁଖମ୍ ॥ ୩୩॥
ଅହିନିର୍ଲ୍ୱୟନୀଂ ମୁକ୍ତାଂ ଯଥାଽହିଃ ସ୍ୱାତ୍ମନା ପୁନଃ ।
ନ ପଶ୍ୟତି ତଥା ବିଦ୍ୱାନ୍ନ ଦେହେଽହମ୍ମତିର୍ଭବେତ୍ ॥ ୩୪॥
ସର୍ୱାଧାରେ ସ୍ୱତଃସିଦ୍ଧେ ଶିବସଞ୍ଜ୍ଞେ ତୁ ନିର୍ମଲେ ।
ପ୍ରତ୍ୟଗ୍ରୂପେ ପରାନନ୍ଦେ ନେହ ନାନାଽସ୍ତି କିଞ୍ଚନ ॥ ୩୫॥
ମୃତ୍ୟୋଃ ସ ମୃତ୍ୟୁମାପ୍ନୋତି ଇହ ନାନେବ ପଶ୍ୟତି ।
ତସ୍ମାଦଧ୍ୟସ୍ତମଜ୍ଞାନଂ ତତ୍କାର୍ୟଂ ଚାତ୍ମରୂପତଃ ॥ ୩୬॥
ଏକଧୈବ ମହାୟାସାଦ୍ଦ୍ରଷ୍ଟବ୍ୟୋ ହି ମୁମୁକ୍ଷୁଭିଃ ।
ଅୟମାତ୍ମାଽପ୍ରମେୟଶ୍ଚ ବିରଜଶ୍ଚ ମହାନ୍ଧ୍ରୁବଃ ॥ ୩୭॥
ତମେବ ଧୀରୋ ବିଜ୍ଞାୟ ପ୍ରଜ୍ଞାଂ କୁର୍ୱୀତ ବ୍ରାହ୍ମଣଃ ।
ନାନୁଧ୍ୟାୟାଦ୍ବହୂଞ୍ଛବ୍ଦାନ୍ୱାଚୋ ବିଗ୍ଲାପନଂ ହି ତତ୍ ॥ ୩୮॥
ସ ବା ଏଷ ମହାନାତ୍ମା ଜନ୍ମନାଶାଦିବର୍ଜିତଃ ।
ବଶୀ ସର୍ୱସ୍ୟ ଲୋକସ୍ୟ ସର୍ୱସ୍ୟେଶାନ ଏବ ଚ ॥ ୩୯॥
ସର୍ୱସ୍ୟାଧିପତିଃ ଶୁଦ୍ଧୋ ନ ଭୂୟାନ୍ସାଧୁକର୍ମଣା ।
କର୍ମଣାଽସାଧୁନା ନୈବ କନୀୟାନ୍ସୁରପୁଙ୍ଗବାଃ ॥ ୪୦॥
ଏଷ ସର୍ୱେଶ୍ୱରଃ ସାକ୍ଷାଦ୍ଭୂତାଧିପତିରେବ ଚ ।
ଭୂତପାଲଶ୍ଚ ଲୋକାନାମସମ୍ଭେଦାୟ ହେ ସୁରାଃ ॥ ୪୧॥
ଏଷ ସେତୁର୍ୱିଧରଣସ୍ତମେବ ବ୍ରାହ୍ମଣୋତ୍ତମାଃ ।
ବେଦାନୁବଚନେନାପି ଯଜ୍ଞେନ ସକଲେନ ଚ ॥ ୪୨॥
ଦାନେନ ତପସା ଦେବାସ୍ତଥୈବାନଶନେନ ଚ ।
ବେତ୍ତୁମିଚ୍ଛତି ଯୋ ବିଦ୍ୱାନ୍ସ ମୁନିର୍ନେତରୋ ଜନଃ ॥ ୪୩॥
ନେତି ନେତୀତି ନିଷ୍କୃଷ୍ଟୋ ଯ ଏଷ ସର୍ୱସାଧକଃ ।
ସୋଽୟମାତ୍ମା ସଦାଽଗ୍ରାହ୍ୟସ୍ୱରୂପୋ ନ ହି ଗୃହ୍ୟତେ ॥ ୪୪॥
ତଥାଽଶୀର୍ୟସ୍ୱଭାବଶ୍ଚ ହେ ଦେବା ନୈବ ଶୀର୍ୟତେ ।
ଅସଙ୍ଗରୂପୋ ଭଗବାନ୍ସର୍ୱଦା ନ ହି ସଜ୍ଜତେ ॥ ୪୫॥
ଏଷ ନିତ୍ୟୋ ମହିମା ବ୍ରାହ୍ମଣସ୍ୟ
ନ ବର୍ଧତେ କର୍ମଣା ନୋ କନୀୟାନ୍ ।
ତସ୍ୟୈବ ସ୍ୟାତ୍ପଦବିତ୍ତଂ ବିଦିତ୍ୱା
ନ ଲିପ୍ୟତେ କର୍ମଣା ପାପକେନ ॥ ୪୬॥
ତସ୍ମାଦ୍ବ୍ରହ୍ମଜ୍ଞାନଲାଭାୟ ବିଦ୍ୱା-
ଞ୍ଶାନ୍ତୋ ଦାନ୍ତଃ ସତ୍ୟବାଦୀ ଭବେଚ୍ଚ ।
କର୍ମତ୍ୟାଗୀ ସର୍ୱବେଦାନ୍ତସିଦ୍ଧଂ
ବିଦ୍ୟାହେତୁଂ ସନ୍ତତଂ ତ୍ୱଭ୍ୟୁପେୟାତ୍ ॥ ୪୭॥
ତ୍ରିପୁଣ୍ଡ୍ରମୁଦ୍ଧୂଲନମାସ୍ତିକୋତ୍ତମାଃ
ସଦାଽଽଚରେଚ୍ଛଙ୍କରବେଦନେ ରତଃ ।
ଶିବାଦିଶବ୍ଦଂ ଚ ଜପେଦ୍ୱିଶେଷତଃ
ପ୍ରପୂଜୟେଦ୍ଭକ୍ତିପୁରଃସରଂ ହରମ୍ ॥ ୪୮॥
ସାଧନୈଃ ସକଲୈଃ ସହିତଃ ସୁରା
ବେଦନେନ ସମସ୍ତମିଦଂ ଜଗତ୍ ।
ଦେବରୂପତୟୈବ ତୁ ନିଶ୍ଚିତଂ
ବେଦହସ୍ତତଲସ୍ଥିତବିଲ୍ୱବତ୍ ॥ ୪୯॥
ନୈନଂ ପାପ୍ମା ତରତି ବ୍ରହ୍ମନିଷ୍ଠଂ
ସର୍ୱଂ ପାପଂ ତରତି ପ୍ରାକୃତଂ ଚ ।
ନୈନଂ ପାପ୍ମା ତପତି ବ୍ରହ୍ମନିଷ୍ଠଂ
ସର୍ୱଂ ପାପଂ ତପତି ପ୍ରାକୃତଂ ଚ ॥ ୫୦॥
ଇତ୍ଥଂ ବ୍ରହ୍ମ ସ୍ୱାତ୍ମଭୂତଂ ବିଦିତ୍ୱା
ଶ୍ରଦ୍ଧାପୂର୍ୱଂ ଦେହମେତଂ ସ୍ୱକୀୟମ୍ ।
ଅର୍ଥଂ ସର୍ୱଂ କ୍ଷେତ୍ରଜାତଂ ସମସ୍ତଂ
ଦଦ୍ୟାଦସ୍ମୈ ଦେଶିକେନ୍ଦ୍ରାୟ ମର୍ତ୍ୟଃ ॥ ୫୧॥
ଯଶ୍ଚାତୃଣତ୍ତ୍ୟବିତଥେନ କର୍ଣା-
ବଦୁଃଖଂ କୁର୍ୱନ୍ନମୃତଂ ସମ୍ପ୍ରୟଚ୍ଛନ୍ ।
ତଂ ବିଦ୍ୟାତ୍ପିତରଂ ମାତରଂ ଚ
ତସ୍ମୈ ନ ଦ୍ରୁହ୍ୟେତ୍କୃତମସ୍ୟ ଜାନନ୍ ॥ ୫୨॥
ସ୍ୱଦେଶିକସ୍ୟୈବ ତୁ ନାମକୀର୍ତନଂ
ଭବେଦନନ୍ତସ୍ୟ ଶିବସ୍ୟ ଚିନ୍ତନମ୍ ।
ସ୍ୱଦେଶିକସ୍ୟୈବ ତୁ ପୂଜନଂ ତଥା
ଭବେଦନନ୍ତସ୍ୟ ଶିବସ୍ୟ ପୂଜନମ୍ ॥ ୫୩॥
ସ୍ୱଦେଶିକସ୍ୟୈବ ତୁ ନାମକୀର୍ତନଂ
ଶିବାଦିଶବ୍ଦସ୍ୟ ତୁ କୀର୍ତନଂ ଭବେତ୍ ।
ସ୍ୱଦେଶିକସ୍ୟୈବ ତୁ ବାଧନଂ ତଥା
ଭବେଦନନ୍ତସ୍ୟ ଶିବସ୍ୟ ବାଧନମ୍ ॥ ୫୪॥
ତସ୍ମାଦ୍ୱିଦ୍ୱାନ୍ସର୍ୱମେତଦ୍ୱିହାୟ
ଶ୍ରଦ୍ଧାୟୁକ୍ତଃ ସଦ୍ଗୁରୁଂ ସତ୍ୟନିଷ୍ଠମ୍ ।
ବିଦ୍ୟାକୋଶଂ ବେଦବେଦାନ୍ତନିଷ୍ଠଂ
ଗଚ୍ଛେନ୍ନିତ୍ୟଂ ସତ୍ୟଧର୍ମାଦିୟୁକ୍ତଃ ॥ ୫୫॥
ବକ୍ତବ୍ୟଂ ସକଲଂ ମୟା ପରକୃପାୟୁକ୍ତେନ ସଙ୍କୀର୍ତିତଂ
କର୍ତବ୍ୟଂ ସକଲଂ ସୁରା ନ ହି ମୁନେର୍ବ୍ରହ୍ମାତ୍ମନିଷ୍ଠସ୍ୟ ତୁ ।
ସ୍ମର୍ତବ୍ୟଂ ସକଲଂ ତଥା ନ ହି ସଦା ବ୍ରହ୍ମୈବ ସଚ୍ଚିତ୍ସୁଖଂ
ସମ୍ପୂର୍ଣଂ ସତତୋଦିତଂ ସମରସଂ ଶଶ୍ୱତ୍ସ୍ୱୟଂ ଭାସତେ ॥ ୫୬॥
ଇତି ବ୍ରହ୍ମଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ ବୃହଦାରଣ୍ୟକବ୍ୟାଖ୍ୟାକଥନଂ ନାମ
ଦଶମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୧୦॥
॥ ଅଥ ଏକାଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥
॥ କଠବଲ୍ଲୀଶ୍ୱେତାଶ୍ୱତରବ୍ୟାଖ୍ୟାୟାମ୍ ॥
ବ୍ରହ୍ମୋବାଚ ।
ଅସ୍ତି ତତ୍ତ୍ୱଂ ପରଂ ସାକ୍ଷାଦ୍ଦୁର୍ଦର୍ଶଂ ଗୂଢମୁତ୍ତମମ୍ ।
ଅନୁପ୍ରବିଷ୍ଟଂ ସର୍ୱତ୍ର ଗୁହାୟାଂ ନିହିତଂ ପରମ୍ ॥ ୧॥
ତଦ୍ୱିଦିତ୍ୱା ମହାଧୀରୋ ହର୍ଷଶୋକୌ ଜହାତି ଚ ।
ଧର୍ମାଦିଭ୍ୟଃ ପରଂ ତତ୍ତୁ ଭୂତାଦ୍ଭବ୍ୟାଚ୍ଚ ସତ୍ତମାଃ ॥ ୨॥
ଯଦାମନନ୍ତି ବେଦାଶ୍ଚ ତପାଂସି ପରମଂ ପଦମ୍ ।
ବ୍ରହ୍ମଚର୍ୟଂ ଯଦିଚ୍ଛନ୍ତଶ୍ଚରନ୍ତି ଶିବ ଏବ ସଃ ॥ ୩॥
ଏତଦ୍ଧ୍ୟେବାକ୍ଷରଂ ବ୍ରହ୍ମ ଏତଦ୍ଧ୍ୟେବାକ୍ଷରଂ ପରମ୍ ।
ଏତଦ୍ଧ୍ୟେବାକ୍ଷରଂ ଜ୍ଞାତ୍ୱା ଯୋ ଯଦିଚ୍ଛତି ତସ୍ୟ ତତ୍ ॥ ୪॥
ଏତଦାଲମ୍ବନଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠମେତଦାଲମ୍ବନଂ ପରମ୍ ।
ଏତଦାଲମ୍ବନଂ ଜ୍ଞାତ୍ୱା ବ୍ରହ୍ମଲୋକେ ମହୀୟତେ ॥ ୫॥
ନ ଜାୟତେ ମ୍ରିୟତେ ବା ବିପଶ୍ଚି-
ନ୍ନାୟଂ କୁତଶ୍ଚିନ୍ନ ବଭୂବ କଶ୍ଚିତ୍ ।
ଅଜୋ ନିତ୍ୟଃ ଶାଶ୍ୱତୋଽୟଂ ପୁରାଣୋ
ନ ହନ୍ୟତେ ହନ୍ୟମାନେ ଶରୀରେ ॥ ୬॥
ଯ ଏନଂ ବେତ୍ତି ହନ୍ତାରଂ ଯଶ୍ଚୈନଂ ମନ୍ୟତେ ହତମ୍ ।
ତାବୁଭୌ ନ ବିଜାନୀତୋ ନାୟଂ ହନ୍ତି ନ ହନ୍ୟତେ ॥ ୭॥
ଅଣୋରଣୀୟାନ୍ମହତୋ ମହୀୟା-
ନାତ୍ମାଽସ୍ୟ ଜନ୍ତୋର୍ନିହିତୋ ଗୁହାୟାମ୍ ।
ତମକ୍ରତୁଃ ପଶ୍ୟତି ବୀତଶୋକୋ
ଧାତୁପ୍ରସାଦାନ୍ମହିମାନମସ୍ୟ ॥ ୮॥
ଦୂରଂ ବ୍ରଜତି ଚାସୀନଃ ଶୟାନୋ ଯାତି ସର୍ୱତଃ ।
କସ୍ତଂ ସାକ୍ଷାନ୍ମହାଦେବଂ ମଦନ୍ୟୋ ଜ୍ଞାତୁମର୍ହତି ॥ ୯॥
ଅଶରୀରଂ ଶରୀରେଷୁ ହ୍ୟନବସ୍ଥେଷ୍ୱବସ୍ଥିତମ୍ ।
ମହାନ୍ତଂ ବିଭୁମାତ୍ମାନଂ ମତ୍ୱା ଧୀରୋ ନ ଶୋଚତି ॥ ୧୦॥
ନାୟମାତ୍ମା ପ୍ରବଚନେନ ଲଭ୍ୟୋ
ନ ମେଧୟା ନ ବହୁନା ଶ୍ରୁତେନ ।
ଯମେବୈଷ ବୃଣୁତେ ତେନ ଲଭ୍ୟ-
ସ୍ତସ୍ୟୈଷ ଆତ୍ମା ବିବୃଣୁତେ ତନୂଂ ସ୍ୱାମ୍ ॥ ୧୧॥
ନାବିରତୋ ଦୁଶ୍ଚରିତାନ୍ନାଶାନ୍ତୋ ନାସମାହିତଃ ।
ନାଶାନ୍ତମାନସୋ ବାଽପି ପ୍ରଜ୍ଞାନେନୈନମାପ୍ନୁୟାତ୍ ॥ ୧୨॥
ଯସ୍ୟ ବ୍ରହ୍ମ ଚ କ୍ଷତ୍ରଂ ଚ ଉଭେ ଭବତ ଓଦନଃ ।
କ ଇତ୍ଥଂ ବେଦ ଦେବୋ ବା ମନୁଷ୍ୟୋଽନ୍ୟଶ୍ଚ ଯତ୍ର ସଃ ॥ ୧୩॥
ଋତୌ ପିବନ୍ତୌ ସୁକୃତସ୍ୟ ଲୋକେ
ଗୁହାଂ ପ୍ରବିଷ୍ଟୌ ପରମେ ପରାର୍ଧେ ।
ଛାୟାତପୌ ବ୍ରହ୍ମବିଦୋ ବଦନ୍ତି
ଶରୀରଭୃଚ୍ଛଙ୍କରସଞ୍ଜ୍ଞିତୌ ତୌ ॥ ୧୪॥
ଶରୀରଭୃତ୍କର୍ମଫଲଂ ଭୁଙ୍କ୍ତେ ଯୋଜୟିତା ଶିବଃ ।
ପ୍ରତୀତିତୋ ବିରୁଦ୍ଧୌ ତୌ ଭେଦସ୍ତ୍ୱୌପାଧିକସ୍ତୟୋଃ ॥ ୧୫॥
ଆତ୍ମାନଂ ରଥିନଂ ବିଦ୍ୟାଚ୍ଛରୀରଂ ରଥମେବ ତୁ ।
ବୁଦ୍ଧିଂ ତୁ ସାରଥିଂ ବିଦ୍ୟାନ୍ମନଃ ପ୍ରଗ୍ରହମେବ ଚ ॥ ୧୬॥
ଇନ୍ଦ୍ରିୟାଣି ହୟାନ୍ୱିଦ୍ୟାଦ୍ୱିଷୟାନପି ଗୋଚରାନ୍ ।
ଆତ୍ମେନ୍ଦ୍ରିୟମନୋୟୁକ୍ତଂ ବିଦ୍ୟାଦ୍ଭୋକ୍ତାରମାସ୍ତିକାଃ ॥ ୧୭॥
ଯସ୍ତ୍ୱବିଜ୍ଞାନବାନ୍ମର୍ତ୍ୟୋଽୟୁକ୍ତେନ ମନସା ସଦା ।
ତସ୍ୟେନ୍ଦ୍ରିୟାଣ୍ୟବଶ୍ୟାନି ଦୁଷ୍ଟାଶ୍ୱା ଇବ ସାରଥେଃ ॥ ୧୮॥
ଯସ୍ତୁ ବିଜ୍ଞାନବାନ୍ମର୍ତ୍ୟୋ ଯୁକ୍ତେନ ମନସା ସଦା ।
ତସ୍ୟେନ୍ଦ୍ରିୟାଣି ବଶ୍ୟାନି ସଦଶ୍ୱା ଇବ ସାରଥେଃ ॥ ୧୯॥
ଯସ୍ତ୍ୱବିଜ୍ଞାନବାନ୍ମର୍ତ୍ୟୋ ହ୍ୟମନସ୍କଃ ସଦାଽଶୁଚିଃ ।
ନ ସ ତତ୍ପଦମାପ୍ନୋତି ସଂସାରଂ ଚାଧିଗଚ୍ଛତି ॥ ୨୦॥
ଯସ୍ତୁ ବିଜ୍ଞାନବାନ୍ମର୍ତ୍ୟଃ ସମନସ୍କଃ ସଦା ଶୁଚିଃ ।
ସ ତୁ ତତ୍ପଦମାପ୍ନୋତି ଯସ୍ମାଦ୍ଭୂୟୋ ନ ଜାୟତେ ॥ ୨୧॥
ବିଜ୍ଞାନସାରଥିର୍ୟସ୍ତୁ ମନଃ ପ୍ରଗ୍ରହବାନ୍ନରଃ ।
ସୋଽଧ୍ୱନଃ ପାରମାପ୍ନୋତି ତଦ୍ୱିଷ୍ଣୋଃ ପରମଂ ପଦମ୍ ॥ ୨୨॥
ପଦଂ ଯତ୍ପରମଂ ବିଷ୍ଣୋସ୍ତଦେବାଖିଲଦେହିନାମ୍ ।
ପଦଂ ପରମମଦ୍ୱୈତଂ ସ ଶିବଃ ସାମ୍ବବିଗ୍ରହଃ ॥ ୨୩॥
ରୁଦ୍ରବିଷ୍ଣୁପ୍ରଜେଶାନାମନ୍ୟେଷାମପି ଦେହିନାମ୍ ।
ଋତେ ସାମ୍ବଂ ମହାଦେବଂ କିଂ ଭବେତ୍ପରମଂ ପଦମ୍ ॥ ୨୪॥
ଇନ୍ଦ୍ରିୟେଭ୍ୟଃ ପରା ହ୍ୟର୍ଥା ଅର୍ଥେଭ୍ୟଶ୍ଚ ପରଂ ମନଃ ।
ମନସସ୍ତୁ ପରା ବୁଦ୍ଧିର୍ବୁଦ୍ଧେରାତ୍ମା ମହାନ୍ପରଃ ॥ ୨୫॥
ମହତଃ ପରମବ୍ୟକ୍ତମବ୍ୟକ୍ତାତ୍ପୁରୁଷଃ ପରଃ ।
ପୁରୁଷାନ୍ନ ପରଂ କିଞ୍ଚିତ୍ସା କାଷ୍ଠା ସା ପରା ଗତିଃ ॥ ୨୬॥
ପୁରୁଷୋ ନାମ ସମ୍ପୂର୍ଣଃ ଶିବଃ ସତ୍ୟାଦିଲକ୍ଷଣଃ ।
ସାମ୍ବମୂର୍ତିଧରୋ ନାନ୍ୟୋ ରୁଦ୍ରୋ ବିଷ୍ଣୁରଜୋଽପି ବା ॥ ୨୭॥
ଏଷ ସର୍ୱେଷୁ ଭୂତେଷୁ ଗୂଢାତ୍ମା ନ ପ୍ରକାଶତେ ।
ଦୃଶ୍ୟତେ ତ୍ୱଗ୍ର୍ୟଯା ବୁଦ୍ଧ୍ୟା ସୂକ୍ଷ୍ମୟା ସୂକ୍ଷ୍ମଦର୍ଶିଭିଃ ॥ ୨୮॥
ଯଚ୍ଚେଦ୍ୱାଙ୍ମନସୀ ପ୍ରାଜ୍ଞସ୍ତଦ୍ୟଚ୍ଛେଜ୍ଜ୍ଞାନ ଆତ୍ମନି ।
ମହତ୍ୟାତ୍ମନୀ ବିଜ୍ଞାନଂ ତଦ୍ୟଚ୍ଛେଚ୍ଛାନ୍ତ ଆତ୍ମନି ॥ ୨୯॥
ଅଶବ୍ଦମସ୍ପର୍ଶମରୂପମବ୍ୟଯଂ
ତଥାଽରସଂ ନିତ୍ୟମଗନ୍ଧବଚ୍ଚ ଯତ୍ ।
ଅନାଦ୍ୟନନ୍ତଂ ମହତଃ ପରଂ ଧ୍ରୁବଂ
ନିଚାୟ୍ୟ ତଂ ମୃତ୍ୟୁମୁଖାତ୍ପ୍ରମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୩୦॥
ପରାଞ୍ଚି ଖାନି ବ୍ୟତୃଣନ୍ମହେଶ-
ସ୍ତସ୍ମାତ୍ପରାଙ୍ପଶ୍ୟତି ନାତ୍ମରୂପମ୍ ।
କଶ୍ଚିଦ୍ଧୀରଃ ପ୍ରତ୍ୟଗାତ୍ମାନମୈକ୍ଷ୍ୟ-
ଦାବୃତ୍ତଚକ୍ଷୁରମୃତତ୍ୱମିଚ୍ଛନ୍ ॥ ୩୧॥
ପରାଞ୍ଚଃ କାମାନନୁନୟନ୍ତି ବାଲା
ମୃତ୍ୟୋଃ ପାଶଂ ତେଽପିୟନ୍ତି ସ୍ୱମୋହାତ୍ ।
ଅଥ ଧୀରା ଅମୃତତ୍ୱଂ ବିଦିତ୍ୱା
ଧ୍ରୁବଂ ତତ୍ତ୍ୱଂ ଯାନ୍ତି କାମୈରସକ୍ତାଃ ॥ ୩୨॥
ଯେନ ରୂପାନ୍ ରସାନ୍ଗନ୍ଧାଞ୍ଶବ୍ଦାନ୍ସ୍ପର୍ଶାଂଶ୍ଚ ମୈଥୁନାନ୍ ।
ଏତେନୈବ ବିଜାନାତି କିମତ୍ର ପରିଶିଷ୍ୟତେ ॥ ୩୩॥
ଜାଗ୍ରତ୍ସ୍ୱପ୍ନସୁଷୁପ୍ତାଖ୍ୟଂ ପୁରଂ ଯେନାନୁପଶ୍ୟତି ।
ମହାନ୍ତଂ ପରମାତ୍ମାନଂ ମତ୍ୱା ଧୀରୋ ନ ଶୋଚତି ॥ ୩୪॥
ଜାଗ୍ରଦାଦିତ୍ରୟଂ ଯସ୍ତୁ ବିଜାନାତି ଚିଦାତ୍ମନା ।
ତତୋ ଭେଦେନ ନୈବାସ୍ତି ପୁରତ୍ରୟମିଦଂ ସଦା ॥ ୩୫॥
ଚୈତନ୍ୟମାତ୍ରୋ ଭଗବାଞ୍ଶିବ ଏବ ସ୍ୱୟମ୍ପ୍ରଭଃ ।
ପୁରତ୍ରୟାତ୍ମନା ଭାତି ନ ଭାତି ଚ ମହାପ୍ରଭୁଃ ॥ ୩୬॥
ଇହାମୁତ୍ର ସ୍ଥିତଂ ତତ୍ତ୍ୱଂ ସଦେକଂ ନ ତତୋଽପରମ୍ ।
ମୃତ୍ୟୋଃ ସ ମୃତ୍ୟୁମାପ୍ନୋତି ଯୋଽନ୍ୟଂ ଦେବଂ ପ୍ରପଶ୍ୟତି ॥ ୩୭॥
ଅଗ୍ନିର୍ୟଥୈକୋ ଭୁବନଂ ପ୍ରବିଷ୍ଟୋ
ରୂପଂ ରୂପଂ ପ୍ରତିରୂପୋ ବଭୂବ ।
ଏକସ୍ତଥା ସର୍ୱଭୂତାନ୍ତରାତ୍ମା
ରୂପଂ ରୂପଂ ପ୍ରତିରୂପୋ ବହିଶ୍ଚ ॥ ୩୮॥
ବାୟୁର୍ୟଥୈକୋ ଭୁବନଂ ପ୍ରବିଷ୍ଟୋ
ରୂପଂ ରୂପଂ ପ୍ରତିରୂପୋ ବଭୂବ ।
ଏକସ୍ତଥା ସର୍ୱଭୂତାନ୍ତରାତ୍ମା
ରୂପଂ ରୂପଂ ପ୍ରତିରୂପୋ ବହିଶ୍ଚ ॥ ୩୯॥
ସୂର୍ୟୋ ଯଥା ସର୍ୱଲୋକସ୍ୟ ଚକ୍ଷୁ-
ର୍ନ ଲିପ୍ୟତେ ଚାକ୍ଷୁଷୈର୍ବାହ୍ୟଦୋଷୈଃ ।
ଏକସ୍ତଥା ସର୍ୱଭୂତାନ୍ତରାତ୍ମା
ନ ଲିପ୍ୟତେ ଲୋକଦୁଃଖେନ ବାହ୍ୟଃ ॥ ୪୦॥
ଏକୋ ବଶୀ ସର୍ୱଭୂତାନ୍ତରାତ୍ମା
ଏକଂ ରୂପଂ ବହୁଧା ଯଃ କରୋତି ।
ତମାତ୍ମସ୍ଥଂ ଯେଽନୁପଶ୍ୟନ୍ତି ଧୀରା-
ସ୍ତେଷାଂ ସୁଖଂ ଶାଶ୍ୱତଂ ନେତରେଷାମ୍ ॥ ୪୧॥
ଯେନୈବ ନିତ୍ୟାଶ୍ଚ ସଚେତନଶ୍ଚ
ଯସ୍ମିନ୍ୱିଭକ୍ତାଃ ପ୍ରବିଭାନ୍ତି ମୋହାତ୍ ।
ତମାତ୍ମସ୍ଥଂ ଯେଽନୁପଶ୍ୟନ୍ତି ଧୀରା-
ସ୍ତେଷାଂ ଶାନ୍ତିଃ ଶାଶ୍ୱତୀ ନେତରେଷାମ୍ ॥ ୪୨॥
ତଦେତଦିତି ମନ୍ୟନ୍ତେଽନିର୍ଦେଶ୍ୟଂ ପରମଂ ସୁଖମ୍ ।
କଥଂ ନୁ ତଦ୍ୱିଜାନୀୟତ୍କିମୁ ଭାତି ବିଭାତି ବା ॥ ୪୩॥
ଆଦିତ୍ୟଚନ୍ଦ୍ରାନଲତାରକାଦ୍ୟା
ନ ଭାନ୍ତି ଯସ୍ମିନ୍ନନିଶଂ ମହାନ୍ତଃ ।
ପ୍ରକାଶମାନଂ ତମନୁପ୍ରଭାନ୍ତି
ପ୍ରଭାନମସ୍ୟୈବ ହି ନେତରେଷାମ୍ ॥ ୪୪॥
ଊର୍ଧ୍ୱମୂଲସ୍ତ୍ୱବାକ୍ଶାଖ ଏଷୋଽଶ୍ୱତ୍ଥଃ ସନାତନଃ ।
ତଦେବ ଶୁକ୍ରଂ ତଦ୍ବ୍ରହ୍ମ ତଦେବାମୃତମୁଚ୍ୟତେ ॥ ୪୫॥
ତସ୍ମିଁଲ୍ଲୋକାଃ ଶ୍ରିତାଃ ସର୍ୱେ ତଦୁ ନାତ୍ୟେତି କଶ୍ଚନ ।
ଏତଦ୍ୱୈ ତତ୍ସୁରଶ୍ରେଷ୍ଠାଃ ସମ୍ୟଗେବ ମୟୋଦିତମ୍ ॥ ୪୬॥
ଇଦଂ ସର୍ୱଂ ଜଗତ୍ସାକ୍ଷାଚ୍ଛିବଃ କମ୍ପୟତେ ଧ୍ରୁବମ୍ ।
ମହଦ୍ଭୟମିଦଂ ବଜ୍ରଂ ବିଦିତ୍ୱା ମୁଚ୍ୟତେ ନରଃ ॥ ୪୭॥
ତପତ୍ୟସ୍ୟ ଭୟାଦଗ୍ନିର୍ଭୟାତ୍ତପତି ଭାସ୍କରଃ ।
ଭୟାଦିନ୍ଦ୍ରଶ୍ଚ ବାୟୁଶ୍ଚ ମୃତ୍ୟୁର୍ଧାବତି ପଞ୍ଚମଃ ॥ ୪୮॥
ବର୍ତମାନେ ଶରୀରେଽସ୍ମିନ୍ନ ଶକ୍ତୋ ବୋଦ୍ଧୁମୀଶ୍ୱରମ୍ ।
ନରଃ ସର୍ୱେଷୁ ଲୋକେଷୁ ଶରୀରିତ୍ୱାୟ କଲ୍ପତେ ॥ ୪୯॥
ଯଥାଽଽଦର୍ଶେ ସ୍ୱକଂ ରୂପଂ ଯଥାବନ୍ନିର୍ମଲେ ନରଃ ।
ତଥା ପଶ୍ୟତି ଦେହେସ୍ମିନ୍ନାତ୍ମାନଂ ବ୍ରହ୍ମ କେବଲମ୍ ॥ ୫୦॥
ଜନ୍ମନାଶବତାଂ ଖାନାଂ ପୃଥଗ୍ଭାବଂ ପରାତ୍ମନଃ ।
ତେଷାଂ ଜନ୍ମବିନାଶୌ ଚ ବିଦିତ୍ୱାଽନାତ୍ମରୂପତଃ ॥ ୫୧॥
ପଶ୍ଚାଦନାତ୍ମରୂପେଣ ବିଦିତଂ କେବଲାତ୍ମନା ।
ବିଦିତ୍ୱା ସ୍ୱାନୁଭୂତ୍ୟେବ ସ ଧୀରସ୍ତୁ ନ ଶୋଚତି ॥ ୫୨॥
ଇନ୍ଦ୍ରିୟେଭ୍ୟୋ ମନଃ ଶ୍ରେଷ୍ଠଂ ମନସଃ ସତ୍ତ୍ୱମୁତ୍ତମମ୍ ।
ସତ୍ତ୍ୱାଦପି ମହାନାତ୍ମା ମହତୋଽବ୍ୟକ୍ତମୁତ୍ତମମ୍ ॥ ୫୩॥
ଅବ୍ୟକ୍ତାତ୍ତୁ ପରଃ ସାକ୍ଷାଦ୍ୱ୍ୟାପକୋଽଲିଙ୍ଗ ଏବ ଚ ।
ଯଂ ବିଦିତ୍ୱା ନରଃ ସାକ୍ଷାଦମୃତତ୍ୱଂ ହି ଗଚ୍ଛତି ॥ ୫୪॥
ନ ସନ୍ଦୃଶେ ତିଷ୍ଠତି ରୂପମସ୍ୟ
ନ ଚକ୍ଷୁଷା ପଶ୍ୟତି କଶ୍ଚିଦେନମ୍ ।
ହୃଦା ମନୀଷା ମନସାଽଭିକ୍ଲୃପ୍ତଃ
ସାକ୍ଷାଦାତ୍ମା ଶକ୍ୟତେ ବେଦିତୁଂ ସଃ ॥ ୫୫॥
ଏବଂ ସାକ୍ଷାତ୍ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦରୂପଂ
ଭାବାଭାବାଶେଷଲୋକସ୍ୟ ହେତୁମ୍ ।
ଶ୍ରୁତ୍ୟା ଯୁକ୍ତ୍ୟା ବ୍ରହ୍ମ ଜାନନ୍ତି ମର୍ତ୍ୟା
ବିଦ୍ୟାୟୋଗାଦେବ ମୁକ୍ତା ଭବନ୍ତି ॥ ୫୬॥
ବିଦ୍ୟାବେଦ୍ୟଂ ବ୍ରହ୍ମ ଯଦ୍ୱେଦସିଦ୍ଧଂ
ତସ୍ୟାଚିନ୍ତ୍ୟା କାଚିଦସ୍ତ୍ୟେବ ଶକ୍ତିଃ ।
ଶକ୍ତ୍ୟା ଭିନ୍ନଂ ତଦ୍ଭବତ୍ୟଦ୍ୱୟଂ
ସତ୍ସତ୍ୟାନନ୍ଦାସଙ୍ଗବୋଧୈକରୂପମ୍ ॥ ୫୭॥
ଏକଂ ରୂପଂ ବ୍ରହ୍ମଣୋ ଜୀବରୂପଂ
ଭୋଗ୍ୟଂ ବିଶ୍ୱଂ ବ୍ରହ୍ମଣସ୍ତ୍ୱନ୍ୟରୂପମ୍ ।
ଅନ୍ୟଦ୍ରୂପଂ ବ୍ରହ୍ମଣଃ ସର୍ୱଶାସ୍ତ୍ରଂ
ପ୍ରଜ୍ଞାମାତ୍ରଂ ଶୁଦ୍ଧରୂପଂ ପରସ୍ୟ ॥ ୫୮॥
ସର୍ୱାଜୀବେ ସର୍ୱସଂସ୍ଥେ ବୃହନ୍ତେ
ତସ୍ମିଞ୍ଜୀବୋ ଭ୍ରାମ୍ୟତେ ବ୍ରହ୍ମଚକ୍ରେ ।
ବ୍ରହ୍ମାତ୍ମାନଂ ପ୍ରେରିତାରଂ ଚ ଯୁକ୍ତ୍ୟା
ମତ୍ୱା ଚୈକଂ ଯାତି ମର୍ତ୍ୟୋଽମୃତତ୍ୱମ୍ ॥ ୫୯॥
ଜ୍ଞାଜ୍ଞୌ ଜୀବାଜୀବସଞ୍ଜ୍ଞୌ ପ୍ରତୀତ୍ୟା
ଶ୍ରୁତ୍ୟା ଯୁକ୍ତ୍ୟା ସ୍ୱାନୁଭୂତ୍ୟା ହ୍ୟଭିନ୍ନୌ ।
ମାୟା ଭୋକ୍ତୁର୍ଭୋଗହେତୁଃ ପରାତ୍ମା
ରୂପୈରେଭିର୍ୱିଶ୍ୱରୂପୋ ହ୍ୟକର୍ତା ॥ ୬୦॥
କ୍ଷରଂ ମାୟା ଚାକ୍ଷରଂ ଜୀବରୂପଂ
କ୍ଷରାତ୍ମନା ଭିଦ୍ୟତେ ଦେବ ଏକଃ ।
ତସ୍ୟ ଧ୍ୟାନାଦ୍ୟୋଜନାତତ୍ତ୍ୱଭାବା-
ଦ୍ଭୂୟଶ୍ଚାନ୍ତେ ବିଶ୍ୱମାୟାନିବୃତ୍ତିଃ ॥ ୬୧॥
ଜ୍ଞାତ୍ୱା ଦେବଂ ସର୍ୱପାଶାପହାନିଃ
କ୍ଷୀଣୈଃ କ୍ଲେଶୈର୍ଜନ୍ମମୃତ୍ୟୁପ୍ରହାଣିଃ ।
ତସ୍ୟ ଧ୍ୟାନାନ୍ମୂଲମାୟାବିଭେଦେ
ବିଶ୍ୱୈଶ୍ୱର୍ୟଂ ଯାତି କୈବଲ୍ୟରୂପମ୍ ॥ ୬୨॥
ଏତଜ୍ଜ୍ଞେୟଂ ନିତ୍ୟମେବାତ୍ମସଂସ୍ଥଂ
ନାତଃ ପରଂ ବେଦିତବ୍ୟଂ ହି କିଞ୍ଚିତ୍ ।
ଭୋକ୍ତା ଭୋଗ୍ୟଂ ପ୍ରେରିତାରଂ ଚ ମତ୍ୱା
ସର୍ୱଂ ପ୍ରୋକ୍ତଂ ତ୍ରିବିଧଂ ବ୍ରହ୍ମମେତତ୍ ॥ ୬୩॥
ବହ୍ନେର୍ୟଥା ଯୋନିଗତସ୍ୟ ମୂର୍ତି-
ର୍ନ ଦୃଶ୍ୟତେ ନୈବ ଚ ଲିଙ୍ଗନାଶଃ ।
ସ ଭୂୟ ଏବେନ୍ଧନୟୋନିଗୃହ୍ୟ-
ସ୍ତଦ୍ୱୋଭୟଂ ବୈ ପ୍ରଣବେନ ଦେହେ ॥ ୬୪॥
ସ୍ୱଦେହମରଣିଂ କୃତ୍ୱା ପ୍ରଣବଂ ଚୋତ୍ତରାରଣିମ୍ ।
ଧ୍ୟାନନିର୍ମଥନାଭ୍ୟାସାଦ୍ଦେବଂ ପଶ୍ୟେନ୍ନିଗୂଢବତ୍ ॥ ୬୫॥
ତିଲେଷୁ ତୈଲଂ ଦଧିନୀବ ସର୍ପି-
ରାପଃ ସ୍ରୋତଃସ୍ୱରଣୀଷୁ ଚାଗ୍ନିଃ ।
ଏବମାତ୍ମାଽଽତ୍ମନି ଗୃହ୍ୟତେଽସୌ
ସତ୍ୟେନୈବଂ ତପସା ଯୋଽନୁବେତ୍ତି ॥ ୬୬॥
ସର୍ୱବ୍ୟାପିନମାତ୍ମାନଂ କ୍ଷୀରେ ସର୍ପିରିବାର୍ପିତମ୍ ।
ଆତ୍ମବିଦ୍ୟାତପୋମୂଲଂ ତଦ୍ବ୍ରହ୍ମୋପନିଷତ୍ପରମ୍ ॥ ୬୭॥
ଯଜ୍ଞଜ୍ଞାନାଦିଭିଃ ପୁଣ୍ୟୈର୍ୟୋଗସିଦ୍ଧିର୍ଭବିଷ୍ୟତି ।
ଯୋଗାତ୍ସଞ୍ଜାୟତେ ଜ୍ଞାନଂ ଜ୍ଞାନାନ୍ମୁକ୍ତିର୍ନ କର୍ମଣା ॥ ୬୮॥
ଅତ୍ୟାଶ୍ରମିଭ୍ୟଃ ଶାନ୍ତେଭ୍ୟୋ ବକ୍ତବ୍ୟଂ ବ୍ରହ୍ମବେଦନମ୍ ।
ନାପ୍ରଶାନ୍ତାୟ ଦାତବ୍ୟଂ ନାପୁତ୍ରାୟ କଦାଚନ ॥ ୬୯॥
ଅଗ୍ନିରିତ୍ୟାଦିଭିର୍ମନ୍ତ୍ରୈର୍ଭସ୍ମନୋଦ୍ଧୂଲନଂ ତଥା ।
ତ୍ରିପୁଣ୍ଡ୍ରଧାରଣଂ ଚାପି ବଦନ୍ତ୍ୟତ୍ୟାଶ୍ରମଂ ବୁଧାଃ ॥ ୭୦॥
ଯସ୍ୟ ଦେବେ ପରା ଭକ୍ତିର୍ୟଥା ଦେବେ ତଥା ଗୁରୌ ।
ତସ୍ୟୈତେ କଥିତା ହ୍ୟର୍ଥାଃ ପ୍ରକାଶନ୍ତେ ମହାତ୍ମନଃ ॥ ୭୧॥
ଶ୍ରୁତିବଚନେନ ମୟୈବ ସମସ୍ତ
ପରମକୃପାବଲତଃ ପଠିତଂ ଚ ।
ଯଦି ବିଦିତଂ ସ ନରଃ ସ୍ୱକମୋହଂ
ତରତି ଶିବଂ ବିଶତି ପ୍ରିୟରୂପମ୍ ॥ ୭୨॥
ଇତି ବ୍ରହ୍ମଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ
କଠବଲ୍ଲୀଶ୍ୱେତାଶ୍ୱତରବ୍ୟାଖ୍ୟାୟାମେକାଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୧୧॥
॥ ଅଥ ଦ୍ୱାଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।
॥ ଶିବସ୍ୟାହମ୍ପ୍ରତ୍ୟଯାଶ୍ରତ୍ୱମ୍ ॥
ବ୍ରହ୍ମୋବାଚ।
ବକ୍ଷ୍ୟେ ସାରତରଂ ସାକ୍ଷାତ୍ସର୍ୱଶାସ୍ତ୍ରାର୍ଥସଙ୍ଗ୍ରହମ୍ ।
ଶ୍ରଦ୍ଧୟା ସହିତା ଯୂୟଂ ଶୃଣୁତାତୀବ ଶୋଭନମ୍ ॥ ୧॥
ଅସ୍ତି ତାବଦହଂଶବ୍ଦପ୍ରତ୍ୟଯାଲମ୍ବନଂ ସୁରାଃ ।
ସର୍ୱେଷାଂ ନଃ ପରଂ ଜ୍ଞାନଂ ସ ଏବାତ୍ମା ନ ସଂଶୟଃ ॥ ୨॥
ସୋଽୟଂ ସ୍ୱାବିଦ୍ୟଯା ସାକ୍ଷାଚ୍ଛିବଃ ସନ୍ନପି ବସ୍ତୁତଃ ।
ସ୍ୱଶିବତ୍ୱମବିଜ୍ଞାୟ ସଂସାରୀବାବଭାସତେ ॥ ୩॥
ବେଦୋଦିତେନ ମାର୍ଗେଣ ପାରମ୍ପର୍ୟକ୍ରମେଣ ତୁ ।
ମୁମୁକ୍ଷୁତ୍ୱଂ ଦୃଢଂ ପ୍ରାପ୍ୟ ପୁନଃ ଶାନ୍ତ୍ୟାଦିସାଧନୈଃ ॥ ୪॥
ସହିତଃ ଶିବଭକ୍ତ୍ୟା ଚ ଗୁରୋଃ ପାଦୌ ପ୍ରଣମ୍ୟ ଚ ।
ବେଦାନ୍ତାନାଂ ମହାବାକ୍ୟଶ୍ରବଣେନ ତଥୈବ ଚ ॥ ୫॥
ମନନେନ ତଥା ଦେବା ଧ୍ୟାନେନ ପରମାତ୍ମନଃ ।
ପ୍ରତ୍ୟଗ୍ବ୍ରହ୍ମୈକତାଜ୍ଞାନଂ ଲବ୍ଧ୍ୱା ଯାତି ଶିବଂ ପରମ୍ ॥ ୬॥
ପ୍ରତ୍ୟଗାତ୍ମାନମଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱମହଂଶବ୍ଦୋପଲକ୍ଷିତମ୍ ।
ଶିବରୂପେଣ ସମ୍ପଶ୍ୟନ୍ନେବ ଯାତି ସ୍ୱପୂର୍ଣତାମ୍ ॥ ୭॥
ଶିବରୂପତୟା ଭାତେଽହଂଶବ୍ଦାର୍ଥେ ମୁନୀଶ୍ୱରାଃ ।
ଅବିଦ୍ୟା ବିଲୟଂ ଯାତି ବିଦ୍ୟଯା ପରୟୈବ ତୁ ॥ ୮॥
ବିଦ୍ୟଯା ପରୟାଽବିଦ୍ୟାନିବୃତ୍ତୌ ବ୍ରହ୍ମ କେବଲମ୍ ।
ଶିଷ୍ୟତେ ଖଲୁ ନାଭାବୋ ଭାବୋ ନାନ୍ୟସ୍ତଥାଽପି ଚ ॥ ୯॥
ବ୍ୟବହାରଦୃଶାଽବିଦ୍ୟା ତନ୍ନିବୃତ୍ତିଶ୍ଚ କଥ୍ୟତେ ।
ତତ୍ତ୍ୱଦୃଷ୍ଟ୍ୟା ତୁ ନାବିଦ୍ୟା ତନ୍ନିବୃତ୍ତିଶ୍ଚ ହେ ସୁରାଃ ॥ ୧୦॥
ବ୍ରହ୍ମରୂପତୟା ବ୍ରହ୍ମ କେବଲଂ ପ୍ରତିଭାସତେ ।
ଜଗଦ୍ରୂପତୟାଽପ୍ୟେତଦ୍ବ୍ରହ୍ମୈବ ପ୍ରତିଭାସତେ ॥ ୧୧॥
ବିଦ୍ୟାବିଦ୍ୟାଦିଭେଦେନ ଭାବାଭାବାଦିଭେଦତଃ ।
ଗୁରୁଶିଷ୍ୟାଦିଭେଦେନ ବ୍ରହ୍ମୈବ ପ୍ରତିଭାସତେ ॥ ୧୨॥
ବ୍ରହ୍ମ ସର୍ୱମିତି ଜ୍ଞାନଂ ବ୍ରହ୍ମପ୍ରାପ୍ତେସ୍ତୁ ସାଧନମ୍ ।
ଜଗନ୍ମାୟେତି ବିଜ୍ଞାନମଜ୍ଞାନଂ ଫଲତୋ ଭବେତ୍ ॥ ୧୩॥
ତଥାଽପି ପରମାଦ୍ୱୈତଜ୍ଞାନସ୍ୟେଦଂ ତୁ ବେଦନମ୍ ।
ଉପକାରକମତ୍ୟନ୍ତଂ ତଦ୍ଦୃଷ୍ଟ୍ୱା ବକ୍ତି ଚ ଶ୍ରୁତିଃ ॥ ୧୪॥
ଯଥା ଭାତସ୍ୱରୂପେଣ ସତ୍ୟତ୍ୱେନ ଜଗଚ୍ଛ୍ରୁତିଃ ।
ଅଙ୍ଗୀକୃତ୍ୟ ହିତଂ ନୄଣାଂ କଦାଚିଦ୍ୱକ୍ତି ସାଦରମ୍ ॥ ୧୫॥
ସତ୍ୟତ୍ୱେନ ଜଗଦ୍ଭାନଂ ସଂସାରସ୍ୟ ପ୍ରବର୍ତକମ୍ ।
ଅସତ୍ୟତ୍ୱେନ ଭାନଂ ତୁ ସଂସାରସ୍ୟ ନିବର୍ତକମ୍ ॥ ୧୬॥
ଅତଃ ସଂସାରନାଶାୟ କଦାଚିତ୍ପରମା ଶ୍ରୁତିଃ ।
ଜଗତ୍ସର୍ୱମିଦଂ ମାୟା ବଦତ୍ୟତ୍ୟନ୍ତନିର୍ମଲା ॥ ୧୭॥
ଅତୀବ ପକ୍ୱଚିତ୍ତସ୍ୟ ଚିତ୍ତପାକମପେକ୍ଷ୍ୟ ସା ।
ସର୍ୱଂ ବ୍ରହ୍ମେତି କଲ୍ୟାଣୀ ଶ୍ରୁତିର୍ୱଦତି ସାଦରମ୍ ॥ ୧୮॥
ବ୍ରହ୍ମୈବ କେବଲଂ ଶୁଦ୍ଧଂ ବିଦ୍ୟତେ ତତ୍ତ୍ୱଦର୍ଶନେ ।
ନ ଚ ବିଦ୍ୟା ନ ଚାବିଦ୍ୟା ଜଗଚ୍ଚ ନ ଚାପରମ୍ ॥ ୧୯॥
ଅତଃ ପରମନିର୍ୱାଣନିଷ୍ଠସ୍ୟ ପରୟୋଗିନଃ ।
ଯଥା ଯଥାଽବଭାସୋଽୟଂ ଶିବ ଏବ ନ ଚାପରମ୍ ॥ ୨୦॥
ଭୂତପୂର୍ୱାନୁସନ୍ଧାନାତ୍କଥ୍ୟତେ ନ ଚ ବସ୍ତୁତଃ ।
ଯଥା ଯଥାଽବଭାସୋଽୟଂ ଶିବ ଇତ୍ୟପି ବେଦନମ୍ ॥ ୨୧॥
ନ ହି ନିର୍ୱାଣନିଷ୍ଠସ୍ୟ ଶିବସ୍ୟ ପରୟୋଗିନଃ ।
ଯଥା ଯଥେତି ଯତ୍କିଞ୍ଚିଦ୍ଭାସତେ ପରମାର୍ଥତଃ ॥ ୨୨॥
ତଥା ତଥାଽବଭାସେନ ସ୍ୱେନ ରୂପେଣ କେବଲମ୍ ।
ସ୍ତିମିତୋଦଧିବଦ୍ୟୋଗୀ ସ୍ୱୟଂ ତିଷ୍ଠତି ନାନ୍ୟଥା ॥ ୨୩॥
ପରନିର୍ୱାଣନିଷ୍ଠସ୍ୟ ଯୋଗିନଃ ପରମାଂ ସ୍ଥିତିମ୍ ।
ସ୍ୱୟଂ ଚ ନ ବିଜାନାତି ନ ହରିର୍ନ ମହେଶ୍ୱରଃ ॥ ୨୪॥
ନ ମୟା ଚ ପରିଜ୍ଞାତୁଂ ଶକ୍ୟତେ ଯୋଗିନଃ ସ୍ଥିତିଃ ।
ନାପି ବେଦେନ ମାନେନ ନ ଚ ସ୍ମୃତିପୁରାଣକୈଃ ॥ ୨୫॥
ଅହୋ ନିର୍ୱାଣନିଷ୍ଠସ୍ୟ ଯୋଗିନଃ ପରମା ସ୍ଥିତିଃ ।
ଯାଦୃଶୀ ପରମା ନିଷ୍ଠା ତାଦୃଶ୍ୟେବ ହି କେବଲମ୍ ॥ ୨୬॥
ଏବଂରୂପା ପରା ନିଷ୍ଠା ଶିବସ୍ୟାସ୍ତି ସ୍ୱଭାବତଃ ।
ଶିବାୟାଶ୍ଚାମ୍ବିକାଭର୍ତୁଃ ପ୍ରସାଦେନ ହରେରପି ॥ ୨୭॥
ତଥା ମମାପି ଚାନ୍ୟେଷାଂ ନ ଚୋଦ୍ୟୋର୍ହୋ ମହେଶ୍ୱରଃ ।
ତାଦୃଗ୍ରୂପୋ ମହାଦେବଃ ଖଲୁ ସାକ୍ଷାତ୍ସନାତନଃ ॥ ୨୮॥
ଈଦୃଶୀ ପରମା ନିଷ୍ଠା ଗୁରୋଃ ସାକ୍ଷାନ୍ନିରୀକ୍ଷଣାତ୍ ।
କର୍ମସାମ୍ୟେ ତ୍ୱନାୟାସାତ୍ସିଧ୍ୟତ୍ୟେବ ନ ସଂଶୟଃ ॥ ୨୯॥
ଦେଶିକଂ ଦେବଦେବେଶଂ ଶିବଂ ବିଦ୍ୟାଦ୍ୱିଚକ୍ଷଣଃ ।
ତଦିଷ୍ଟଂ ସର୍ୱୟତ୍ନେନ ପ୍ରକୁର୍ୟାତ୍ସର୍ୱଦାଽଽଦରାତ୍ ॥ ୩୦॥
ସ୍ୱସ୍ୟାନିଷ୍ଟମପି ପ୍ରାଜ୍ଞଃ ପ୍ରକୁର୍ୟାଦ୍ଗୁରୁଣୋଦିତଃ ।
ଗୁରୋରିଷ୍ଟଂ ପ୍ରକୁର୍ୱାଣଃ ପରଂ ନିର୍ୱାଣମୃଚ୍ଛତି ॥ ୩୧॥
ସ୍ୱାଶ୍ରମଂ ଚ ସ୍ୱଜାତିଂ ଚ ସ୍ୱକୀର୍ତିଂ ଚ ତଥୈବ ଚ ।
ସ୍ୱାଦୃଷ୍ଟଂ ଲୋକବିଦ୍ୱିଷ୍ଟଂ ବନ୍ଧୁପୁତ୍ରାଦିସଙ୍ଗମମ୍ ॥ ୩୨॥
ଗୃହକ୍ଷେତ୍ରଧନାଦୀନାଂ ହାନିଂ କ୍ଲେଶଂ ସୁଖଂ ତଥା ।
ଅନବେକ୍ଷ୍ୟ ଗୁରୋରିଷ୍ଟଂ କୁର୍ୟାନ୍ନିତ୍ୟମତନ୍ଦ୍ରିତଃ ॥ ୩୩॥
ଗୁରୌ ପ୍ରୀତେ ଶିବଃ ସାକ୍ଷାତ୍ପ୍ରସନ୍ନଃ ପ୍ରତିଭାସତେ ।
ଗୁରୋର୍ଦେହେ ମହାଦେବଃ ସାମ୍ବଃ ସନ୍ନିହିତଃ ସଦା ॥ ୩୪॥
ଗୁରୋରନିଷ୍ଟଂ ମୋହାଦ୍ୱା ନ କୁର୍ୟାତ୍କୁରୁତେ ଯଦି ।
ପଚ୍ୟତେ ନରକେ ତୀବ୍ରେ ଯାବଦାଭୂତସମ୍ପ୍ଲବମ୍ ॥ ୩୫॥
ଶିବେ କ୍ରୁଦ୍ଧେ ଗୁରୁସ୍ତ୍ରାତା ଗୁରୌ କ୍ରୁଦ୍ଧେ ନ କଶ୍ଚନ ।
ତସ୍ମାଦିଷ୍ଟଂ ଗୁରୋଃ କୁର୍ୟାତ୍କାୟେନ ମନସା ଗିରା ॥ ୩୬॥
ଗୁରୁର୍ନାମାତ୍ମନୋ ନାନ୍ୟଃ ସତ୍ୟମେବ ନ ସଂଶୟଃ ।
ଆତ୍ମଲାଭାତ୍ପରୋ ଲାଭୋ ନାସ୍ତି ନାସ୍ତି ନ ସଂଶୟଃ ॥ ୩୭॥
ଅନାତ୍ମରୂପଂ ଦେହାଦି ଯୋ ଦଦାତି ପିତା ତୁ ସଃ ।
ନ ଗୁରୁଃ କଥିତଃ ପ୍ରାଜ୍ଞୈଃ କ୍ଲେଶହେତୁପ୍ରଦୋ ହି ସଃ ॥ ୩୮॥
ଅଷ୍ଟୈଶ୍ୱର୍ୟପ୍ରଦସ୍ତଦ୍ୱଦ୍ଗନ୍ଧର୍ୱାଦିପଦପ୍ରଦାଃ ।
ସାର୍ୱଭୌମପ୍ରଦଶ୍ଚାପି ନ ଗୁରୁଃ କ୍ଲେଶଦୋ ହି ସଃ ॥ ୩୯॥
ମନ୍ତ୍ରତନ୍ତ୍ରାଦିଦସ୍ତଦ୍ୱଲ୍ଲୌକିକୋପାୟଦସ୍ତଥା ।
ନ ଗୁରୁଃ କଥିତଃ ପ୍ରାଜ୍ଞୈଃ କ୍ଲେଶହେତୁପ୍ରଦୋ ହି ସଃ ॥ ୪୦॥
ସତ୍ୟବତ୍ସକଲଂ ଭାତଂ ନିଶ୍ଚିତ୍ୟାସତ୍ୟରୂପତଃ ।
ସର୍ୱସାକ୍ଷିତୟାଽଽତ୍ମାନଂ ବିଭଜ୍ୟ ପରଚେତନମ୍ ॥ ୪୧॥
ଯସ୍ତ୍ୱଂ ତଦିତି ବେଦାନ୍ତପ୍ରଦୀପେନ ସ୍ୱକଂ ନିଜମ୍ ।
ଶିବତ୍ୱଂ ବୋଧୟତ୍ୟେଷ ଗୁରୁଃ ସାକ୍ଷାନ୍ନ ଚାପରଃ ॥ ୪୨॥
ଦୃଶ୍ୟରୂପମିଦଂ ସର୍ୱଂ ଦୃଗ୍ରୂପେଣ ବିଲାପ୍ୟ ଚ ।
ଦୃଗ୍ରୂପଂ ବ୍ରହ୍ମ ଯୋ ବକ୍ତି ସ ଗୁରୁର୍ନାପରଃ ପୁମାନ୍ ॥ ୪୩॥
ପରମାଦ୍ୱୈତବିଜ୍ଞାନଂ କୃପୟୈବ ଦଦାତି ଯଃ ।
ସୋଽୟଂ ଗୁରୁଗୁରୁଃ ସାକ୍ଷାଚ୍ଛିବ ଏବ ନ ସଂଶୟଃ ॥ ୪୪॥
ତାଦୃଶଂ ଦେଶିକଂ ସାକ୍ଷାଦ୍ୱେଦାନ୍ତାମ୍ବୁଜଭାସ୍କରମ୍ ।
ତୋଷୟେତ୍ସର୍ୱୟତ୍ନେନ ଶ୍ରେୟସେ ଭୂୟସେ ନରଃ ॥ ୪୫॥
ସର୍ୱବେଦାନ୍ତବାକ୍ୟାନାମର୍ଥଃ ସଙ୍ଗ୍ରହରୂପତଃ ।
କଥିତଶ୍ଚ ମୟା ଦେବା ମାମାହ ପରମେଶ୍ୱରଃ ॥ ୪୬॥
ସର୍ୱଜ୍ଞଃ ସର୍ୱବିତ୍ସାକ୍ଷାଦାପ୍ତକାମଃ କୃପାକରଃ ।
ସର୍ୱଦୋଷବିନିର୍ମୁକ୍ତଃ ସତ୍ୟମେବାବ୍ରବୀନ୍ମମ ॥ ୪୭॥
ଯଥାଽଽହ ସର୍ୱବେଦାନାମର୍ଥଂ ସର୍ୱଜ୍ଞ ଈଶ୍ୱରଃ ।
ତଥୈବ କଥିତୋଽସ୍ମାଭିଃ ସତ୍ୟମେବ ନ ସଂଶୟଃ ॥ ୪୮॥
ସ୍ୱପ୍ରକାଶସ୍ୱରୂପସ୍ୟ ସ୍ୱତଃଶୁଦ୍ଧସ୍ୟ ଶୂଲିନଃ ।
କରାମଲକବତ୍ସର୍ୱଂ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଂ ହି ନ ସଂଶୟଃ ॥ ୪୯॥
ବେଦାନାମନ୍ୟଥୈବାର୍ଥଂ ଯେ ବଦନ୍ତି ବିମୋହିତାଃ ।
ମହାସାହସିକା ଏବ ତେ ନରା ନ ହି ସଂଶୟଃ ॥ ୫୦॥
ମଦୁକ୍ତାର୍ଥପ୍ରକାରେଣ ବିନା ଯେ ପ୍ରବଦନ୍ତି ତେ ।
ଅନ୍ଧକୂପେ ନିରାଲମ୍ବେ ପତନ୍ତ୍ୟେବ ନ ସଂଶୟଃ ॥ ୫୧॥
ବେଦାର୍ଥଃ ପରମାଦ୍ୱୈତଂ ନେତରତ୍ସୁରପୁଙ୍ଗବାଃ ।
ନୋ ଚେଦତ୍ରୈବ ମେ ମୂର୍ଧା ପତିଷ୍ୟତି ନ ସଂଶୟଃ ॥ ୫୨॥
ଅନ୍ୟଥା ବେଦବାକ୍ୟାନାମର୍ଥ ଇତ୍ୟଭିଶଙ୍କୟା ।
ଅନିଶ୍ଚିତାର୍ଥଶ୍ଚେନ୍ମୂର୍ଧା ଯୁଷ୍ମାକଂ ଚ ପତିଷ୍ୟତି ॥ ୫୩॥
ଅତଃ ପରଂ ନ ବକ୍ତବ୍ୟଂ ବିଦ୍ୟତେ ସୁରପୁଙ୍ଗବାଃ ।
ସତ୍ୟମେବ ମୟା ପ୍ରୋକ୍ତଂ ଶମ୍ଭୋଃ ପାଦୌ ସ୍ପୃଶାମ୍ୟହମ୍ ॥ ୫୪॥
ସୂତ ଉବାଚ ।
ଏବମୁକ୍ତ୍ୱା ମହାତେଜା ବ୍ରହ୍ମା ଚ ସୁରପୁଙ୍ଗବାନ୍ ।
ପ୍ରତ୍ୟଗ୍ଭୂତଂ ପରାନନ୍ଦଂ ପାର୍ୱତୀପତିମୀଶ୍ୱରମ୍ ॥ ୫୫॥
ପରମାଦ୍ୱୈତରୂପଂ ତଂ ଭବରୋଗସ୍ୟ ଭେଷଜମ୍ ।
ସ୍ମୃତ୍ୱା ନତ୍ୱା ପୁନଃ ସ୍ତୁତ୍ୱା ଭକ୍ତ୍ୟା ପରବଶୋଽଭବତ୍ ॥ ୫୬॥
ଦେବାଶ୍ଚ ଦେବଦେବେଶଂ ସ୍ମୃତ୍ୱା ସାମ୍ୟଂ ତ୍ରିୟମ୍ବକମ୍ ।
ପ୍ରଣମ୍ୟ ଦଣ୍ଡବଦ୍ଭୂମୌ ବିବଶା ଅଭବନ୍ମୁଦା ॥ ୫୭॥
ଦେବଦେବୋ ମହାଦେବୋ ମହାକାରୁଣିକୋତ୍ତମଃ ।
ତତ୍ରୈବାବିରଭୂଦ୍ଦେବ୍ୟା ସହ ସତ୍ୟତପୋଧନାଃ ॥ ୫୮॥
ବିଷ୍ଣୁଶ୍ଚ ପଦ୍ମୟା ସାର୍ଧଂ ତତ୍ରୈବ ବ୍ରହ୍ମବିତ୍ତମାଃ ।
ଆଗତୋ ଭଗବାନ୍ଦ୍ରଷ୍ଟୁମଶେଷସୁରନାୟକମ୍ ॥ ୫୯॥
ପୁଷ୍ପବୃଷ୍ଟିରଭବଦ୍ୟଥା ପୁରା
ସ୍ୱସ୍ତିପୂର୍ୱବଚନାନି ଚାଭବନ୍ ।
ତତ୍ର ଭକ୍ତିସହିତେନ ବିଷ୍ଣୁନା
ପଦ୍ମୟା ଚ ପରିପୂଜିତଃ ଶିବଃ ॥ ୬୦॥
ଶଙ୍କରୋପି ଶଶିଶେଖରଃ ପର-
ସ୍ତ୍ୱମ୍ବୟୈବ ସହିତଃ ସନାତନଃ ।
ତତ୍ର ନୃତ୍ୟମକରୋଦତିପ୍ରଭୁଃ
ସ୍ୱସ୍ୱରୂପପରବେଦନପ୍ରିୟାତ୍ ॥ ୬୧॥
ସର୍ୱଲୋକଜନନୀ ଶିବା ପରା
ପାପନାଶକରବୋଧଦାୟିନୀ ।
ବ୍ରହ୍ମବଜ୍ରଧରପୂର୍ୱକାନିମା-
ନ୍ସ୍ୱାନୁଭୂତିସହିତେନ ଚକ୍ଷୁଷା ॥ ୬୨॥
ବିଲୋକ୍ୟ କାରୁଣ୍ୟବଲେନ କେବଲଂ
ପ୍ରବୋଧୟାମାସ ସୁରୋତ୍ତମାନିମାନ୍ ।
ପୁନଃ ପ୍ରଜାନାଥପୁରଃସରାଃ ସୁରାଃ
ପ୍ରନୃତ୍ୟମାନଂ ତୁ ଶିବଂ ଶିବାମପି ॥ ୬୩॥
ତ୍ୱକ୍ଚକ୍ଷୁଷୈବ ଦଦୃଶୁଃ ଶ୍ରୁତିମସ୍ତକୋତ୍ଥ-
ବିଜ୍ଞାନରୂପପରଲୋଚନଗୋଚରାର୍ହମ୍ ।
ଭକ୍ତ୍ୟା ପୁନଃ ପରମକାରୁଣିକଂ ମହାନ୍ତଂ
ପଞ୍ଚାକ୍ଷରେଣ ଭବପାଶହରେଣ ପୂଜ୍ୟମ୍ ॥ ୬୪॥
ତୁଷ୍ଟବୁଃ ଶ୍ରୁତିବଚୋଭିରାଦରା-
ନ୍ନଷ୍ଟକଷ୍ଟଭବପାଶବନ୍ଧନାଃ ।
ଇଷ୍ଟସିଦ୍ଧିରଭବଦ୍ଧି ଯଃ ସୁରାଃ
ଇତ୍ୟବୋଚଦଶୁଭାପହଃ ଶିବଃ ॥ ୬୫॥
ଶାଙ୍କରୀ ଚ ଶରଣାଗତପ୍ରିୟା
ବନ୍ଧହେତୁମଲନାଶକାରିଣୀ ।
ମତ୍ପ୍ରସାଦବଲଲବ୍ଧବେଦନା
ଇତ୍ୟବୋଚଦଭବନ୍ନତିପ୍ରିୟା ॥ ୬୬॥
କେଶବୋଽପି ସୁରପୁଙ୍ଗବାନ୍ପ୍ରତି
ପ୍ରାହ ଶମ୍ଭୁରୟମଦ୍ଭୁତଃ ପ୍ରଭୁଃ ।
ସର୍ୱବେଦଶିରସାମଗୋଚରଃ
ପ୍ରୀତ ଏବ ଭବତାମିତି ଦ୍ୱିଜାଃ ॥ ୬୭॥
ଦେବୋଽପି କାରୁଣ୍ୟରସାର୍ଦ୍ରମାନସଃ
ସୁରାନଶେଷାନଜପୂର୍ୱକାନ୍ପ୍ରତି ।
ଉବାଚ ଗୀତାମତିଶୋଭନାମିମାଂ
ମମାନୁକୂଲାମପି ଯଃ ପଠେଦ୍ୱିଜଃ ॥ ୬୮॥
ସ ଯାତି ମାମେବ ନିରସ୍ତବନ୍ଧନଃ
ପରା ଶିବା ବାଚି ସଦୈବ ବର୍ତତେ ।
ଦିବାକରେଣାପି ସମଶ୍ଚ ତେଜସା
ଶ୍ରିୟା ମୁକୁନ୍ଦେନ ସମଃ ସଦା ଭବେତ୍ ॥ ୬୯॥
ଏଷା ଗୀତା ବ୍ରହ୍ମଗୀତାଭିଧାନା
ଶ୍ରୁତ୍ୟା ଯୁକ୍ତା ସର୍ୱଗୀତୋତ୍ତମା ଚ ।
ବେଦାକାରା ବେଦନିଷ୍ଠୈର୍ଦ୍ୱିଜେନ୍ଦ୍ରୈ-
ର୍ଭକ୍ତ୍ୟା ପାଠ୍ୟା ନୈବ ଶୂଦ୍ରାଦିଭିଶ୍ଚ ॥ ୭୦॥
ଇତ୍ୟେବଂ ପରମଶିବଃ ପ୍ରଭାଷ୍ୟ ନାଥଃ
ଶିଷ୍ଟାନାମଶୁଭହରଃ ପୁରତ୍ରୟାରିଃ ।
ଭକ୍ତାନାମମଲସୁଖପ୍ରବୋଧକାରୀ
ତତ୍ରୈବ ସ୍ଫୁରଣସୁଖେ ତିରୋ ବଭୂବ ॥ ୭୧॥
ଦୈବୀ ସା ସକଲଜଗଦ୍ୱିଚିତ୍ରଚିତ୍ରା
କାରୁଣ୍ୟାଦଖିଲସୁରାନଜଂ ବିଲୋକ୍ୟ ।
ସୁପ୍ରୀତା ପରମସୁଖପ୍ରବୋଧରୂପା
ତତ୍ରୈବ ସ୍ଫୁରଣସୁଖେ ତିରୋ ବଭୂବ ॥ ୭୨॥
ବିଷ୍ଣୁର୍ଲକ୍ଷ୍ମ୍ୟା ସାକମାଶ୍ୱାସ୍ୟ ଦେବାନ୍
ହୃଷ୍ଟସ୍ତୁଷ୍ଟଃ ସ୍ୱସ୍ୟ ବୈକୁଣ୍ଠମାପ ।
ବ୍ରହ୍ମା ଦେବାନାତ୍ମବିଦ୍ୟାଭିୟୁକ୍ତାଂ-
ସ୍ତ୍ୟକ୍ତ୍ୱା ରୁଦ୍ରଧ୍ୟାନନିଷ୍ଠୋ ବଭୂବ ॥ ୭୩॥
ଦେବାଃ ସର୍ୱେ ଦଣ୍ଡବଦ୍ଭୂମିଭାଗେ
ଭକ୍ତ୍ୟା ସାର୍ଧଂ ପଦ୍ମୟୋନିଂ ପ୍ରଣମ୍ୟ ।
ହୃଷ୍ଟାତ୍ମାନଃ ସତ୍ୟବୋଧୈକନିଷ୍ଠାଃ
ସଦ୍ୟଃ ସ୍ୱଂ ସ୍ୱଂ ଦେଶମୀୟୁର୍ଦ୍ୱିଜେନ୍ଦ୍ରାଃ ॥ ୭୪॥
ଈତ୍ଥଂ ସାକ୍ଷାଦ୍ବ୍ରହ୍ମଗୀତଂ ଭବଦ୍ଭିଃ
ଶୁଦ୍ଧଜ୍ଞାନୈରାଦରେଣ ଶ୍ରୁତୈବ ।
ମତ୍ତଃ ଶ୍ରଦ୍ଧାଭକ୍ତିୟୁକ୍ତସ୍ୟ ବିପ୍ରା
ନିତ୍ୟଂ ଦେୟା ନେତରସ୍ୟାତିଶୁଦ୍ଧା ॥ ୭୫॥
ଇତି ପରଶିବଭକ୍ତ୍ୟା ପ୍ରାପ୍ତବିଦ୍ୟସ୍ତୁ ସୂତଃ
ସୁଖଘନଶିବତତ୍ତ୍ୱପ୍ରାପିକାମେବ ଗୀତାମ୍ ।
ମୁନିଗଣହିତବୁଦ୍ଧ୍ୟାଽଽଭାଷ୍ୟ ନିର୍ୱାଣରୂପଂ
ପରତରମବଲୋକ୍ୟ ପ୍ରଜ୍ଞୟା ମୌନମାପ ॥ ୭୬॥
ମୁନୟଶ୍ଚ ଗୁରୁଂ ପରବେଦିନଂ
ପ୍ରଣିପତ୍ୟ ସମସ୍ତହିତପ୍ରଦମ୍ ।
ହୃଦୟସ୍ଥମହମ୍ପଦଲକ୍ଷିତଂ
ପରତତ୍ତ୍ୱତୟୈବ ବିଦୁଃ ସ୍ଥିରମ୍ ॥ ୭୭॥
ଇତି ଶ୍ରୀବ୍ରହ୍ମଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ ଶିବସ୍ୟାହମ୍ପ୍ରତ୍ୟଯାଶ୍ରତ୍ୱଂ
ନାମ ଦ୍ୱଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୧୨॥
॥ ଇତି ବ୍ରହ୍ମଗୀତା ସମାପ୍ତା ॥
Also Read:
Brahma Gita Skanda Purana Lyrics in Hindi | English | Bengali | Gujarati | Kannada | Malayalam | Oriya | Telugu | Tamil