Bhartrihari’s Shringara Ashatak Lyrics in Gujarati:
॥ શૃંગારશતકં ભર્તૃહરિવિરચિતમ્ ॥
॥ શ્રી ॥
વસંતતિલકા
શમ્ભુઃ સ્વયમ્ભુહરયો હરિણેક્ષણાનાં
યેનાક્રિયન્ત સતતં ગૃહકર્મદાસાઃ ॥
વાચામગોચરચરિત્રવિચિત્રિતાય
તસ્મૈ નમો ભગવતે કુસુમાયુધાય ॥ ૧ ॥
શિખરિણી
ક્વચિત્સુભ્રૂભઙ્ગૈઃ ક્વચિદપિ ચ લજ્જાપરિણતૈઃ
ક્વચિદ્ ભીતિત્રસ્તૈઃ ક્વચિદપિ ચ લીલાવિલસિતૈઃ ॥
કુમારીણામેભિર્વદનકમલૈર્નેત્રચલિતૈઃ
સ્ફુરન્નીલાબ્જાનાં પ્રકરપરિપૂર્ણા ઇવ દિશઃ ॥ ૨ ॥
અનુષ્ટુભ્
મુગ્ધે! ધાનુષ્કતા કેયમપૂર્વા ત્વયિ દૃશ્યતે ।
યયા વિધ્યસિ ચેતાંસિ ગુણૈરેવ ન સાયકૈઃ ॥ ૩ ॥
શિખરિણી
અનાઘ્રાતં પુષ્પં; કિસલયમલૂનં કરરુહૈ-
રનાવિદ્ધં રત્નં મધુ નવમનાસ્વાદિતરસમ્ ॥
અખણ્ડં પુણ્યાનાં ફલમિવ ચ તદ્રૂપમનઘં
ન જાને ભોક્તારં કમિહ સમુપસ્થાસ્યતિ વિધિઃ ॥ ૪ ॥
%એ Fરોમ્ શાકુન્તલ
શિખરિણી
સ્મિતં કિઞ્ચિદ્ વક્ત્રે સરલતરલો દૃષ્ટિવિભવઃ
પરિસ્પન્દો વાચામભિનવવિલાસોક્તિસરસઃ ॥
ગતાનામારમ્ભઃ કિસલયિતલીલાપરિકરઃ
સ્પૃશન્ત્યાસ્તારુણ્યં કિમિહ ન હિ રમ્યં મૃગદૃશઃ? ॥ ૫ ॥
શાર્દૂલવિક્રીડિત
વ્યાદીર્ઘેણ ચલેન વક્રગતિના તેજસ્વિના ભોગિના
નીલાબ્જદ્યુતિનાઽહિના વરમહં દષ્ટો, ન તચ્ચક્ષુષા ॥
દષ્ટે સન્તિ ચિકિત્સકા દિશિ-દિશિ પ્રાયેણ ધર્માર્થિનો
મુગ્ધાક્ષીક્ષણવીક્ષિતસ્ય ન હિ મે વૈદ્યો ન ચાપ્યૌષધમ્ ॥ ૬ ॥
વંશસ્થ
સ્મિતેન ભાવેન ચ લજ્જયા ભિયા
પરાઙ્મુખૈરર્ધકટાક્ષવીક્ષણૈઃ ॥
વચોભિરીર્ષ્યાકલહેન લીલયા
સમસ્તભાવૈઃ ખલુ બન્ધનં સ્ત્રિયઃ ॥ ૭ ॥
શાલિની
ભ્રૂચાતુર્યાકુઞ્ચિતાક્ષાઃ કટાક્ષાઃ
સ્નિગ્ધા વાચો લજ્જિતાશ્ચૈવ હાસાઃ ॥
લીલામન્દં પ્રસ્થિતં ચ સ્થિતં ચ
સ્ત્રીણામેતદ્ ભૂષણં ચાયુધં ચ ॥ ૮ ॥
શાર્દૂલવિક્રીડિત
વક્ત્રં ચન્દ્રવિડમ્બિ પઙ્કજપરીહાસક્ષમે લોચને
વર્ણઃ સ્વર્ણમપાકરિષ્ણુરલિનીજિષ્ણુઃ કચાનાં ચયઃ ॥
વક્ષોજાવિભકુમ્ભવિભ્રમહરૌ ગુર્વી નિતમ્બસ્થલી
વાચાં હારિ ચ માર્દવં યુવતિષુ સ્વાભાવિકં મણ્ડનમ્ ॥ ૯ ॥
શાર્દૂલવિક્રીડિત
દ્રષ્ટવ્યેષુ કિમુત્તમં મૃગદૃશઃ પ્રેમપ્રસન્નં મુખં
ઘ્રાતવ્યેષ્વપિ કિં? તદાસ્યપવનઃ, શ્રવ્યેષુ કિં? તદ્વચઃ ॥
કિં સ્વાદ્યેષુ? તદોષ્ઠપલ્લવરસઃ; સ્પૃશ્યેષુ કિં ? તદ્વપુઃ
ધ્યેયં કિં? નવયૌવનં સહૃદયૈઃ સર્વત્ર તદ્વિભ્રમાઃ ॥ ૧૦ ॥
વસન્તતિલકા
એતાશ્ચલદ્વલયસંહતિમેખલોત્થ
ઝંકારનૂપુરપરાજિતરાજહંસ્યઃ ॥
કુર્વન્તિ કસ્ય ન મનો વિવશં તરુણ્યો
વિત્રસ્તમુગ્ધહરિણીસદૃશૈઃ કટાક્ષૈઃ ॥ ૧૧ ॥
દોધક
કુઙ્કુમપઙ્કકલઙ્કિતદેહા ગૌરપયોધરકમ્પિતહારા ।
નૂપુરહંસરણત્પદપદ્મા કં ન વશીકુરુતે ભુવિ રામા ? ॥ ૧૨ ॥
વસન્તતિલકા
નૂનં હિ તે કવિવરા વિપરીતબોધા
યે નિત્યમાહુરબલા ઇતિ કામિનીસ્તાઃ ॥
યાભિર્વિલોલતરતારકદૃષ્ટિપાતૈઃ
શક્રાદયોઽપિ વિજિતાસ્ત્વબલાઃ કથં તાઃ ? ॥ ૧૩ ॥
અનુષ્ટુભ્
નૂનમાજ્ઞાકરસ્તસ્યાઃ સુભ્રુવો મકરધ્વજઃ ।
યતસ્તન્નેત્રસઞ્ચારસૂચિતેષુ પ્રવર્તતે ॥ ૧૪ ॥
શાર્દૂલવિક્રીડિત
કેશાઃ સંયમિનઃ શ્રુતેરપિ પરં પારં ગતે લોચને
અન્તર્વક્ત્રમપિ સ્વભાવશુચિભિઃ કીર્ણં દ્વિજાનાં ગણૈઃ ॥
મુક્તાનાં સતતાધિવાસરુચિરૌ વક્ષોજકુમ્ભાવિમા
વિત્થં તન્વિ! વપુઃ પ્રશાન્તમપિ તે ક્ષોભં કરોત્યેવ નઃ ॥ ૧૫ ॥
અનુષ્ટુભ્
સતિ પ્રદીપે સત્યગ્નૌ સત્સુ નાનામણિષ્વપિ ।
વિના મે મૃગશાવાક્ષ્યા તમોભૂતમિદં જગત્ ॥ ૧૬ ॥
શાર્દૂલવિક્રીડિત
ઉદ્વૃત્તઃ સ્તનભાર એષ તરલે નેત્રે ચલે ભ્રૂલતે
રાગાધિષ્ઠિતમોષ્ઠપલ્લવમિદં કુર્વન્તુ નામ વ્યથામ્ ॥
સૌભાગ્યાક્ષરમાલિકેવ લિખિતા પુષ્પાયુધેન સ્વયં
મધ્યસ્થાઽપિ કરોતિ તાપમધિકં રોમાવલી કેન સા ? ॥ ૧૭ ॥
અનુષ્ટુભ્
મુખેન ચન્દ્રકાન્તેન મહાનીલૈઃ શિરોરુહૈઃ ।
પાણિભ્યાં પદ્મરાગાભ્યાં રેજે રત્નમયીવ સા ॥ ૧૮ ॥
અનુષ્ટુભ્
ગુરુણા સ્તનભારેણ મુખચન્દ્રેણ ભાસ્વતા ।
શનૈશ્ચરાભ્યાં પાદાભ્યાં રેજે ગ્રહમયીવ સા ॥ ૧૯ ॥
વસંતતિલકા
તસ્યાઃ સ્તનૌ યદિ ઘનૌ, જઘનં ચ હારિ
વક્ત્રં ચ ચારુ તવ ચિત્ત કિમાકુલત્વમ્ ॥
પુણ્યં કુરુષ્વ યદિ તેષુ તવાસ્તિ વાઞ્છા
પુણ્યૈર્વિના ન હિ ભવન્તિ સમીહિતાર્થાઃ ॥ ૨૦ ॥
વસન્તતિલકા
સમ્મોહયન્તિ મદયન્તિ વિડમ્બયન્તિ
નિર્ભર્ત્સયન્તિ રમયન્તિ વિષાદયન્તિ ॥
એતાઃ પ્રવિશ્ય સદયં હૃદયં નરાણાં
કિં નામ વામનયના ન સમાચરન્તિ ॥ ૨૧ ॥
રત્થોદ્ધતા
તાવદેવ કૃતિનાં હૃદિ સ્ફુરત્યેષ નિર્મલવિવેકદીપકઃ ।
યાવદેવ ન કુરઙ્ગચક્ષુષાં તાડ્યતે ચટુલલોચનાઞ્ચલૈઃ ॥ ૨૨ ॥
માલિની
વચસિ ભવતિ સઙ્ગત્યાગમુદ્દિશ્ય વાર્તા
શ્રુતિમુખમુખરાણાં કેવલં પણ્ડિતાનામ્ ॥
જઘનમરુણરત્નગ્રન્થિકાઞ્ચીકલાપં
કુવલયનયનાનાં કો વિહાતું સમર્થઃ ? ॥ ૨૩ ॥
આર્યા
સ્વપરપ્રતારકોઽસૌ નિન્દતિ યોઽલીકપણ્ડિતો યુવતિમ્ ।
યસ્માત્તપસોઽપિ ફલં સ્વર્ગસ્તસ્યાપિ ફલં તથાપ્સરસઃ ॥ ૨૪ ॥
અનુષ્ટુભ્
અજિતાત્મસુ સમ્બદ્ધઃ સમાધિકૃતચાપલઃ ।
ભુજઙ્ગકુટિલઃ સ્તબ્ધો ભ્રૂવિક્ષેપઃ ખલાયતે ॥ ૨૫ ॥
સ્રગ્ધરા
સન્માર્ગે તાવદાસ્તે પ્રભવતિ ચ નરસ્તાવદેવીન્દ્રિયાણાં
લજ્જાં તાવદ્વિધત્તે વિનયમપિ સમાલમ્બતે તાવદેવ ॥
ભ્રૂચાપાકૃષ્ટમુક્તાઃ શ્રવણપથગતા નીલપક્ષ્માણ એતે
યાવલ્લીલાવતીનાં હૃદિ ન ધૃતિમુષો દૃષ્ટિબાણાઃ પતન્તિ ॥ ૨૬ ॥
શાર્દૂલવિક્રીડિત
વિશ્વામિત્રપરાશરપ્રભૃતયો વાતામ્બુપર્ણાશનાઃ
તેઽપિ સ્ત્રીમુખપઙ્કજં સુલલિતં દૃષ્ટ્વૈવ મોહં ગતાઃ ॥
શાલ્યન્નં સઘૃતં પયોદધિયુતં યે ભુઞ્જતે માનવાઃ
તેષામિન્દ્રિયનિગ્રહો યદિ ભવેદ્વિન્ધ્યસ્તરેત્સાગરમ્ ॥ ૨૭ ॥
ઉપજાતિ
સુધામયોઽપિ ક્ષયરોગશાન્ત્યૈ નાસાગ્રમુક્તાફલકચ્છલેન ॥
અનઙ્ગસંજીવનદૃષ્ટશક્તિર્મુખામૃતં તે પિબતીવ ચન્દ્રઃ ॥ ૨૮ ॥
શિખરિણી
અસારાઃ સન્ત્વેતે વિરસવિરસાશ્ચૈવ વિષયા
જુગુપ્સન્તાં યદ્વા નનુ સકલદોષાસ્પદમિતિ ॥
તથાપ્યન્તસ્તત્ત્વે પ્રણિહિતધિયામપ્યનબલઃ
તદીયો નાખ્યેયઃ સ્ફુરતિ હૃદયે કોઽપિ મહિમા ॥ ૨૯ ॥
વસંતતિલકા
વિસ્તારિતં મકરકેતનધીવરેણ
સ્ત્રીસંજ્ઞિતં બડિશમત્ર ભવામ્બુરાશૌ ॥
યેનાચિરાત્તદધરામિષલોલમર્ત્ય-
મત્સ્યાદ્વિકૃષ્ય સ પચત્યનુરાગવહ્નૌ ॥૩૦ ॥
અનુષ્ટુભ્
કામિનીકાયકાન્તારે સ્તનપર્વતદુર્ગમે ।
મા સઞ્ચર મનઃપાન્થ ! તત્રાસ્તે સ્મરતસ્કરઃ ॥ ૩૧ ॥
શિખરિણી
ન ગમ્યો મન્ત્રાણાં ન ચ ભવતિ ભૈષજ્યવિષયો
ન ચાપિ પ્રધ્વંસં વ્રજતિ વિવિધૈઃ શાન્તિકશતૈઃ ॥
ભ્રમાવેશાદઙ્ગે કમપિ વિદધદ્ભઙ્ગમસકૃત્
સ્મરાપસ્મારોઽયં ભ્રમયતિ દૃશં ધૂર્ણયતિ ચ ॥ ૩૨ ॥
અનુષ્ટુભ્
તાવન્મહત્ત્વં પાણ્ડિત્યં કુલીનત્વં વિવેકિતા ।
યાવજ્જ્વલતિ નાઙ્ગેષુ હન્ત પઞ્ચેષુપાવકઃ ॥ ૩૩ ॥
શાર્દૂલવિક્રીડિત
સ્ત્રીમુદ્રાં ઝષકેતનસ્ય પરમાં સર્વાર્થસમ્પત્કરીં
યે મૂઢાઃ પ્રવિહાય યાન્તિ કુધિયો મિથ્યાફલાન્વેષિણઃ ॥
તે તેનૈવ નિહત્ય નિર્દયતરં નગ્નીકૃતા મુણ્ડિતાઃ
કેચિત્પઞ્ચશિખીકૃતાશ્ચ જટિલાઃ કાપાલિકાશ્ચાપરે ॥ ૩૪ ॥
શિખરિણી
કૃશઃ કાણઃ ખઞ્જઃ શ્રવણરહિતઃ પુચ્છવિકલો
વ્રણી પૂયક્લિન્નઃ કૃમિકુલશતૈરાવૃતતનુઃ ॥
ક્ષુધાક્ષામો જીર્ણઃ પિઠરકકપાલાર્પિતગલઃ
શુનીમન્વેતિ શ્વા ! હતમપિ ચ હન્ત્યેવ મદનઃ ॥ ૩૫ ॥
વસંતતિલકા
મત્તેભકુમ્ભદલને ભુવિ સન્તિ શૂરાઃ
કેચિત્પ્રચણ્ડમૃગરાજવધેઽપિ દક્ષાઃ ॥
કિન્તુ બ્રવીમિ બલિનાં પુરતઃ પ્રસહ્ય
કંદર્પદર્પદલને વિરલા મનુષ્યાઃ ॥ ૩૬ ॥
હરિણી
પરિમલભૃતો વાતાઃ શાખા નવાઙ્કુરકોટયો
મધુરવિરુતોત્કણ્ઠા વાચઃ પ્રિયાઃ પિકપક્ષિણામ્ ॥
વિરલસુરતસ્વેદોદ્ગારા વધૂવદનેન્દવઃ
પ્રસરતિ મધૌ રાત્ર્યાં જાતો ન કસ્ય ગુણોદયઃ ? ॥ ૩૭ ॥
દ્રુતવિલમ્બિત
મધુરયં મધુરૈરપિ કોકિલા
કલરવૈર્મલયસ્ય ચ વાયુભિઃ ॥
વિરહિણઃ પ્રહિણસ્તિ શરીરિણો
વિપદિ હન્ત સુધાઽપિ વિષાયતે ॥ ૩૮ ॥
શાર્દૂલવિક્રીડિત
આવાસઃ કિલકિઞ્ચિતસ્ય દયિતાઃ પાર્શ્વે વિલાસાલસાઃ
કર્ણે કોકિલકામિનીકલરવઃ સ્મેરો લતામણ્ડપઃ ॥
ગોષ્ઠી સત્કવિભિઃ સમં કતિપયૈઃ સેવ્યાઃ સિતાંશો કરાઃ
કેષાઞ્ચિત્સુખયન્તિ ધન્યહૃદયં ચૈત્રે વિચિત્રાઃ ક્ષપાઃ ॥ ૩૯ ॥
શાર્દૂલવિક્રીડિત
પાન્થસ્ત્રીવિરહાગ્નિતીવ્રતરતામાતન્વતી મઞ્જરી
માકન્દેષુ પિકાઙ્ગનાભિરધુના સોત્કણ્ઠમાલોક્યતે ॥
અપ્યેતે નવપાટલીપરિમલપ્રાગ્ભારપાટચ્ચરા
વાન્તિ ક્લાન્તિવિતાનતાનવકૃતઃ શ્રીખણ્ડશૈલાનિલાઃ ॥૪૦ ॥
આર્યા
પ્રિયપુરતો યુવતીનાં તાવત્પદમાતનોતિ હૃદિ માનઃ ।
ભવતિ ન યાવચ્ચન્દનતરુસુરભિર્નિર્મલઃ પવનઃ ॥ ૪૧ ॥
આર્યા
સહકારકુસુમકેસરનિકરભરામોદમૂર્ચ્છિતદિગન્તે ।
મધુરમધુવિધુરમધુપે મધૌ ભવેત્કસ્ય નોત્કણ્ઠા ॥ ૪૨ ॥
વસન્તતિલકા
અચ્છાચ્છચન્દનરસાર્દ્રકરા મૃગાક્ષ્યો
ધારાગૃહાણિ કુસુમાનિ ચ કૌમુદી ચ ॥
મન્દો મરુત્સુમનસઃ શુચિ હર્મ્યપૃષ્ઠં
ગ્રીષ્મે મદં ચ મદનં ચ વિવર્ધયન્તિ ॥ ૪૩ ॥
શિખરિણી
સ્રજો હૃદ્યામોદા વ્યજનપવનશ્ચન્દ્રકિરણાઃ
પરાગઃ કાસારો મલયજરસઃ સીધુ વિશદમ્ ॥
શુચિઃ સૌધોત્સઙ્ગઃ પ્રતનુ વસનં પઙ્કજદૃશો
નિદાધાર્તા હ્યેતત્સુખમુપલભન્તે સુકૃતિનઃ ॥ ૪૪ ॥
દોધક
તરુણીવૈષોહીપિતકામા વિકસિતજાતીપુષ્પસુગન્ધિઃ ।
ઉન્નતપીનપયોધરભારા પ્રાવૃટ્ કુરુતે કસ્ય ન હર્ષમ્ ? ॥ ૪૫ ॥
માલિની
વિયદુપચિતમેઘં ભૂમયઃ કન્દલિન્યો
નવકુટજકદમ્બામોદિનો ગન્ધવાહાઃ ॥
શિખિકુલકલકેકારાવરમ્યા વનાન્તાઃ
સુખિનમસુખિનં વા સર્વમુત્કણ્ઠયન્તિ ॥ ૪૬ ॥
આર્યા
ઉપરિ ઘનં ઘનપટલં તિર્યગ્ગિરયોઽપિ નર્તિતમયૂરાઃ ।
ક્ષિતિરપિ કન્દલધવલા દૃષ્ટિં પથિકઃ ક્વ યાપયતુ ? ॥ ૪૭ ॥
શિખરિણી
ઇતો વિદ્યુદ્વલ્લીવિલસિતમિતઃ કેતકિતરોઃ
સ્ફુરદ્ગન્ધઃ પ્રોદ્યજ્જલદનિનદસ્ફૂર્જિતમિતઃ ॥
ઇતઃ કેકીક્રિડાકલકલરવઃ પક્ષ્મલદૃશાં
કથં યાસ્યન્ત્યેતે વિરહદિવસાઃ સમ્ભૃતરસાઃ ? ॥ ૪૮ ॥
શિખરિણી
અસૂચીસંચારે તમસિ નભસિ પ્રૌઢજલદ
ધ્વનિપ્રાયે તસ્મિન્ પતતિ દૃશદાં નીરનિચયે ॥
ઇદં સૌદામિન્યાઃ કનકકમનીયં વિલસિતં
મુદં ચ ગ્લાનિં ચ પ્રથયતિ પથિષ્વેવ સુદૃશામ્ ॥ ૪૯ ॥
શાર્દૂલવિક્રીડિત
આસારેષુ ન હર્મ્યતઃ પ્રિતતમૈર્યાતું યદા શક્યતે
શીતોત્કમ્પનિમિત્તમાયતદૃશા ગાઢં સમાલિઙ્ગ્યતે ॥
જાતાઃ શીકરશીતલાશ્ચ મરુતશ્ચાત્યન્તખેદચ્છિદો
ધન્યાનાં બત દુર્સિનં સુદિનતાં યાતિ પ્રિયાસઙ્ગમે ॥ ૫૦ ॥
સ્રગ્ધરા
અર્ધં નીત્વા નિશાયાઃ સરભસસુરતાયાસખિન્નશ્લથાઙ્ગઃ
પ્રોદ્ભૂતાસહ્યતૃષ્ણો મધુમદનિરતો હર્મ્યપૃષ્ઠે વિવિક્તે ॥
સમ્ભોગાક્લાન્તકાન્તાશિથિલભુજલતાઽઽવર્જિતં કર્કરીતો
જ્યોત્સ્નાભિન્નાચ્છધારં ન પિબતિ સલિલં શારદં મંદભાગ્યઃ ॥ ૫૧ ॥
શાર્દૂલવિક્રીડિત
હેમન્તે દધિદુગ્ધસર્પિરશના માઞ્જિષ્ઠવાસોભૃતઃ
કાશ્મીરદ્રવસાન્દ્રદિગ્ધવપુષઃ ખિન્ના વિચિત્રૈ રતૈઃ ॥
પીનોરુસ્તનકામિનીજનકૃતાશ્લેષા ગૃહ્યાભ્યન્તરે
તામ્બૂલીદલપૂગપૂરિતમુખા ધન્યાઃ સુખં શેરતે ॥ ૫૨ ॥
સ્રગ્ધરા
પ્રોદ્યત્પ્રૌઢપ્રિયઙ્ગુદ્યુતિભૃતિ વિદલત્કુન્દમાદ્યદ્દ્વિરેફે
કાલે પ્રાલેયવાતપ્રચલવિકસિતોદ્દામમન્દારદામ્નિ ॥
યેષાં નો કણ્ઠલગ્ના ક્ષણમપિ તુહિનક્ષોદદક્ષા મૃગાક્ષી
તેષામાયામયામા યમસદનસમા યામિની યાતિ યૂનામ્ ॥ ૫૩ ॥
%સ્ શિશિરઋતુ
સ્રગ્ધરા
ચુમ્બન્તો ગણ્ડભિત્તીરલકવતિ મુખે સીત્કૃતાન્યાદધાના
વક્ષઃસૂત્કઞ્ચુકેષુ સ્તનભરપુલકોદ્ભેદમાપાદયન્તઃ ॥
ઊરૂનાકમ્પયન્તઃ પૃથુજઘનતટાત્સ્રંસયન્તોંઽશુકાનિ
વ્યક્તં કાન્તાજનાનાં વિટચરિતકૃતઃ શૈશિરા વાન્તિ વાતાઃ ॥ ૫૪ ॥
શાર્દૂલવિક્રીડિત
કેશાનાકુલયન્ દૃશો મુકુલયન્ વાસો બલાદાક્ષિપન્
આતન્વન્ પુલકોદ્ગમં પ્રકટયન્નાવેગકમ્પં ગતૈઃ ॥
વારંવારમુદારસીત્કૃતકૃતો દન્તચ્છદાન્પીડયન્
પ્રાયઃ શૈશિર એષ સમ્પ્રતિ મરુત્કાન્તાસુ કાન્તાયતે ॥ ૫૫ ॥
ઉપજાતિ
વિશ્રમ્ય વિશ્રમ્ય વનદ્રુમાણાં છાયાસુ તન્વી વિચચાર કાચિત્ ।
સ્તનોત્તરીયેણ કરોદ્ધૃતેન નિવારયન્તી શશિનો મયૂખાન્ ॥ ૫૬ ॥
હરિણી
પ્રણયમધુરાઃ પ્રેમોદ્ગાઢા રસાદલસાસ્તતો
ભણિતિમધુરા મુગ્ધપ્રાયાઃ પ્રકાશિતસમ્મદાઃ ॥
પ્રકૃતિસુભગા વિશ્રમ્ભાર્હાઃ સ્મરોદયદાયિનો
રહસિ કિમપિ સ્વૈરાલાપા હરન્તિ મૃગીદૃશામ્ ॥ ૫૭ ॥
ઉપજાતિ
અદર્શને દર્શનમાત્રકામા
દૃષ્ટ્વા પરિષ્વઙ્ગસુખૈકલોલાઃ ॥
આલિઙ્ગિતાયાં પુનરાયતાક્ષ્યાં
આશાસ્મહે વિગ્રહયોરભેદમ્ ॥ ૫૮ ॥
રથોદ્ધતા
માલતી શિરસિ જૃમ્ભણોન્મુખી
ચન્દનં વપુષિ કુઙ્કુમાન્વિતમ્ ॥
વક્ષસિ પ્રિયતમા મનોહરા
સ્વર્ગ એવ પરિશિષ્ટ આગતઃ ॥ ૫૯ ॥
શાર્દૂલવિક્રીડિત
પ્રાઙ્મામેતિ મનાગનાગતરસં જાતાભિલાષાં તતઃ
સવ્રીડં તદનુ શ્લથીકૃતતનુ પ્રધ્વસ્તધૈર્યં પુનઃ ॥
પ્રેમાર્દ્રં સ્પૃહણીયનિર્ભરરહઃક્રીડાપ્રગલ્ભં તતો
નિઃશઙ્કાઙ્ગવિકર્ષણાધિકસુખં રમ્યં કુલસ્ત્રીરતમ્ ॥ ૬૦ ॥
માલિની
ઉરસિ નિપતિતાનાં સ્રસ્તધમ્મિલ્લકાનાં
મુકુલિતનયનાનાં કિઞ્ચિદુન્મીલિતાનામ્ ॥
ઉપરિસુરતખેદસ્વિન્નગણ્ડસ્થલીનાં
અધરમધુ વધૂનાં ભાગ્યવન્તઃ પિબન્તિ ॥ ૬૧ ॥
અનુષ્ટુભ્
ઉન્મત્તપ્રેમસંરમ્ભાદારભન્તે યદઙ્ગનાઃ ॥
તત્ર પ્રત્યૂહમાધાતું બ્રહ્માઽપિ ખલુ કાતરઃ ॥ ૬૨ ॥
આર્યા
આમીલિતનયનાનાં યત્સુરતરસોઽનુ સંવિદં ભાતિ ।
મિથુનૈર્મિથોઽવધારિતમવિતથમિદમેવ કામનિર્વહણમ્ ॥ ૬૩ ॥
વસંતતિલકા
મત્તેભકુમ્ભપરિણાહિનિ કુઙ્કુમાર્દ્રે
કાન્તાપયોધરતટે રસખેદખિન્નઃ ॥
વક્ષો નિધાય ભુજપઞ્જરમધ્યવર્તી
ધન્યઃ ક્ષપાં ક્ષપયતિ ક્ષણલબ્ધનિદ્રઃ ॥ ૬૪ ॥
અનુષ્ટુભ્
એતત્કામફલં લોકે યદ્દ્વયોરેકચિત્તતા ।
અન્યચિત્તકૃતે કામે શવયોરેવ સઙ્ગમઃ ॥ ૬૫ ॥
શાલિની
એકો દેવઃ કેશવો વા શિવો વા હ્યેકં મિત્રં ભૂપતિર્વા યતિર્વા ।
એકો વાસઃ પત્તને વા વને વા હ્યેકા ભાર્યા સુંદરી વા દરી વા ॥ ૬૫-અ ॥
ઉપજાતિ
માત્સર્યમુત્સાર્ય વિચાર્ય કાર્યમાર્યાઃ સમર્યાદમિદં વદન્તુ ॥
સેવ્યા નિતમ્બાઃ કિમુ ભૂધરણામુત સ્મરસ્મેરવિલાસિનીનામ્ ॥ ૬૬ ॥
અનુષ્ટુભ્
આવાસઃ ક્રિયતાં ગાઙ્ગે પાપવારિણિ વારિણિ ।
સ્તનમધ્યે તરુણ્યા વા મનોહારિણિ હારિણિ ॥ ૬૭ ॥
માલિની
દિશઃ વનહરિણીભ્યઃ સ્નિગ્ધવંશચ્છવીનાં
કવલમુપલકોટિચ્છિન્નમૂલં કુશાનામ્ ॥
શુકયુવતિકપોલાપાણ્ડુ તામ્બૂલવલ્લી-
દલમરૂણનખાગ્રૈઃ પાટિતં વા વધૂભ્યઃ ॥ ૬૯ ॥
સ્રગ્ધરા
સંસારેઽસ્મિન્નસારે પરિણતિતરલે દ્વે ગતી પણ્ડિતાનાં
તત્ત્વજ્ઞાનામૃતામ્ભઃપ્લવલુલિતધિયાં યાતુ કાલઃ કથઞ્ચિત્ ॥
નોચેન્મુગ્ધાઙ્ગનાનાં સ્તનજઘનભરાભોગસમ્ભોગિનીનાં
સ્થૂલોપસ્થસ્થલીષુ સ્થગિતકરતલસ્પર્શલોલોદ્યતાનામ્ ॥ ૭૦ ॥
શિખરિણી
ભવન્તો વેદાન્તપ્રણિહિતધિયામાપ્તગુરવો
વિશિત્રાલાપાનાં વયમપિ કવીનામનુચરાઃ ॥
તથાપ્યેતદ્ બ્રૂમો ન હિ પરહિતાત્પુણ્યમધિકં
ન ચાસ્મિન્સંસારે કુવલયદૃશો રમ્યમપરમ્ ॥ ૭૧ ॥
માલિની
કિમિહ બહુભિરુક્તૈર્યુક્તિશૂન્યૈઃ પ્રલાપૈઃ
દ્વયમિહ પુરુષાણાં સર્વદા સેવનીયમ્ ॥
અભિનવમદલીલાલાલસં સુંદરીણાં
સ્તનભરપરિખિન્નં યૌવનં વ વનં વા ॥ ૭૨ ॥
સ્રગ્ધરા
રાગસ્યાગારમેકં નરકશતમહાદુઃખસમ્પ્રાપ્તિહેતુઃ
મોહસ્યોત્પત્તિબીજં જલધરપટલં જ્ઞાનતારાધિપસ્ય ॥
કન્દર્પસ્યૈકમિત્રં પ્રકટિતવિવિધસ્પષ્ટદોષપ્રબન્ધં
લોકેઽસ્મિન્ન હ્યનર્થવ્રજકુલભવનં યૌવનાદન્યદસ્તિ ॥ ૭૩ ॥
શાર્દૂલવિક્રીડિત
શૃંગારદ્રુમનીરદે પ્રસૃમરક્રીડારસ સ્રોતસિ
પ્રદ્યુમ્નપ્રિયબાન્ધવે ચતુરતામુક્તાફલોદન્વતિ ॥
તન્વીનેત્રચકોરપાર્વણવિધૌ સૌભાગ્યલક્ષ્મીનિધૌ
ધન્યઃ કોઽપિ ન વિક્રિયાં કલયતિ પ્રાપ્તે નવે યૌવને ॥ ૭૪ ॥
સ્રગ્ધરા
રાજંસ્તૃષ્ણામ્બુરાશેર્ન હિ જગતિ ગતઃ કશ્ચિદેવાવસાનં
કો વાર્થોઽર્થૈ પ્રભૂતૈઃ સ્વવપુષિ ગલિતે યૌવને સાનુરાગે ॥
ગચ્છામઃ સદ્મ તાવદ્વિકસિતકુમુદેન્દીવરાલોકિનીનાં
યાવચ્ચાક્રમ્ય રૂપં ઝટિનિ ન જરયા લુપ્યતે પ્રેયસીનામ્ ॥ ૭૫ ॥
શાર્દૂલવિક્રીડિત
જાન્ત્યન્ધાય ચ દુર્મુખાય ચ જરાજીર્ણાખિલાઙ્ગાય ચ
ગ્રામીણાય ચ દુષ્કુલાય ચ ગલત્કુષ્ઠાભિભૂતાય ચ ॥
યચ્છન્તીષુ મનોહરં નિજવપુર્લક્ષ્મીલવાકાઙ્ક્ષયા
પણ્યસ્ત્રીષુ વિવેકકલ્પલતિકાશસ્ત્રીષુ રજ્યેત કઃ ? ॥ ૭૬ ॥
અનુષ્ટુભ્
વેશ્યાઽસૌ મદનજ્વાલા રૂપેન્ધનવિવર્ધિતા ।
કામિભિર્યત્ર હૂયન્તે યૌવનાનિ ધનાનિ ચ ॥ ૭૭ ॥
આર્યા
કશ્ચુમ્બતિ કુલપુરુષો વેશ્યાધરપલ્લવં મનોજ્ઞમપિ ।
ચારભટચૌરચેટકનટવિટનિષ્ઠીવનશરાવમ્ ? ॥ ૭૮
સ્રગ્ધરા
સંસારેઽસ્મિન્નસારે કુનૃપતિભવનદ્વારસેવાવલમ્બ
વ્યાસઙ્ગધ્વસ્તધૈર્યં કથમમલધિયો માનસં સંવિદધ્યુ: ? ॥
યદ્યેતાઃ પ્રોદ્યદિન્દુદ્યુતિનિ વયભૃતો ન સ્યુરમ્ભોજનેત્રાઃ
પ્રેઙ્ખત્કાઞ્ચીકલાપાઃ સ્તનભરવિનમન્મધ્યભાજસ્તરુણ્યઃ ? ॥ ૭૯ ॥
શાર્દૂલવિક્રીડિત
સિદ્ધાધ્યાસિતકન્દરે હરવૃષસ્કન્ધાવરુગ્ણદ્રુમે
ગઙ્ગાધૌતશિલાતલે હિમવતઃ સ્થાને સ્થિતે શ્રેયસિ ॥
કઃ કુર્વીત શિરઃ પ્રમાણમલિનં મ્લાનં મનસ્વી જનો
યદ્વિત્રસ્તરકુરઙ્ગશાવનયના ન સ્યુઃ સ્મરાસ્ત્રં સ્ત્રિયઃ ॥ ૮૦ ॥
અનુષ્ટુભ્
સંસારોદધિનિસ્તાર પદવી ન દવીયસી ।
અન્તરા દુસ્તરા ન સ્યુર્યદિ રે મદિરેક્ષણા ॥ ૮૧ ॥
ઇંદ્રવજ્રા
સત્યં જના વચ્મિ ન પક્ષપાતાલ્લોકેષુ સપ્તસ્વપિ તથ્યમેતત્ ।
નાન્યન્મનોહારિ નિતમ્બિનીભ્યો દુઃખૈકહેતુર્ન ચ કશ્ચિદન્યઃ ॥ ૮૨ ॥
શાર્દૂલવિક્રીડિત
કાન્તેત્યુત્પલલોચનેતિ વિપુલશ્રોણીભરેત્યુત્સુકઃ
પીનોત્તુઙ્ગપયોધરેતિ સુમુખામ્ભોજેતિ સુભ્રૂરિતિ ॥
દૃષ્ટ્વા માદ્યતિ મોદતેઽભિરમતે પ્રસ્તૌતિ વિદ્વાનપિ
પ્રત્યક્ષાશુચિભસ્ત્રિકાં સ્ત્રિયમહો મોહસ્ય દુશ્ચેષ્ટિતમ્ ! ॥ ૮૩ ॥
અનુષ્ટુભ્
સ્મૃતા ભવતિ તાપાય દૃષ્ટ્વા ચોન્માદવર્ધિની ।
સ્પૃષ્ટા ભવતિ મોહાય ! સા નામ દયિતા કથમ્ ? ॥ ૮૪ ॥
અનુષ્ટુભ્
તાવદેવામૃતમયી યાવલ્લોચનગોચરા ।
ચક્ષુઃપથાદતીતા તુ વિષાદપ્યતિરિચ્યતે ॥ ૮૫ ॥
અનુષ્ટુભ્
નામૃતં ન વિષં કિઞ્ચિદેકાં મુક્ત્વા નિતમ્બિનીમ્ ।
સૈવામૃતરુતા રક્તા વિરક્તા વિષવલ્લરી ॥ ૮૬ ॥
સ્રગ્ધરા
આવર્તઃ સંશયાનામવિનયભવનં પત્તનં સાહસાનાં
દોષાણાં સંવિધાનં કપટશતમયં ક્ષેત્રમપ્રત્યયાનામ્ ॥
સ્વર્ગદ્વારસ્ય વિઘ્નૌ નરકપુરમુખં સર્વમાયાકરણ્ડં
સ્ત્રીયન્ત્રં કેન સૃષ્ટં વિષમમૃતમયં પ્રાણિલોકસ્ય પાશઃ ॥ ૮૭ ॥
શાર્દૂલવિક્રીડિત
નો સત્યેન મૃગાઙ્ક એષ વદનીભૂતો ન ચેન્દીવર-
દ્વન્દ્વં લોચનતાં ગતં ન કનકૈરપ્યઙ્ગયષ્ટિઃ કૃતા ॥
કિં ત્વેવં કવિભિઃ પ્રતારિતમનાસ્તત્ત્વં વિજાનન્નપિ
ત્વઙ્માંસાસ્થિમયં વપુર્મૃગદૃશાં મન્દો જનઃ સેવતે ॥ ૮૮ ॥
ઉપજાતિ
લીલાવતીનાં સહજા વિલાસાસ્ત એવ મૂઢસ્ય હૃદિ સ્ફુરન્તિ ॥
રાગો નલિન્યા હિ નિસર્ગસિદ્ધસ્તત્ર ભ્રમત્યેવ વૃથા ષડઙ્ઘ્રિઃ ॥ ૮૯ ॥
શિખરિણી
યદેતત્પૂર્ણેન્દુદ્યુતિહરમુદારાકૃતિવરં
મુખાબ્જં તન્વઙ્ગ્યાઃ કિલ વસતિ તત્રાધરમધુ ॥
ઇદં તત્કિમ્પાકદ્રુમફલમિવાતીવ વિરસં
વ્યતીતેઽસ્મિન્ કાલે વિષમિવ ભવિષ્યત્યસુખદમ્ ॥ ૯૦ ॥
શાર્દૂલવિક્રીડિત
અગ્રાહ્યં હૃદયં યથૈવ વદનં યદ્દર્પણાન્તર્ગતં
ભાવઃ પર્વતસૂક્ષ્મમાર્ગવિષમઃ સ્ત્રીણાં ન વિજ્ઞાયતે ॥
ચિત્તં પુષ્કરપત્રતોયતરલં વિદ્વદ્ભિરાશંસિતં
નારી નામ વિષાઙ્કુરૈરિવ લતા દોષૈઃ સમં વર્ધિતા ॥ ૯૧ ॥
અનુષ્ટુભ્
જલ્પન્તિ સાર્ધમન્યેન પશ્યન્ત્યન્યં સવિભ્રમમ્ ।
હૃદ્ગતં ચિન્તયન્ત્યન્યં પ્રિયઃ કો નામ યોષિતામ્ ? ॥ ૯૨ ॥
વૈતાલીય
મધુ તિષ્ઠતિ વાચિ યોષિતાં હૃદિ હાલાહલમેવ કેવલમ્ ।
અત એવ નિપીયતેઽધરો હૃદયં મુષ્ટિભિરેવ તાડ્યતે ॥ ૯૩ ॥
માલિની
ઇહ હિ મધુરગીતં નૃત્યમેતદ્રસોઽયં
સ્ફુરતિ પરિમલોઽસૌ સ્પર્શ એષ સ્તનાનામ્ ।
ઇતિ હતપરમાર્થૈરિન્દ્રિયૈર્ભામ્યમાણઃ
સ્વહિતકરણદક્ષૈઃ પઞ્ચભિર્વઞ્ચિતોઽસિ ॥ ૯૪ ॥
મન્દાક્રાન્તા
શાસ્ત્રજ્ઞોઽપિ પ્રથિતવિનયોઽપ્યાત્મબોધોઽપિ બાઢં
સંસારેઽસ્મિન્ભવતિ વિરલો ભાજનં સદ્ગતીનામ્ ॥
યેનૈતસ્મિન્નિરયનગરદ્વારમુદ્ઘાટયન્તી
વામાક્ષીણાં ભવતિ કુટિલા ભ્રૂલતા કુઞ્ચિકેવ ॥ ૯૫ ॥
શાર્દૂલવિક્રીડિત
ઉન્મીલત્ત્રિવલિતરઙ્ગનિલયા પ્રોત્તુઙ્ગપીનસ્તન-
દ્વન્દ્વેનોદ્યતચક્રવાકમિથુના વક્ત્રામ્બુજોદ્ભાસિની ॥
કાન્તાકારધરા નદીયમભિતઃ ક્રૂરાશયા નેષ્યતે
સંસારાર્ણવમજ્જનં યદિ તદા દૂરેણ સન્ત્યજ્યતામ્ ॥ ૯૬ ॥
હરિણી
અપસર સખે દૂરાદસ્માત્કટાક્ષવિષાનલાત્
પ્રકૃતિકુટિલાદ્યોષિત્સર્પાદ્વિલાસફણાભૃતઃ ॥
ઇતરફણિના દષ્ટઃ શક્યશ્ચિકિત્સિતુમૌષધે-
શ્ચતુરવનિતાભોગિગ્રસ્તં ત્યજન્તિ હિ મન્ત્રિણઃ ॥ ૯૭ ॥
પુષ્પિતાગ્રા
ઇદમનુચિતમક્રમશ્ચ પુંસાં
યદિહ જરાસ્વપિ માન્મથા વિકારાઃ ।
યદપિ ચ ન કૃતં નિતમ્બિનીનાં
સ્તનપતનાવધિ જીવિતં રતં વા ॥ ૯૮ ॥
વસન્તતિલકા
ધન્યાસ્ત એવ તરલાયતલોચનાનાં
તારુણ્યદર્પઘનપીનપયોધરાણામ્ ॥
ક્ષામોદરોપરિલસત્ત્રિવલીલતાનાં
દૃષ્ટ્વાઽઽકૃતિં વિકૃતિમેતિ મનો ન યેષામ્ ॥ ૯૯ ॥
આર્યા
વિરહોઽપિ સઙ્ગમઃ ખલુ પરસ્પરં સઙ્ગતં મનો યેષામ્ ।
હૃદયમપિ વિઘટ્ટિતં ચેત્સઙ્ગો વિરહં વિશેષયતિ ॥ ૧૦૦ ॥
રથોદ્ધતા
કિં ગતેન યદિ સા ન જીવતિ
પ્રાણિતિ પ્રિયતમા તથાઽપિ કિમ્ ॥
ઇત્યુદીર્ય નવમેઘદર્શને
ન પ્રયાતિ પથિકઃ સ્વમન્દિરમ્ ॥ ૧૦૧ ॥
હરિણી
વિરમત બુધા યોષિત્સઙ્ગાત્ સુખાત્ક્ષણભઙ્ગુરાત્
કુરુત કરુણામૈત્રીપ્રજ્ઞાવધૂજનસઙ્ગમમ્ ॥
ન ખલુ નરકે હારાક્રાન્તં ઘનસ્તનમણ્ડલં
શરણમથવા શ્રોણીબિમ્બં રણન્મણિમેખલમ્ ॥ ૧૦૨ ॥
શિખરિણી
યદા યોગાભ્યાસવ્યસનવશયોરાત્મમનસો-
રવિચ્છિન્ના મૈત્રી સ્ફુરતિ યમિનસ્તસ્ય કિમુ તૈઃ ॥
પ્રિયાણામાલાપૈરધરમધુભિર્વક્ત્રવિધુભિઃ
સનિઃશ્વાસામોદૈઃ સકુચકલશાશ્લેષસુરતૈઃ ? ॥ ૧૦૩ ॥
શિખરિણી
સુધાશુભ્રં ધામ સ્ફુરદમલરશ્મિઃ શશધરઃ
પ્રિયાવક્ત્રામ્ભોજં મલયજરસશ્ચાતિસુરભિઃ ॥
સ્રજો હૃદ્યામોદાસ્તદિદમખિલં રાગિણિ જને
કરોત્યન્તઃક્ષોભં ન તુ વિષયસંસર્ગવિમુખે ॥ ૧૦૪ ॥
મંદાક્રાન્તા
બાલે લીલામુકુલિતમમી સુંદરા દૃષ્ટિપાતાઃ
કિં ક્ષિપ્યન્તે વિરમ વિરમ વ્યર્થ એષ શ્રમસ્તે ॥
સમ્પ્રત્યન્ત્યે વયસિ વિરતં બાલ્યમાસ્થા વનાન્તે
ક્ષીણો મોહસ્તૃણમિવ જગજ્જાલમાલોકયામઃ ॥ ૧૦૫ ॥
શિખરિણી
ઇયં બાલા માં પ્રત્યનવરતમિન્દીવરદલ-
પ્રભાચોરં ચક્ષુઃ ક્ષિપતિ કિમભિપ્રેતમનયા ? ॥
ગતો મોહોઽસ્માકં સ્મરશબરબાણવ્યતિકર-
જ્વલજ્જ્વાલાઃ શાંતાસ્તદપિ ન વરાકી વિરમતિ ॥ ૧૦૬ ॥
શાર્દૂલવિક્રીડિત
કિં કન્દર્પ ! શરં કદર્થયસિ રે કોદણ્ડઝઙ્કારિતૈ ?
રે રે કોકિલ કોમલં કલરવં કિં વા વૃથા જલ્પસિ ॥
મુગ્ધે ! સ્નિગ્ધવિદગ્ધમુગ્ધમધુરૈર્લોલૈઃ કટાક્ષૈરલં
ચેતઃ સમ્પ્રતિ ચંદ્રચૂડચરણધ્યાનામૃતે વર્તતે ॥૧૦૭ ॥
શિખરિણી
યદાઽઽસીદજ્ઞાનં સ્મરતિમિરસઞ્ચારજનિતં
તદા સર્વં નારીમયમિદમશેષં જગદભૂત્ ।
ઇદાનીમસ્માકં પટુતરવિવેકાઞ્જનદૃશાં
સમીભૂતા દૃષ્ટિસ્ત્રિભુવનમપિ બ્રહ્મ મનુતે ॥ ૧૦૮ ॥
ભર્તૃહરિકૃત શતકત્રયી
