Vairagya Shatakam Lyrics in Punjabi with Meaning | Hindu Shataka

Vairagyashatakam Lyrics in Punjabi:

ਵੈਰਾਗ੍ਯਸ਼ਤਕਮ੍

੧ ਤਸ਼੍ਣਾਦੂਸ਼ਣਮ੍ ।

ਚੂਡੋਤ੍ਤਂਸਿਤਚਨ੍ਦ੍ਰਚਾਰੁਕਲਿਕਾਚਞ੍ਚਚ੍ਛਿਖਾਭਾਸ੍ਵਰੋ
ਲੀਲਾਦਗ੍ਧਵਿਲੋਲਕਾਮਸ਼ਲਭਃ ਸ਼੍ਰੇਯੋਦਸ਼ਾਗ੍ਰੇ ਸ੍ਫੁਰਨ੍ ।
ਅਨ੍ਤਃਸ੍ਫੂਰ੍ਜਦਪਾਰਮੋਹਤਿਮਿਰਪ੍ਰਾਗ੍ਭਾਰਮੁਚ੍ਚਾਟਯਨ੍ਃ
ਚੇਤਃਸਦ੍ਮਨਿ ਯੋਗਿਨਾਂ ਵਿਜਯਤੇ ਜ੍ਞਾਨਪ੍ਰਦੀਪੋ ਹਰਃ ॥ ੧ ॥

1 Condemnation of Desire
To Him who appears radiant in the shimmering rays, like half-bloomed buds,
of the crescent moon which ornaments His head; who sportively burned Cupid
like a moth; whose presence augurs supreme well-being; who, like the sun,
inwardly dispels the dense darkness of ignorance engulfing the mind; who is
like a lamp of knowledge shining in the hearts of yogis; Victory to Shiva!
ਤਸ਼੍ਣਾ = thirst (of desire)
ਦੂਸ਼ਣਂ = condemnation
ਚੂਡ = head
ਉਤ੍ਤਂਸਿਤ = made an ornament
ਚਨ੍ਦ੍ਰ = moon
ਚਾਰੁ = beautiful
ਕਲਿਕਾ = partially opened buds
ਚਞ੍ਚਚ੍ਛਿਖਾ = lambent beams
ਭਾਸ੍ਵਰਃ = shining sun
ਲੀਲਾ = sport
ਦਗ੍ਧ = burnt up
ਵਿਲੋਲ = unsteady
ਕਾਮ = passion
ਸ਼ਲਭਃ = a moth
ਸ਼੍ਰੇਯੋਦਸ਼ = circumstances of prosperity
ਅਗ੍ਰੇ = in front of
ਸ੍ਫੁਰਨ੍ = appearing
ਅਨ੍ਤਃਸ੍ਫੂਰ੍ਜਤ੍ = spreading forth in the heart
ਅਪਾਰ = endless
ਮੋਹ = ignorance
ਤਿਮਿਰ = night
ਪ੍ਰਾਗ੍ਭਾਰਂ = heavy mass at the front
ਉਚ੍ਚਾਟਯਨ੍ਃ = smites away
ਚੇਤਃ = heart
ਸਦ੍ਮਨਿ = in the temple of
ਯੋਗਿਨਾਂ = of the yogi
ਵਿਜਯਤੇ = proves victorious
ਜ੍ਞਾਨਪ੍ਰਦੀਪਃ = light of knowledge
ਹਰਃ = Siva

ਭ੍ਰਾਨ੍ਤਂ ਦੇਸ਼ਮਨੇਕਦੁਰ੍ਗਵਿਸ਼ਮਂ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਂ ਨ ਕਿਞ੍ਚਿਤ੍ਫਲਮ੍
ਤ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵਾ ਜਾਤਿਕੁਲਾਭਿਮਾਨਮੁਚਿਤਂ ਸੇਵਾ ਕਤਾ ਨਿਸ਼੍ਫਲਾ ।
ਭੁਕ੍ਤਂ ਮਾਨਵਿਵਰ੍ਜਿਤਂ ਪਰਗਹੇਸ਼੍ਵਾਸ਼ਙ੍ਕਯਾ ਕਾਕਵਤ੍
ਤਸ਼੍ਣੇ ਜਮ੍ਭਸਿ ਪਾਪਕਰ੍ਮਪਿਸ਼ੁਨੇ ਨਾਦ੍ਯਾਪਿ ਸਨ੍ਤੁਸ਼੍ਯਸਿ ॥ ੨ ॥

Travelling across many difficult and dangerous places brought me no
wealth; giving up pride of lineage, I have served the rich in vain,
without self-respect, in others’ homes; I have craved and eaten like
crows in others’ homes; and still, oh Desire! instigator of wicked deeds,
you prosper and even then remain unsatisfied.

ਭ੍ਰਾਨ੍ਤਂ = roamed
ਦੇਸ਼ਂ = places
ਅਨੇਕ = various
ਦੁਰ੍ਗ = difficult
ਵਿਸ਼ਮਂ = obstacles
ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਂ = obtained
ਨ = not
ਕਿਞ੍ਚਿਤ੍ = even a little
ਫਲਂ = result/wealth
ਤ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵਾ = having given up
ਜਾਤਿ = birth in a caste
ਕੁਲ = lineage
ਅਭਿਮਾਨਂ = pride
ਉਚਿਤਂ = proper
ਸੇਵਾ = service
ਕਤਾ = having performed
ਨਿਸ਼੍ਫਲਾ = fruitless
ਭੁਕ੍ਤਂ = fed
ਮਾਨ = honor
ਵਿਵਰ੍ਜਿਤਂ = devoid of
ਪਰਗਹੇਸ਼ੁ = in others’ homes
ਆਸ਼ਙ੍ਕਯਾ = hankering after gain
ਕਾਕਵਤ੍ = like a crow
ਤਸ਼੍ਣੇ = thirsting desire
ਜਮ੍ਭਸਿ = increases
ਪਾਪਕਰ੍ਮਪਿਸ਼ੁਨੇ = indicative of evil deeds
ਨ ਅਦ੍ਯ ਅਪਿ = not now even
ਸਨ੍ਤੁਸ਼੍ਯਸਿ = satisfied

ਉਤ੍ਖਾਤਂ ਨਿਧਿਸ਼ਙ੍ਕਯਾ ਕ੍ਸ਼ਿਤਿਤਲਂ ਧ੍ਮਾਤਾ ਗਿਰੇਰ੍ਧਾਤਵੋ
ਨਿਸ੍ਤੀਰ੍ਣਃ ਸਰਿਤਾਂ ਪਤਿਰ੍ਨਪਤਯੋ ਯਤ੍ਨੇਨ ਸਂਤੋਸ਼ਿਤਾਃ ।
ਮਨ੍ਤ੍ਰਾਰਾਧਨਤਤ੍ਪਰੇਣ ਮਨਸਾ ਨੀਤਾਃ ਸ਼੍ਮਸ਼ਾਨੇ ਨਿਸ਼ਾਃ
ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਃ ਕਾਣਵਰਾਟਕੋऽਪਿ ਨ ਮਯਾ ਤਸ਼੍ਣੇ ਸਕਾਮਾ ਭਵ ॥ ੩ ॥

Digging the earth for wealth, smelting the rocks for prcious metals,
crossing the oceans, laboring to keep in favor of kings, chanting
incantations with a totally absorbed mind in cremation sites,–brought
me not even a broken piece of a glimmering shell. Oh Desire! therefore,
remain contented.
ਉਤ੍ਖਾਤਂ = dug
ਨਿਧਿ = precious metals
ਸ਼ਙ੍ਕਯਾ = in quest of
ਕ੍ਸ਼ਿਤਿਤਲਂ = earth
ਧ੍ਮਾਤਾ = smelted
ਗਿਰੇਃ = stones
ਧਾਤਵਃ = precious metals
ਨਿਸ੍ਤੀਰ੍ਣਃ = crossed
ਸਰਿਤਾਂ = oceans
ਪਤਿਃ = chief
ਨਪਤਯਃ = royal
ਯਤ੍ਨੇਨ = with effort
ਸਂਤੋਸ਼ਿਤਾਃ = favored
ਮਨ੍ਤ੍ਰ = incantations
ਆਰਾਧਨ = worship
ਤਤ੍ਪਰੇਣ = utmost effort
ਮਨਸਾ = mentally
ਨੀਤਾਃ = carried out
ਸ਼੍ਮਸ਼ਾਨੇ = cramation grounds
ਨਿਸ਼ਾਃ = nights
ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਃ = achieved
ਕਾਣਵਰਾਟਕਃ = a broken cowrie
ਅਪਿ = even
ਨ = not
ਮਯਾ = by me
ਤਸ਼੍ਣੇ = desire
ਸਕਾਮਾ = satisfied
ਭਵ = be

ਖਲਾਲਾਪਾਃ ਸੋਢਾਃ ਕਥਮਪਿ ਤਦਾਰਾਧਨਪਰੈਃ
ਨਿਗਹ੍ਯਾਨ੍ਤਰ੍ਬਾਸ਼੍ਪਂ ਹਸਿਤਮਪਿ ਸ਼ੂਨ੍ਯੇਨ ਮਨਸਾ ।
ਕਤੋ ਵਿਤ੍ਤਸ੍ਤਮ੍ਭਪ੍ਰਤਿਹਤਧਿਯਾਮਞ੍ਜਲਿਰਪਿ
ਤ੍ਵਮਾਸ਼ੇ ਮੋਘਾਸ਼ੇ ਕਿਮਪਰਮਤੋ ਨਰ੍ਤਯਸਿ ਮਾਮ੍ ॥ ੪ ॥

Enduring somehow in servility the talk of the wicked; holding back tears;
smiling with a vacant mind; bowing low to wealthy but stupid people; oh
insatiable Desire! What other futile deeds would you have me dance in?
ਖਲ = wicked
ਆਲਾਪਾਃ = talk
ਸੋਢਾਃ = shabby
ਕਥਮਪਿ = somehow
ਤਤ੍ = that
ਆਰਾਧਨਪਰੈਃ = servile attendance
ਨਿਗਹ੍ਯ = suppressing
ਅਨ੍ਤਰ੍ਬਾਸ਼੍ਪਂ = tears
ਹਸਿਤਂ = smiling
ਅਪਿ = even
ਸ਼ੂਨ੍ਯੇਨ = vacant
ਮਨਸਾ = mentally
ਕਤਃ = made
ਵਿਤ੍ਤ = wealth
ਸ੍ਤਮ੍ਭ = inactive
ਪ੍ਰਤਿਹਤ = dulled
ਧਿਯਾਂ = intellect
ਅਞ੍ਜਲਿਃ = obeisance
ਅਪਿ = also
ਤ੍ਵਂ = you
ਆਸ਼ੇ = oh Desire!
ਮੋਘਾਸ਼ੇ = with hopes thwarted
ਕਿਂ = what
ਅਪਰਂ = other
ਅਤਃ = hence
ਨਰ੍ਤਯਸਿ = dance
ਮਾਂ = me

ਅਮੀਸ਼ਾਂ ਪ੍ਰਾਣਾਨਾਂ ਤੁਲਿਤਬਿਸਿਨੀਪਤ੍ਰਪਯਸਾਂ
ਕਤੇ ਕਿਂ ਨਾਸ੍ਮਾਭਿਰ੍ਵਿਗਲਿਤਵਿਵੇਕੈਰ੍ਵ੍ਯਵਸਿਤਮ੍ ।
ਯਦਾਢ੍ਯਾਨਾਮਗ੍ਰੇ ਦ੍ਰਵਿਣਮਦਨਿਃਸਂਜ੍ਞਮਨਸਾਂ
ਕਤਂ ਵੀਤਵ੍ਰੀਡੈਰ੍ਨਿਜਗੁਣਕਥਾਪਾਤਕਮਪਿ ॥ ੫ ॥

Our energies, as fickle as the water drops on the lotus leaf, we have spent
with thoughtless abandon. In front of the rich, with their minds dulled by the
arrogance of wealth, we have sinned by flattering ourselves.
ਅਮੀਸ਼ਾਂ = our
ਪ੍ਰਾਣਾਨਾਂ = all the vital forces
ਤੁਲਿਤ = unsteady
ਬਿਸਿਨੀ = lotus
ਪਤ੍ਰ = leaf
ਪਯਸਾਂ = water
ਕਤੇ = done
ਕਿਂ = what
ਨ = not
ਅਸ੍ਮਾਭਿਃ = by us
ਵਿਗਲਿਤ = depraved
ਵਿਵੇਕੈਃ = conscience
ਵ੍ਯਵਸਿਤਂ = performed
ਯਤ੍ = which
ਆਢ੍ਯਾਨਾਂ = of the rich
ਅਗ੍ਰੇ = in the presence
ਦ੍ਰਵਿਣਮਦ = pride of wealth
ਨਿਃਸਂਜ੍ਞ = stupefied
ਮਨਸਾਂ = minds
ਕਤਂ = committed
ਵੀਤ = without
ਵ੍ਰੀਡੈਰ੍ = shame
ਨਿਜਗੁਣ = own virtues
ਕਥਾ = reciting
ਪਾਤਕਂ = sin
ਅਪਿ = even

ਕ੍ਸ਼ਾਨ੍ਤਂ ਨ ਕ੍ਸ਼ਮਯਾ ਗਹੋਚਿਤਸੁਖਂ ਤ੍ਯਕ੍ਤਂ ਨ ਸਂਤੋਸ਼ਤਃ
ਸੋਢਾ ਦੁਃਸਹਸ਼ੀਤਵਾਤਤਪਨਕ੍ਲੇਸ਼ਾ ਨ ਤਪ੍ਤਂ ਤਪਃ ।
ਧ੍ਯਾਤਂ ਵਿਤ੍ਤਮਹਰ੍ਨਿਸ਼ਂ ਨਿਯਮਿਤਪ੍ਰਾਣੈਰ੍ਨ ਸ਼ਮ੍ਭੋਃ ਪਦਂ
ਤਤ੍ਤਤ੍ਕਰ੍ਮ ਕਤਂ ਯਦੇਵ ਮੁਨਿਭਿਸ੍ਤੈਸ੍ਤੈਃ ਫਲੈਰ੍ਵਞ੍ਚਿਤਾਃ ॥ ੬ ॥

Forgiving out of weakness, giving up comforts of the home out of lack
of fulfilment, tolerating the unbearable cold, wind, heat, without
fulfilling austerities, thinking of riches day and night withintense
energy but not on Shiva’s feet,; thus have we performed the actions of
the ascetic recluse, but devoid of the benefits.
ਕ੍ਸ਼ਾਨ੍ਤਂ = forgiven
ਨ = not
ਕ੍ਸ਼ਮਯਾ = forgiveness
ਗਹੋਚਿਤਸੁਖਂ = comforts of home-life
ਤ੍ਯਕ੍ਤਂ = renounced
ਨ = not
ਸਂਤੋਸ਼ਤਃ = with contentment
soDhA
ਦੁਃਸਹ = inclement
ਸ਼ੀਤ = cold
ਵਾਤ = wind
ਤਪਨ = heat
ਕ੍ਲੇਸ਼ਾ = suffered inclement weather
ਨ = not
ਤਪ੍ਤਂ = heated
ਤਪਃ = austerities
ਧ੍ਯਾਤਂ = meditating
ਵਿਤ੍ਤਂ = money
ਅਹਰ੍ਨਿਸ਼ਂ = day and night
ਨਿਯਮਿਤ = controlled
ਪ੍ਰਾਣੈਃ = breath and vital forces
ਨ = not
ਸ਼ਮ੍ਭੋਃ = of Shiva
ਪਦਂ = feet
ਤਤ੍ਤਤ੍ਕਰ੍ਮ =those very acts
ਕਤਂ = done
ਯਦੇਵ = which verily
ਮੁਨਿਭਿਃ = by reclusive saints
ਤੈਸ੍ਤੈਃ = those only
ਫਲੈਃ = of good results
ਵਞ੍ਚਿਤਾਃ = deprived of

ਭੋਗਾ ਨ ਭੁਕ੍ਤਾ ਵਯਮੇਵ ਭੁਕ੍ਤਾਃ
ਤਪੋ ਨ ਤਪ੍ਤਂ ਵਯਮੇਵ ਤਪ੍ਤਾਃ ।
ਕਾਲੋ ਨ ਯਾਤੋ ਵਯਮੇਵ ਯਾਤਾ-
ਸ੍ਤਸ਼੍ਣਾ ਨ ਜੀਰ੍ਣਾ ਵਯਮੇਵ ਜੀਰ੍ਣਾਃ ॥ ੭ ॥

We have not enjoyed mundane pleasures, but ourselves have been devoured by
desires. We have not performed austeriries, but got scorched ourselves,
nevertheless; time is not gone but we approach the end. Desires do not
wear out, only we ourselves are struck down by senility.
ਭੋਗਾ = worldly pleasures
ਨ = not
ਭੁਕ੍ਤਾ = enjoyed
ਵਯਂ ਏਵ = we ourselves
ਭੁਕ੍ਤਾਃ = eaten up
ਤਪਃ = austerities
ਨ = not
ਤਪ੍ਤਂ = performed
ਵਯਂ ਏਵ = we ourselves
ਤਪ੍ਤਾਃ = burnt
ਕਾਲਃ = time
ਨ = not
ਯਾਤਃ = gone
ਵਯਂ ਏਵ = we ourselves
ਯਾਤਾਃ = gone
ਤਸ਼੍ਣਾ = desire
ਨ = not
ਜੀਰ੍ਣਾ = reduced
ਵਯਂ = we
ਏਵ = alone
ਜੀਰ੍ਣਾਃ = aged

ਵਲੀਭਿਰ੍ਮੁਖਮਾਕ੍ਰਾਨ੍ਤਂ ਪਲਿਤੇਨਾਙ੍ਕਿਤਂ ਸ਼ਿਰਃ ।
ਗਾਤ੍ਰਾਣਿ ਸ਼ਿਥਿਲਾਯਨ੍ਤੇ ਤਸ਼੍ਣੈਕਾ ਤਰੁਣਾਯਤੇ ॥ ੮ ॥

Face covered with wrinkles, the head painted white with gray hair, the limbs
feeble, and yet Desire alone stays youthful.
ਵਲੀ = with wrinkles
ਮੁਖਂ = face
ਆਕ੍ਰਾਨ੍ਤਂ = attacked
ਪਲਿਤੇਨ = grey hair
ਅਙ੍ਕਿਤਂ = painted white
ਸ਼ਿਰਃ = head
ਗਾਤ੍ਰਾਣਿ = limbs
ਸ਼ਿਥਿਲਾਯਨ੍ਤੇ = enfeebled
ਤਸ਼੍ਣੈਕਾ = desire alone
ਤਰੁਣਾਯਤੇ = rejuvenating

ਨਿਵਤ੍ਤਾ ਭੋਗੇਚ੍ਛਾ ਪੁਰੁਸ਼ਬਹੁਮਾਨੋऽਪਿ ਗਲਿਤਃ
ਸਮਾਨਾਃ ਸ੍ਵਰ੍ਯਾਤਾਃ ਸਪਦਿ ਸੁਹਦੋ ਜੀਵਿਤਸਮਾਃ ।
ਸ਼ਨੈਰ੍ਯਸ਼੍ਟ੍ਯੁਤ੍ਥਾਨਂ ਘਨਤਿਮਿਰਰੁਦ੍ਧੇ ਚ ਨਯਨੇ
ਅਹੋ ਮੂਢਃ ਕਾਯਸ੍ਤਦਪਿ ਮਰਣਾਪਾਯਚਕਿਤਃ ॥ ੯ ॥

With desires receding, even much respect of many dropping away, dear
friends close to my heart fleeing to heaven, standing up slowly with
the help of a stick, eyesight darkened by cataracts,—even then the
body in its stupidity, wonders at the prospect of death!
ਨਿਵਤ੍ਤਾ = receded
ਭੋਗੇਚ੍ਛਾ = desire for pleasures
ਪੁਰੁਸ਼ = person
ਬਹੁਮਾਨਃ = respect
ਅਪਿ = also
ਗਲਿਤਃ = lost
ਸਮਾਨਾਃ = compeers
ਸ੍ਵਰ੍ਯਾਤਾਃ = gone to heaven
ਸਪਦਿ = swiftly
ਸੁਹਦਃ = dear friends
ਜੀਵਿਤਸਮਾਃ = as much as life
ਸ਼ਨੈਃ = slowly
ਯਸ਼੍ਟ੍ਯੁਤ੍ਥਾਨਂ = raise oneself slowly with the help of a staff
ਘਨਤਿਮਿਰਰੁਦ੍ਧੇ = covered by dense cataracts
ਚ = and
ਨਯਨੇ = eyes
ਅਹੋ = alas
ਮੂਢਃ = stupidity
ਕਾਯਃ = the body
ਤਦਪਿ = even then
ਮਰਣਾਪਾਯਚਕਿਤਃ = wonders at the thought of death

ਆਸ਼ਾ ਨਾਮ ਨਦੀ ਮਨੋਰਥਜਲਾ ਤਸ਼੍ਣਾਤਰਙ੍ਗਾਕੁਲਾ
ਰਾਗਗ੍ਰਾਹਵਤੀ ਵਿਤਰ੍ਕਵਿਹਗਾ ਧੈਰ੍ਯਦ੍ਰੁਮਧ੍ਵਂਸਿਨੀ ।
ਮੋਹਾਵਰ੍ਤਸੁਦੁਸ੍ਤਰਾਤਿਗਹਨਾ ਪ੍ਰੋਤ੍ਤੁਙ੍ਗਚਿਨ੍ਤਾਤਟੀ
ਤਸ੍ਯਾਃ ਪਾਰਗਤਾ ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਮਨਸੋ ਨਨ੍ਦਨ੍ਤਿ ਯੋਗੀਸ਼੍ਵਰਾਃ ॥ ੧੦ ॥

Hope, like a river, with fantasies as water, agitated by waves of desires;
attachments to various objects serving as prey; abounding in thoughts of greed,
like birds; destroying the foes of courage; surrounded by eddies of ignorance
deep and difficult to cross; with precipitous banks of anxiety—such a river
the perfected yogis of pure minds, cross to enjoy beatitude.
ਆਸ਼ਾ = hope
ਨਾਮ = named
ਨਦੀ = river
ਮਨੋਰਥਜਲਾ = of the water of desires
ਤਸ਼੍ਣਾ = passions
ਤਰਙ੍ਗ = waves
ਆਕੁਲਾ = raging
ਰਾਗਗ੍ਰਾਹਵਤੀ = grasped by attachments to objects
ਵਿਤਰ੍ਕ = scheming thoughts (of greed)
ਵਿਹਗਾ = birds
ਧੈਰ੍ਯ = courage
ਦ੍ਰੁਮ = tree
ਧ੍ਵਂਸਿਨੀ = destroyer
ਮੋਹਾਵਰ੍ਤ = whirlpools of ignorance
ਸੁਦੁਸ੍ਤਰ = impassable
ਅਤਿ = great
ਗਹਨਾ = deep
ਪ੍ਰੋਤ੍ਤੁਙ੍ਗ = precipitous
ਚਿਨ੍ਤਾ = anxiety
ਤਟੀ = banks
ਤਸ੍ਯਾਃ = their
ਪਾਰਗਤਾਃ = cross beyond
ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧ = purified
ਮਨਸਃ = mind
ਨਨ੍ਦਨ੍ਤਿ = enjoy
ਯੋਗੀਸ਼੍ਵਰਾਃ = great yogis
ਵਿਸ਼ਯਪਰਿਤ੍ਯਾਗਵਿਡਮ੍ਬਨਾ ।

ਨ ਸਂਸਾਰੋਤ੍ਪਨ੍ਨਂ ਚਰਿਤਮਨੁਪਸ਼੍ਯਾਮਿ ਕੁਸ਼ਲਂ
ਵਿਪਾਕਃ ਪੁਣ੍ਯਾਨਾਂ ਜਨਯਤਿ ਭਯਂ ਮੇ ਵਿਮਸ਼ਤਃ ।
ਮਹਦ੍ਭਿਃ ਪੁਣ੍ਯੌਘੈਸ਼੍ਚਿਰਪਰਿਗਹੀਤਾਸ਼੍ਚ ਵਿਸ਼ਯਾ
ਮਹਾਨ੍ਤੋ ਜਾਯਨ੍ਤੇ ਵ੍ਯਸਨਮਿਵ ਦਾਤੁਂ ਵਿਸ਼ਯਿਣਾਮ੍ ॥ ੧੧ ॥

I do not see true well-being accruing from actions repeated life after life
in this world. On deep thought, I find it fearsome this collection of merits.
By this great store of merits further enjoyments can be procured. Attachment to
pleasures only brings more misery.
ਵਿਸ਼ਯ = sensual objects
ਪਰਿਤ੍ਯਾਗ = giving up
ਵਿਡਮ੍ਬਨਾ = futile efforts
ਨ = not
ਸਂਸਾਰੋਤ੍ਪਨ੍ਨਂ = produced through life after life
ਚਰਿਤਂ = performed
ਅਨੁਪਸ਼੍ਯਾਮਿ = see
ਕੁਸ਼ਲਂ = well-being
ਵਿਪਾਕਃ = accumulation
ਪੁਣ੍ਯਾਨਾਂ = of virtues
ਜਨਯਤਿ = engenders
ਭਯਂ = fear
ਮੇ = in me
ਵਿਮਸ਼ਤਃ = on deep thinking
ਮਹਦ੍ਭਿਃ = by great
ਪੁਣ੍ਯ = merit
ਓਘੈਃ = stream
ਚਿਰ =constant
ਪਰਿਗਹਿਤਾਃ = earned
ਚ = and
ਵਿਸ਼ਯਾ = sensual pleasures
ਮਹਾਨ੍ਤਃ = greatly
ਜਾਯਨ੍ਤੇ = produces
ਵ੍ਯਸਨਮਿਵ = misery
ਦਾਤੁਂ = giving
ਵਿਸ਼ਯਿਣਾਂ = those attached to pleasures

ਅਵਸ਼੍ਯਂ ਯਾਤਾਰਸ਼੍ਚਿਰਤਰਮੁਸ਼ਿਤ੍ਵਾਪਿ ਵਿਸ਼ਯਾ
ਵਿਯੋਗੇ ਕੋ ਭੇਦਸ੍ਤ੍ਯਜਤਿ ਨ ਜਨੋ ਯਤ੍ਸ੍ਵਯਮਮੂਨ੍ ।
ਵ੍ਰਜਨ੍ਤਃ ਸ੍ਵਾਤਨ੍ਤ੍ਰ੍ਯਾਦਤੁਲਪਰਿਤਾਪਾਯ ਮਨਸਃ
ਸ੍ਵਯਂ ਤ੍ਯਕ੍ਤਾ ਹ੍ਯੇਤੇ ਸ਼ਮਸੁਖਮਨਨ੍ਤਂ ਵਿਦਧਤਿ ॥ ੧੨ ॥

Sensual pleasures will surely leave us sometime, even if they stay with us
for a long time. Then, what difference does it make if the people discard them
by their own choice? The mind is sorely afflicted if pleasures leave us
of their own accord. However, if people renounce them voluntarily, such
self-control gives infinite bliss.
ਅਵਸ਼੍ਯਂ = certainly
ਯਾਤਾਰਃ = gone
ਚਿਰਤਰਂ = long time
ਉਸ਼ਿਤ੍ਵਾਪਿ = even after staying
ਵਿਸ਼ਯਾ = sensual pleasures
ਵਿਯੋਗੇ = departure
ਕਃ = what
ਭੇਦਃ = difference
ਤ੍ਯਜਤਿ = give up
ਨ = not
ਜਨਃ = people
ਯਤ੍ਸ੍ਵਯਮਮੂਨ੍ = that of their own accord
ਵ੍ਰਜਨ੍ਤਃ = leave
ਸ੍ਵਾਤਨ੍ਤ੍ਰ੍ਯਾਤ੍ = on their own
ਅਤੁਲ = incomparable
ਪਰਿਤਾਪਾਯ = misery
ਮਨਸਃ = mental
ਸ੍ਵਯਂ = by themselves
ਤ੍ਯਕ੍ਤਾ = give up
ਹ੍ਯੇਤੇ = verily these
ਸ਼ਮ = self-control
ਸੁਖਂ = happiness
ਅਨਨ੍ਤਂ = infinite
ਵਿਦਧਤਿ = specially give

ਬ੍ਰਹ੍ਮਜ੍ਞਾਨਵਿਵੇਕਨਿਰ੍ਮਲਧਿਯਃ ਕੁਰ੍ਵਨ੍ਤ੍ਯਹੋ ਦੁਸ਼੍ਕਰਂ
ਯਨ੍ਮੁਞ੍ਚਨ੍ਤ੍ਯੁਪਭੋਗਭਾਞ੍ਜ੍ਯਪਿ ਧਨਾਨ੍ਯੇਕਾਨ੍ਤਤੋ ਨਿਃਸ੍ਪਹਾਃ ।
ਸਮ੍ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਾਨ੍ਨ ਪੁਰਾ ਨ ਸਮ੍ਪ੍ਰਤਿ ਨ ਚ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤੌ ਦਢਪ੍ਰਤ੍ਯਯਾਨ੍
ਵਾਞ੍ਛਾਮਾਤ੍ਰਪਰਿਗ੍ਰਹਾਨਪਿ ਪਰਂ ਤ੍ਯਕ੍ਤੁਂ ਨ ਸ਼ਕ੍ਤਾ ਵਯਮ੍ ॥ ੧੩ ॥

Ah! knowledge of Reality gained by discrimination through purified intellect
must be difficult. For it results from the absolute renunciation of desires
which wealth enabled them to enjoy. The same obtained in the past or present,
or to be obtained in the future, we are unable to renounce, though they remain
as mere longings.
ਬ੍ਰਹ੍ਮਜ੍ਞਾਨ = knowledge of supreme reality
ਵਿਵੇਕ = discrimination
ਨਿਰ੍ਮਲ = pure
ਧਿਯਃ = minds
ਕੁਰ੍ਵਨ੍ਤਿ = do
ਅਹੋ = ah!
ਦੁਸ਼੍ਕਰਂ = difficult to achieve
ਯਤ੍ = which
ਮੁਞ੍ਚਨ੍ਤ੍ਯ੍ = discard
ਉਪਭੋਗਭਾਞ੍ਜ੍ਯਪਿ = bringing enjoyment
ਧਨਾਨਿ = wealth
ਏਕਾਨ੍ਤਤਃ = wholly
ਨਿਃਸ੍ਪਹਾਃ = those devoid of craving
ਸਮ੍ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਾਨ੍ਨ = not obtained
ਪੁਰਾ = in the past
ਨ = not
ਸਮ੍ਪ੍ਰਤਿ = in the present
ਨ = not
ਚ = and
ਪ੍ਰਾਪ੍ਤੌ = obtained
ਦਢ = firm
ਪ੍ਰਤ੍ਯਯਾਨ੍ = conviction
ਵਾਞ੍ਛਾਮਾਤ੍ਰ = desiring
ਪਰਿਗ੍ਰਹਾਨਪਿ = to obtain
ਪਰਂ = lasting
ਤ੍ਯਕ੍ਤੁਂ = to give up
ਨ = not
ਸ਼ਕ੍ਤਾ = able
ਵਯਂ = we

ਧਨ੍ਯਾਨਾਂ ਗਿਰਿਕਨ੍ਦਰੇਸ਼ੁ ਵਸਤਾਂ ਜ੍ਯੋਤਿਃ ਪਰਂ ਧ੍ਯਾਯਤਾਂ
ਆਨਨ੍ਦਾਸ਼੍ਰੁਕਣਾਨ੍ਪਿਬਨ੍ਤਿ ਸ਼ਕੁਨਾ ਨਿਃਸ਼ਙ੍ਕਮਙ੍ਕੇਸ਼ਯਾਃ ।
ਅਸ੍ਮਾਕਂ ਤੁ ਮਨੋਰਥੋਪਰਚਿਤਪ੍ਰਾਸਾਦਵਾਪੀਤਟ-
ਕ੍ਰੀਡਾਕਾਨਨਕੇਲਿਕੌਤੁਕਜੁਸ਼ਾਮਾਯੁਃ ਪਰਂ ਕ੍ਸ਼ੀਯਤੇ ॥ ੧੪ ॥

Blessed are they who live in mountain-caves, meditating on the Supreme Light,
with the birds fearlessly sitting on their laps drinking the tears of joy.
Our life fades away, revelling in fantasies in palaces or on the banks
of refreshing ponds, or in pleasure gardens.
ਧਨ੍ਯਾਨਾਂ = blessed
ਗਿਰਿਕਨ੍ਦਰੇਸ਼ੁ = in mountain-caves
ਵਸਤਾਂ = living
ਜ੍ਯੋਤਿਃ = light
ਪਰਂ = supreme
ਧ੍ਯਾਯਤਾਂ = meditating
ਆਨਨ੍ਦ = joy
ਅਸ਼੍ਰੁਕਣਾਨ੍ = tear drops
ਪਿਬਨ੍ਤਿ = drink
ਸ਼ਕੁਨਾ = birds
ਨਿਃਸ਼ਙ੍ਕਂ = without fear
ਅਙ੍ਕੇਸ਼ਯਾਃ = sitting on laps
ਅਸ੍ਮਾਕਂ = our
ਤੁ = indeed
ਮਨੋਰਥ = fantasies
ਉਪਰਚਿਤ = created
ਪ੍ਰਾਸਾਦ = palaces
ਵਾਪੀਤਟ- = on banks of waters
ਕ੍ਰੀਡਾ = sport
ਕਾਨਨਕੇਲਿਕੌਤੁਕ = pleasure gardens
ਜੁਸ਼ਾਂ = fast
ਆਯੁਃ = life
ਪਰਂ = fast
ਕ੍ਸ਼ੀਯਤੇ = weakens ..14..

ਭਿਕ੍ਸ਼ਾਸ਼ਨਂ ਤਦਪਿ ਨੀਰਸਮੇਕਵਾਰਂ
ਸ਼ਯ੍ਯਾ ਚ ਭੂਃ ਪਰਿਜਨੋ ਨਿਜਦੇਹਮਾਤ੍ਰਮ੍ ।
ਵਸ੍ਤ੍ਰਂ ਵਿਸ਼ੀਰ੍ਣਸ਼ਤਖਣ੍ਡਮਯੀ ਚ ਕਨ੍ਥਾ
ਹਾ ਹਾ ਤਥਾਪਿ ਵਿਸ਼ਯਾ ਨ ਪਰਿਤ੍ਯਜਨ੍ਤਿ ॥ ੧੫ ॥

For eating I have tasteless food once a day, after begging of alms; the earth
for a bed, and my own body as a servant; for dress, a blanket made from
hundreds of rags; and yet alas! sensual desires do not leave me!
ਭਿਕ੍ਸ਼ਾਸ਼ਨਂ = food by begging
ਤਦਪਿ = that too
ਨੀਰਸਂ = tasteless
ਏਕਵਾਰਂ = once a day
ਸ਼ਯ੍ਯਾ = bed
ਚ = and
ਭੂਃ = earth
ਪਰਿਜਨਃ = attendants
ਵਸ੍ਤ੍ਰਂ = dress
ਵਿਸ਼ੀਰ੍ਣ = worn out
ਸ਼ਤਖਣ੍ਡਮਯੀ = torn in hundred pieces
ਚ = and
ਕਨ੍ਥਾ = patched up
ਹਾ = alas
ਹਾ = alas
ਤਥਾਪਿ = even then
ਵਿਸ਼ਯਾ = sensual craving
ਨ = not
ਪਰਿਤ੍ਯਜਨ੍ਤਿ = give up

ਸ੍ਤਨੌ ਮਾਂਸਗ੍ਰਨ੍ਥੀ ਕਨਕਕਲਸ਼ਾਵਿਤ੍ਯੁਪਮਿਤੌ
ਮੁਖਂ ਸ਼੍ਲੇਸ਼੍ਮਾਗਾਰਂ ਤਦਪਿ ਚ ਸ਼ਸ਼ਾਙ੍ਕੇਨ ਤੁਲਿਤਮ੍ ।
ਸ੍ਰਵਨ੍ਮੂਤ੍ਰਕ੍ਲੀਨ੍ਨਂ ਕਰਿਵਰਸ਼ਿਰਸ੍ਪਰ੍ਧਿ ਜਘਨਂ
ਮੁਹੁਰ੍ਨਿਨ੍ਦ੍ਯਂ ਰੂਪਂ ਕਵਿਜਨਵਿਸ਼ੇਸ਼ੈਰ੍ਗੁਰੁ ਕਤਮ੍ ॥ ੧੬ ॥

The poets give such metaphors as golden vessels to the breasts which are
but two lumps of flesh; the mouth, seat of phlegm and mucus, are compared to
the moon; the loins, outlet for wet urine, are likened to the forehead of
an elephant; thus glorifying the human form that is always contemptible.
ਸ੍ਤਨੌ = breasts
ਮਾਂਸਗ੍ਰਨ੍ਥੀ = lumps of flesh
ਕਨਕਕਲਸ਼ਾਵਿਤ੍ਯੁਪਮਿਤੌ = compared to golden jugs
ਮੁਖਂ = mouth
ਸ਼੍ਲੇਸ਼੍ਮ = saliva/phlegm
ਅਗਾਰਂ = seat
ਤਦਪਿ = yet
ਚ = and
ਸ਼ਸ਼ਾਙ੍ਕੇਨ = to the moon
ਤੁਲਿਤਂ = compared to
ਸ੍ਰਵਨ੍ = flowing
ਮੂਤ੍ਰ = urine
ਕ੍ਲਿਨ੍ਨਂ = fouled
ਕਰਿਵਰ = elephant
ਸ਼ਿਰ = head
ਸ੍ਪਰ੍ਧਿ = likened to
ਜਘਨਂ = hip and loins
ਮੁਹੁਰ੍ਨਿਨ੍ਦ੍ਯਂ = ever despicable
ਰੂਪਂ = form
ਕਵਿਜਨ = poets
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ੈਃ = especially
ਗੁਰੁ = great
ਕਤਂ = done

ਏਕੋ ਰਾਗਿਸ਼ੁ ਰਾਜਤੇ ਪ੍ਰਿਯਤਮਾਦੇਹਾਰ੍ਧਹਾਰੀ ਹਰੋ
ਨੀਰਾਗੇਸ਼ੁ ਜਨੋ ਵਿਮੁਕ੍ਤਲਲਨਾਸਙ੍ਗੋ ਨ ਯਸ੍ਮਾਤ੍ਪਰਃ ।
ਦੁਰ੍ਵਾਰਸ੍ਮਰਬਾਣਪਨ੍ਨਗਵਿਸ਼ਵ੍ਯਾਵਿਦ੍ਧਮੁਗ੍ਧੋ ਜਨਃ
ਸ਼ੇਸ਼ਃ ਕਾਮਵਿਡਮ੍ਬਿਤਾਨ੍ਨ ਵਿਸ਼ਯਾਨ੍ਭੋਕ੍ਤੁਂ ਨ ਮੋਕ੍ਤੁਂ ਕ੍ਸ਼ਮਃ ॥ ੧੭ ॥

Uniquely great is Shiva among the sensuous, for he shares half the body with
His beloved; among the dispassionate no one excels Him in detachment from women.
Rest of the people, stunned in infatuation by Cupid’s irresistible arrows tipped
with serpent poison, can neither enjoy their desires nor give them up at will.
ਏਕਃ = one, unique
ਰਾਗਿਸ਼ੁ = sensual
ਰਾਜਤੇ = stands out
ਪ੍ਰਿਯਤਮਾ = beloved
ਦੇਹ = body
ਅਰ੍ਧਹਾਰੀ = sharing
ਹਰਃ = Siva
ਨੀਰਾਗੇਸ਼ੁ = among the dispassionate
ਜਨਃ = people
ਵਿਮੁਕ੍ਤ = free
ਲਲਨਾ = woman
ਸਙ੍ਗਃ = company
ਨ = not
ਯਸ੍ਮਾਤ੍ = from which
ਪਰਃ = superior
ਦੁਰ੍ਵਾਰਸ੍ਮਰ = irresistible, Cupid
ਬਾਣ = arrow
ਪਨ੍ਨਗ = snake
ਵਿਸ਼ = poison
ਵ੍ਯਾਵਿਦ੍ਧ = smitten
ਮੁਗ੍ਧਃ = stupefied
ਜਨਃ = people
ਸ਼ੇਸ਼ਃ = rest
ਕਾਮਵਿਡਮ੍ਬਿਤਾਨ੍ =infatuated by love
ਨ = not
ਵਿਸ਼ਯਾਨ੍ਭੋਕ੍ਤੁਂ = enjoying desires
ਨ = not
ਮੋਕ੍ਤੁਂ = give up
ਕ੍ਸ਼ਮਃ = able

ਅਜਾਨਨ੍ਦਾਹਾਤ੍ਮ੍ਯਂ ਪਤਤੁ ਸ਼ਲਭਸ੍ਤੀਵ੍ਰਦਹਨੇ
ਸ ਮੀਨੋऽਪ੍ਯਜ੍ਞਾਨਾਦ੍ਵਡਿਸ਼ਯੁਤਮਸ਼੍ਨਾਤੁ ਪਿਸ਼ਿਤਮ੍ ।
ਵਿਜਾਨਨ੍ਤੋऽਪ੍ਯੇਤੇ ਵਯਮਿਹ ਵਿਪਜ੍ਜਾਲਜਟਿਲਾਨ੍
ਨ ਮੁਞ੍ਚਾਮਃ ਕਾਮਾਨਹਹ ਗਹਨੋ ਮੋਹਮਹਿਮਾ ॥ ੧੮ ॥

Like a moth falling in fire, not knowing its burning power; or like the fish
caught in ignorance by the baited hook; we, despite knowing the dangers, do not
renounce sensual pleasures. Oh! how profound is the glory of delusion!
ਅਜਾਨਨ੍ = not knowing
ਦਾਹਾਤ੍ਮ੍ਯਂ = burning power
ਪਤਤੁ = falls
ਸ਼ਲਭਃ = moth
ਤੀਵ੍ਰ = glowing
ਦਹਨੇ = in fire
ਸ = that
ਮੀਨਃ = fish
ਅਪਿ = also
ਅਜ੍ਞਾਨਾਦ੍ = due to ignorance
ਵਡਿਸ਼ = fish-hook
ਯੁਤਂ = with
ਅਸ਼੍ਨਾਤੁ = fish also due to ignorance eats from the hook
ਪਿਸ਼ਿਤਂ = bait
ਵਿਜਾਨਨ੍ਤਃ = intellectual understanding
ਅਪਿ = even
ਏਤੇ = herewith
ਵਯਮਿਹ = we here
ਵਿਪਜ੍ਜਾਲਜਟਿਲਾਨ੍ = complex and dangerous
ਨ = not
ਮੁਞ੍ਚਾਮਃ = give up
ਕਾਮਾਨਹਹ = sensuality
ਗਹਨਃ = profound
ਮੋਹਮਹਿਮਾ = power of delusion

ਤਸ਼ਾ ਸ਼ੁਸ਼੍ਯਤ੍ਯਾਸ੍ਯੇ ਪਿਬਤਿ ਸਲਿਲਂ ਸ਼ੀਤਮਧੁਰਂ
ਕ੍ਸ਼ੁਧਾਰ੍ਤਃ ਸ਼ਾਲ੍ਯਾਨ੍ਨਂ ਕਵਲਯਤਿ ਮਾਂਸਾਦਿਕਲਿਤਮ੍ ।
ਪ੍ਰਦੀਪ੍ਤੇ ਕਾਮਾਗ੍ਨੌ ਸੁਦਢਤਰਮਾਲਿਙ੍ਗਤਿ ਵਧੂਂ
ਪ੍ਰਤੀਕਾਰਂ ਵ੍ਯਾਧੇਃ ਸੁਖਮਿਤਿ ਵਿਪਰ੍ਯਸ੍ਯਤਿ ਜਨਃ ॥ ੧੯ ॥

When the mouth is parched with thirst, a person drinks cool and sweet water;
when smitten with hunger the person eats rice, flavored with meat et cetera.;
when afire with passion, he embraces the wife with great firmness; thus, joy
is the remedying of these diseases(thirst,hunger,lust), and yet how much distress
in these remedies!
ਤਸ਼ਾ = thirst
ਸ਼ੁਸ਼੍ਯਤ੍ = parched
ਆਸ੍ਯੇ = mouth
ਪਿਬਤਿ = drinks
ਸਲਿਲਂ = water
ਸ਼ੀਤ = cold
ਮਧੁਰਂ = refreshing
ਕ੍ਸ਼ੁਧਾਰ੍ਤਃ = hunger-stricken
ਸ਼ਾਲ੍ਯਾਨਂ = cooked food
ਕਵਲਯਤਿ = eats
ਮਾਂਸਾਦਿਕਲਿਤਂ = made delicious by adding meat, etc.
ਪ੍ਰਦੀਪ੍ਤੇ = aroused
ਕਾਮਾਗ੍ਨੌ = fiery desire
ਸੁਦਢਤਰਂ = very firmly
ਆਲਿਙ੍ਗਤਿ = embraces
ਵਧੂਂ = wife
ਪ੍ਰਤੀਕਾਰਂ = opposing
ਵ੍ਯਾਧੇਃ = diseases
ਸੁਖਮਿਤਿ = happiness
ਵਿਪਰ੍ਯਸ੍ਯਤਿ = upset
ਜਨਃ = persons

ਤੁਙ੍ਗਂ ਵੇਸ਼੍ਮ ਸੁਤਾਃ ਸਤਾਮਭਿਮਤਾਃ ਸਂਖ੍ਯਾਤਿਗਾਃ ਸਮ੍ਪਦਃ
ਕਲ੍ਯਾਣੀ ਦਯਿਤਾ ਵਯਸ਼੍ਚ ਨਵਮਿਤ੍ਯਜ੍ਞਾਨਮੂਢੋ ਜਨਃ ।
ਮਤ੍ਵਾ ਵਿਸ਼੍ਵਮਨਸ਼੍ਵਰਂ ਨਿਵਿਸ਼ਤੇ ਸਂਸਾਰਕਾਰਾਗਹੇ
ਸਂਦਸ਼੍ਯ ਕ੍ਸ਼ਣਭਂਗੁਰਂ ਤਦਖਿਲਂ ਧਨ੍ਯਸ੍ਤੁ ਸਂਨ੍ਯਸ੍ਯਤਿ ॥ ੨੦ ॥

Owning towering mansions, with sons honored by the learned and wealthy;
with a charitable and youthful wife, the ignorant people regard this
world as permanent, and enter this prison of repeated cycles of birth
and death. Blessed indeed is one who sees the momentary transience and
renounces it.

ਤੁਙ੍ਗਂ = tall
ਵੇਸ਼੍ਮ = mansions
ਸੁਤਾਃ = sons
ਸਤਾਮਭਿਮਤਾਃ = honored by the learned
ਸਂਖ੍ਯਾਤਿਗਾਃ = immeasurable
ਸਮ੍ਪਦਃ = wealth
ਕਲ੍ਯਾਣੀ = beneficent
ਦਯਿਤਾ = charitable
ਵਯਃ = age
ਚ = and
ਨਵਂ = young
ਇਤਿ = thus
ਅਜ੍ਞਾਨ = ignorance
ਮੂਢਃ = deluded
ਜਨਃ = persons
ਮਤ੍ਵਾ = thinking
ਵਿਸ਼੍ਵਂ = world
ਅਨਸ਼੍ਵਰਂ = permanent
ਨਿਵਿਸ਼ਤੇ = regard
ਸਂਸਾਰ = world cycles (creation-dissolution)
ਕਾਰਾਗਹੇ = prison
ਸਂਦਸ਼੍ਯ = having seen
ਕ੍ਸ਼ਣਭਂਗੁਰਂ = momentariness
ਤਦਖਿਲਂ = all that
ਧਨ੍ਯਸ੍ਤੁ = blessed indeed
ਸਂਨ੍ਯਸ੍ਯਤਿ = renounces
ਯਾਞ੍ਚਾਦੈਨ੍ਯਦੂਸ਼ਣਮ੍ ।

ਦੀਨਾ ਦੀਨਮੁਖੈਃ ਸਦੈਵ ਸ਼ਿਸ਼ੁਕੈਰਾਕਸ਼੍ਟਜੀਰ੍ਣਾਮ੍ਬਰਾ
ਕ੍ਰੋਸ਼ਦ੍ਭਿਃ ਕ੍ਸ਼ੁਧਿਤੈਰ੍ਨਿਰਨ੍ਨਵਿਧੁਰਾ ਦਸ਼੍ਯਾ ਨ ਚੇਦ੍ਗੇਹਿਨੀ ।
ਯਾਞ੍ਚਾਭਙ੍ਗਭਯੇਨ ਗਦ੍ਗਦਗਲਤ੍ਤ੍ਰੁਟ੍ਯਦ੍ਵਿਲੀਨਾਕ੍ਸ਼ਰਂ
ਕੋ ਦੇਹੀਤਿ ਵਦੇਤ੍ਸ੍ਵਦਗ੍ਧਜਠਰਸ੍ਯਾਰ੍ਥੇ ਮਨਸ੍ਵੀ ਪੁਮਾਨ੍ ॥ ੨੧ ॥

Distressed, misery written on her face, constantly tugged at her worn-out
clothes by hungry, crying children—if one were to see such a wife,
what wise person, smitten with hunger, with a choked and faltering voice,
would say ᳚Give me᳚, fearing refusal of his entreaty?
ਯਾਞ੍ਚਾ = supplicant attitude
ਦੈਨ੍ਯ = poverty
ਦੂਸ਼ਣਂ = condemnation
ਦੀਨਾ = suffering
ਦੀਨਮੁਖੈਃ = piteous faces
ਸਦੈਵ = always
ਸ਼ਿਸ਼ੁਕੈਃ = by children
ਆਕਸ਼੍ਟ = pulling
ਜੀਰ੍ਣ = worn out
ਅਮ੍ਬਰਾ = clothes
ਕ੍ਰੋਸ਼ਦ੍ਭਿਃ = crying
ਕ੍ਸ਼ੁਧਿਤੈਰ੍ਨਿਰਨ੍ਨਵਿਧੁਰਾ = hungry without food
ਦਸ਼੍ਯਾ = seeing
ਨ = not
ਚੇਦ੍ = if it be
ਗੇਹਿਨੀ = one’s wife
ਯਾਞ੍ਚਾ = request
ਭਙ੍ਗ = refusal
ਭਯੇਨ = fear of
ਗਦ੍ਗਦਗਲਤ੍ = choking
ਤ੍ਰੁਟ੍ਯਦ੍ = faltering
ਵਿਲੀਨ = jumbled
ਅਕ੍ਸ਼ਰਂ = voice
ਕਃ = who
ਦੇਹੀਤਿ = give me, thus
ਵਦੇਤ੍ = speaks
ਸ੍ਵ = one’s own
ਦਗ੍ਧ = on fire
ਜਠਰਸ੍ਯ = of the stomach
ਅਰ੍ਥੇ = for the sake of
ਮਨਸ੍ਵੀ = wise
ਪੁਮਾਨ੍ = man

ਅਭਿਮਤਮਹਾਮਾਨਗ੍ਰਨ੍ਥਿਪ੍ਰਭੇਦਪਟੀਯਸੀ
ਗੁਰੁਤਰਗੁਣਗ੍ਰਾਮਾਮ੍ਭੋਜਸ੍ਫੁਟੋਜ੍ਜ੍ਵਲਚਨ੍ਦ੍ਰਿਕਾ ।
ਵਿਪੁਲਵਿਲਸਲ੍ਲਜ੍ਜਾਵਲ੍ਲੀਵਿਤਾਨਕੁਠਾਰਿਕਾ
ਜਠਰਪਿਠਰੀ ਦੁਸ਼੍ਪੂਰੇਯਂ ਕਰੋਤਿ ਵਿਡਮ੍ਬਨਮ੍ ॥ ੨੨ ॥

Clever in undoing the knots of self-respect; like the moonlight brightly
shining on the lotus of virtues; like a hatchet cutting off the lush creepers
of our vaunted modesy— such is the hard mockery of filling the pit of
the stomach
ਅਭਿਮਤਮਹਾਮਾਨਗ੍ਰਨ੍ਥਿਪ੍ਰਭੇਦਪਟੀਯਸੀ = fond self-respect,like
knots,being cleverly cut
ਗੁਰੁਤਰਗੁਣਗ੍ਰਾਮਾਮ੍ਭੋਜਸ੍ਫੁਟੋਜ੍ਜ੍ਵਲਚਨ੍ਦ੍ਰਿਕਾ = greatly valued
virtues of the lotus in bright moonlight
ਵਿਪੁਲਵਿਲਸਲ੍ਲਜ੍ਜਾਵਲ੍ਲੀਵਿਤਾਨਕੁਠਾਰਿਕਾ = great modesty,growing
abundantly like creepers, cut by a scythe
ਜਠਰਪਿਠਰੀ = pit of the stomach
ਦੁਸ਼੍ਪੂਰੇਯਂ = hard to fill
ਕਰੋਤਿ = do
ਵਿਡਮ੍ਬਨਂ = undoing

ਪੁਣ੍ਯੇ ਗ੍ਰਾਮੇ ਵਨੇ ਵਾ ਮਹਤਿ ਸਿਤਪਟਚ੍ਛਨ੍ਨਪਾਲਿਂ ਕਪਾਲਿਂ
ਹ੍ਯਾਦਾਯ ਨ੍ਯਾਯਗਰ੍ਭਦ੍ਵਿਜਹੁਤਹੁਤਭੁਗ੍ਧੂਮਧੂਮ੍ਰੋਪਕਣ੍ਠੇ ।
ਦ੍ਵਾਰਂ ਦ੍ਵਾਰਂ ਪ੍ਰਵਿਸ਼੍ਟੋ ਵਰਮੁਦਰਦਰੀਪੂਰਣਾਯ ਕ੍ਸ਼ੁਧਾਰ੍ਤੋ
ਮਾਨੀ ਪ੍ਰਾਣੈਃ ਸਨਾਥੋ ਨ ਪੁਨਰਨੁਦਿਨਂ ਤੁਲ੍ਯਕੁਲ੍ਯੇਸ਼ੁ ਦੀਨਃ ॥ ੨੩ ॥

Wandering in holy places or extensive forests, whose outskirts are grey with
smoke of fires tended by priests expert in rituals; a begging bowl in hand
covered with a white cloth; entering from door to door to appease the distressing
hunger by filling the stomach and sustaining the energy, is preferred by a
self-respecting person to being a beggar among his compeers every day.
ਪੁਣ੍ਯੇ = holy
ਗ੍ਰਾਮੇ = places
ਵਨੇ = forests
ਵਾ = or
ਮਹਤਿ = great
ਸਿਤ = white
ਪਟਚ੍ਛਨ੍ਨਪਾਲਿਂ = cloth covering
ਕਪਾਲਿਂ = begging bowl
ਹਿ = indeed
ਆਦਾਯ = taking
ਨ੍ਯਾਯਗਰ੍ਭ = experts in rituals
ਦ੍ਵਿਜ = brahmanas
ਹੁਤਹੁਤਭੁਗ੍ = sacrificial fires
ਧੂਮ = smoke
ਧੂਮ੍ਰ = grey
ਉਪਕਣ੍ਠੇ = periphery
ਦ੍ਵਾਰਂ = door
ਦ੍ਵਾਰਂ = door
ਪ੍ਰਵਿਸ਼੍ਟਃ = enter
ਵਰਂ = man of self respect
ਉਦਰਦਰੀ = cavity of the stomach
ਪੂਰਣਾਯ = filling
ਕ੍ਸ਼ੁਧਾਰ੍ਤਃ = craving with hunger
ਮਾਨੀ = self-respecting
ਪ੍ਰਾਣੈਃ = energies
ਸਨਾਥਃ = preserved
ਨ = not
ਪੁਨਰਨੁਦਿਨਂ = day to day
ਤੁਲ੍ਯਕੁਲ੍ਯੇਸ਼ੁ = among one’s peers
ਦੀਨਃ = beggar

ਗਙ੍ਗਾਤਰਙ੍ਗਕਣਸ਼ੀਕਰਸ਼ੀਤਲਾਨਿ
ਵਿਦ੍ਯਾਧਰਾਧ੍ਯੁਸ਼ਿਤਚਾਰੁਸ਼ਿਲਾਤਲਾਨਿ ।
ਸ੍ਥਾਨਾਨਿ ਕਿਂ ਹਿਮਵਤਃ ਪ੍ਰਲਯਂ ਗਤਾਨਿ
ਯਤ੍ਸਾਵਮਾਨਪਰਪਿਣ੍ਡਰਤਾ ਮਨੁਸ਼੍ਯਾਃ ॥ ੨੪ ॥

Have the Himalayan ranges, cooled by the fine spray from the waves of the Ganges,
and with the beautiful rocky plateaus habited by celestial musicians, dissolved
and disappeared, prompting people to disgrace themselves by depending on others
for their livelihood?
ਗਙ੍ਗਾਤਰਙ੍ਗ = waves of Ganges
ਕਣ = minute bits
ਸ਼ੀਕਰ = spray
ਸ਼ੀਤਲਾਨਿ = cool
ਵਿਦ੍ਯਾਧਰ = celestial beings expert in the arts
ਅਧ੍ਯੁਸ਼ਿਤ = inhabited
ਚਾਰੁ = beautiful
ਸ਼ਿਲਾ = rock
ਤਲਾਨਿ = plateaus
ਸ੍ਥਾਨਾਨਿ = places
ਕਿਂ = why
ਹਿਮਵਤਃ = rocky
ਪ੍ਰਲਯਂ = destruction
ਗਤਾਨਿ = gone
ਯਤ੍ = which
ਸਾਵਮਾਨ =humiliated
ਪਰਪਿਣ੍ਡਰਤਾ = dependent on others
ਮਨੁਸ਼੍ਯਾਃ = human beings

ਕਿਂ ਕਨ੍ਦਾਃ ਕਨ੍ਦਰੇਭ੍ਯਃ ਪ੍ਰਲਯਮੁਪਗਤਾ ਨਿਰ੍ਝਰਾ ਵਾ ਗਿਰਿਭ੍ਯਃ
ਪ੍ਰਧ੍ਵਸ੍ਤਾ ਵਾ ਤਰੁਭ੍ਯਃ ਸਰਸਫਲਭਤੋ ਵਲ੍ਕਲਿਨ੍ਯਸ਼੍ਚ ਸ਼ਾਖਾਃ ।
ਵੀਕ੍ਸ਼੍ਯਨ੍ਤੇ ਯਨ੍ਮੁਖਾਨਿ ਪ੍ਰਸਭਮਪਗਤਪ੍ਰਸ਼੍ਰਯਾਣਾਂ ਖਲਾਨਾਂ
ਦੁਃਖਾਪ੍ਤਸ੍ਵਲ੍ਪਵਿਤ੍ਤਸ੍ਮਯਪਵਨਵਸ਼ਾਨ੍ਨਰ੍ਤਿਤਭ੍ਰੂਲਤਾਨਿ ॥ ੨੫ ॥

Have the roots and herbs from the caves gone out of existence, or have
the streams disappeared from the mountains, or have the trees yielding
succulent fruits on their branches and barks from their trunks been
destroyed, which would lead these wicked folks, destitute of good
breeding, to show their faces, with eyebrows dancing like wind-blown
creepers due to arrogance of laboriously earning their meager livelihood?
ਕਿਂ = is it
ਕਨ੍ਦਾਃ = roots/herbs
ਕਨ੍ਦਰੇਭ੍ਯਃ = from caves
ਪ੍ਰਲਯਮੁਪਗਤਾ = disappeared
ਨਿਰ੍ਝਰਾ = streams
ਵਾ = or
ਗਿਰਿਭ੍ਯਃ = from mountains
ਪ੍ਰਧ੍ਵਸ੍ਤਾ = destroyed
ਵਾ = or
ਤਰੁਭ੍ਯਃ = from trees
ਸਰਸ = juicy
ਫਲ = fruits
ਭਤਃ = bearing
ਵਲ੍ਕਲਿਨ੍ਯਃ = giving barks
ਚ = and
ਸ਼ਾਖਾਃ = branches
ਵੀਕ੍ਸ਼੍ਯਨ੍ਤੇ = gone
ਯਨ੍ਮੁਖਾਨਿ = whose faces
ਪ੍ਰਸਭਂ = extremely
ਅਪਗਤ = devoid of
ਪ੍ਰਸ਼੍ਰਯਾਣਾਂ = good breeding
ਖਲਾਨਾਂ = wicked
ਦੁਃਖ = misery
ਆਪ੍ਤ = acquired
ਸ੍ਵਲ੍ਪ = little
ਵਿਤ੍ਤ = wealth
ਸ੍ਮਯ = arrogance
ਪਵਨ = wind
ਵਸ਼ਾਨ੍ = moved vy
ਨਰ੍ਤਿਤ = dancing
ਭ੍ਰੂ = eye-brow
ਲਤਾਨਿ = creepers

ਪੁਣ੍ਯੈਰ੍ਮੂਲਫਲੈਸ੍ਤਥਾ ਪ੍ਰਣਯਿਨੀਂ ਵਤ੍ਤਿਂ ਕੁਰੁਸ਼੍ਵਾਧੁਨਾ
ਭੂਸ਼ਯ੍ਯਾਂ ਨਵਪਲ੍ਲਵੈਰਕਪਣੈਰੁਤ੍ਤਿਸ਼੍ਠ ਯਾਵੋ ਵਨਮ੍ ।
ਕ੍ਸ਼ੁਦ੍ਰਾਣਾਮਵਿਵੇਕਮੂਢਮਨਸਾਂ ਯਤ੍ਰੇਸ਼੍ਵਰਾਣਾਂ ਸਦਾ
ਵਿਤ੍ਤਵ੍ਯਾਧਿਵਿਕਾਰਵਿਹ੍ਵਲਗਿਰਾਂ ਨਾਮਾਪਿ ਨ ਸ਼੍ਰੂਯਤੇ ॥ ੨੬ ॥

Now, accepting lovingly the sacred roots and fruits for sustenance and the
earth covered with fresh leaves of branches for a bed, let us go forth to the
forest, where people whose minds are mean and devoid of discretion, and who
always talk excruciatingly of the afflictions of wealth, are not even heard from.
ਪੁਣ੍ਯੈਃ = sacred
ਮੂਲ = roots
ਫਲੈਃ = fruits
ਤਥਾ = therefore
ਪ੍ਰਣਯਿਨੀਂ = enjoyable
ਵਤ੍ਤਿਂ = attitude
ਕੁਰੁਸ਼੍ਵ = make
ਅਧੁਨਾ = now
ਭੂਸ਼ਯ੍ਯਾਂ = the earth as a bed
ਨਵ = new
ਪਲ੍ਲਵੈਃ = leaves
ਅਕਪਣੈਃ = without grief
ਉਤ੍ਤਿਸ਼੍ਠ = arise
ਯਾਵਃ = go
ਵਨਂ = forest
ਕ੍ਸ਼ੁਦ੍ਰਾਣਾਂ = of the trivial
ਅਵਿਵੇਕ = unintelligent
ਮੂਢ = stupid
ਮਨਸਾਂ = minds
ਯਤ੍ਰੇਸ਼੍ਵਰਾਣਾਂ = where, of the rich
ਸਦਾ = always
ਵਿਤ੍ਤ = wealth
ਵ੍ਯਾਧਿ = afflictions
ਵਿਕਾਰ = unfavorable changes
ਵਿਹ੍ਵਲ = excruciating
ਗਿਰਾਂ = talk
ਨਾਮਾਪਿ = even the name
ਨ = not
ਸ਼੍ਰੂਯਤੇ = heard

ਫਲਂ ਸ੍ਵੇਚ੍ਛਾਲਭ੍ਯਂ ਪ੍ਰਤਿਵਨਮਖੇਦਂ ਕ੍ਸ਼ਿਤਿਰੁਹਾਂ
ਪਯਃ ਸ੍ਥਾਨੇ ਸ੍ਥਾਨੇ ਸ਼ਿਸ਼ਿਰਮਧੁਰਂ ਪੁਣ੍ਯਸਰਿਤਾਮ੍ ।
ਮਦੁਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਾ ਸ਼ਯ੍ਯਾ ਸੁਲਲਿਤਲਤਾਪਲ੍ਲਵਮਯੀ
ਸਹਨ੍ਤੇ ਸਨ੍ਤਾਪਂ ਤਦਪਿ ਧਨਿਨਾਂ ਦ੍ਵਾਰਿ ਕਪਣਾਃ ॥ ੨੭ ॥

With fruits available at will in every forest, and cool, sweet water from holy
streams in every place, and a bed made of tender leaves and twigs, still these
miserable people endure sorrow at the gates of the rich.
ਫਲਂ = fruit
ਸ੍ਵੇਚ੍ਛਾ = at will
ਲਭ੍ਯਂ = got
ਪ੍ਰਤਿਵਨਂ = in every forest
ਅਖੇਦਂ = without sorrow
ਕ੍ਸ਼ਿਤਿਰੁਹਾਂ = walk on the earth
ਪਯਃ = water
ਸ੍ਥਾਨੇ = place
ਸ੍ਥਾਨੇ = place
ਸ਼ਿਸ਼ਿਰਮਧੁਰਂ = cool, sweet
ਪੁਣ੍ਯਸਰਿਤਾਂ = holy streams
ਮਦੁਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਾ = soft to touch
ਸ਼ਯ੍ਯਾ = bed
ਸੁਲਲਿਤ = tender
ਲਤਾ = creepers
ਪਲ੍ਲਵਮਯੀ = made of twigs
ਸਹਨ੍ਤੇ = suffer
ਸਨ੍ਤਾਪਂ = grief
ਤਦਪਿ = still
ਧਨਿਨਾਂ = of the wealthy
ਦ੍ਵਾਰਿ = at the doors
ਕਪਣਾਃ = pitiable

ਯੇ ਵਰ੍ਤਨ੍ਤੇ ਧਨਪਤਿਪੁਰਃ ਪ੍ਰਾਰ੍ਥਨਾਦੁਃਖਭਾਜੋ
ਯੇ ਚਾਲ੍ਪਤ੍ਵਂ ਦਧਤਿ ਵਿਸ਼ਯਾਕ੍ਸ਼ੇਪਪਰ੍ਯਾਪ੍ਤਬੁਦ੍ਧੇਃ ।
ਤੇਸ਼ਾਮਨ੍ਤਃਸ੍ਫੁਰਿਤਹਸਿਤਂ ਵਾਸਰਾਣਿ ਸ੍ਮਰੇਯਂ
ਧ੍ਯਾਨਚ੍ਛੇਦੇ ਸ਼ਿਖਰਿਕੁਹਰਗ੍ਰਾਵਸ਼ਯ੍ਯਾਨਿਸ਼ਣ੍ਣਃ ॥ ੨੮ ॥

Those who grovel before the rich, and those given to meanness with their reason
satisfied with mere sensual pleasures, may I recall their days of plight with
an inner smile, while lying down on a stone-bed in a mountain-cave, during lulls
in-between meditation.
ਯੇ = who
ਵਰ੍ਤਨ੍ਤੇ = behave
ਧਨਪਤਿਪੁਰਃ = rich
ਪ੍ਰਾਰ੍ਥਨਾ = supplication
ਦੁਃਖਭਾਜਃ = suffering misery
ਯੇ = who
ਚਾਲ੍ਪਤ੍ਵਂ = and meanness
ਦਧਤਿ = given to
ਵਿਸ਼ਯ = sensual pleasures
ਆਕ੍ਸ਼ੇਪਪਰ੍ਯਾਪ੍ਤ = contented
ਬੁਦ੍ਧੇਃ = minds
ਤੇਸ਼ਾਂ = their
ਅਨ੍ਤਃਸ੍ਫੁਰਿਤ = inwardly arising
ਹਸਿਤਂ = smiling
ਵਾਸਰਾਣਿ = days
ਸ੍ਮਰੇਯਂ = remember
ਧ੍ਯਾਨਚ੍ਛੇਦੇ = in intervals of meditation
ਸ਼ਿਖਰਿ = on the mountain
ਕੁਹਰ = cave
ਗ੍ਰਾਵਸ਼ਯ੍ਯਾ = bed of stone
ਨਿਸ਼ਣ੍ਣਃ = lying

ਯੇ ਸਨ੍ਤੋਸ਼ਨਿਰਨ੍ਤਰਪ੍ਰਮੁਦਿਤਾਸ੍ਤੇਸ਼ਾਂ ਨ ਭਿਨ੍ਨਾ ਮੁਦੋ
ਯੇ ਤ੍ਵਨ੍ਯੇ ਧਨਲੁਬ੍ਧਸਂਕੁਲਧਿਯਸ੍ਤੇਸ਼ਾਂ ਨ ਤਸ਼੍ਣਾ ਹਤਾ ।
ਇਤ੍ਥਂ ਕਸ੍ਯ ਕਤੇ ਕਤਃ ਸ ਵਿਧਿਨਾ ਕੀਦਕ੍ਪਦਂ ਸਮ੍ਪਦਾਂ
ਸ੍ਵਾਤ੍ਮਨ੍ਯੇਵ ਸਮਾਪ੍ਤਹੇਮਮਹਿਮਾ ਮੇਰੁਰ੍ਨ ਮੇ ਰੋਚਤੇ ॥ ੨੯ ॥

The joy of those who are contented remains uninterrupted, while those greedy for
wealth and with confused reason never have their cravings killed. Therefore, for
what purpose did the Creator bring into existence the Meru mountain of infinite
riches, which serves only to glorify itself? I have no taste for it.
ਯੇ = they
ਸਨ੍ਤੋਸ਼ = contentement
ਨਿਰਨ੍ਤਰ = uninterrupted
ਪ੍ਰਮੁਦਿਤਃ = felicitous
ਤੇਸ਼ਾਂ = their
ਨ = not
ਭਿਨ੍ਨਾ = interrupted
ਮੁਦਃ = happy
ਯੇ = they
ਤ੍ਵਨ੍ਯੇ = others
ਧਨ = wealth
ਲੁਬ੍ਧ = greed
ਸਂਕੁਲ = confounded
ਧਿਯਃ = reason
ਤੇਸ਼ਾਂ = of those
ਨ = not
ਤਸ਼੍ਣਾ = thirst, craving
ਹਤਾ = killed
ਇਤ੍ਥਂ = such
ਕਸ੍ਯ = whose
ਕਤੇ = done
ਕਤਃ = finished
ਸ = that
ਵਿਧਿਨਾ = by the Creator
ਕੀਦਕ੍ਪਦਂ = thus
ਸਮ੍ਪਦਾਂ = wealth
ਸ੍ਵਾਤ੍ਮਨ੍ਯੇਵ = in itself
ਸਮਾਪ੍ਤ = end
ਹੇਮ = gold
ਮਹਿਮਾ = glory
ਮੇਰੁਰ੍ਨ = not Meru (mountain of gold)
ਮੇ = to me
ਰੋਚਤੇ = like

ਭਿਕ੍ਸ਼ਾਹਾਰਮਦੈਨ੍ਯਮਪ੍ਰਤਿਸੁਖਂ ਭੀਤਿਚ੍ਛਿਦਂ ਸਰ੍ਵਤੋ
ਦੁਰ੍ਮਾਤ੍ਸਰ੍ਯਮਦਾਭਿਮਾਨਮਥਨਂ ਦੁਃਖੌਘਵਿਧ੍ਵਂਸਨਮ੍ ।
ਸਰ੍ਵਤ੍ਰਾਨ੍ਵਹਮਪ੍ਰਯਤ੍ਨਸੁਲਭਂ ਸਾਧੁਪ੍ਰਿਯਂ ਪਾਵਨਂ
ਸ਼ਮ੍ਭੋਃ ਸਤ੍ਰਮਵਾਰ੍ਯਮਕ੍ਸ਼ਯਨਿਧਿਂ ਸ਼ਂਸਨ੍ਤਿ ਯੋਗੀਸ਼੍ਵਰਾਃ ॥ ੩੦ ॥

Food obtained by begging alms is not humiliating, gives joy that is
not dependent on fulfilling others’ needs, and is totally devoid of
fear. It destroys envy, arrogance, pride, impatience, and the stream of
miseries. It is easily available everywhere, without great effort, and
regarded as sacred by holy persons. It is like Shiva’s feeding house,
ever accessible and inexhaustible. Thus do the perfected
yogis describe it.
ਭਿਕ੍ਸ਼ਾ = alms
ਆਹਾਰਂ = food
ਅਦੈਨ੍ਯਂ = not humiliating
ਅਪ੍ਰਤਿਸੁਖਂ = pleasure, not dependent(earning,social duty,etc)
ਭੀਤਿਚ੍ਛਿਦਂ = devoid of fear
ਸਰ੍ਵਤਃ = totally
ਦੁਰ੍ਮਾਤ੍ਸਰ੍ਯ = wicked envy
ਮਦ = arrogance
ਅਭਿਮਾਨ = pride
ਮਥਨਂ = destruction
ਦੁਃਖ = sorrow
ਓਘ = flow
ਵਿਧ੍ਵਂਸਨਂ = removal
ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ = everywhere
ਅਨ੍ਵਹਂ = everyday
ਅਪ੍ਰਯਤ੍ਨ = with little effort
ਸੁਲਭਂ = easily
ਸਾਧੁਪ੍ਰਿਯਂ = dear to the holy persons
ਪਾਵਨਂ = purifying
ਸ਼ਮ੍ਭੋਃ = Siva’s
ਸਤ੍ਰਂ = feeding house
ਅਵਾਰ੍ਯਂ =accessible
ਅਕ੍ਸ਼ਯਨਿਧਿਂ = inexhaustible
ਸ਼ਂਸਨ੍ਤਿ = praise
ਯੋਗੀਸ਼੍ਵਰਾਃ = perfected yogis
ਭੋਗਾਸ੍ਥੈਰ੍ਯਵਰ੍ਣਨਮ੍ ।

ਭੋਗੇ ਰੋਗਭਯਂ ਕੁਲੇ ਚ੍ਯੁਤਿਭਯਂ ਵਿਤ੍ਤੇ ਨਪਾਲਾਦ੍ਭਯਂ
ਮਾਨੇ ਦੈਨ੍ਯਭਯਂ ਬਲੇ ਰਿਪੁਭਯਂ ਰੂਪੇ ਜਰਾਯਾ ਭਯਮ੍ ।
ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰੇ ਵਾਦਿਭਯਂ ਗੁਣੇ ਖਲਭਯਂ ਕਾਯੇ ਕਤਾਨ੍ਤਾਦ੍ਭਯਂ
ਸਰ੍ਵਂ ਵਸ੍ਤੁ ਭਯਾਨ੍ਵਿਤਂ ਭੁਵਿ ਨਣਾਂ ਵੈਰਾਗ੍ਯਮੇਵਾਭਯਮ੍ ॥ ੩੧ ॥

4 Description of the transiency of Enjoyments:
There is fear of disease in the enjoyment of sensual pleasures; in
lineage, fear of decline; in riches, fear of kings; fear of humiliation
in honor; fear of enemies when in power; fear of old age in beauty; in
learning, fear of disputants; in virtue, fear of the wicked; in body,
fear of death. All facets of man’s life on
earth engender fear; renunciation alone is fearless.
ਭੋਗ = enjoyments
ਅਸ੍ਥੈਰ੍ਯ = trasitoriness
ਵਰ੍ਣਨਂ = description
ਭੋਗੇ = in enjoyment
ਰੋਗ = disease
ਭਯਂ = fear
ਕੁਲੇ = in lineage
ਚ੍ਯੁਤਿਭਯਂ = fear of disgrace
ਵਿਤ੍ਤੇ = in wealth
ਨਪਾਲਾਦ੍ਭਯਂ = fear of more powerful kings
ਮਾਨੇ = in honor
ਦੈਨ੍ਯਭਯਂ = dishonor
ਬਲੇ = in strength
ਰਿਪੁਭਯਂ = fear of enemies
ਰੂਪੇ = in beauty
ਜਰਾਯਾ = old age
ਭਯਂ = fear
ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰੇ = in scriptural knowledge
ਵਾਦਿਭਯਂ = fear of debaters
ਗੁਣੇ = in virtue
ਖਲਭਯਂ = fear of the wicked
ਕਾਯੇ = in body
ਕਤਾਨ੍ਤਾਦ੍ਭਯਂ = fear of death
ਸਰ੍ਵਂ = all
ਵਸ੍ਤੁ = existece
ਭਯਾਨ੍ਵਿਤਂ = pervaded by fear
ਭੁਵਿ = in this world
ਨਣਾਂ = of persons
ਵੈਰਾਗ੍ਯਂ = renunciation
ਏਵ = alone
ਅਭਯਂ = fearless

ਆਕ੍ਰਾਨ੍ਤਂ ਮਰਣੇਨ ਜਨ੍ਮ ਜਰਸਾ ਚਾਤ੍ਯੁਜ੍ਜ੍ਵਲਂ ਯੌਵਨਂ
ਸਨ੍ਤੋਸ਼ੋ ਧਨਲਿਪ੍ਸਯਾ ਸ਼ਮਸੁਖਂ ਪ੍ਰੌਢਾਙ੍ਗਨਾਵਿਭ੍ਰਮੈਃ ।
ਲੋਕੈਰ੍ਮਤ੍ਸਰਿਭਿਰ੍ਗੁਣਾ ਵਨਭੁਵੋ ਵ੍ਯਾਲੈਰ੍ਨਪਾ ਦੁਰ੍ਜਨੈਃ
ਅਸ੍ਥੈਰ੍ਯੇਣ ਵਿਭੂਤਯੋऽਪ੍ਯੁਪਹਤਾ ਗ੍ਰਸ੍ਤਂ ਨ ਕਿਂ ਕੇਨ ਵਾ ॥ ੩੨ ॥

Birth is attacked by death, and bright youth by old age; contentment
by greed for wealth; peace of mind by seductive women; virtues by the
envy of others; forests by beasts of prey; kings by the unscrupulous;
and even fame by transitoriness. Is there anything on earth that is
not afflicted by something?
ਆਕ੍ਰਾਨ੍ਤਂ = attacked
ਮਰਣੇਨ = by death
ਜਨ੍ਮ = birth
ਜਰਸਾ = by old age
ਚ = and
ਅਤਿ = exceedingly
ਉਜ੍ਵਲਂ = bright
ਯੌਵਨਂ = youth
ਸਨ੍ਤੋਸ਼ਃ = joy
ਧਨਲਿਪ੍ਸਯਾ = by greed
ਸ਼ਮਸੁਖਂ = joy of self-control
ਪ੍ਰੌਢ = clever
ਅਙ੍ਗਨਾ = women
ਵਿਭ੍ਰਮੈਃ = wiles
ਲੋਕੈਃ = people’s
ਮਤ੍ਸਰਿਭਿਃ = envy
ਗੁਣਾ = virtues
ਵਨਭੁਵਃ = forests
ਵ੍ਯਾਲੈਃ = by beasts of prey
ਨਪਾ ਦੁਰ੍ਜਨੈਃ = kings by the unscrupulous
ਅਸ੍ਥੈਰ੍ਯੇਣ = by transience
ਵਿਭੂਤਯਃ = powers
ਅਪਿ = even
ਉਪਹਤਾ = destroyed
ਗ੍ਰਸ੍ਤਂ = afflicted by
ਨ = not
ਕਿਂ = what
ਕੇਨ = by what
ਵਾ = indeed

ਆਧਿਵ੍ਯਾਧਿਸ਼ਤੈਰ੍ਜਨਸ੍ਯ ਵਿਵਿਧੈਰਾਰੋਗ੍ਯਮੁਨ੍ਮੂਲ੍ਯਤੇ
ਲਕ੍ਸ਼੍ਮੀਰ੍ਯਤ੍ਰ ਪਤਨ੍ਤਿ ਤਤ੍ਰ ਵਿਵਤਦ੍ਵਾਰਾ ਇਵ ਵ੍ਯਾਪਦਃ ।
ਜਾਤਂ ਜਾਤਮਵਸ਼੍ਯਮਾਸ਼ੁ ਵਿਵਸ਼ਂ ਮਤ੍ਯੁਃ ਕਰੋਤ੍ਯਾਤ੍ਮਸਾਤ੍
ਤਤ੍ਕਿਂ ਤੇਨ ਨਿਰਙ੍ਕੁਸ਼ੇਨ ਵਿਧਿਨਾ ਯਨ੍ਨਿਰ੍ਮਿਤਂ ਸੁਸ੍ਥਿਰਮ੍ ॥ ੩੩ ॥

Hundreds of varieties of illness root out health of people. Adversities find an
open door wherever Laxmi, Goddess of Wealth, is present. Whatever is born,
Death is sure to make it powerless and aborb it into itself, again and again.
Then what has the Creator made that can be regarded as stable?
ਆਧਿਵ੍ਯਾਧਿਸ਼ਤੈਃ = hundreds of ailments
ਜਨਸ੍ਯ = of people
ਵਿਵਿਧੈਃ = various
ਆਰੋਗ੍ਯਂ = health
ਉਨ੍ਮੂਲ੍ਯਤੇ = destroyed
ਲਕ੍ਸ਼੍ਮੀਃ = where the Goddess of wealth
ਯਤ੍ਰ = where
ਪਤਨ੍ਤਿ = lurk
ਤਤ੍ਰ = there
ਵਿਵਤ = open
ਦ੍ਵਾਰਾ = doors
ਇਵ = as if
ਵ੍ਯਾਪਦਃ = perils
ਜਾਤਂ = born
ਜਾਤਂ = born
ਅਵਸ਼੍ਯਂ = surely
ਆਸ਼ੁ = very soon
ਵਿਵਸ਼ਂ = powerless
ਮਤ੍ਯੁਃ = death
ਕਰੋਤਿ = makes
ਆਤ੍ਮਸਾਤ੍ = its own
ਤਤ੍ਕਿਂ = then, what
ਤੇਨ = by him
ਨਿਰਙ੍ਕੁਸ਼ੇਨ = absolute
ਵਿਧਿਨਾ = by the Creator
ਯਨ੍ਨਿਰ੍ਮਿਤਂ = whatever is created
ਸੁਸ੍ਥਿਰਂ = stable

ਭੋਗਾਸ੍ਤੁਙ੍ਗਤਰਙ੍ਗਭਙ੍ਗਤਰਲਾਃ ਪ੍ਰਾਣਾਃ ਕ੍ਸ਼ਣਧ੍ਵਂਸਿਨਃ
ਸ੍ਤੋਕਾਨ੍ਯੇਵ ਦਿਨਾਨਿ ਯੌਵਨਸੁਖਸ੍ਫੂਰ੍ਤਿਃ ਪ੍ਰਿਯਾਸੁ ਸ੍ਥਿਤਾ ।
ਤਤ੍ਸਂਸਾਰਮਸਾਰਮੇਵ ਨਿਖਿਲਂ ਬੁਦ੍ਧ੍ਵਾ ਬੁਧਾ ਬੋਧਕਾਃ
ਲੋਕਾਨੁਗ੍ਰਹਪੇਸ਼ਲੇਨ ਮਨਸਾ ਯਤ੍ਨਃ ਸਮਾਧੀਯਤਾਮ੍ ॥ ੩੪ ॥

Sensual pleasures are transient like the breaking of high waves. Life can end
in a moment. Youthful cheerfulness in infatuation lasts only a few days. Wise
teachers, having realised that the whole revolving wheel of life is lacking
in true worth, strive to achieve equanimity for the benefit of the people.
ਭੋਗਾਃ = enjoyments
ਤੁਙ੍ਗ = high
ਤਰਙ੍ਗ = waves
ਭਙ੍ਗ = broken
ਤਰਲਾਃ = unstable
ਪ੍ਰਾਣਾਃ = life
ਕ੍ਸ਼ਣ = moment
ਧ੍ਵਂਸਿਨਃ = destroyed
ਸ੍ਤੋਕਾਨ੍ਯੇਵ = few, indeed
ਦਿਨਾਨਿ = days
ਯੌਵਨ = youth
ਸੁਖਸ੍ਫੂਰ੍ਤਿਃ = buoyancy of happiness
ਪ੍ਰਿਯਾਸੁ = loved ones
ਸ੍ਥਿਤਾ = stays
ਤਤ੍ = that
ਸਂਸਾਰਂ = wheel of existence
ਅਸਾਰਂ = that wheel of life, with no substance
ਏਵ = verily
ਨਿਖਿਲਂ = all
ਬੁਦ੍ਧ੍ਵਾ = knowing
ਬੁਧਾ = wise ones
ਬੋਧਕਾਃ = preachers
ਲੋਕ = humanity
ਅਨੁਗ੍ਰਹ = benefit
ਪੇਸ਼ਲੇਨ = motivated for
ਮਨਸਾ = in their minds
ਯਤ੍ਨਃ = effort
ਸਮਾਧੀਯਤਾਂ = to attain equanimity

ਭੋਗਾ ਮੇਘਵਿਤਾਨਮਧ੍ਯਵਿਲਸਤ੍ਸੌਦਾਮਿਨੀਚਞ੍ਚਲਾ
ਆਯੁਰ੍ਵਾਯੁਵਿਘਟ੍ਟਿਤਾਬ੍ਜਪਟਲੀਲੀਨਾਮ੍ਬੁਵਦ੍ਭਙ੍ਗੁਰਮ੍ ।
ਲੋਲਾ ਯੌਵਨਲਾਲਸਾਸ੍ਤਨੁਭਤਾਮਿਤ੍ਯਾਕਲਯ੍ਯ ਦ੍ਰੁਤਂ
ਯੋਗੇ ਧੈਰ੍ਯਸਮਾਧਿਸਿਦ੍ਧਸੁਲਭੇ ਬੁਦ੍ਧਿਂ ਵਿਧਧ੍ਵਂ ਬੁਧਾਃ ॥ ੩੫ ॥

Sensual pleasures are as fickle as the flash of lightning in the
clouds. Life can collpse as easily as the drop of water on the edge of a
lotus leaf swayed by the wind. Fickle are the longings in youth. Quickly
realising this, let the wise ones engage their minds in equanimity,
attained easily by courage.
ਭੋਗਾ = enjoyments
ਮੇਘਵਿਤਾਨਮਧ੍ਯ = in a mass of clouds
ਵਿਲਸਤ੍ = play
ਸੌਦਾਮਿਨੀ = lightning
ਚਞ੍ਚਲਾ = fleeting quick
ਆਯੁਃ = life
ਵਾਯੁ = wind
ਵਿਘਟ੍ਟਿਤ = dispersed
ਅਬ੍ਜ = lotus
ਪਟਲੀ = leaf
ਲੀਨ = attached
ਅਮ੍ਬੁਵਤ੍ = like water
ਭਙ੍ਗੁਰਂ = insecure
ਲੋਲਾ = unsteady
ਯੌਵਨ = youth
ਲਾਲਸਾਃ = desires
ਤਨੁ = body
ਭਤਾਂ = bearing
ਇਤਿ = thus
ਆਕਲਯ੍ਯ = realising
ਦ੍ਰੁਤਂ = speedily
ਯੋਗੇ = in union with the Divine
ਧੈਰ੍ਯ = patience
ਸਮਾਧਿ = equanimity
ਸਿਦ੍ਧ = attained
ਸੁਲਭੇ = easily
ਬੁਦ੍ਧਿਂ = mind/intellect
ਵਿਧਧ੍ਵਂ = fix
ਬੁਧਾਃ = wise ones

ਆਯੁਃ ਕਲ੍ਲੋਲਲੋਲਂ ਕਤਿਪਯਦਿਵਸਸ੍ਥਾਯਿਨੀ ਯੌਵਨਸ਼੍ਰੀਃ
ਅਰ੍ਥਾਃ ਸਂਕਲ੍ਪਕਲ੍ਪਾ ਘਨਸਮਯਤਡਿਦ੍ਵਿਭ੍ਰਮਾ ਭੋਗਪੂਗਾਃ ।
ਕਣ੍ਠਾਸ਼੍ਲੇਸ਼ੋਪਗੂਢਂ ਤਦਪਿ ਚ ਨ ਚਿਰਂ ਯਤ੍ਪ੍ਰਿਯਾਭਿਃ ਪ੍ਰਣੀਤਂ
ਬ੍ਰਹ੍ਮਣ੍ਯਾਸਕ੍ਤਚਿਤ੍ਤਾ ਭਵਤ ਭਵਭਯਾਮ੍ਬੋਧਿਪਾਰਂ ਤਰੀਤੁਮ੍ ॥ ੩੬ ॥

Life undulates like a wave. Youthful beauty lasts a few days. Riches are
as short-lived as thoughts. The successive enjoyments are like autumnal
lightning flashes. The beloved’s embrace round the neck lasts only
a moment. Lovingly tie your mind to Brahman to overcome the fear of
crossing the ocean of cycles of births and deaths.
ਆਯੁਃ = life
ਕਲ੍ਲੋਲ = big wave
ਲੋਲਂ = changing
ਕਤਿਪਯ = a few
ਦਿਵਸ = days
ਸ੍ਥਾਯਿਨੀ = lasts
ਯੌਵਨ = youth
ਸ਼੍ਰੀਃ = beauty
ਅਰ੍ਥਾਃ = wealth
ਸਂਕਲ੍ਪਕਲ੍ਪਾ = transient as thought
ਘਨਸਮਯ = autumnal
ਤਡਿਤ੍ = lightning
ਵਿਭ੍ਰਮਾ = occasional flashes
ਭੋਗਪੂਗਾਃ = whole series of enjoyments
ਕਣ੍ਠਾਸ਼੍ਲੇਸ਼ = around the neck
ਉਪਗੂਢਂ = embrace
ਤਦਪਿ = yet
ਚ = and
ਨ = not
ਚਿਰਂ = long
ਯਤ੍ = which
ਪ੍ਰਿਯਾਭਿਃ = by the loved ones
ਪ੍ਰਣੀਤਂ = given
brahmaNi in Brahman
ਆਸਕ੍ਤ = engrossed
ਚਿਤ੍ਤਾ = mind
ਭਵਤ = your
ਭਵ = existence
ਭਯ = fear
ਅਮ੍ਬੋਧਿ = ocean
ਪਾਰਂ = beyond
ਤਰੀਤੁਂ = to cross over

ਕਚ੍ਛ੍ਰੇਣਾਮੇਧ੍ਯਮਧ੍ਯੇ ਨਿਯਮਿਤਤਨੁਭਿਃ ਸ੍ਥੀਯਤੇ ਗਰ੍ਭਵਾਸੇ
ਕਾਨ੍ਤਾਵਿਸ਼੍ਲੇਸ਼ਦੁਃਖਵ੍ਯਤਿਕਰਵਿਸ਼ਮੋ ਯੌਵਨੇ ਚੋਪਭੋਗਃ ।
ਵਾਮਾਕ੍ਸ਼ੀਣਾਮਵਜ੍ਞਾਵਿਹਸਿਤਵਸਤਿਰ੍ਵਦ੍ਧਭਾਵੋऽਪ੍ਯਸਾਧੁਃ
ਸਂਸਾਰੇ ਰੇ ਮਨੁਸ਼੍ਯਾ ਵਦਤ ਯਦਿ ਸੁਖਂ ਸ੍ਵਲ੍ਪਮਪ੍ਯਸ੍ਤਿ ਕਿਂਚਿਤ੍ ॥ ੩੭ ॥

Life in the womb involves lying in discomfort amidst unclean surroundings,
with the limbs confined. Enjoyments in youth are vitiated by intense
sorrow when separated from the beloved. Even old age incurs contempt and
derision of women. Oh, men! say, is there even a trace of happiness in
such a life?
ਕਚ੍ਛ੍ਰੇਣ = with difficulty
ਅਮੇਧ੍ਯ = impure matter
ਮਧ੍ਯੇ = amidst
ਨਿਯਮਿਤਤਨੁਭਿਃ = with the body cramped
ਸ੍ਥੀਯਤੇ = resides
ਗਰ੍ਭਵਾਸੇ = in the womb
ਕਾਨ੍ਤਾ = wife
ਵਿਸ਼੍ਲੇਸ਼ = separation
ਦੁਃਖ = sorrow
ਵ੍ਯਤਿਕਰ = misfortune
ਵਿਸ਼ਮਃ = difficult
ਯੌਵਨੇ = in youth
ਚ = and
ਉਪਭੋਗਃ = enjoyment
ਵਾਮਾਕ੍ਸ਼ੀਣਾਂ = of women
ਅਵਜ੍ਞਾ = contempt
ਵਿਹਸਿਤਵਸਤਿਃ = laughing
ਵਦ੍ਧ = old
ਭਾਵਃ = emotion
ਅਪਿ = even
ਅਸਾਧੁਃ = undesirable
ਸਂਸਾਰੇ = in the wheel of life
ਰੇ = oh!
ਮਨੁਸ਼੍ਯਾ = men
ਵਦਤ = say
ਯਦਿ = when
ਸੁਖਂ = happiness
ਸ੍ਵਲ੍ਪਂ = a little
ਅਪਿ = even
ਅਸ੍ਤਿ = exists
ਕਿਂਚਿਤ੍ = small

ਵ੍ਯਾਘ੍ਰੀਵ ਤਿਸ਼੍ਠਤਿ ਜਰਾ ਪਰਿਤਰ੍ਜਯਨ੍ਤੀ
ਰੋਗਾਸ਼੍ਚ ਸ਼ਤ੍ਰਵ ਇਵ ਪ੍ਰਹਰਨ੍ਤਿ ਦੇਹਮ੍ ।
ਆਯੁਃ ਪਰਿਸ੍ਰਵਤਿ ਭਿਨ੍ਨਘਟਾਦਿਵਾਮ੍ਭੋ
ਲੋਕਸ੍ਤਥਾਪ੍ਯਹਿਤਮਾਚਰਤੀਤਿ ਚਿਤ੍ਰਮ੍ ॥ ੩੮ ॥

Like a tigress, fearsome is old age. Illnesses attack the body like
enemies. Life flows like water from a leaky vessel. Yet, is it not
a wonder that man engages in actions not conducive to well-being?
ਵ੍ਯਾਘ੍ਰੀਵ = like a tigress
ਤਿਸ਼੍ਠਤਿ = stands
ਜਰਾ = old age
ਪਰਿਤਰ੍ਜਯਨ੍ਤੀ = frightens
ਰੋਗਾਃ = diseases
ਚ = and
ਸ਼ਤ੍ਰਵ = enemies
ਇਵ = like
ਪ੍ਰਹਰਨ੍ਤਿ = attack
ਦੇਹਂ = body
ਆਯੁਃ = life
ਪਰਿਸ੍ਰਵਤਿ = flows
ਭਿਨ੍ਨ = broken
ਘਟਾਤ੍ = pot
ਇਵ = as if
ਅਮ੍ਭਃ = water
ਲੋਕਃ = people
ਤਥਾਪਿ = even then
ਅਹਿਤਂ = wicked
ਆਚਰਤੀਤਿ = perform
ਚਿਤ੍ਰਂ = wonderful

ਭੋਗਾ ਭਙ੍ਗੁਰਵਤ੍ਤਯੋ ਬਹੁਵਿਧਾਸ੍ਤੈਰੇਵ ਚਾਯਂ ਭਵਃ
ਤਤ੍ਕਸ੍ਯੇਹ ਕਤੇ ਪਰਿਭ੍ਰਮਤ ਰੇ ਲੋਕਾਃ ਕਤਂ ਚੇਸ਼੍ਟਿਤੈਃ ।
ਆਸ਼ਾਪਾਸ਼ਸ਼ਤੋਪਸ਼ਾਨ੍ਤਿਵਿਸ਼ਦਂ ਚੇਤਃ ਸਮਾਧੀਯਤਾਂ
ਕਾਮੋਤ੍ਪਤ੍ਤਿਵਸ਼ਾਤ੍ਸ੍ਵਧਾਮਨਿ ਯਦਿ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧੇਯਮਸ੍ਮਦ੍ਵਚਃ ॥ ੩੯ ॥

Varied and transient pleasures make up this life. Then why do you
wander here exerting yourself incessantly? The bonds of hope arising
from desires, with their hundreds of strings, to be appeased to attain
equanimity of mind, only faith in the word of the Supreme Abode and
mental concentration on it can achieve it.
ਭੋਗਾ = enjoyments
ਭਙ੍ਗੁਰ = transient
ਵਤ੍ਤਯਃ = nature
ਬਹੁਵਿਧਾਃ = various
ਤੈਃ = by them
ਏਵ = only
ਚਾਯਂ = and this
ਭਵਃ = world
ਤਤ੍ = that
ਕਸ੍ਯ = of which
ਇਹ = here
ਕਤੇ = do
ਪਰਿਭ੍ਰਮਤ = wander
ਰੇ = oh!
ਲੋਕਾਃ = people
ਕਤਂ = done
ਚੇਸ਼੍ਟਿਤੈਃ = exerting
ਆਸ਼ਾ = desire
ਪਾਸ਼ = noose
ਸ਼ਤ = hundred
ਉਪਸ਼ਾਨ੍ਤਿ = peace
ਵਿਸ਼ਦਂ = disturbing
ਚੇਤਃ = mind
ਸਮਾਧੀਯਤਾਂ = for equanimity
ਕਾਮ = desire
ਉਤ੍ਪਤ੍ਤਿਵਸ਼ਾਤ੍ = arising from
ਸ੍ਵਧਾਮਨਿ = in its Supreme Foundation
ਯਦਿ = if
ਸ਼੍ਰਦ੍ਧੇਯਂ = faith
ਅਸ੍ਮਦ੍ = our
ਵਚਃ = word

ਬ੍ਰਹ੍ਮੇਨ੍ਦ੍ਰਾਦਿਮਰੁਦ੍ਗਣਾਂਸ੍ਤਣਕਣਾਨ੍ਯਤ੍ਰ ਸ੍ਥਿਤੋ ਮਨ੍ਯਤੇ
ਯਤ੍ਸ੍ਵਾਦਾਦ੍ਵਿਰਸਾ ਭਵਨ੍ਤਿ ਵਿਭਵਾਸ੍ਤ੍ਰੈਲੋਕ੍ਯਰਾਜ੍ਯਾਦਯਃ ।
ਭੋਗਃ ਕੋऽਪਿ ਸ ਏਕ ਏਵ ਪਰਮੋ ਨਿਤ੍ਯੋਦਿਤੋ ਜਮ੍ਭਤੇ
ਭੋ ਸਾਧੋ ਕ੍ਸ਼ਣਭਂਗੁਰੇ ਤਦਿਤਰੇ ਭੋਗੇ ਰਤਿਂ ਮਾ ਕਥਾਃ ॥ ੪੦ ॥

Where Brahma, Indra, and other hosts of gods appear as worth as little
as blades of grass; where taste is lost for the greatest possessions,
like the sovereignty over the three worlds; such is the unique enjoyment
of Brahman, eternal, supreme, and immutable. Oh Pure One! indulge not
in any pleasure that lasts no more than a
moment.
ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ = Brhama
ਇਨ੍ਦ੍ਰ = Indra
ਆਦਿ = and other
ਮਰੁਦ੍ਗਣਾਨ੍ = hosts of gods
ਤਣਕਣਾਨ੍ = like blades of grass
ਯਤ੍ਰ = where
ਸ੍ਥਿਤਃ = stand
ਮਨ੍ਯਤੇ = consider
ਯਤ੍ = which
ਸ੍ਵਾਦਾਦ੍ = tasting
ਵਿਰਸਾ = tatsteless
ਭਵਨ੍ਤਿ = become
ਵਿਭਵਾਃ = sovereignty
ਤ੍ਰੈਲੋਕ੍ਯ = three worlds
ਰਾਜ੍ਯ = rulership
ਆਦਯਃ = and other wealth
ਭੋਗਃ = enjoyments
ਕੋऽਪਿ = who even
ਸ = he
ਏਕ = one
ਏਵ = only
ਪਰਮਃ = supreme
ਨਿਤ੍ਯੋਦਿਤਃ = immutable
ਜਮ੍ਭਤੇ = increases
ਭੋ = oh!
ਸਾਧੋ = saint!
ਕ੍ਸ਼ਣਭਂਗੁਰੇ = transitory
ਤਦਿਤਰੇ = that other
ਭੋਗੇ = enjoyment
ਰਤਿਂ = pleasures
ਮਾ = do not
ਕਥਾਃ = engross
ਕਾਲਮਹਿਮਾਨੁਵਰ੍ਣਨਮ੍ ।

ਸਾ ਰਮ੍ਯਾ ਨਗਰੀ ਮਹਾਨ੍ਸ ਨਪਤਿਃ ਸਾਮਨ੍ਤਚਕ੍ਰਂ ਚ ਤਤ੍
ਪਾਰ੍ਸ਼੍ਵੇ ਤਸ੍ਯ ਚ ਸਾ ਵਿਦਗ੍ਧਪਰਿਸ਼ਤ੍ਤਾਸ਼੍ਚਨ੍ਦ੍ਰਬਿਮ੍ਬਾਨਨਾਃ ।
ਉਦ੍ਵਤ੍ਤਃ ਸ ਚ ਰਾਜਪੁਤ੍ਰਨਿਵਹਸ੍ਤੇ ਬਨ੍ਦਿਨਸ੍ਤਾਃ ਕਥਾਃ
ਸਰ੍ਵਂ ਯਸ੍ਯ ਵਸ਼ਾਦਗਾਤ੍ਸ੍ਮਤਿਪਥਂ ਕਾਲਾਯ ਤਸ੍ਮੈ ਨਮਃ ॥ ੪੧ ॥

Description of the Glory Of Time:
Salutations to Time! Under your sway all these passed away to form
mere memories: that enchanting city, that great king surrounded by his
vassals and clever advisers by his side, beauties with moon-like faces,
headstrong princes, and flattering court-musicians!
ਕਾਲ = time
ਮਹਿਮਾ = glory
ਅਨੁਵਰ੍ਣਨਂ = description
ਸਾ = that
ਰਮ੍ਯਾ = enchanting
ਨਗਰੀ = city
ਮਹਾਨ੍ਸ = that great
ਨਪਤਿਃ = king
ਸਾਮਨ੍ਤਚਕ੍ਰਂ = surrounded by
ਚ = and
ਤਤ੍ = that
ਪਾਰ੍ਸ਼੍ਵੇ = side
ਤਸ੍ਯ = his
ਚ = and
ਸਾ = that
ਵਿਦਗ੍ਧ = crafty
ਪਰਿਸ਼ਤ੍ਤਾਃ = counsellors
ਚਨ੍ਦ੍ਰ = moon
ਬਿਮ੍ਬ = disk
ਆਨਨਾਃ = faces
ਉਦ੍ਵਤ੍ਤਃ = wayward
ਸ = he
ਚ = and
ਰਾਜਪੁਤ੍ਰਨਿਵਹਸ੍ਤੇ = wayward princes
ਬਨ੍ਦਿਨਸ੍ਤਾਃ = courtiers
ਕਥਾਃ = songs
ਸਰ੍ਵਂ = all
ਯਸ੍ਯ = whose
ਵਸ਼ਾਤ੍ = influenced
ਅਗਾਤ੍ = went
ਸ੍ਮਤਿ = memory
ਪਥਂ = way
ਕਾਲਾਯ = Father Time
ਤਸ੍ਮੈ = to him
ਨਮਃ = salutations

ਯਤ੍ਰਾਨੇਕਃ ਕ੍ਵਚਿਦਪਿ ਗਹੇ ਤਤ੍ਰ ਤਿਸ਼੍ਠਤ੍ਯਥੈਕੋ
ਯਤ੍ਰਾਪ੍ਯੇਕਸ੍ਤਦਨੁ ਬਹਵਸ੍ਤਤ੍ਰ ਨੈਕੋऽਪਿ ਚਾਨ੍ਤੇ ।
ਇਤ੍ਥਂ ਨੇਯੌ ਰਜਨਿਦਿਵਸੌ ਲੋਲਯਨ੍ਦ੍ਵਾਵਿਵਾਕ੍ਸ਼ੌ
ਕਾਲਃ ਕਲ੍ਯੋ ਭੁਵਨਫਲਕੇ ਕ੍ਰੀਡਤਿ ਪ੍ਰਾਣਿਸ਼ਾਰੈਃ ॥ ੪੨ ॥

Where in some home there were many occupants, now there is only one; where there
was one or successively many, none is left in the end. Thus does Time expertly
play the game on the checker-board of this world, with creatures as the pieces
to be moved, and throwing the dice of days and nights.
ਯਤ੍ਰ =where
ਅਨੇਕਃ = many
ਕ੍ਵਚਿਦਪਿ = in some
ਗਹੇ = home
ਤਤ੍ਰ = there
ਤਿਸ਼੍ਠਤਿ = stands
ਅਥ = now
ਏਕਃ = one
ਯਤ੍ਰ = where
ਅਪਿ = even
ਏਕਃ = one
ਤਦਨੁ = afterward
ਬਹਵਃ = many
ਤਤ੍ਰ = there
ਨ = not
ਏਕਃ = one
ਅਪਿ = even
ਚ = and
ਅਨ੍ਤੇ = in the end
ਇਤ੍ਥਂ = thus
ਨੇਯੌ = these two
ਰਜਨਿਦਿਵਸੌ = night and day
ਲੋਲਯਨ੍ = throws
ਦ੍ਵਾਵਿਵਾਕ੍ਸ਼ੌ = the two dice
ਕਾਲਃ = time
ਕਲ੍ਯਃ = clever, dextrous
ਭੁਵਨਫਲਕੇ = checkerboard of life
ਕ੍ਰੀਡਤਿ = plays
ਪ੍ਰਾਣਿਸ਼ਾਰੈਃ = with creatures

ਆਦਿਤ੍ਯਸ੍ਯ ਗਤਾਗਤੈਰਹਰਹਃ ਸਂਕ੍ਸ਼ੀਯਤੇ ਜੀਵਿਤਂ
ਵ੍ਯਾਪਾਰੈਰ੍ਬਹੁਕਾਰ੍ਯਭਾਰਗੁਰੁਭਿਃ ਕਾਲੋऽਪਿ ਨ ਜ੍ਞਾਯਤੇ ।
ਦਸ਼੍ਟ੍ਵਾ ਜਨ੍ਮਜਰਾਵਿਪਤ੍ਤਿਮਰਣਂ ਤ੍ਰਾਸਸ਼੍ਚ ਨੋਤ੍ਪਦ੍ਯਤੇ
ਪੀਤ੍ਵਾ ਮੋਹਮਯੀਂ ਪ੍ਰਮਾਦਮਦਿਰਾਮੁਨ੍ਮਤ੍ਤਭੂਤਂ ਜਗਤ੍ ॥ ੪੩ ॥

With the sun rising and setting daily, life ebbs away, and Time passes
unknowingly under the heavy burden of various activities. Watching birth,
ageing, suffering, and death, no distress is felt, for the world has
become insane by drinking the intoxicating wine of infatuation.
ਆਦਿਤ੍ਯਸ੍ਯ = of the sun
ਗਤਾਗਤੈਃ = going and coming
ਅਹਰਹਃ = day after day
ਸਂਕ੍ਸ਼ੀਯਤੇ = shortens
ਜੀਵਿਤਂ = life
ਵ੍ਯਾਪਾਰੈਃ = affairs
ਬਹੁਕਾਰ੍ਯ = many duties
ਭਾਰ = burden
ਗੁਰੁਭਿਃ = heavy
ਕਾਲੋऽਪਿ = even time
ਨ = not
ਜ੍ਞਾਯਤੇ = not felt
ਦਸ਼੍ਟ੍ਵਾ = seeing
ਜਨ੍ਮ = birth
ਜਰਾ = old age
ਵਿਪਤ੍ਤਿ = calamity
ਮਰਣਂ = death
ਤ੍ਰਾਸਃ = fear
ਚ = and
ਨੋਤ੍ਪਦ੍ਯਤੇ = not produce
ਪੀਤ੍ਵਾ = drinking
ਮੋਹਮਯੀਂ = producing delusion
ਪ੍ਰਮਾਦ = stupefying
ਮਦਿਰਾਂ = wine
ਉਨ੍ਮਤ੍ਤ = mad
ਭੂਤਂ = become
ਜਗਤ੍ = world

ਰਾਤ੍ਰਿਃ ਸੈਵ ਪੁਨਃ ਸ ਏਵ ਦਿਵਸੋ ਮਤ੍ਵਾ ਮੁਧਾ ਜਨ੍ਤਵੋ
ਧਾਵਨ੍ਤ੍ਯੁਦ੍ਯਮਿਨਸ੍ਤਥੈਵ ਨਿਭਤਪ੍ਰਾਰਬ੍ਧਤਤ੍ਤਤ੍ਕ੍ਰਿਯਾਃ ।
ਵ੍ਯਾਪਾਰੈਃ ਪੁਨਰੁਕ੍ਤਭੂਤ ਵਿਸ਼ਯੈਰਿਤ੍ਥਂਵਿਧੇਨਾਮੁਨਾ
ਸਂਸਾਰੇਣ ਕਦਰ੍ਥਿਤਾ ਵਯਮਹੋ ਮੋਹਾਨ੍ਨ ਲਜ੍ਜਾਮਹੇ ॥ ੪੪ ॥

Watching the night following the day, creatures still vainly persist in running
busily with various actions motivated by desires. Such repetitious actions,alas!
born of desires bring us no shame, keeping us deluded in the revolving cylces of
births and deaths.
ਰਾਤ੍ਰਿਃ = night
ਸੈਵ = that even
ਪੁਨਃ = again
ਸ = that
ਏਵ = even
ਦਿਵਸਃ = day
ਮਤ੍ਵਾ = seeing
ਮੁਧਾ = vainly
ਜਨ੍ਤਵਃ = creatures
ਧਾਵਨ੍ਤਿ = run
ਉਦ੍ਯਮਿਨਃ = persistently
ਤਥੈਵ = similarly
ਨਿਭਤ = set in motion
ਪ੍ਰਾਰਬ੍ਧ = results of past deeds
ਤਤ੍ਤਤ੍ਕ੍ਰਿਯਾਃ = various activities
ਵ੍ਯਾਪਾਰੈਃ = by actions
ਪੁਨਰੁਕ੍ਤਭੂਤ = repeatedly
ਵਿਸ਼ਯੈਃ = by desires
ਇਤ੍ਥਂਵਿਧੇਨ = thus
ਅਮੁਨਾ = by us
ਸਂਸਾਰੇਣ = by the revolving wheel of life
ਕਦਰ੍ਥਿਤਾ = by what reason
ਵਯਮਹਃ = we alas
ਮੋਹਾਨ੍ਨ = not deluded
ਲਜ੍ਜਾਮਹੇ = ashamed

ਨ ਧ੍ਯਾਤਂ ਪਦਮੀਸ਼੍ਵਰਸ੍ਯ ਵਿਧਿਵਤ੍ਸਂਸਾਰਵਿਚ੍ਛਿਤ੍ਤਯੇ
ਸ੍ਵਰ੍ਗਦ੍ਵਾਰਕਵਾਟਪਾਟਨਪਟੁਰ੍ਧਰ੍ਮੋऽਪਿ ਨੋਪਾਰ੍ਜਿਤਃ ।
ਨਾਰੀ ਪੀਨਪਯੋਧਰੋਰੁਯੁਗਲਂ ਸ੍ਵਪ੍ਨੇऽਪਿ ਨਾਲਿਙ੍ਗਿਤਂ
ਮਾਤੁਃ ਕੇਵਲਮੇਵ ਯੌਵਨਵਨਚ੍ਛੇਦੇ ਕੁਠਾਰਾ ਵਯਮ੍ ॥ ੪੫ ॥

To break away from the bondage of this world, we have not meditated on
the Lord’s feet; nor have we performed rituals to acquire merits enough
to open heaven’s gates. Nor, even in our dreams, have we embraced a
woman with full-grown breasts. We have, by being born, only served the
purpose like an axe to to cut the bloom of our
mother’s youth.
ਨ = not
ਧ੍ਯਾਤਂ = meditated on
ਪਦਮੀਸ਼੍ਵਰਸ੍ਯ = the Lord’s feet
ਵਿਧਿਵਤ੍ = in prescribed form
ਸਂਸਾਰ = wheel of life
ਵਿਚ੍ਛਿਤ੍ਤਯੇ = for destroying the (bondage) of the world
ਸ੍ਵਰ੍ਗ = heaven
ਦ੍ਵਾਰਕਵਾਟ = panels of the door
ਪਾਟਨਪਟੁਃ = dextrous in breaking open
ਧਰ੍ਮਃ = merit
ਅਪਿ = even
ਨੋਪਾਰ੍ਜਿਤਃ = not accumulated
ਨਾਰੀ = woman
ਪੀਨ = rounded
ਪਯੋਧਰਃ = breasts
ਯੁਗਲਂ = pair
ਉਰੁ = thigh
ਸ੍ਵਪ੍ਨੇऽਪਿ = even in dream
ਨਾਲਿਙ੍ਗਿਤਂ = embraced
ਮਾਤੁਃ = mother
ਕੇਵਲਂ = essentially
ਏਵ = only
ਯੌਵਨ = youth
ਵਨ = garden
ਚ੍ਛੇਦੇ = destroying
ਕੁਠਾਰਾ = hatchet
ਵਯਂ = we

ਨਾਭ੍ਯਸ੍ਤਾ ਪ੍ਰਤਿਵਾਦਿਵਨ੍ਦਦਮਨੀ ਵਿਦ੍ਯਾ ਵਿਨੀਤੋਚਿਤਾ
ਖਡ੍ਗਾਗ੍ਰੈਃ ਕਰਿਕੁਮ੍ਭਪੀਠਦਲਨੈਰ੍ਨਾਕਂ ਨ ਨੀਤਂ ਯਸ਼ਃ ।
ਕਾਨ੍ਤਾਕੋਮਲਪਲ੍ਲਵਾਧਰਰਸਃ ਪੀਤੋ ਨ ਚਨ੍ਦ੍ਰੋਦਯੇ
ਤਾਰੁਣ੍ਯਂ ਗਤਮੇਵ ਨਿਸ਼੍ਫਲਮਹੋ ਸ਼ੂਨ੍ਯਾਲਯੇ ਦੀਪਵਤ੍ ॥ ੪੬ ॥

Not having studied and acquired adequate knowledge to defeat scholarly
debaters; not having gained heaven-high fame , like wielding the sword
strongly enough to knock down an elelphant’s head; nor kissed at moonrise
the tender lips of a woman! Alas! all youth has slipped by fruitlessly,
like a lamp in a deserted house.
ਨਾਭ੍ਯਸ੍ਤਾ = not studied
ਪ੍ਰਤਿਵਾਦਿ = debaters
ਵਨ੍ਦਦਮਨੀ = conquering groups
ਵਿਦ੍ਯਾ = knowledge
ਵਿਨੀਤੋਚਿਤਾ = properly acquired
ਖਡ੍ਗਾਗ੍ਰੈਃ = by the sword-points
ਕਰਿ = elephant
ਕੁਮ੍ਭਪੀਠ = temples
ਦਲਨੈਃ = smashing
ਨਾਕਂ = heaven
ਨ = not
ਨੀਤਂ = taken
ਯਸ਼ਃ = success
ਕਾਨ੍ਤਾ = woman
ਕੋਮਲ = tender
ਪਲ੍ਲਵਾਧਰ = bud-like lower lips
ਰਸਃ = juice secreting from
ਪੀਤਃ = drunk
ਨ = not
ਚਨ੍ਦ੍ਰੋਦਯੇ = at moon-rise
ਤਾਰੁਣ੍ਯਂ = youth
ਗਤਂ = gone
ਏਵ = indeed
ਨਿਸ਼੍ਫਲਮਹੋ = fruitless, alas
ਸ਼ੂਨ੍ਯਾਲਯੇ = deserted home
ਦੀਪਵਤ੍ = like a lamp

ਵਿਦ੍ਯਾ ਨਾਧਿਗਤਾ ਕਲਙ੍ਕਰਹਿਤਾ ਵਿਤ੍ਤਂ ਚ ਨੋਪਾਰ੍ਜਿਤਂ
ਸ਼ੁਸ਼੍ਰੂਸ਼ਾਪਿ ਸਮਾਹਿਤੇਨ ਮਨਸਾ ਪਿਤ੍ਰੋਰ੍ਨ ਸਮ੍ਪਾਦਿਤਾ ।
ਆਲੋਲਾਯਤਲੋਚਨਾਃ ਪ੍ਰਿਯਤਮਾਃ ਸ੍ਵਪ੍ਨੇऽਪਿ ਨਾਲਿਙ੍ਗਿਤਾਃ
ਕਾਲੋऽਯਂ ਪਰਪਿਣ੍ਡਲੋਲੁਪਤਯਾ ਕਾਕੈਰਿਵ ਪ੍ਰੇਰ੍ਯਤੇ ॥ ੪੭ ॥

Faultless knowledge has not been gained, nor riches acquired; nor
served the parents devotedly; nor, even in dreams, embraced the beloved
with her dancing eyes; whole life has been spent, like greedy crows,
in subordination to others.
ਵਿਦ੍ਯਾ = knowledge
ਨਾਧਿਗਤਾ = not mastered
ਕਲਙ੍ਕਰਹਿਤਾ = faultless
ਵਿਤ੍ਤਂ = wealth
ਚ = and
ਨੋਪਾਰ੍ਜਿਤਂ = not earned
ਸ਼ੁਸ਼੍ਰੂਸ਼ਾਪਿ = even service
ਸਮਾਹਿਤੇਨ = with due concern
ਮਨਸਾ = mentally
ਪਿਤ੍ਰੋਰ੍ਨ = not to parents
ਸਮ੍ਪਾਦਿਤਾ = rendered
ਆਲੋਲਾਯਤਲੋਚਨਾਃ = dancing eyes
ਪ੍ਰਿਯਤਮਾਃ = beloved
ਸ੍ਵਪ੍ਨੇऽਪਿ = in dream even
ਨਾਲਿਙ੍ਗਿਤਾਃ = not embraced
ਕਾਲੋऽਯਂ = this time
ਪਰਪਿਣ੍ਡਲੋਲੁਪਤਯਾ = greed for others’ food
ਕਾਕੈਰਿਵ = like crows
ਪ੍ਰੇਰ੍ਯਤੇ = motivates

ਵਯਂ ਯੇਭ੍ਯੋ ਜਾਤਾਸ਼੍ਚਿਰਪਰਿਚਿਤਾ ਏਵ ਖਲੁ ਤੇ
ਸਮਂ ਯੈਃ ਸਂਵਦ੍ਧਾਃ ਸ੍ਮਤਿਵਿਸ਼ਯਤਾਂ ਤੇऽਪਿ ਗਮਿਤਾਃ ।
ਇਦਾਨੀਮੇਤੇ ਸ੍ਮਃ ਪ੍ਰਤਿਦਿਵਸਮਾਸਨ੍ਨਪਤਨਾ
ਗਤਾਸ੍ਤੁਲ੍ਯਾਵਸ੍ਥਾਂ ਸਿਕਤਿਲਨਦੀਤੀਰਤਰੁਭਿਃ ॥ ੪੮ ॥

Those who begot us have passed on into eternity. Those with whom we grew up
have also become parts of memory only. Now with every passing day our condition
is akin to the trees on the sandy banks of a river.
ਵਯਂ = we
ਯੇਭ੍ਯਃ = from whom
ਜਾਤਾਃ = born
ਚਿਰਪਰਿਚਿਤਾ = known to Eternity(dead)
ਏਵ = thus
ਖਲੁ = indeed
ਤੇ = they
ਸਮਂ = together
ਯੈਃ = with whom
ਸਂਵਦ੍ਧਾਃ = brought up
ਸ੍ਮਤਿਵਿਸ਼ਯਤਾਂ = subjects of memory
ਤੇऽਪਿ = they also
ਗਮਿਤਾਃ = have become
ਇਦਾਨੀਮੇਤੇ = now these
ਸ੍ਮਃ = have
ਪ੍ਰਤਿਦਿਵਸਂ = everyday
ਆਸਨ੍ਨਪਤਨਾ = coming near the end
ਗਤਾਃ = becoming
ਤੁਲ੍ਯ = similar
ਅਵਸ੍ਥਾਂ = condition
ਸਿਕਤਿਲ = sandy
ਨਦੀ = river
ਤੀਰ = banks
ਤਰੁਭਿਃ = trees

ਆਯੁਰ੍ਵਰ੍ਸ਼ਸ਼ਤਂ ਨਣਾਂ ਪਰਿਮਿਤਂ ਰਾਤ੍ਰੌ ਤਦਰ੍ਧਂ ਗਤਂ
ਤਸ੍ਯਾਰ੍ਧਸ੍ਯ ਪਰਸ੍ਯ ਚਾਰ੍ਧਮਪਰਂ ਬਾਲਤ੍ਵਵਦ੍ਧਤ੍ਵਯੋਃ ।
ਸ਼ੇਸ਼ਂ ਵ੍ਯਾਧਿਵਿਯੋਗਦੁਃਖਸਹਿਤਂ ਸੇਵਾਦਿਭਿਰ੍ਨੀਯਤੇ
ਜੀਵੇ ਵਾਰਿਤਰਙ੍ਗਚਞ੍ਚਲਤਰੇ ਸੌਖ੍ਯਂ ਕੁਤਃ ਪ੍ਰਾਣਿਨਾਮ੍ ॥ ੪੯ ॥

Men’s life-span is limited to a hundred years. Half of it is spent in
the darkness of nights. Of the remaining half, half is spent in childhood
and old age; and the rest illnesses, bereavements, and vexatious service
of others. Where is the happiness for creatures whose life is as fickle
as the ripples of water?
ਆਯੁਃ = life
ਵਰ੍ਸ਼ = years
ਸ਼ਤਂ = 100
ਨਣਾਂ = humans
ਪਰਿਮਿਤਂ = limited
ਰਾਤ੍ਰੌ = nights
ਤਦਰ੍ਧਂ = half
ਗਤਂ = spent
ਤਸ੍ਯ = of that
ਅਰ੍ਧ੍ਯਸ੍ਯ = half
ਪਰਸ੍ਯ = other
ਚ = and
ਅਰ੍ਧਂ = half
ਅਪਰਂ = again
ਬਾਲਤ੍ਵ = childhood
ਵਦ੍ਧਤ੍ਵਯੋਃ = in old age
ਸ਼ੇਸ਼ਂ = remainder
ਵ੍ਯਾਧਿ = illness
ਵਿਯੋਗ = separation
ਦੁਃਖ = sorrow
ਸਹਿਤਂ = along with
ਸੇਵਾਦਿਭਿਃ = serving others
ਨੀਯਤੇ = takes
ਜੀਵੇ = in life
ਵਾਰਿ = water
ਤਰਙ੍ਗ = ripples
ਚਞ੍ਚਲਤਰੇ = fluctuating rapidly
ਸੌਖ੍ਯਂ = happiness
ਕੁਤਃ = where
ਪ੍ਰਾਣਿਨਾਂ = of creatures

ਕ੍ਸ਼ਣਂ ਬਾਲੋ ਭੂਤ੍ਵਾ ਕ੍ਸ਼ਣਮਪਿ ਯੁਵਾ ਕਾਮਰਸਿਕਃ
ਕ੍ਸ਼ਣਂ ਵਿਤ੍ਤੈਰ੍ਹੀਨਃ ਕ੍ਸ਼ਣਮਪਿ ਚ ਸਮ੍ਪੂਰ੍ਣਵਿਭਵਃ ।
ਜਰਾਜੀਰ੍ਣੈਰਙ੍ਗੈਰ੍ਨਟ ਇਵ ਵਲੀਮਣ੍ਡਿਤਤਨੁਃ
ਨਰਃ ਸਂਸਾਰਾਨ੍ਤੇ ਵਿਸ਼ਤਿ ਯਮਧਾਨੀਯਵਨਿਕਾਮ੍ ॥ ੫੦ ॥

For a moment like a child, for another moment a lascivious youth; one
moment a pauper, another a wealthy person; at the end of life, the body
worn out by age and covered with wrinkles, man enters the abode of Death
like an actor exiting the stage.
ਕ੍ਸ਼ਣਂ = moment
ਬਾਲਃ = child
ਭੂਤ੍ਵਾ = becoming
ਕ੍ਸ਼ਣਮਪਿ = again for a moment
ਯੁਵਾ = youth
ਕਾਮਰਸਿਕਃ = lustful
ਕ੍ਸ਼ਣਂ = moment
ਵਿਤ੍ਤੈਰ੍ਹੀਨਃ = devoid of riches
ਕ੍ਸ਼ਣਮਪਿ = momentarily again
ਚ = and
ਸਮ੍ਪੂਰ੍ਣਵਿਭਵਃ = full of wealth
ਜਰਾ = old age
ਜੀਰ੍ਣੈਃ = worn out
ਅਙ੍ਗੈਃ = body
ਨਟ = actor
ਇਵ = as if
ਵਲੀ = wrinkle
ਮਣ੍ਡਿਤ = covered
ਤਨੁਃ = body
ਨਰਃ = human
ਸਂਸਾਰਾਨ੍ਤੇ = at the end of life
ਵਿਸ਼ਤਿ = enters
ਯਮਧਾਨੀ = death’s abode
ਯਵਨਿਕਾਂ = ??
ਯਤਿਨਪਤਿਸਂਵਾਦਵਰ੍ਣਨਮ੍ = ??

ਤ੍ਵਂ ਰਾਜਾ ਵਯਮਪ੍ਯੁਪਾਸਿਤਗੁਰੁਪ੍ਰਜ੍ਞਾਭਿਮਾਨੋਨ੍ਨਤਾਃ
ਖ੍ਯਾਤਸ੍ਤ੍ਵਂ ਵਿਭਵੈਰ੍ਯਸ਼ਾਂਸਿ ਕਵਯੋ ਦਿਕ੍ਸ਼ੁ ਪ੍ਰਤਨ੍ਵਨ੍ਤਿ ਨਃ ।
ਇਤ੍ਥਂ ਮਾਨਧਨਾਤਿਦੂਰਮੁਭਯੋਰਪ੍ਯਾਵਯੋਰਨ੍ਤਰਂ
ਯਦ੍ਯਸ੍ਮਾਸੁ ਪਰਾਙ੍ਮੁਖੋऽਸਿ ਵਯਮਪ੍ਯੇਕਾਨ੍ਤਤੋ ਨਿਃਸ੍ਪਹਾਃ ॥ ੫੧ ॥

6 Description of a dialogue between an ascetic and a king:
You are a king; we also, through service to our Teacher, have been
uplifted in wisdom. You are famous by your wealth; our successes
are broadcast in all directions by the learned. Thus, there is a great
difference between us regarding honor and wealth. If you are indifferent
towards us, we also are perfectly dispassionate towards you.
ਯਤਿ = ascetic
ਨਪਤਿ = king
ਸਂਵਾਦ = dialogue
ਵਰ੍ਣਨਂ = description
ਤ੍ਵਂ = you
ਰਾਜਾ = king
ਵਯਂ = we
ਅਪਿ = also
ਉਪਾਸਿਤ = serving
ਗੁਰੁ = teacher
ਪ੍ਰਜ੍ਞਾ = wisdom
ਅਭਿਮਾਨ = pride
ਉਨ੍ਨਤਾਃ = elevated
ਖ੍ਯਾਤਸ੍ਤ੍ਵਂ = famous, you
ਵਿਭਵੈਰ੍ਯਸ਼ਾਂਸਿ = by wealth and success
ਕਵਯਃ = the learned
ਦਿਕ੍ਸ਼ੁ = in all directions
ਪ੍ਰਤਨ੍ਵਨ੍ਤਿ = spread
ਨਃ = our
ਇਤ੍ਥਂ = thus
ਮਾਨ = honor
ਧਨ = riches
ਅਤਿਦੂਰਂ = great
ਉਭਯੋਃ = two
ਅਪਿ = even
ਆਵਯੋਃ = of us
ਅਨ੍ਤਰਂ = difference
ਯਦਿ = if
ਅਸ੍ਮਾਸੁ = to us
ਪਰਾਙ੍ਮੁਖਃ = disregard
ਅਸਿ = you
ਵਯਂ = we
ਅਪਿ = also
ਏਕਾਨ੍ਤਤਃ = perfectly
ਨਿਃਸ੍ਪਹਾਃ = indifferent

ਅਰ੍ਥਾਨਾਮੀਸ਼ਿਸ਼ੇ ਤ੍ਵਂ ਵਯਮਪਿ ਚ ਗਿਰਾਮੀਸ਼੍ਮਹੇ ਯਾਵਦਰ੍ਥਂ
ਸ਼ੂਰਸ੍ਤ੍ਵਂ ਵਾਦਿਦਰ੍ਪਵ੍ਯੁਪਸ਼ਮਨਵਿਧਾਵਕ੍ਸ਼ਯਂ ਪਾਟਵਂ ਨਃ ।
ਸੇਵਨ੍ਤੇ ਤ੍ਵਾਂ ਧਨਾਢ੍ਯਾ ਮਤਿਮਲਹਤਯੇ ਮਾਮਪਿ ਸ਼੍ਰੋਤੁਕਾਮਾ
ਮਯ੍ਯਪ੍ਯਾਸ੍ਥਾ ਨ ਤੇ ਚੇਤ੍ਤ੍ਵਯਿ ਮਮ ਨਿਤਰਾਮੇਵ ਰਾਜਨ੍ਨਨਾਸ੍ਥਾ ॥ ੫੨ ॥

You are the master of wealth; we are also masters of words. You are
brave; we are ever skilful in subduing the pride of debaters. The rich
serve you; we are served by those who would study scriptures to purify
the mind. If you show no regard for me, I have none for you either.
ਅਰ੍ਥਾਨਾਮੀਸ਼ਿਸ਼ੇ = lordship over wealth
ਤ੍ਵਂ = you
ਵਯਮਪਿ = we also
ਚ = and
ਗਿਰਾਮੀਸ਼੍ਮਹੇ = lords of speech
ਯਾਵਦਰ੍ਥਂ = in all senses
ਸ਼ੂਰਸ੍ਤ੍ਵਂ = hero, you are
ਵਾਦਿ = debaters
ਦਰ੍ਪ = pride
ਵ੍ਯੁਪਸ਼ਮਨਵਿਧੌ = subduing
ਅਕ੍ਸ਼ਯਂ = unfailing
ਪਾਟਵਂ = skill
ਨਃ = our
ਸੇਵਨ੍ਤੇ = serve
ਤ੍ਵਾਂ = you
ਧਨਾਢ੍ਯਾ = wealthy
ਮਤਿ = mind
ਮਲ = impurities
ਹਤਯੇ = to destroy
ਮਾਮਪਿ = me too
ਸ਼੍ਰੋਤੁਕਾਮਾ = desirous of learning
mayi in me
ਅਪਿ = also
ਆਸ੍ਥਾ = regard
ਨ = not
ਤੇ = to you
ਚੇਤ੍ = if it be
ਤ੍ਵਯਿ = in you
ਮਮ = my
ਨਿਤਰਾਂ = absolutely
ਏਵ = quite
ਰਾਜਨ੍ = o king
ਨਨਾਸ੍ਥਾ = no regard

ਵਯਮਿਹ ਪਰਿਤੁਸ਼੍ਟਾ ਵਲ੍ਕਲੈਸ੍ਤ੍ਵਂ ਦੁਕੂਲੈਃ
ਸਮ ਇਵ ਪਰਿਤੋਸ਼ੋ ਨਿਰ੍ਵਿਸ਼ੇਸ਼ੋ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਃ ।
ਸ ਤੁ ਭਵਤੁ ਦਰਿਦ੍ਰੋ ਯਸ੍ਯ ਤਸ਼੍ਣਾ ਵਿਸ਼ਾਲਾ
ਮਨਸਿ ਚ ਪਰਿਤੁਸ਼੍ਟੇ ਕੋऽਰ੍ਥਵਾਨ੍ਕੋ ਦਰਿਦ੍ਰਃ ॥ ੫੩ ॥

We are content to wear tree-barks for clothes, and you with rich dresses;
but the contentment is alike, and the difference is not significant. He
whose desires are numerous is indeed poor. If contentment is in the mind,
then who is rich or poor?
ਵਯਂ = we
ਇਹ = here
ਪਰਿਤੁਸ਼੍ਟਾ = satisfied
ਵਲ੍ਕਲੈਃ = tree-bark as clothes
ਤ੍ਵਂ = you
ਦੁਕੂਲੈਃ = rich dresses
ਸਮ = similar
ਇਵ = as if
ਪਰਿਤੋਸ਼ਃ = satisfaction
ਨਿਰ੍ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਃ = no difference
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਃ = difference
ਸ = he
ਤੁ = indeed
ਭਵਤੁ = is
ਦਰਿਦ੍ਰਃ = poor
ਤਸ਼੍ਣਾ = desire
ਵਿਸ਼ਾਲਾ = great
ਮਨਸਿ = in mind
ਚ = and
ਪਰਿਤੁਸ਼੍ਟੇ = contented
ਕੋऽਰ੍ਥਵਾਨ੍ਕਃ = who rich, who
ਦਰਿਦ੍ਰਃ = poor

ਫਲਮਲਮਸ਼ਨਾਯ ਸ੍ਵਾਦੁ ਪਾਨਾਯ ਤੋਯਂ
ਕ੍ਸ਼ਿਤਿਰਪਿ ਸ਼ਯਨਾਰ੍ਥਂ ਵਾਸਸੇ ਵਲ੍ਕਲਂ ਚ ।
ਨਵਧਨਮਧੁਪਾਨਭ੍ਰਾਨ੍ਤਸਰ੍ਵੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਣਾਂ
ਅਵਿਨਯਮਨੁਮਨ੍ਤੁਂ ਨੋਤ੍ਸਹੇ ਦੁਰ੍ਜਨਾਨਾਮ੍ ॥ ੫੪ ॥

Enough for us are fruits for food, tasty water to drink, the earth for a
bed, and tree-barks for dress. I have no taste for the immodesty of the
wicked, deluded by drinking the wine of wealth.
ਫਲਮਲਮਸ਼ਨਾਯ = fruits to eat
ਸ੍ਵਾਦੁ = tasteful
ਪਾਨਾਯ = to drink
ਤੋਯਂ = water
ਕ੍ਸ਼ਿਤਿਰਪਿ = also earth
ਸ਼ਯਨਾਰ੍ਥਂ = to sleep on
ਵਾਸਸੇ = to dress
ਵਲ੍ਕਲਂ = tree-barks
ਚ = and
ਨਵ = new
ਧਨ = riches
ਮਧੁਪਾਨ =drinking intoxicant wine
ਭ੍ਰਾਨ੍ਤ =deluded
ਸਰ੍ਵੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਣਾਂ = all senses
ਅਵਿਨਯਂ = disrespect
ਅਨੁਮਨ੍ਤੁਂ = to approve
ਨ = not
ਉਤ੍ਸਹੇ = enthused
ਦੁਰ੍ਜਨਾਨਾਂ = of the wicked

ਅਸ਼ੀਮਹਿ ਵਯਂ ਭਿਕ੍ਸ਼ਾਮਾਸ਼ਾਵਾਸੋ ਵਸੀਮਹਿ ।
ਸ਼ਯੀਮਹਿ ਮਹੀਪਸ਼੍ਠੇ ਕੁਰ੍ਵੀਮਹਿ ਕਿਮੀਸ਼੍ਵਰੈਃ ॥ ੫੫ ॥

We shall eat from the begging of alms; we shall wear the sky for clothing;
lie down on the earth for a bed; why bother with the rich?
ਅਸ਼ੀਮਹਿ = let us eat
ਵਯਂ = we
ਭਿਕ੍ਸ਼ਾਂ = alms
ਆਸ਼ਾਵਾਸਃ = the sky for clothing
ਵਸੀਮਹਿ = let us dress
ਸ਼ਯੀਮਹਿ = let us sleep
ਮਹੀਪਸ਼੍ਠੇ = on the earth
ਕੁਰ੍ਵੀਮਹਿ = shall we have to do
ਕਿਂ = what
ਈਸ਼੍ਵਰੈਃ = with the rich

ਨ ਨਟਾ ਨ ਵਿਟਾ ਨ ਗਾਯਕਾ
ਨ ਚ ਸਭ੍ਯੇਤਰਵਾਦਚੁਞ੍ਚਵਃ ।
ਨਪਮੀਕ੍ਸ਼ਿਤੁਮਤ੍ਰ ਕੇ ਵਯਂ
ਸ੍ਤਨਭਾਰਾਨਮਿਤਾ ਨ ਯੋਸ਼ਿਤਃ ॥ ੫੬ ॥

We are not actors, nor jesters, nor singers, nor experts in debating in court,
nor courtesans, to wish to meet the king.
ਨ = not
ਨਟਾ = actors
ਨ = not
ਵਿਟਾ = jesters
ਨ = not
ਗਾਯਕਾ = singers
ਨ = not
ਚ = and
ਸਭ੍ਯੇਤਰਵਾਦਚੁਞ੍ਚਵਃ = experts in disputations
ਨਪਂ = king
ਈਕ੍ਸ਼ਿਤੁਂ = seeing
ਅਤ੍ਰ = here
ਕੇ = who
ਵਯਂ = we
ਸ੍ਤਨਭਾਰਾਨਮਿਤਾ = seductive mistresses
ਨ = not
ਯੋਸ਼ਿਤਃ = desiring

ਵਿਪੁਲਹਦਯੈਰੀਸ਼ੈਰੇਤਜ੍ਜਗਜ੍ਜਨਿਤਂ ਪੁਰਾ
ਵਿਧਤਮਪਰੈਰ੍ਦਤ੍ਤਂ ਚਾਨ੍ਯੈਰ੍ਵਿਜਿਤ੍ਯ ਤਣਂ ਯਥਾ ।
ਇਹ ਹਿ ਭੁਵਨਾਨ੍ਯਨ੍ਯੇ ਧੀਰਾਸ਼੍ਚਤੁਰ੍ਦਸ਼ ਭੁਞ੍ਜਤੇ
ਕਤਿਪਯਪੁਰਸ੍ਵਾਮ੍ਯੇ ਪੁਂਸਾਂ ਕ ਏਸ਼ ਮਦਜ੍ਵਰਃ ॥ ੫੭ ॥

In days of yore, these kingdoms were created by kings with generous hearts,
ruled by others, and conquered or squandered like straw by still others. Some
heroes even now enjoy everything in the universe. Why then this inordinate pride
of ruling over a few towns?
ਵਿਪੁਲ = great
ਹਦਯੈਃ = hearted
ਈਸ਼ੈਃ =by the kings
ਏਤਤ੍ = this
ਜਗਤ੍ = world
ਜਨਿਤਂ = made
ਪੁਰਾ = in ancient times
ਵਿਧਤਂ = ruled
ਅਪਰੈਃ = by others
ਦਤ੍ਤਂ = given away
ਚ = and
ਅਨ੍ਯੈਃ = by others
ਵਿਜਿਤ੍ਯ = conquered
ਤਣਂ = like grass
ਯਥਾ = just as
ਇਹ = here
ਹਿ = indeed
ਭੁਵਨਾਨਿ = worlds
ਅਨ੍ਯੇ = others
ਧੀਰਾਃ = heroes
ਚਤੁਰ੍ਦਸ਼ = fourteen
ਭੁਞ੍ਜਤੇ = enjoy
ਕਤਿਪਯ = for what then
ਪੁਰ = towns
ਸ੍ਵਾਮ੍ਯੇ = sovereignty over
ਪੁਂਸਾਂ = men
ਕ = who
ਏਸ਼ = this
ਮਦ = arrogance
ਜ੍ਵਰਃ = feverish

ਅਭੁਕ੍ਤਾਯਾਂ ਯਸ੍ਯਾਂ ਕ੍ਸ਼ਣਮਪਿ ਨ ਜਾਤਂ ਨਪਸ਼ਤਃ
ਭੁਵਸ੍ਤਸ੍ਯਾ ਲਾਭੇ ਕ ਇਵ ਬਹੁਮਾਨਃ ਕ੍ਸ਼ਿਤਿਭਤਾਮ੍ ।
ਤਦਂਸ਼ਸ੍ਯਾਪ੍ਯਂਸ਼ੇ ਤਦਵਯਵਲੇਸ਼ੇऽਪਿ ਪਤਯੋ
ਵਿਸ਼ਾਦੇ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯੇ ਵਿਦਧਤਿ ਜਡਾਃ ਪ੍ਰਤ੍ਯੁਤ ਮੁਦਮ੍ ॥ ੫੮ ॥

The earth has not been left unenjoyed, even for a moment, by hundreds of rulers.
Will its acquisition then bring any honor to any king? The dull-witted, instead
of grieving, are joyous in owning even the most trifling fraction of it.
ਅਭੁਕ੍ਤਾਯਾਂ = not enjoyed
ਯਸ੍ਯਾਂ = whose
ਕ੍ਸ਼ਣਮਪਿ = even a moment
ਨ = not
ਜਾਤਂ = made
ਨਪਸ਼ਤਃ = hundreds of kings
ਭੁਵਃ = world
ਤਸ੍ਯਾ = its
ਲਾਭੇ = gaining
ਕ = who
ਇਵ = as if
ਬਹੁਮਾਨਃ = high honor
ਕ੍ਸ਼ਿਤਿਭਤਾਂ = earth
ਤਤ੍ = that
ਅਂਸ਼ਸ੍ਯ = of a portion
ਅਪਿ = even
ਅਂਸ਼ੇ = portion
ਤਤ੍ = that
ਅਵਯਵ = limb
ਲੇਸ਼ੇ = part
ਅਪਿ = even
ਪਤਯਃ = fallen
ਵਿਸ਼ਾਦੇ = in grief
ਕਰ੍ਤਵ੍ਯੇ = in duty
ਵਿਦਧਤਿ = give
ਜਡਾਃ = stupid
ਪ੍ਰਤ੍ਯੁਤ = on the contrary
ਮੁਦਂ = joy

ਮਤ੍ਪਿਣ੍ਡੋ ਜਲਰੇਖਯਾ ਵਲਯਿਤਃ ਸਰ੍ਵੋऽਪ੍ਯਯਂ ਨਨ੍ਵਣੁਃ
ਸ੍ਵਾਂਸ਼ੀਕਤ੍ਯ ਤਮੇਵ ਸਂਗਰਸ਼ਤੈ ਰਾਜ੍ਞਾਂ ਗਣਾ ਭੁਞ੍ਜਤੇ ।
ਤੇ ਦਦ੍ਯੁਰ੍ਦਦਤੋऽਥਵਾ ਕਿਮਪਰਂ ਕ੍ਸ਼ੁਦ੍ਰਾ ਦਰਿਦ੍ਰਾ ਭਸ਼ਂ
ਧਿਗ੍ਧਿਕ੍ਤਾਨ੍ਪੁਰੁਸ਼ਾਧਮਾਨ੍ਧਨਕਣਾਨ੍ਵਾਞ੍ਛਨ੍ਤਿ ਤੇਭ੍ਯੋऽਪਿ ਯੇ ॥ ੫੯ ॥

The earth is a mere clod rimmed by water. Even the whole of it is but an
atom. Hosts of kings enjoy it after fighting for it a hundred times. With
their paltry and mean minds they may or do give; for it is not strange
to them. But despicable are the men who would beg from them petty riches.
ਮਤ੍ = clay
ਪਿਣ੍ਡਃ = lump
ਜਲ = water
ਰੇਖਯਾ = by a ring of
ਵਲਯਿਤਃ = surrounded by
ਸਰ੍ਵਃ = all
ਅਪਿ = even
ਅਯਂ = this
ਨਨੁ = not even
ਅਣੁਃ = an atom
ਸ੍ਵਾਂਸ਼ੀਕਤ੍ਯ = fractioned it themselves
ਤਂ = that
ਏਵ = too
ਸਂਗਰ = battle
ਸ਼ਤੈ = hundreds
ਰਾਜ੍ਞਾਂ = of kings
ਗਣਾ = many
ਭੁਞ੍ਜਤੇ = enjoy
ਤੇ = they
ਦਦ੍ਯੁਃ = may give
ਦਦਤਃ = do give
ਅਥਵਾ = or
ਕਿਂ = what
ਅਪਰਂ = else
ਕ੍ਸ਼ੁਦ੍ਰਾ = cheap
ਦਰਿਦ੍ਰਾ = poor
ਭਸ਼ਂ = strange
ਧਿਗ੍ਧਿਕ੍ਤਾਨ੍ = contemptible
ਪੁਰੁਸ਼ = men
ਅਧਮਾਨ੍ = mean
ਧਨਕਣਾਨ੍ = paltry coins
ਵਾਞ੍ਛਨ੍ਤਿ = beg
ਤੇਭ੍ਯਃ = on them
ਅਪਿ = also
ਯੇ = who

ਸ ਜਾਤਃ ਕੋऽਪ੍ਯਾਸੀਨ੍ਮਦਨਰਿਪੁਣਾ ਮੂਰ੍ਧ੍ਨਿ ਧਵਲਂ
ਕਪਾਲਂ ਯਸ੍ਯੋਚ੍ਚੈਰ੍ਵਿਨਿਹਿਤਮਲਂਕਾਰਵਿਧਯੇ ।
ਨਭਿਃ ਪ੍ਰਾਣਤ੍ਰਾਣਪ੍ਰਵਣਮਤਿਭਿਃ ਕੈਸ਼੍ਚਿਦਧੁਨਾ
ਨਮਦ੍ਭਿਃ ਕਃ ਪੁਂਸਾਮਯਮਤੁਲਦਰ੍ਪਜ੍ਵਰਭਰਃ ॥ ੬੦ ॥

His birth is worthwhile indeed, whose death provides his white skull
as an ornament on the head of Shiva, Cupid’s enemy. Men engrossed in
protecting their own lives, flatter others showing immoderate pride,
to what purpose?
ਸ = he
ਜਾਤਃ = born
ਕਃ = who
ਅਪਿ = even
ਆਸੀਤ੍ = placed
ਮਦਨਰਿਪੁਣਾ = by Shiva(enemy of Madana/Cupid)
ਮੂਰ੍ਧ੍ਨਿ = on the head
ਧਵਲਂ = white
ਕਪਾਲਂ = skull
ਯਸ੍ਯ = whose
ਉਚ੍ਯੈਃ = high
ਵਿਨਿਹਿਤਂ = held
ਅਲਂਕਾਰਵਿਧਯੇ = like an ornament
ਨਭਿਃ = by men
ਪ੍ਰਾਣ = life
ਤ੍ਰਾਣ = limb
ਪ੍ਰਵਣ = preserving
ਮਤਿਭਿਃ = by those who think of
ਕੈਸ਼੍ਚਿਦ੍ = by them
ਅਧੁਨਾ = nowadays
ਨਮਦ੍ਭਿਃ = adored
ਕਃ = who
ਪੁਂਸਾਂ = person
ਅਯਂ = this
ਅਤੁਲ = incomparable
ਦਰ੍ਪ = pride
ਜ੍ਵਰ =fever
ਭਰਃ = afflicted with
ਮਨਃਸਮ੍ਬੋਧਨਨਿਯਮਨਮ੍ ।

ਪਰੇਸ਼ਾਂ ਚੇਤਾਂਸਿ ਪ੍ਰਤਿਦਿਵਸਮਾਰਾਧ੍ਯ ਬਹੁਧਾ
ਪ੍ਰਸਾਦਂ ਕਿਂ ਨੇਤੁਂ ਵਿਸ਼ਸਿ ਹਦਯ ਕ੍ਲੇਸ਼ਕਲਿਤਮ੍ ।
ਪ੍ਰਸਨ੍ਨੇ ਤ੍ਵਯ੍ਯਨ੍ਤਃ ਸ੍ਵਯਮੁਦਿਤਚਿਨ੍ਤਾਮਣਿਗਣੋ
ਵਿਵਿਕ੍ਤਃ ਸਂਕਲ੍ਪਃ ਕਿਮਭਿਲਸ਼ਿਤਂ ਪੁਸ਼੍ਯਤਿ ਨ ਤੇ ॥ ੬੧ ॥

Control of Mind by Wisdom:
Winning the favors of others is hard; why then does your heart seek to
appease the minds of others? With inward tranquillity and abstaining
from social intercourse, wise thought will arise in you spontaneously;
and should you wish for anything what will you not acquire?
ਮਨਃ = mind
ਸਮ੍ਬੋਧਨ = inculcating wisdom
ਨਿਯਮਨਂ = control
ਪਰੇਸ਼ਾਂ = of others
ਚੇਤਾਂਸਿ = minds
ਪ੍ਰਤਿਦਿਵਸਂ = every day
ਆਰਾਧ੍ਯ = supplicating
ਬਹੁਧਾ = in various ways
ਪ੍ਰਸਾਦਂ = grace
ਕਿਂ = why
ਨੇਤੁਂ = to secure
ਵਿਸ਼ਸਿ = enter
ਹਦਯ = heart
ਕ੍ਲੇਸ਼ਕਲਿਤਂ = fraught with pain
ਪ੍ਰਸਨ੍ਨੇ = contented
ਤ੍ਵਯ੍ਯਨ੍ਤਃ = in your inner self
ਸ੍ਵਯਂ = by itself
ਉਦਿਤ =arising
ਚਿਨ੍ਤਾਮਣਿ = gems of thoughts
ਗਣਃ = many
ਵਿਵਿਕ੍ਤਃ = in solitude
ਸਂਕਲ੍ਪਃ = wish
ਕਿਂ = whatever
ਅਭਿਲਸ਼ਿਤਂ = wished for
ਪੁਸ਼੍ਯਤਿ = nurture
ਨ = not
ਤੇ = they

ਪਰਿਭ੍ਰਮਸਿ ਕਿਂ ਮੁਧਾ ਕ੍ਵਚਨ ਚਿਤ੍ਤ ਵਿਸ਼੍ਰਾਮ੍ਯਤਾਂ
ਸ੍ਵਯਂ ਭਵਤਿ ਯਦ੍ਯਥਾ ਭਵਤਿ ਤਤ੍ਤਥਾ ਨਾਨ੍ਯਥਾ ।
ਅਤੀਤਮਨਨੁਸ੍ਮਰਨ੍ਨਪਿ ਚ ਭਾਵ੍ਯਸਂਕਲ੍ਪਯਨ੍
ਨਤਰ੍ਕਿਤਸਮਾਗਮਾਨਨੁਭਵਾਮਿ ਭੋਗਾਨਹਮ੍ ॥ ੬੨ ॥

Oh Mind! Why do you wander about in vain? Rest somewhere. Whatever happens is
bound to happen, of itself, not otherwise. Thus not recalling the past, nor
planning for the future, I experience the joys that come, without question.
ਪਰਿਭ੍ਰਮਸਿ = wander
ਕਿਂ = why
ਮੁਧਾ = mind
ਕ੍ਵਚਨ = somewhere
ਚਿਤ੍ਤ = mind
ਵਿਸ਼੍ਰਾਮ੍ਯਤਾਂ = for rest
ਸ੍ਵਯਂ = yourself
ਯਦ੍ਯਥਾ = whatever
ਭਵਤਿ = happens
ਤਤ੍ਤਥਾ = that thus
ਨਾਨ੍ਯਥਾ = not otherwise
ਅਤੀਤ = past
ਮਨਨੁਸ੍ਮਰਨ੍ਨਪਿ = mental memories recalled
ਚ = and
ਭਾਵ੍ਯ = future
ਸਂਕਲ੍ਪਯਨ੍ = desiring
ਨਤਰ੍ਕਿਤ = without debating
ਸਮਾਗਮਾਨ੍ = coming on their own
ਅਨੁਭਵਾਮਿ = experience
ਭੋਗਾਨ੍ = enjoyments
ਅਹਂ = I

ਏਤਸ੍ਮਾਦ੍ਵਿਰਮੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਰ੍ਥਗਹਨਾਦਾਯਾਸਕਾਦਾਸ਼੍ਰਯ
ਸ਼੍ਰੇਯੋਮਾਰ੍ਗਮਸ਼ੇਸ਼ਦੁਃਖਸ਼ਮਨਵ੍ਯਾਪਾਰਦਕ੍ਸ਼ਂ ਕ੍ਸ਼ਣਾਤ੍ ।
ਸ੍ਵਾਤ੍ਮੀਭਾਵਮੁਪੈਹਿ ਸਂਤ੍ਯਜ ਨਿਜਾਂ ਕਲ੍ਲੋਲਲੋਲਾਂ ਗਤਿਂ
ਮਾ ਭੂਯੋ ਭਜ ਭਙ੍ਗੁਰਾਂ ਭਵਰਤਿਂ ਚੇਤਃ ਪ੍ਰਸੀਦਾਧੁਨਾ ॥ ੬੩ ॥

Therefore, refrain yourself from the perilous maze of sense-objects. Take to the
path of supreme welfare that can, in a moment, remove all sorrows. Reach the
state of your True Self. Abandon the wavelike agitation and change. Do not cling
to the transitory joys of the world, and now seek the tranquillity of the mind.
ਏਤਸ੍ਮਾਤ੍ = therefore
ਵਿਰਮ = turn away
ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਰ੍ਥ = senses
ਗਹਨਾਤ੍ = complex
ਆਯਾਸਕਾਤ੍ = wearisome
ਆਸ਼੍ਰਯ = shelter
ਸ਼੍ਰੇਯੋਮਾਰ੍ਗਂ = way of supreme welfare
ਅਸ਼ੇਸ਼ = total
ਦੁਃਖ = sorrow
ਸ਼ਮਨ = relief
ਵ੍ਯਾਪਾਰ = affairs
ਦਕ੍ਸ਼ਂ = capable of
ਕ੍ਸ਼ਣਾਤ੍ = in a moment
ਸ੍ਵਾਤ੍ਮੀਭਾਵਂ = status of own Self
ਉਪੈਹਿ = reach
ਸਂਤ੍ਯਜ = give up
ਨਿਜਾਂ = your own
ਕਲ੍ਲੋਲ = wave
ਲੋਲਾਂ = agitated
ਗਤਿਂ = movement
ਮਾ = do not
ਭੂਯਃ = again
ਭਜ = seek
ਭਙ੍ਗੁਰਾਂ = transitory
ਭਵਰਤਿਂ = mundane pleasures
ਚੇਤਃ = mind
ਪ੍ਰਸੀਦਾਧੁਨਾ = be calm now

ਮੋਹਂ ਮਾਰ੍ਜਯ ਤਾਮੁਪਾਰ੍ਜਯ ਰਤਿਂ ਚਨ੍ਦ੍ਰਾਰ੍ਧਚੂਡਾਮਣੌ
ਚੇਤਃ ਸ੍ਵਰ੍ਗਤਰਙ੍ਗਿਣੀਤਟਭੁਵਾਮਾਸਙ੍ਗਮਙ੍ਗੀਕੁਰੁ ।
ਕੋ ਵਾ ਵੀਚਿਸ਼ੁ ਬੁਦ੍ਬੁਦੇਸ਼ੁ ਚ ਤਡਿਲ੍ਲੇਖਾਸੁ ਚ ਸ਼੍ਰੀਸ਼ੁ ਚ
ਜ੍ਵਾਲਾਗ੍ਰੇਸ਼ੁ ਚ ਪਨ੍ਨਗੇਸ਼ੁ ਚ ਸੁਹਦ੍ਵਰ੍ਗੇਸ਼ੁ ਚ ਪ੍ਰਤ੍ਯਯਃ ॥ ੬੪ ॥

Clear up all misperception; worship the One in whose crown the gem is
the crescent. Situate yourself on the banks of the celestial river,
Ganga. How can you rely on waves or bubbles, flashes of lightning,
fickle fortune, flames of fire, serpents, or hosts of friends?
ਮੋਹਂ = delusion
ਮਾਰ੍ਜਯ = cleanse
ਤਾਂ = them
ਉਪਾਰ੍ਜਯ = acquire
ਰਤਿਂ = liking
ਚਨ੍ਦ੍ਰਾਰ੍ਧ = half-moon, crescent
ਚੂਡਾਮਣੌ = gem on the crown(head)
ਚੇਤਃ = mind
ਸ੍ਵਰ੍ਗ = heaven
ਤਰਙ੍ਗਿਣੀ = river
ਤਟ = banks
ਭੁਵਾਂ = places
ਆਸਙ੍ਗਂ = attachment
ਅਙ੍ਗੀਕੁਰੁ = accept
ਕਃ = who
ਵਾ = or
ਵੀਚਿਸ਼ੁ = waves
ਬੁਦ੍ਬੁਦੇਸ਼ੁ = bubbles
ਚ = and
ਤਡਿਲ੍ਲੇਖਾਸੁ = flashes of lightning
ਚ = and
ਸ਼੍ਰੀਸ਼ੁ = wealth
ਚ = and
ਜ੍ਵਾਲਾਗ੍ਰੇਸ਼ੁ = flames of fire
ਚ = and
ਪਨ੍ਨਗੇਸ਼ੁ = serpents
ਚ = and
ਸੁਹਦ੍ਵਰ੍ਗੇਸ਼ੁ = hosts of friends
ਚ = and
ਪ੍ਰਤ੍ਯਯਃ = reliability

ਚੇਤਸ਼੍ਚਿਨ੍ਤਯ ਮਾ ਰਮਾਂ ਸਕਦਿਮਾਮਸ੍ਥਾਯਿਨੀਮਾਸ੍ਥਯਾ
ਭੂਪਾਲਭ੍ਰੁਕੁਟੀਕੁਟੀਵਿਹਰਣਵ੍ਯਾਪਾਰਪਣ੍ਯਾਙ੍ਗਨਾਮ੍ ।
ਕਨ੍ਥਾਕਞ੍ਚੁਕਿਨਃ ਪ੍ਰਵਿਸ਼੍ਯ ਭਵਨਦ੍ਵਾਰਾਣਿ ਵਾਰਾਣਸੀ
ਰਥ੍ਯਾਪਙ੍ਕ੍ਤਿਸ਼ੁ ਪਾਣਿਪਾਤ੍ਰਪਤਿਤਾਂ ਭਿਕ੍ਸ਼ਾਮਪੇਕ੍ਸ਼ਾਮਹੇ ॥ ੬੫ ॥

Oh Mind! do not dwell on the thought of the capricious goddess of fortune,
whose nature resemble the courtesan at the beck and call as the king
moves his eyebrows. Clad in rags, and standing at the doors in the
streets of Varanasi, let us beg for alms with our hands as bowls.
ਚੇਤਸ਼੍ਚਿਨ੍ਤਯ = O heart, think
ਮਾ = do not
ਰਮਾਂ = goddess of fortune
ਸਕਦ੍ =even once
ਇਮਾਂ = this
ਅਸ੍ਥਾਯਿਨੀਂ = wandering
ਆਸ੍ਥਯਾ = haunt
ਭੂਪਾਲ = king
ਭ੍ਰੁਕੁਟੀ = eyebrow
ਕੁਟੀ = wrinkle
ਵਿਹਰਣ = moving
ਵ੍ਯਾਪਾਰਪਣਿ = business of
ਆਙ੍ਗਨਾਂ = street women
ਕਨ੍ਥਾਕਞ੍ਚੁਕਿਨਃ = ragged garments
ਪ੍ਰਵਿਸ਼੍ਯ = entering
ਭਵਨ = house
ਦ੍ਵਾਰਾਣਿ = doors
ਵਾਰਾਣਸੀਃ = in Varanasi
ਅਥ੍ਯਾਪਙ੍ਕ੍ਤਿਸ਼ੁ = in the streets
ਪਾਣਿ = hand
ਪਾਤ੍ਰ = vessel
ਪਤਿਤਾਂ = placed
ਭਿਕ੍ਸ਼ਾਂ = alms
ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਮਹੇ = expect

ਅਗ੍ਰੇ ਗੀਤਂ ਸਰਸਕਵਯਃ ਪਾਰ੍ਸ਼੍ਵਯੋਰ੍ਦਾਕ੍ਸ਼ਿਣਾਤ੍ਯਾਃ
ਪਸ਼੍ਚਾਲ੍ਲੀਲਾਵਲਯਰਣਿਤਂ ਚਾਮਰਗ੍ਰਾਹਿਣੀਨਾਮ੍ ।
ਯਦ੍ਯਸ੍ਤ੍ਵੇਵਂ ਕੁਰੁ ਭਵਰਸਾਸ੍ਵਾਦਨੇ ਲਮ੍ਪਟਤ੍ਵਂ
ਨੋ ਚੇਚ੍ਚੇਤਃ ਪ੍ਰਵਿਸ਼ ਸਹਸਾ ਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪੇ ਸਮਾਧੌ ॥ ੬੬ ॥

If there be music playing in front of you, by your side expert poets
from the South, and behind you the courtesans waving fans and shaking
their bracelets with a clinking sound, then indulge unstintingly in
these worldly pleasures. If not, O Mind! enter the realm of beatitude
devoid of all thoughts.
ਅਗ੍ਰੇ = in front
ਗੀਤਂ = song
ਸਰਸ = skilful
ਕਵਯਃ = poets
ਪਾਰ੍ਸ਼੍ਵਯੋ ਹ੍ = by the side
ਦਾਕ੍ਸ਼ਿਣਾਤ੍ਯਾਃ = from the South
ਪਸ਼੍ਚਾਤ੍ = later
ਲੀਲਾਵਲਯਰਣਿਤਂ = tinkling of moving bracelets
ਚਾਮਰ = fan
ਗ੍ਰਾਹਿਣੀਨਾਂ = women waving
ਯਦਿ = if
ਅਸ੍ਤੁ = it be
ਏਵਂ = thus
ਕੁਰੁ = do
ਭਵ = mundane
ਰਸ = essence
ਆਸ੍ਵਾਦਨੇ = tasting
ਲਮ੍ਪਟਤ੍ਵਂ = attachment
ਨੋ ਚੇਤ੍ = otherwise
ਚੇਤਃ = mind
ਪ੍ਰਵਿਸ਼ = enter
ਸਹਸਾ = absolute
ਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪੇ = transcending thought
ਸਮਾਧੌ = meditation

ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਾਃ ਸ਼੍ਰਿਯਃ ਸਕਲਕਾਮਦੁਘਾਸ੍ਤਤਃ ਕਿਂ
ਨ੍ਯਸ੍ਤਂ ਪਦਂ ਸ਼ਿਰਸਿ ਵਿਦ੍ਵਿਸ਼ਤਾਂ ਤਤਃ ਕਿਂ ।
ਸਮ੍ਪਾਦਿਤਾਃ ਪ੍ਰਣਯਿਨੋ ਵਿਭਵੈਸ੍ਤਤਃ ਕਿਂ
ਕਲ੍ਪਸ੍ਥਿਤਾਸ੍ਤਨੁਭਤਾਂ ਤਨਵਸ੍ਤਤਃ ਕਿਮ੍ ॥ ੬੭ ॥

What if one acquires wealth that will fulfil all desires? Even stomping on the
enemies’ heads with one’s feet? Or if riches bought friends? Or even if one’s
body lasts till the end of time?
ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਾਃ = acquired
ਸ਼੍ਰਿਯਃ = prosperity
ਸਕਲ = all
ਕਾਮ = desire
ਦੁਘਾਃ = milked
ਤਤਃ ਕਿਂ = what then
ਨ੍ਯਸ੍ਤਂ = placed
ਪਦਂ = foot
ਸ਼ਿਰਸਿ = on the head
ਵਿਦ੍ਵਿਸ਼ਤਾਂ = of the enemies
ਤਤਃ ਕਿਂ = what then
ਸਮ੍ਪਾਦਿਤਾਃ = bringing
ਪ੍ਰਣਯਿਨਃ = friends
ਵਿਭਵੈਃ = by wealth
ਤਤਃ ਕਿਂ = what then
ਕਲ੍ਪਸ੍ਥਿਤਾਃ = last till end of world
ਤਨੁਭਤਾਂ = embodied beings
ਤਨਵਃ = bodies
ਤਤਃ ਕਿਂ = what then

ਭਕ੍ਤਿਰ੍ਭਵੇ ਮਰਣਜਨ੍ਮਭਯਂ ਹਦਿਸ੍ਥਂ
ਸ੍ਨੇਹੋ ਨ ਬਨ੍ਧੁਸ਼ੁ ਨ ਮਨ੍ਮਥਜਾ ਵਿਕਾਰਾਃ ।
ਸਂਸਰ੍ਗਦੋਸ਼ਰਹਿਤਾ ਵਿਜਨਾ ਵਨਾਨ੍ਤਾ
ਵੈਰਾਗ੍ਯਮਸ੍ਤਿ ਕਿਮਿਤਃ ਪਰਮਰ੍ਥਨੀਯਮ੍ ॥ ੬੮ ॥

If there be devotion in the heart and the fear of death and birth, no ties
to family, nor agitation by passions; when there is the solitude of uninhabited
forests, and dispassion, what gain can be better than this?
ਭਕ੍ਤਿਃ = devotion
ਭਵੇ = in Shiva
ਮਰਣ = death
ਜਨ੍ਮ = birth
ਭਯਂ = fear
ਹਦਿਸ੍ਥਂ = in the heart
ਸ੍ਨੇਹਃ = attachment
ਨ = not
ਬਨ੍ਧੁਸ਼ੁ = towards kinspeople
ਨ = not
ਮਨ੍ਮਥਜਾ = born of lust
ਵਿਕਾਰਾਃ = passions
ਸਂਸਰ੍ਗ = company
ਦੋਸ਼ = fault
ਰਹਿਤਾ = devoid
ਵਿਜਨਾ = without people
ਵਨਾਨ੍ਤਾ = in forest
ਵੈਰਾਗ੍ਯਂ = dispassion
ਅਸ੍ਤਿ = is
ਕਿਂ = what
ਇਤਃ = beyond this
ਪਰਮਰ੍ਥਨੀਯਂ = of supreme value

ਤਸ੍ਮਾਦਨਨ੍ਤਮਜਰਂ ਪਰਮਂ ਵਿਕਾਸਿ
ਤਦ੍ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਚਿਨ੍ਤਯ ਕਿਮੇਭਿਰਸਦ੍ਵਿਕਲ੍ਪੈਃ ।
ਯਸ੍ਯਾਨੁਸ਼ਙ੍ਗਿਣ ਇਮੇ ਭੁਵਨਾਧਿਪਤ੍ਯ-
ਭੋਗਾਦਯਃ ਕਪਣਲੋਕਮਤਾ ਭਵਨ੍ਤਿ ॥ ੬੯ ॥

Therefore, meditate on the infinite, ageless, supreme, luminous
Reality. Why these false thoghts about the unreal? The sovereignty over
the world, with its accompanying pleasures, will appear as the desires
of the petty-minded when compared to the pursuit of Reality.
ਤਸ੍ਮਾਦ੍ = therefore
ਅਨਨ੍ਤਂ = infinite
ਅਜਰਂ = ageless
ਪਰਮਂ = supreme
ਵਿਕਾਸਿ = effulgent
ਤਦ੍ = that
ਬ੍ਰਹ੍ਮ = Reality
ਚਿਨ੍ਤਯ = meditate
ਕਿਂ = what
ਏਭਿਃ = by these
ਅਸਦ੍ = unreal
ਵਿਕਲ੍ਪੈਃ = mental agitation
ਯਸ੍ਯ = whose
ਅਨੁਸ਼ਙ੍ਗਿਣਃ = associating
ਇਮੇ = these
ਭੁਵਨ = world
ਅਧਿਪਤ੍ਯ = sovereignty
ਭੋਗਾਦਯਃ = such enjoyments
ਕਪਣਲੋਕਮਤਾ = desires of pitiable men
ਭਵਨ੍ਤਿ = become

ਪਾਤਾਲਮਾਵਿਸ਼ਸਿ ਯਾਸਿ ਨਭੋ ਵਿਲਙ੍ਘ੍ਯ
ਦਿਙ੍ਮਣ੍ਡਲਂ ਭ੍ਰਮਸਿ ਮਾਨਸ ਚਾਪਲੇਨ ।
ਭ੍ਰਾਨ੍ਤ੍ਯਾਪਿ ਜਾਤੁ ਵਿਮਲਂ ਕਥਮਾਤ੍ਮਨੀਨਂ
ਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਸਂਸ੍ਮਰਸਿ ਨਿਰ੍ਵਤਿਮੇਸ਼ਿ ਯੇਨ ॥ ੭੦ ॥

With such a fickle mind, you will enter the nether worlds one moment,
fly to the limits of the sky, or wander in all directions. Why, in a
floundering manner even, do you not meditate on that Transcendent Truth,
of the nature of perfection of your true Self?
ਪਾਤਲਂ = netherworld
ਆਵਿਸ਼ਸਿ = enter
ਯਾਸਿ = go
ਨਭਃ = skies
ਵਿਲਙ੍ਘ੍ਯ = crossing beyond
ਦਿਙ੍ਮਣ੍ਡਲਂ = spheres of all directions
ਭ੍ਰਮਸਿ = wander
ਮਾਨਸ = mind
ਚਾਪਲੇਨ = fickle
ਭ੍ਰਾਨ੍ਤ੍ਯਾਪਿ = even mistakenly
ਜਾਤੁ = become
ਵਿਮਲਂ = pure
ਕਥਂ = how
ਆਤ੍ਮਨੀਨਂ = in the Self
ਨ = not
ਬ੍ਰਹ੍ਮ = highest Truth
ਸਂਸ੍ਮਰਸਿ = remember well
ਨਿਰ੍ਵਤਿਂ = supreme detachment
ਏਸ਼ਿ = reach
ਯੇਨ =by which
ਨਿਤ੍ਯਾਨਿਤ੍ਯਵਸ੍ਤੁਵਿਚਾਰਃ ।

ਕਿਂ ਵੇਦੈਃ ਸ੍ਮਤਿਭਿਃ ਪੁਰਾਣਪਠਨੈਃ ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰੈਰ੍ਮਹਾਵਿਸ੍ਤਰੈਃ
ਸ੍ਵਰ੍ਗਗ੍ਰਾਮਕੁਟੀਨਿਵਾਸਫਲਦੈਃ ਕਰ੍ਮਕ੍ਰਿਯਾਵਿਭ੍ਰਮੈਃ ।
ਮੁਕ੍ਤ੍ਵੈਕਂ ਭਵਦੁਃਖਭਾਰਰਚਨਾਵਿਧ੍ਵਂਸਕਾਲਾਨਲਂ
ਸ੍ਵਾਤ੍ਮਾਨਨ੍ਦਪਦਪ੍ਰਵੇਸ਼ਕਲਨਂ ਸ਼ੇਸ਼ੈਰ੍ਵਣਿਗ੍ਵਤ੍ਤਿਭਿਃ ॥ ੭੧ ॥

8. Discrimination of the Immutable from the Mutable:
Of what use is the study of Vedas, scriptures, mythology, the extensive
codes, and the bewildering labyrinth of rituals which promise a passage
to heaven, which is but a hamlet of hutments? The only way to destroy
the burden of life’s sorrows like the apocalyptic fire, is that which
lets you enter the beatitude of self-ralisation. All else is but bartering
for profit! ਨਿਤ੍ਯ = immutable ਅਨਿਤ੍ਯ = mutable
ਵਸ੍ਤੁ = essence
ਵਿਚਾਰਃ = discrimination
ਕਿਂ = how much
ਵੇਦੈਃ = by vedas
ਸ੍ਮਤਿਭਿਃ = by smritis
ਪੁਰਾਣ = puranas
ਪਠਨੈਃ = by studying
ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰੈਃ = by shastras
ਮਹਾਵਿਸ੍ਤਰੈਃ = of immense
ਸ੍ਵਰ੍ਗ = heaven
ਗ੍ਰਾਮ = village
ਕੁਟੀ = hut
ਨਿਵਾਸ = resting place
ਫਲਦੈਃ = resulting from
ਕਰ੍ਮਕ੍ਰਿਯਾਵਿਭ੍ਰਮੈਃ = by mazes of ceremonials
ਮੁਕ੍ਤ੍ਵਾ = freeing
ਏਕਂ = one
ਭਵ = life cycles
ਦੁਃਖ = sorrow
ਭਾਰ = burden
ਰਚਨਾ = condition
ਵਿਧ੍ਵਂਸ = destruction
ਕਾਲ = time
ਅਨਲਂ = fire
ਸ੍ਵਾਤ੍ਮ = one’s own Self
ਅਨਨ੍ਦ = bliss
ਪਦ = place
ਪ੍ਰਵੇਸ਼ = entrance
ਕਲਨਂ = way
ਸ਼ੇਸ਼ੈਃ = everything else
ਵਣਿਗ੍ਵਤ੍ਤਿਭਿਃ = traders’ attitude

ਯਤੋ ਮੇਰੁਃ ਸ਼੍ਰੀਮਾਨ੍ਨਿਪਤਤਿ ਯੁਗਾਨ੍ਤਾਗ੍ਨਿਵਲਿਤਃ
ਸਮੁਦ੍ਰਾ ਸ਼ੁਸ਼੍ਯਨ੍ਤਿ ਪ੍ਰਚੁਰਮਕਰਗ੍ਰਾਹਨਿਲਯਾਃ ।
ਧਰਾ ਗਚ੍ਛਤ੍ਯਨ੍ਤਂ ਧਰਣਿਧਰਪਾਦੈਰਪਿ ਧਤਾ
ਸ਼ਰੀਰੇ ਕਾ ਵਾਰ੍ਤਾ ਕਰਿਕਲਭਕਰ੍ਣਾਗ੍ਰਚਪਲੇ ॥ ੭੨ ॥

When the majestic Meru moutain collapses in the fire of the cosmic
conflagration; when the oceans, in which reside numerous sharks and
other aquatic animals, dry up; when the earth, even though supported
by mountains, meets its end; what can you say about this body, which is
only as steady as the ear-tip of a baby elephant!
ਯਤਃ = from where
ਮੇਰੁਃ = mount Meru
ਸ਼੍ਰੀਮਾਨ੍ = of great fame
ਨਿਪਤਤਿ = falls down
ਯੁਗਾਨ੍ਤ = at the end of a time cycle
ਅਗ੍ਨਿ = fire
ਵਲਿਤਃ = surrounded by
ਸਮੁਦ੍ਰਾ = seas
ਸ਼ੁਸ਼੍ਯਨ੍ਤਿ = dry up
ਪ੍ਰਚੁਰ =replete
ਮਕਰ = crocodiles
ਗ੍ਰਾਹ = sharks
ਨਿਲਯਾਃ = homes
ਧਰਾ = earth
ਗਚ੍ਛਤਿ = goes
ਅਨ੍ਤਂ = end
ਧਰਣਿ = earth
ਧਰ = holding
ਪਾਦੈਃ = by the feet
ਅਪਿ = also
ਧਤਾ = held
ਸ਼ਰੀਰੇ = body
ਕਾ = what
ਵਾਰ੍ਤਾ = news
ਕਰਿਕਲਭ = young elephant
ਕਰ੍ਣ = ear
ਅਗ੍ਰ = tip
ਚਪਲੇ = unsteady

ਗਾਤ੍ਰਂ ਸਂਕੁਚਿਤਂ ਗਤਿਰ੍ਵਿਗਲਿਤਾ ਭ੍ਰਸ਼੍ਟਾ ਚ ਦਨ੍ਤਾਵਲਿਃ-
ਦਸ਼੍ਟਿਰ੍ਨਸ਼੍ਯਤਿ ਵਰ੍ਧਤੇ ਬਧਿਰਤਾ ਵਕ੍ਤ੍ਰਂ ਚ ਲਾਲਾਯਤੇ ।
ਵਾਕ੍ਯਂ ਨਾਦ੍ਰਿਯਤੇ ਚ ਬਾਨ੍ਧਵਜਨੋ ਭਾਰ੍ਯਾ ਨ ਸ਼ੁਸ਼੍ਰੂਸ਼ਤੇ
ਹਾ ਕਸ਼੍ਟਂ ਪੁਰੁਸ਼ਸ੍ਯ ਜੀਰ੍ਣਵਯਸਃ ਪੁਤ੍ਰੋऽਪ੍ਯਮਿਤ੍ਰਾਯਤੇ ॥ ੭੩ ॥

With feeble limbs, unsteady movements, teeth that have fallen off,
poor eye-sight, worsening deafness, drooling mouth,; with relatives
disregarding what you say, the wife offering no help, the son turning
hostile, such, alas! are the miseries of senility. ਗਾਤ੍ਰਂ = limbs
ਸਂਕੁਚਿਤਂ = shrivel
ਗਤਿਃ = walking
ਵਿਗਲਿਤਾ = unsteady
ਭ੍ਰਸ਼੍ਟਾ = useless
ਚ = and
ਦਨ੍ਤਾਵਲਿਃ = rows of teeth
ਦਸ਼੍ਟਿਃ = eyesight
ਨਸ਼੍ਯਤਿ = lost
ਵਰ੍ਧਤੇ = increases
ਬਧਿਰਤਾ = deafness
ਵਕ੍ਤ੍ਰਂ = mouth
ਚ = and
ਲਾਲਾਯਤੇ = slobbers
ਵਾਕ੍ਯਂ = speech
ਨ = not
ਅਦ੍ਰਿਯਤੇ = valued
ਚ = and
ਬਾਨ੍ਧਵਜਨਃ = relatives
ਭਾਰ੍ਯਾ = wife
ਨ = not
ਸ਼ੁਸ਼੍ਰੂਸ਼ਤੇ = offer service
ਹਾ = alas
ਕਸ਼੍ਟਂ = misery
ਪੁਰੁਸ਼ਸ੍ਯ = man’s
ਜੀਰ੍ਣ = old
ਵਯਸਃ = in years
ਪੁਤ੍ਰਃ = son
ਅਪਿ = also
ਅਮਿਤ੍ਰਾਯਤੇ = becomes unfriendly

ਵਰ੍ਣਂ ਸਿਤਂ ਝਟਿਤਿ ਵੀਕ੍ਸ਼੍ਯ ਸ਼ਿਰੋਰੁਹਾਣਾਂ
ਸ੍ਥਾਨਂ ਜਰਾ ਪਰਿਭਵਸ੍ਯ ਤਦਾ ਪੁਮਾਂਸਮ੍ ।
ਆਰੋਪਿਤਾਸ੍ਥਿਸ਼ਤਕਂ ਪਰਿਹਤ੍ਯ ਯਾਨ੍ਤਿ
ਚਣ੍ਡਾਲਕੂਪਮਿਵ ਦੂਰਤਰਂ ਤਰੁਣ੍ਯਃ ॥ ੭੪ ॥

When hair grows white on a man’s head, indicating the disconcert of senility,
young women run away from him, like the outcastes’ well encircled with bones!
ਵਰ੍ਣਂ = color
ਸਿਤਂ = white
ਝਟਿਤਿ = instantly
ਵੀਕ੍ਸ਼੍ਯ = seeing
ਸ਼ਿਰੋਰੁਹਾਣਾਂ = on the head
ਸ੍ਥਾਨਂ = condition
ਜਰਾ = old age
ਪਰਿਭਵਸ੍ਯ = caused by
ਤਦਾ = then
ਪੁਮਾਂਸਂ = man’s
ਆਰੋਪਿਤ = characterised by
ਅਸ੍ਥਿ = bones
ਸ਼ਤਕਂ = hundreds
ਪਰਿਹਤ੍ਯ = abandoning
ਯਾਨ੍ਤਿ = go
ਚਣ੍ਡਾਲ = least respected
ਕੂਪਂ = well
ਇਵ = as if
ਦੂਰਤਰਂ = far away
ਤਰੁਣ੍ਯਃ = youthful

ਯਾਵਤ੍ਸ੍ਵਸ੍ਥਮਿਦਂ ਸ਼ਰੀਰਮਰੁਜਂ ਯਾਵਜ੍ਜਰਾ ਦੂਰਤੋ
ਯਾਵਚ੍ਚੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ਼ਕ੍ਤਿਰਪ੍ਰਤਿਹਤਾ ਯਾਵਤ੍ਕ੍ਸ਼ਯੋ ਨਾਯੁਸ਼ਃ ।
ਆਤ੍ਮਸ਼੍ਰੇਯਸਿ ਤਾਵਦੇਵ ਵਿਦੁਸ਼ਾ ਕਾਰ੍ਯਃ ਪ੍ਰਯਤ੍ਨੋ ਮਹਾਨ੍
ਸਂਦੀਪ੍ਤੇ ਭਵਨੇ ਤੁ ਕੂਪਖਨਨਂ ਪ੍ਰਤ੍ਯੁਦ੍ਯਮਃ ਕੀਦਸ਼ਃ ॥ ੭੫ ॥

As long as this body is healthy and free of infirmity, as long as
senility is distant, as long as the faculties have not lost their vigor,
as long as life is not enfeebled, till then should the wise ones make
great efforts to reach the supreme goal of life. For what is the use
of digging a well when the house is on fire?
ਯਾਵਤ੍ = as long as
ਸ੍ਵਸ੍ਥਂ = free from disease
ਇਦਂ = this
ਸ਼ਰੀਰਂ = body
ਅਰੁਜਂ = decrepitude
ਯਾਵਤ੍ = as long as
ਜਰਾ = old age
ਦੂਰਤਃ = far off
ਯਾਵਤ੍ =as long as
ਚ = and
ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ = organs
ਸ਼ਕ੍ਤਿਃ = strength
ਅਪ੍ਰਤਿਹਤਾ = unaffected
ਯਾਵਤ੍ = so long as
ਕ੍ਸ਼ਯਃ = decay
ਨ = not
ਅਯੁਸ਼ਃ = life
ਆਤ੍ਮਸ਼੍ਰੇਯਸਿ = for one’s own supreme welfare
ਤਾਵਤ੍ = till then
ਏਵ = alone
ਵਿਦੁਸ਼ਾ = wise
ਕਾਰ੍ਯਃ = deeds
ਪ੍ਰਯਤ੍ਨਃ = efforts
ਮਹਾਨ੍ = great
ਸਂਦੀਪ੍ਤੇ = on fire
ਭਵਨੇ = house
ਤੁ = indeed
ਕੂਪ = well
ਖਨਨਂ = digging
ਪ੍ਰਤ੍ਯੁਦ੍ਯਮਃ = setting about
ਕੀਦਸ਼ਃ = what avails

ਤਪਸ੍ਯਨ੍ਤਃ ਸਨ੍ਤਃ ਕਿਮਧਿਨਿਵਸਾਮਃ ਸੁਰਨਦੀਂ
ਗੁਣੋਦਾਰਾਨ੍ਦਾਰਾਨੁਤ ਪਰਿਚਰਾਮਃ ਸਵਿਨਯਮ੍ ।
ਪਿਬਾਮਃ ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰੌਘਾਨੁਤ ਵਿਵਿਧਕਾਵ੍ਯਾਮਤਰਸਾਨ੍
ਨ ਵਿਦ੍ਮਃ ਕਿਂ ਕੁਰ੍ਮਃ ਕਤਿਪਯਨਿਮੇਸ਼ਾਯੁਸ਼ਿ ਜਨੇ ॥ ੭੬ ॥

Shall we live ascetically on the banks of the heavenly river, or serve
humbly our virtuous wives? Shall we drink at the streams of scriptures
or the nectarine poetry? With a life-span of a few eye-winks, we do not
know what action to take!
ਤਪਸ੍ਯਨ੍ਤਃ = austerities
ਸਨ੍ਤਃ = practising
ਕਿਂ = what
ਅਧਿਨਿਵਸਾਮਃ = live
ਸੁਰਨਦੀਂ = heavenly river
ਗੁਣੋਦਾਰਾਨ੍ = virtuous
ਦਾਰਾਨੁਤ = wives
ਪਰਿਚਰਾਮਃ = serve
ਸਵਿਨਯਂ = humbly
ਪਿਬਾਮਃ = drink
ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰੌਘਾਨੁਤ = currents of scripture
ਵਿਵਿਧ = varied
ਕਾਵ੍ਯ = poetry
ਅਮਤ = nectar
ਰਸਾਨ੍ = essence
ਨ = not
ਵਿਦ੍ਮਃ = know
ਕਿਂ = what
ਕੁਰ੍ਮਃ = do
ਕਤਿਪਯ = few
ਨਿਮੇਸ਼ = twinkling of an eye
ਅਯੁਸ਼ਿ = longevity
ਜਨੇ = people

ਦੁਰਾਰਾਧ੍ਯਾਸ਼੍ਚਾਮੀ ਤੁਰਗਚਲਚਿਤ੍ਤਾਃ ਕ੍ਸ਼ਿਤਿਭੁਜੋ
ਵਯਂ ਚ ਸ੍ਥੂਲੇਚ੍ਛਾਃ ਸੁਮਹਤਿ ਫਲੇ ਬਦ੍ਧਮਨਸਃ ।
ਜਰਾ ਦੇਹਂ ਮਤ੍ਯੁਰ੍ਹਰਤਿ ਦਯਿਤਂ ਜੀਵਿਤਮਿਦਂ
ਸਖੇ ਨਾਨ੍ਯਚ੍ਛ੍ਰੇਯੋ ਜਗਤਿ ਵਿਦੁਸ਼ੋऽਨ੍ਯਤ੍ਰ ਤਪਸਃ ॥ ੭੭ ॥

Thease earthly rulers are difficult to please and fickle-minded like the
horse, and we have strong desires, and intent on huge gains. Senility
gnaws away the body and death steals this dear life. Oh Friend! for the
wise nothing is as salutary as austerities.
ਦੁਰਾਰਾਧ੍ਯਾਃ = hard to please
ਚ = and
ਅਮੀ = these
ਤੁਰਗ = horse
ਚਲਚਿਤ੍ਤਾਃ = restless minds
ਕ੍ਸ਼ਿਤਿਭੁਜਃ = rulers og the earth
ਵਯਂ = we
ਚ = and
ਸ੍ਥੂਲੇਚ੍ਛਾਃ = ambitious
ਸੁਮਹਤਿ = vast
ਫਲੇ = gain
ਬਦ੍ਧਮਨਸਃ = mind bent on
ਜਰਾ = old age
ਦੇਹਂ = body
ਮਤ੍ਯੁਃ = death
ਹਰਤਿ = takes away
ਦਯਿਤਂ = dear
ਜੀਵਿਤਂ = life
ਇਦਂ = this
ਸਖੇ = oh, friend
ਨ = not
ਅਨ੍ਯਤ੍ = other
ਛ੍ਰੇਯਃ = good
ਜਗਤਿ = in the world
ਵਿਦੁਸ਼ਃ = wise
ਅਨ੍ਯਤ੍ਰ = except
ਤਪਸਃ = austerities

ਮਾਨੇ ਮ੍ਲਾਯਿਨਿ ਖਣ੍ਡਿਤੇ ਚ ਵਸੁਨਿ ਵ੍ਯਰ੍ਥੇ ਪ੍ਰਯਾਤੇऽਰ੍ਥਿਨਿ
ਕ੍ਸ਼ੀਣੇ ਬਨ੍ਧੁਜਨੇ ਗਤੇ ਪਰਿਜਨੇ ਨਸ਼੍ਟੇ ਸ਼ਨੈਰ੍ਯੌਵਨੇ ।
ਯੁਕ੍ਤਂ ਕੇਵਲਮੇਤਦੇਵ ਸੁਧਿਯਾਂ ਯਜ੍ਜਹ੍ਨੁਕਨ੍ਯਾਪਯਃ-
ਪੂਤਗ੍ਰਾਵਗਿਰੀਨ੍ਦ੍ਰਕਨ੍ਦਰਤਟੀਕੁਞ੍ਜੇ ਨਿਵਾਸਃ ਕ੍ਵਚਿਤ੍ ॥ ੭੮ ॥

When honor declines, riches squandered away, flatterers depart, the
circle of friends dwindles, attendants leave, and slowly the youth is
spent, the wise have only one proper way left to follow—make a home
somewhere on the side of a valley in the Himalayas, whose rocks have
been made holy by the water of the Ganges.
ਮਾਨੇ = honor
ਮ੍ਲਾਯਿਨਿ = faded
ਖਣ੍ਡਿਤੇ = ruined
ਚ = and
ਵਸੁਨਿ = wealth
ਵ੍ਯਰ੍ਥੇ = wasted
ਪ੍ਰਯਾਤੇ =gone
ਅਰ੍ਥਿਨਿ = favors
ਕ੍ਸ਼ੀਣੇ = dwindled
ਬਨ੍ਧੁਜਨੇ = friends
ਗਤੇ = departed
ਪਰਿਜਨੇ = dependents
ਨਸ਼੍ਟੇ = destroyed
ਸ਼ਨੈਃ = slowly
ਯੌਵਨੇ = youth
ਯੁਕ੍ਤਂ = proper
ਸੁਧਿਯਾਂ = wise
ਯਤ੍ = which
ਜਹ੍ਨੁਕਨ੍ਯਾ = Ganga river (daughter of Janhu)
ਪਯਃ = water
ਪੂਤਗ੍ਰਾਵ = purified
ਗਿਰੀਨ੍ਦ੍ਰ = chief among mountains (Himalaya)
ਕਨ੍ਦਰ = valley
ਤਟੀ = on the side
ਕੁਞ੍ਜੇ = grove
ਨਿਵਾਸਃ = shelter
ਕ੍ਵਚਿਤ੍ = somewhere

ਰਮ੍ਯਾਸ਼੍ਚਨ੍ਦ੍ਰਮਰੀਚਯਸ੍ਤਣਵਤੀ ਰਮ੍ਯਾ ਵਨਾਨ੍ਤਃਸ੍ਥਲੀ
ਰਮ੍ਯਂ ਸਾਧੁਸਮਾਗਮਾਗਤਸੁਖਂ ਕਾਵ੍ਯੇਸ਼ੁ ਰਮ੍ਯਾਃ ਕਥਾਃ ।
ਕੋਪੋਪਾਹਿਤਬਾਸ਼੍ਪਬਿਨ੍ਦੁਤਰਲਂ ਰਮ੍ਯਂ ਪ੍ਰਿਯਾਯਾ ਮੁਖਂ
ਸਰ੍ਵਂ ਰਮ੍ਯਮਨਿਤ੍ਯਤਾਮੁਪਗਤੇ ਚਿਤ੍ਤੇ ਨ ਕਿਞ੍ਚਿਤ੍ਪੁਨਃ ॥ ੭੯ ॥

Enchanting are the moonbeams and the verdant outskirts of the forest;
delightful is the company of the wise, and the poetry of stories;
charming is the beloved’s face gleaming in tears of indignation; all is
fascinating, except when the mind realises the transience of it all.
ਰਮ੍ਯਾਃ = delightful
ਚਨ੍ਦ੍ਰ = moon
ਮਰੀਚਯਃ = rays
ਤਣਵਤੀ = grassy plots
ਰਮ੍ਯਾ = delightful
ਵਨਾਨ੍ਤਃਸ੍ਥਲੀ = in the forests
ਰਮ੍ਯਂ = delightful
ਸਾਧੁ = saint
ਸਮਾਗਮਾਗਤ = company of
ਸੁਖਂ = joy
ਕਾਵ੍ਯੇਸ਼ੁ = in poetry
ਰਮ੍ਯਾਃ = delightful
ਕਥਾਃ = stories
ਕੋਪ = anger
ਉਪਾਹਿਤ = covered
ਬਾਸ਼੍ਪ = water (tears)
ਬਿਨ੍ਦੁ = drops
ਤਰਲਂ = swimming
ਰਮ੍ਯਂ = delightful
ਪ੍ਰਿਯਾਯਾ = of the beloved
ਮੁਖਂ = face
ਸਰ੍ਵਂ = all
ਰਮ੍ਯਂ = delightful
ਅਨਿਤ੍ਯਤਾਂ = evanescent
ਉਪਗਤੇ = gone
ਚਿਤ੍ਤੇ = in the mind
ਨ = not
ਕਿਞ੍ਚਿਤ੍ = nothing
ਪੁਨਃ = again

ਰਮ੍ਯਂ ਹਰ੍ਮ੍ਯਤਲਂ ਨ ਕਿਂ ਵਸਤਯੇ ਸ਼੍ਰਾਵ੍ਯਂ ਨ ਗੇਯਾਦਿਕਂ
ਕਿਂ ਵਾ ਪ੍ਰਾਣਸਮਾਸਮਾਗਮਸੁਖਂ ਨੈਵਾਧਿਕਪ੍ਰੀਤਯੇ ।
ਕਿਂਤੁ ਭ੍ਰਾਨ੍ਤਪਤਙ੍ਗਪਕ੍ਸ਼ਪਵਨਵ੍ਯਾਲੋਲਦੀਪਾਙ੍ਕੁਰ-
ਚ੍ਛਾਯਾਚਞ੍ਚਲਮਾਕਲਯ੍ਯ ਸਕਲਂ ਸਨ੍ਤੋ ਵਨਾਨ੍ਤਂ ਗਤਾਃ ॥ ੮੦ ॥

Living in a palace is pleasant, is it not? Or listening to music with
its accompaniments? or the company of women, as dear as life? But wise
persons have taken to forest life, having realised that these are as
fickle as the shadow of a flickering flame on the fluttering wings of
a delirious moth.
ਰਮ੍ਯਂ = pleasurable
ਹਰ੍ਮ੍ਯਤਲਂ = palace
ਨ = not
ਕਿਂ = is it
ਵਸਤਯੇ = to live
ਸ਼੍ਰਾਵ੍ਯਂ = pleasant to listen to
ਨ = not
ਗੇਯਾਦਿਕਂ = music with accompaniments
ਕਿਂ = is it
ਵਾ = or
ਪ੍ਰਾਣ = life
ਸਮਾਸਮਾਗਮਸੁਖਂ = joy of woan’s company
ਨ = no
ਏਵ = in fact
ਅਧਿਕ = much
ਪ੍ਰੀਤਯੇ = pleasing
ਕਿਂਤੁ = but
ਭ੍ਰਾਨ੍ਤ = hovering
ਪਤਙ੍ਗ = moth
ਪਕ੍ਸ਼ = wing
ਪਵਨ = wind
ਵ੍ਯਾਲੋਲ = shaken
ਦੀਪਾਙ੍ਕੁਰਤ੍ = flame of a lamp
ਛਾਯਾ = shadow
ਚਞ੍ਚਲਂ = unstable
ਆਕਲਯ੍ਯ = having understood
ਸਕਲਂ = all
ਸਨ੍ਤਃ = wise ones
ਵਨਾਨ੍ਤਂ = to the forest
ਗਤਾਃ = gone
ਸ਼ਿਵਾਰ੍ਚਨਮ੍ ।

ਆਸਂਸਾਰਾਤ੍ਤ੍ਰਿਭੁਵਨਮਿਦਂ ਚਿਨ੍ਵਤਾਂ ਤਾਤ ਤਾਦ-
ਙ੍ਨੈਵਾਸ੍ਮਾਕਂ ਨਯਨਪਦਵੀਂ ਸ਼੍ਰੋਤ੍ਰਮਾਰ੍ਗਂ ਗਤੋ ਵਾ ।
ਯੋऽਯਂ ਧਤ੍ਤੇ ਵਿਸ਼ਯਕਰਿਣੀਗਾਢਗੂਢਾਭਿਮਾਨ-
ਕ੍ਸ਼ੀਬਸ੍ਯਾਨ੍ਤਃਕਰਣਕਰਿਣਃ ਸਂਯਮਾਨਾਯਲੀਲਾਮ੍ ॥ ੮੧ ॥

9 Worship of Shiva
My son! Since creation, in our search in all the three worlds, we have not seen
nor heard anything that can act like a trap to control the mind, deeply and
inexplicably infatuated with sensuality, like an elephant wildly excited by the
female elephant.
ਸ਼ਿਵਾਰ੍ਚਨਂ = worship of Shiva
ਆਸਂਸਾਰਾਤ੍ = from the very beginning of creation
ਤ੍ਰਿਭੁਵਨਂ = three worlds
ਇਦਂ = this
ਚਿਨ੍ਵਤਾਂ = searching
ਤਾਤ = oh dear!
ਤਾਦਕ੍ = like that
ਨ = not
ਏਵ =even
ਅਸ੍ਮਾਕਂ = our
ਨਯਨਪਦਵੀਂ = in sight
ਸ਼੍ਰੋਤ੍ਰਮਾਰ੍ਗਂ = in hearing
ਗਤਃ = gone
ਵਾ = or
ਯਃ = who
ਅਯਂ = this
ਧਤ੍ਤੇ = gives
ਵਿਸ਼ਯਕਰਿਣੀ = arousing sensuality
ਗਾਢਗੂਢ = mysterious, and deep
ਅਭਿਮਾਨ = pride
ਕ੍ਸ਼ੀਬਸ੍ਯ = enraged
ਅਨ੍ਤਃਕਰਣਕਰਿਣਃ = infatuating
ਸਂਯਮ = control
ਆਨਾਯ = elephant trap
ਲੀਲਾਂ = play

ਯਦੇਤਤ੍ਸ੍ਵਚ੍ਛਨ੍ਦਂ ਵਿਹਰਣਮਕਾਰ੍ਪਣ੍ਯਮਸ਼ਨਂ
ਸਹਾਰ੍ਯੈਃ ਸਂਵਾਸਃ ਸ਼੍ਰੁਤਮੁਪਸ਼ਮੈਕਵ੍ਰਤਫਲਮ੍ ।
ਮਨੋ ਮਨ੍ਦਸ੍ਪਨ੍ਦਂ ਬਹਿਰਪਿ ਚਿਰਸ੍ਯਾਪਿ ਵਿਮਸ਼ਨ੍
ਨ ਜਾਨੇ ਕਸ੍ਯੈਸ਼ ਪਰਿਣਤਿਰੁਦਾਰਸ੍ਯ ਤਪਸਃ ॥ ੮੨ ॥

The vows of roaming freely, eating pure food, associating with holy
persons, and cultivating spiritual wisdom, yields only the fruit of a
peaceful mind. Even after prolonged contemplation, I fail to understand
that such lofty austerities can control the mind and lead it to peace.
ਯਤ੍ = which
ਏਤਤ੍ = this
ਸ੍ਵਚ੍ਛਨ੍ਦਂ = one’s own free will
ਵਿਹਰਣਂ = wandering
ਅਕਾਰ੍ਪਣ੍ਯਂ = without meanness
ਅਸ਼ਨਂ = eating
ਸਹ = with
ਆਰ੍ਯੈਃ = holy
ਸਂਵਾਸਃ = company
ਸ਼੍ਰੁਤਂ = vedic wisdom
ਉਪਸ਼ਮ = cessation of worries
ਏਕਵ੍ਰਤ = sole vow
ਫਲਂ = result
ਮਨਃ = mind
ਮਨ੍ਦਸ੍ਪਨ੍ਦਂ = restrained
ਬਹਿਃ = external
ਅਪਿ = also
ਚਿਰਸ੍ਯ = long time
ਅਪਿ = also
ਵਿਮਸ਼ਨ੍ = thoughtfully
ਨ = not
ਜਾਨੇ = know
ਕਸ੍ਯ = whose
ਏਸ਼ = this
ਪਰਿਣਤਿਃ = cosummation
ਉਦਾਰਸ੍ਯ = noble
ਤਪਸਃ = austerities

ਜੀਰ੍ਣਾ ਏਵ ਮਨੋਰਥਾਸ਼੍ਚ ਹਦਯੇ ਯਾਤਂ ਚ ਤਦ੍ਯੌਵਨਂ
ਹਨ੍ਤਾਙ੍ਗੇਸ਼ੁ ਗੁਣਾਸ਼੍ਚ ਵਨ੍ਧ੍ਯਫਲਤਾਂ ਯਾਤਾ ਗੁਣਜ੍ਞੈਰ੍ਵਿਨਾ ।
ਕਿਂ ਯੁਕ੍ਤਂ ਸਹਸਾਭ੍ਯੁਪੈਤਿ ਬਲਵਾਨ੍ਕਾਲਃ ਕਤਾਨ੍ਤੋऽਕ੍ਸ਼ਮੀ
ਹਾ ਜ੍ਞਾਤਂ ਮਦਨਾਨ੍ਤਕਾਙ੍ਘ੍ਰਿਯੁਗਲਂ ਮੁਕ੍ਤ੍ਵਾਸ੍ਤਿ ਨਾਨ੍ਯਾ ਗਤਿਃ ॥ ੮੩ ॥

The fantasies of the heart are exhausted; youth has also left the
body. Alas! Virtues have proven barren for lack of discriminating
admirers. The mighty, unforgiving, all-consuming Death is gathering
speed. What is the proper action? Alas! there is no way other than to
surrender oneself at the feet if Shiva.
ਜੀਰ੍ਣਾ = worn out
ਏਵ = verily
ਮਨੋਰਥਾਃ = fantasies
ਚ = and
ਹਦਯੇ = in the heart
ਯਾਤਂ = gone
ਚ = and
ਤਤ੍ = that
ਯੌਵਨਂ = youth
ਹਨ੍ਤ = alas!
ਅਙ੍ਗੇਸ਼ੁ = in the body
ਗੁਣਾਃ = virtues
ਚ = and
ਵਨ੍ਧ੍ਯ = barren
ਫਲਤਾਂ = fruit
ਯਾਤਾ = gone
ਗੁਣਜ੍ਞੈਃ = those who appreciate virtue
ਵਿਨਾ = without
ਕਿਂ = what
ਯੁਕ੍ਤਂ = proper
ਸਹਸਾ = fast
ਅਭ੍ਯੁਪੈਤਿ = coming near
ਬਲਵਾਨ੍ = powerful
ਕਾਲਃ = time
ਕਤਾਨ੍ਤਃ = death
ਅਕ੍ਸ਼ਮੀ = relentless
ਹਾ = alas!
ਜ੍ਞਾਤਂ = known
ਮਦਨ = Cupid
ਅਨ੍ਤਕ = destroyer
ਅਙ੍ਘ੍ਰਿ = foot
ਯੁਗਲਂ = pair
ਮੁਕ੍ਤ੍ਵਾ = freeing
ਅਸ੍ਤਿ = is
ਨ = not
ਅਨ੍ਯਾ = other
ਗਤਿਃ = way .83..

ਮਹੇਸ਼੍ਵਰੇ ਵਾ ਜਗਤਾਮਧੀਸ਼੍ਵਰੇ
ਜਨਾਰ੍ਦਨੇ ਵਾ ਜਗਦਨ੍ਤਰਾਤ੍ਮਨਿ ।
ਨ ਵਸ੍ਤੁਭੇਦਪ੍ਰਤਿਪਤ੍ਤਿਰਸ੍ਤਿ ਮੇ
ਤਥਾਪਿ ਭਕ੍ਤਿਸ੍ਤਰੁਣੇਨ੍ਦੁਸ਼ੇਖਰੇ ॥ ੮੪ ॥

Between the great Lord of the universe, Shiva, and the innermost Self of
the universe, Vishnu, there is no difference for me. However, my devotion
is to Shiva, holding the crescent moon on His head.
ਮਹੇਸ਼੍ਵਰੇ = Shiva
ਵਾ = or
ਜਗਤਾਂ = of the universe
ਅਧੀਸ਼੍ਵਰੇ = Lord
ਜਨਾਰ੍ਦਨੇ = Vishnu
ਵਾ = or
ਜਗਤ੍ = universe
ਅਨ੍ਤਰਾਤ੍ਮਨਿ = innermost soul
ਨ = not
ਵਸ੍ਤੁਭੇਦ = essential difference
ਪ੍ਰਤਿਪਤ੍ਤਿਃ = admission
ਅਸ੍ਤਿ = is
ਮੇ = my
ਤਥਾਪਿ = still
ਭਕ੍ਤਿਃ = devotion
ਤਰੁਣੇਨ੍ਦੁ = crescent moon
ਸ਼ੇਖਰੇ = on the crown

ਸ੍ਫੁਰਤ੍ਸ੍ਫਾਰਜ੍ਯੋਤ੍ਸ੍ਨਾਧਵਲਿਤਤਲੇ ਕ੍ਵਾਪਿ ਪੁਲਿਨੇ
ਸੁਖਾਸੀਨਾਃ ਸ਼ਾਨ੍ਤਧ੍ਵਨਿਸ਼ੁ ਰਜਨੀਸ਼ੁ ਦ੍ਯੁਸਰਿਤਃ ।
ਭਵਾਭੋਗੋਦ੍ਵਿਗ੍ਨਾਃ ਸ਼ਿਵ ਸ਼ਿਵ ਸ਼ਿਵੇਤ੍ਯੁਚ੍ਚਵਚਸਃ
ਕਦਾ ਯਾਸ੍ਯਾਮੋऽਨ੍ਤਰ੍ਗਤਬਹੁਲਬਾਸ਼੍ਪਾਕੁਲਦਸ਼ਾਮ੍ ॥ ੮੫ ॥

Sitting peacefully on the banks of the celestial river, in the
bright scattered glow of the moonlight, when silence pervades the
nights,distressed by the thoughts of birth and death, when shall we roar
the names of Shiva, and reach the state of holding back tears of ecstasy?
ਸ੍ਫੁਰਤ੍ਸ੍ਫਾਰ = bright diffused
ਜ੍ਯੋਤ੍ਸ੍ਨਾ = moonlight
ਧਵਲਿਤਤਲੇ = white glow
ਕ੍ਵਾਪਿ = somewhere
ਪੁਲਿਨੇ = banks
ਸੁਖਾਸੀਨਾਃ = seated happily
ਸ਼ਾਨ੍ਤਧ੍ਵਨਿਸ਼ੁ = soundless silence
ਰਜਨੀਸ਼ੁ = at night
ਦ੍ਯੁਸਰਿਤਃ = heavenly river
ਭਵਾਭੋਗ = miseries of birth and death
ਉਦ੍ਵਿਗ੍ਨਾਃ = fearful
ਸ਼ਿਵ ਸ਼ਿਵ ਸ਼ਿਵ = repeatedly calling Shiva
ਇਤਿ = thus
ਉਚ੍ਚ = loud
ਵਚਸਃ = voice
ਕਦਾ = when
ਯਾਸ੍ਯਾਮਃ = attain
ਅਨ੍ਤਰ੍ਗਤ = internal
ਬਹੁਲ = copious
ਬਾਸ਼੍ਪ = tears
ਆਕੁਲ = ecstasy
ਦਸ਼ਾਂ = condition

ਵਿਤੀਰ੍ਣੇ ਸਰ੍ਵਸ੍ਵੇ ਤਰੁਣਕਰੁਣਾਪੂਰ੍ਣਹਦਯਾਃ
ਸ੍ਮਰਨ੍ਤਃ ਸਂਸਾਰੇ ਵਿਗੁਣਪਰਿਣਾਮਾਂ ਵਿਧਿਗਤਿਮ੍ ।
ਵਯਂ ਪੁਣ੍ਯਾਰਣ੍ਯੇ ਪਰਿਣਤਸ਼ਰਚ੍ਚਨ੍ਦ੍ਰਕਿਰਣਾਃ
ਤ੍ਰਿਯਾਮਾ ਨੇਸ਼੍ਯਾਮੋ ਹਰਚਰਣਚਿਨ੍ਤੈਕਸ਼ਰਣਾਃ ॥ ੮੬ ॥

Forsaking all, with the heart full of the most tender compassion, recalling
the sorrowful fate, let us spend the nights in holy forests, in the glow of
the autumnal moonbeams, meditating on Siva’s feet, our sole shelter.
ਵਿਤੀਰ੍ਣੇ = giving away
ਸਰ੍ਵਸ੍ਵੇ = all
ਤਰੁਣ =tender
ਕਰੁਣਾ = compassion
ਪੂਰ੍ਣ = filled with
ਹਦਯਾਃ = heart
ਸ੍ਮਰਨ੍ਤਃ = remembering
ਸਂਸਾਰੇ = cycles of creation and dissolution
ਵਿਗੁਣ = undesirable
ਪਰਿਣਾਮਾਂ = effects
ਵਿਧਿਗਤਿਂ = destiny
ਵਯਂ = we
ਪੁਣ੍ਯ = holy
ਅਰਣ੍ਯੇ = forest
ਪਰਿਣਤ = full
ਸ਼ਰਤ੍ = autumnal
ਚਨ੍ਦ੍ਰ = moon
ਕਿਰਣਾਃ = rays/beams
ਤ੍ਰਿਯਾਮਾ = nights
ਨੇਸ਼੍ਯਾਮਃ = spend
ਹਰ = Shiva
ਚਰਣ = feet
ਚਿਨ੍ਤਾ = meditation
ਏਕ = only
ਸ਼ਰਣਾਃ = refuge

ਕਦਾ ਵਾਰਾਣਸ੍ਯਾਮਮਰਤਟਿਨੀਰੋਧਸਿ ਵਸਨ੍
ਵਸਾਨਃ ਕੌਪੀਨਂ ਸ਼ਿਰਸਿ ਨਿਦਧਾਨੋऽਞ੍ਜਲਿਪੁਟਮ੍ ।
ਅਯੇ ਗੌਰੀਨਾਥ ਤ੍ਰਿਪੁਰਹਰਸ਼ਮ੍ਭੋ ਤ੍ਰਿਨਯਨ
ਪ੍ਰਸੀਦੇਤਿ ਕ੍ਰੋਸ਼ਨ੍ਨਿਮਿਸ਼ਮਿਵ ਨੇਸ਼੍ਯਾਮਿ ਦਿਵਸਾਨ੍ ॥ ੮੭ ॥

When shall I spend my momentary life on the banks of the heavenly
river in Varanasi, wearing just a loin-cloth, holding my folded hands
over my head, and weeping loudly, ᳚ Oh! Lord of Gauri! Conqueror of the
demon Tripura! Ever auspicious and having the third eye (of the Supreme
Light)! Have compassion on me! ᳚
ਕਦਾ = when
ਵਾਰਾਣਸ੍ਯਾਂ = in Varanasi
ਅਮਰਤਟਿਨੀਰੋਧਸਿ = on the banks of the celestial river
ਵਸਨ੍ = stay
ਵਸਾਨਃ = dress
ਕੌਪੀਨਂ = loin cloth
ਸ਼ਿਰਸਿ = on the head
ਨਿਦਧਾਨਃ = raised
ਅਞ੍ਜਲਿਪੁਟਂ = folded hands
ਅਯੇ = oh!
ਗੌਰੀਨਾਥ = Shiva (husband of Gauri)
ਤ੍ਰਿਪੁਰਹਰ = slayer of Tripura
ਸ਼ਮ੍ਭੋ = giver of supreme good
ਤ੍ਰਿਨਯਨ = with three eyes
ਪ੍ਰਸੀਦ = have mercy
ਇਤਿ = thus
ਕ੍ਰੋਸ਼ਨ੍ = crying
ਨਿਮਿਸ਼ਂ = a moment
ਇਵ = as if
ਨੇਸ਼੍ਯਾਮਿ = spend
ਦਿਵਸਾਨ੍ = days

ਸ੍ਨਾਤ੍ਵਾ ਗਾਙ੍ਗੈਃ ਪਯੋਭਿਃ ਸ਼ੁਚਿਕੁਸੁਮਫਲੈਰਰ੍ਚਯਿਤ੍ਵਾ ਵਿਭੋ ਤ੍ਵਾਂ
ਧ੍ਯੇਯੇ ਧ੍ਯਾਨਂ ਨਿਵੇਸ਼੍ਯ ਕ੍ਸ਼ਿਤਿਧਰਕੁਹਰਗ੍ਰਾਵਪਰ੍ਯਙ੍ਕਮੂਲੇ ।
ਆਤ੍ਮਾਰਾਮਃ ਫਲਾਸ਼ੀ ਗੁਰੁਵਚਨਰਤਸ੍ਤ੍ਵਤ੍ਪ੍ਰਸਾਦਾਤ੍ਸ੍ਮਰਾਰੇ
ਦੁਃਖਂ ਮੋਕ੍ਸ਼੍ਯੇ ਕਦਾਹਂ ਸਮਕਰਚਰਣੇ ਪੁਂਸਿ ਸੇਵਾਸਮੁਤ੍ਥਮ੍ ॥ ੮੮ ॥

After bathing in the waters of the Ganga, worshipping you with the
choicest fruits and flowers,with my mind meditating on you, seated
on a bed of stone in a mountain-cave, enjoying the bliss of the Self,
surviving on fruits, joyfully engrossed in the spiritual preceptor’s
instructions, Oh! Cupid’s Enemy! when will you free me with your
grace, from the sorrow of having served the rich?
ਸ੍ਨਾਤ੍ਵਾ = after bathing
ਗਾਙ੍ਗੈਃ = by Ganges
ਪਯੋਭਿਃ = waters
ਸ਼ੁਚਿ = pure
ਕੁਸੁਮ = flowers
ਫਲੈਃ = fruits
ਅਰ੍ਚਯਿਤ੍ਵਾ = offering
ਵਿਭੋ = o Lord!
ਤ੍ਵਾਂ = to you
ਧ੍ਯੇਯੇ = the object of meditation
ਧ੍ਯਾਨਂ = mind
ਨਿਵੇਸ਼੍ਯ = concentrating
ਕ੍ਸ਼ਿਤਿਧਰ = mountain
ਕੁਹਰ = cave
ਗ੍ਰਾਵ = stony
ਪਰ੍ਯਙ੍ਕਮੂਲੇ = by the bed
ਆਤ੍ਮਾਰਾਮਃ = blissful in the Self
ਫਲਾਸ਼ੀ = eating fruits
ਗੁਰੁ = teacher
ਵਚਨ = words
ਰਤਃ = devoted to
ਤ੍ਵਤ੍ = your
ਪ੍ਰਸਾਦਾਤ੍ = grace
ਸ੍ਮਰਾਰੇ = O Thou Enemy of Cupid!
ਦੁਃਖਂ = sorrow
ਮੋਕ੍ਸ਼੍ਯੇ = freedom
ਕਦਾ = when
ਅਹਂ = I
ਸ = with
ਮਕਰ = shark
ਚਰਣੇ = feet [ ᳚a shark on the feet᳚ (sign of uncommon
prosperity)]
ਪੁਂਸਿ = man
ਸੇਵਾ = service
ਸਮੁਤ੍ਥਂ = released

ਏਕਾਕੀ ਨਿਃਸ੍ਪਹਃ ਸ਼ਾਨ੍ਤਃ ਪਾਣਿਪਾਤ੍ਰੋ ਦਿਗਮ੍ਬਰਃ ।
ਕਦਾ ਸ਼ਮ੍ਭੋ ਭਵਿਸ਼੍ਯਾਮਿ ਕਰ੍ਮਨਿਰ੍ਮੂਲਨਕ੍ਸ਼ਮਃ ॥ ੮੯ ॥

When shall I be free from the roots of action, leading a life of solitude,
dispassion, serenity, with my hands serving as a bowl, and the sky for clothing?
ਏਕਾਕੀ = alone
ਨਿਃਸ੍ਪਹਃ = free from desire
ਸ਼ਾਨ੍ਤਃ = peaceful
ਪਾਣਿ = hand
ਪਾਤ੍ਰਃ = vessel
ਦਿਗਮ੍ਬਰਃ = naked
ਸ਼ਮ੍ਭੋ = O Shiva!
ਭਵਿਸ਼੍ਯਾਮਿ = will become
ਕਰ੍ਮ = action
ਨਿਰ੍ਮੂਲਨ = root out
ਕ੍ਸ਼ਮਃ = capable

ਪਾਣਿਂ ਪਾਤ੍ਰਯਤਾਂ ਨਿਸਰ੍ਗਸ਼ੁਚਿਨਾ ਭੈਕ੍ਸ਼ੇਣ ਸਂਤੁਸ਼੍ਯਤਾਂ
ਯਤ੍ਰ ਕ੍ਵਾਪਿ ਨਿਸ਼ੀਦਤਾਂ ਬਹੁਤਣਂ ਵਿਸ਼੍ਵਂ ਮੁਹੁਃ ਪਸ਼੍ਯਤਾਮ੍ ॥

ਅਤ੍ਯਾਗੀऽਪਿ ਤਨੋਰਖਣ੍ਡਪਰਮਾਨਨ੍ਦਾਵਬੋਧਸ੍ਪਸ਼ਾਂ
ਅਧ੍ਵਾ ਕੋऽਪਿ ਸ਼ਿਵਪ੍ਰਸਾਦਸੁਲਭਃ ਸਮ੍ਪਤ੍ਸ੍ਯਤੇ ਯੋਗਿਨਾਮ੍ ॥ ੯੦ ॥

Using the hands as a bowl, contented with the naturally pure food from
alms, resting in any place, constantly viewing the world to be worth no
more than a blade of grass, experiencing uninterrupted supreme joy even
before the body falls, for such aspirants alone the grace of Shiva makes
the path of liberation easy of attainment.
ਪਾਣਿਂ = hand
ਪਾਤ੍ਰਯਤਾਂ = used like a vessel
ਨਿਸਰ੍ਗ = nature
ਸ਼ੁਚਿਨਾ = pure
ਭੈਕ੍ਸ਼ੇਣ = by begging alms
ਸਂਤੁਸ਼੍ਯਤਾਂ = contented
ਯਤ੍ਰ = where
ਕ੍ਵਾਪਿ = anywhere
ਨਿਸ਼ੀਦਤਾਂ = resting
ਬਹੁਤਣਂ = almost a blade of grass
ਵਿਸ਼੍ਵਂ = world
ਮੁਹੁਃ = constantly
ਪਸ਼੍ਯਤਾਂ = seeing
ਅਤ੍ਯਾਗੇ = giving up
ਅਪਿ = even
ਤਨੋਃ = of the body
ਅਖਣ੍ਡ = uninterrupted
ਪਰਮ = supreme
ਅਨਨ੍ਦ = bliss
ਅਵਬੋਧਸ੍ਪਸ਼ਾਂ = knowledge
ਅਧ੍ਵਾ = path
ਕਃ = who
ਅਪਿ = even
ਸ਼ਿਵਪ੍ਰਸਾਦ = grace of Shiva
ਸੁਲਭਃ = easy
ਸਮ੍ਪਤ੍ਸ੍ਯਤੇ = attain
ਯੋਗਿਨਾਂ = of yogis
ਅਵਧੂਤਚਰ੍ਯਾ ।

ਕੌਪੀਨਂ ਸ਼ਤਖਣ੍ਡਜਰ੍ਜਰਤਰਂ ਕਨ੍ਥਾ ਪੁਨਸ੍ਤਾਦਸ਼ੀ
ਨੈਸ਼੍ਚਿਨ੍ਤ੍ਯਂ ਨਿਰਪੇਕ੍ਸ਼ਭੈਕ੍ਸ਼ਮਸ਼ਨਂ ਨਿਦ੍ਰਾ ਸ਼੍ਮਸ਼ਾਨੇ ਵਨੇ ।
ਸ੍ਵਾਤਨ੍ਤ੍ਰ੍ਯੇਣ ਨਿਰਙ੍ਕੁਸ਼ਂ ਵਿਹਰਣਂ ਸ੍ਵਾਨ੍ਤਂ ਪ੍ਰਸ਼ਾਨ੍ਤਂ ਸਦਾ
ਸ੍ਥੈਰ੍ਯਂ ਯੋਗਮਹੋਤ੍ਸਵੇऽਪਿ ਚ ਯਦਿ ਤ੍ਰੈਲੋਕ੍ਯਰਾਜ੍ਯੇਨ ਕਿਮ੍ ॥ ੯੧ ॥

The Way of Life of a Self-Realised Ascetic: Wearing a loin-cloth worn-out
and tattered into a hundred rags, with a wrap-around in similar condition,
free from anxiety, eating food from alms begged without any expectations,
sleeping in a forest or a cremation-ground, roaming freely without
hindrance, ever indrawn and calm, and also established in the great joy
of Divine union, ——-for such a one even sovereignty of the three
worlds is beneath comparison.
ਅਵਧੂਤ = a self-realised ascetic with the highest spiritual freedom
ਚਰ੍ਯਾ = the way of life
ਕੌਪੀਨਂ = loin cloth
ਸ਼ਤ = hundred
ਖਣ੍ਡ = torn
ਜਰ੍ਜਰਤਰਂ = much worn out
ਕਨ੍ਥਾ = rag
ਪੁਨਃ = again
ਤਾਦਸ਼ੀ = of the same condition
ਨੈਸ਼੍ਚਿਨ੍ਤ੍ਯਂ = free from all diturbing thoughts
ਨਿਰਪੇਕ੍ਸ਼ = without expectation
ਭੈਕ੍ਸ਼ਂ = food got by begging
ਅਸ਼ਨਂ = eating
ਨਿਦ੍ਰਾ = sleep
ਸ਼੍ਮਸ਼ਾਨੇ = in a cremation ground
ਵਨੇ = in a forest
ਸ੍ਵਾਤਨ੍ਤ੍ਰ੍ਯੇਣ = freely
ਨਿਰਙ੍ਕੁਸ਼ਂ = without hindrance
ਵਿਹਰਣਂ = wandering
ਸ੍ਵਾਨ੍ਤਂ = one’s mind
ਪ੍ਰਸ਼ਾਨ੍ਤਂ = very peaceful
ਸਦਾ = always
ਸ੍ਥੈਰ੍ਯਂ = steadfastness
ਯੋਗ = yoga
ਮਹੋਤ੍ਸਵੇ = festive joy
ਅਪਿ = also
ਚ = and
ਯਦਿ = when
ਤ੍ਰੈਲੋਕ੍ਯ = three worlds
ਰਾਜ੍ਯੇਨ = by sovereignty
ਕਿਂ = what

ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਣ੍ਡਂ ਮਣ੍ਡਲੀਮਾਤ੍ਰਂ ਕਿਂ ਲੋਭਾਯ ਮਨਸ੍ਵਿਨਃ ।
ਸ਼ਫਰੀਸ੍ਫੁਰਿਤੇਨਾਬ੍ਧਿਃ ਕ੍ਸ਼ੁਬ੍ਧੋ ਨ ਖਲੁ ਜਾਯਤੇ ॥ ੯੨ ॥

Will the wise ones show greed for this universe, which is but a mere mirage?
Indeed, the ocean is not agitated by the movements of a fish!
ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਣ੍ਡਂ = universe
ਮਣ੍ਡਲੀ = reflection
ਮਾਤ੍ਰਂ = mere
ਕਿਂ = what
ਲੋਭਾਯ = for greed
ਮਨਸ੍ਵਿਨਃ = wise
ਸ਼ਫਰੀ = a small fish
ਸ੍ਫੁਰਿਤੇਨ = by movement
ਅਬ੍ਧਿਃ = ocean
ਕ੍ਸ਼ੁਬ੍ਧਃ = agitated
ਨ = not
ਖਲੁ = indeed
ਜਾਯਤੇ = become

ਮਾਤਰ੍ਲਕ੍ਸ਼੍ਮਿ ਭਜਸ੍ਵ ਕਂਚਿਦਪਰਂ ਮਤ੍ਕਾਙ੍ਕ੍ਸ਼ਿਣੀ ਮਾ ਸ੍ਮ ਭੂਃ
ਭੋਗੇਸ਼ੁ ਸ੍ਪਹਯਾਲਵਸ੍ਤਵ ਵਸ਼ੇ ਕਾ ਨਿਃਸ੍ਪਹਾਣਾਮਸਿ ।
ਸਦ੍ਯਃਸ੍ਯੂਤਪਲਾਸ਼ਪਤ੍ਰਪੁਟਿਕਾਪਾਤ੍ਰੇ ਪਵਿਤ੍ਰੀਕਤੈ-
ਰ੍ਭਿਕ੍ਸ਼ਾਵਸ੍ਤੁਭਿਰੇਵ ਸਮ੍ਪ੍ਰਤਿ ਵਯਂ ਵਤ੍ਤਿਂ ਸਮੀਹਾਮਹੇ ॥ ੯੩ ॥

Oh Mother LakShmi! devote yourself to someone else! Do not long for
me! Those who covet pleasures are under your sway; what are you to us
who are dispassionate? Now, we want to subsist on alms gathered and
purified in a bowl instantly made from the leaves of Palasa tree.
ਮਾਤਃ = mother
ਲਕ੍ਸ਼੍ਮਿ = O Laxmi!
ਭਜਸ੍ਵ = serve
ਕਂਚਿਤ੍ = someone
ਅਪਰਂ = else
ਮਤ੍ = me
ਕਾਙ੍ਕ੍ਸ਼ਿਣੀ = long for
ਮਾ = do not
ਸ੍ਮ = indeed
ਭੂਃ = be
ਭੋਗੇਸ਼ੁ = in enjoyments
ਸ੍ਪਹਯਾਲਵਃ = desiring
ਤਵ = your
ਵਸ਼ੇ = captive
ਕਾ = what
ਨਿਃਸ੍ਪਹਾਣਾਂ = free from desires
ਅਸਿ = are
ਸਦ੍ਯਃ = immediately
ਸ੍ਯੂਤ = put together
ਪਲਾਸ਼ = palAsha
ਪਤ੍ਰ = leaf
ਪੁਟਿਕਾ = ??
ਪਾਤ੍ਰੇ = vessel
ਪਵਿਤ੍ਰੀਕਤੈਃ = sanctified
ਭਿਕ੍ਸ਼ਾਵਸ੍ਤੁਭਿਃ = articles obtained by begging
ਏਵ = only
ਸਮ੍ਪ੍ਰਤਿ = in the right way
ਵਯਂ = we
ਵਤ੍ਤਿਂ = attitude
ਸਮੀਹਾਮਹੇ = wish

ਮਹਾਸ਼ਯ੍ਯਾ ਪਥ੍ਵੀ ਵਿਪੁਲਮੁਪਧਾਨਂ ਭੁਜਲਤਾ
ਵਿਤਾਨਂ ਚਾਕਾਸ਼ਂ ਵ੍ਯਜਨਮਨੁਕੂਲੋऽਯਮਨਿਲਃ ।
ਸ਼ਰਚ੍ਚਨ੍ਦ੍ਰੋ ਦੀਪੋ ਵਿਰਤਿਵਨਿਤਾਸਙ੍ਗਮੁਦਿਤਃ
ਸੁਖੀ ਸ਼ਾਨ੍ਤਃ ਸ਼ੇਤੇ ਮੁਨਿਰਤਨੁਭੂਤਿਰ੍ਨਪ ਇਵ ॥ ੯੪ ॥

With the earth for a bed, the arms for a large pillow, the sky for a roof,
the gentle breeze for a fan, the autumnal moon for a lamp, renunciation
as conjugal bliss, the sage sleeps in contentment and tranquillity,
like a sovereign of immense glory.
ਮਹਾ = great
ਸ਼ਯ੍ਯਾ = bed
ਪਥ੍ਵੀ = earth
ਵਿਪੁਲਂ = ample
ਉਪਧਾਨਂ = pillow
ਭੁਜਲਤਾ = arms
ਵਿਤਾਨਂ = canopy
ਚ = and
ਆਕਾਸ਼ਂ = sky
ਵ੍ਯਜਨਂ = fan
ਅਨੁਕੂਲਃ = pleasant
ਅਯਂ = this
ਅਨਿਲਃ = breeze
ਸ਼ਰਤ੍ = autumn
ਚਨ੍ਦ੍ਰਃ = moon
ਦੀਪਃ = light
ਵਿਰਤਿ = abnegation
ਵਨਿਤਾ = wife
ਸਙ੍ਗ = company
ਮੁਦਿਤਃ = elevated (rejoicing)
ਸੁਖੀ = blissful
ਸ਼ਾਨ੍ਤਃ = peaceful
ਸ਼ੇਤੇ = sleeps
ਮੁਨਿਃ = sage
ਅਤਨੁ = not small (undiminished)
ਭੂਤਿਃ = glory
ਨਪ = king
ਇਵ = as if

ਭਿਕ੍ਸ਼ਾਸ਼ੀ ਜਨਮਧ੍ਯਸਙ੍ਗਰਹਿਤਃ ਸ੍ਵਾਯਤ੍ਤਚੇਸ਼੍ਟਃ ਸਦਾ
ਹਾਨਾਦਾਨਵਿਰਕ੍ਤਮਾਰ੍ਗਨਿਰਤਃ ਕਸ਼੍ਚਿਤ੍ਤਪਸ੍ਵੀ ਸ੍ਥਿਤਃ ।
ਰਥ੍ਯਾਕੀਰ੍ਣਵਿਸ਼ੀਰ੍ਣਜੀਰ੍ਣਵਸਨਃ ਸਮ੍ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਕਨ੍ਥਾਸਨੋ
ਨਿਰ੍ਮਾਨੋ ਨਿਰਹਂਕਤਿਃ ਸ਼ਮਸੁਖਾਭੋਗੈਕਬਦ੍ਧਸ੍ਪਹਃ ॥ ੯੫ ॥

Living on alms, unattached to the company of people, ever acting with
total freedom, devoted to the path of dispassion towards the exchange
of wealth, such a one is a true ascetic. Wearing worn-out rags thrown
in the streets, using a blanket received by chance for a seat, without
pride or selfishness, the ascetic wishes solely for
the joy of the controlled mind.
ਭਿਕ੍ਸ਼ਾਸ਼ੀ = eating alms
ਜਨਮਧ੍ਯ = society
ਸਙ੍ਗਰਹਿਤਃ = unattached
ਸ੍ਵਾਯਤ੍ਤਚੇਸ਼੍ਟਃ = free in actions (independent)
ਸਦਾ = always
ਹਾਨਾਦਾਨ = give and take
ਵਿਰਕ੍ਤ = indifferent
ਮਾਰ੍ਗ = path
ਨਿਰਤਃ = pursuing
ਕਸ਼੍ਚਿਤ੍ = who but
ਤਪਸ੍ਵੀ = engaged in austerities
ਸ੍ਥਿਤਃ = living
ਰਥ੍ਯਾ = in the streets
ਕੀਰ੍ਣ = thrown away
ਵਿਸ਼ੀਰ੍ਣ = shattered
ਜੀਰ੍ਣ = worn out
ਵਸਨਃ = garment
ਸਮ੍ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ = gotten by chance
ਕਨ੍ਥ = blanket
ਆਸਨਃ = seat
ਨਿਰ੍ਮਾਨਃ = without pride
ਨਿਰਹਂਕਤਿਃ = without egoism
ਸ਼ਮ = self-control
ਸੁਖਾਭੋਗ = enjoying the happiness
ਏਕਬਦ੍ਧ = bound by only one
ਸ੍ਪਹਃ = desiring

ਚਣ੍ਡਾਲਃ ਕਿਮਯਂ ਦ੍ਵਿਜਾਤਿਰਥਵਾ ਸ਼ੂਦ੍ਰੋऽਥ ਕਿਂ ਤਾਪਸਃ
ਕਿਂ ਵਾ ਤਤ੍ਤ੍ਵਵਿਵੇਕਪੇਸ਼ਲਮਤਿਰ੍ਯੋਗੀਸ਼੍ਵਰਃ ਕੋऽਪਿ ਕਿਮ੍ ।
ਇਤ੍ਯੁਤ੍ਪਨ੍ਨਵਿਕਲ੍ਪਜਲ੍ਪਮੁਖਰੈਰਾਭਾਸ਼੍ਯਮਾਣਾ ਜਨੈਃ
ਨ ਕ੍ਰੁਦ੍ਧਾਃ ਪਥਿ ਨੈਵ ਤੁਸ਼੍ਟਮਨਸੋ ਯਾਨ੍ਤਿ ਸ੍ਵਯਂ ਯੋਗਿਨਃ ॥ ੯੬ ॥

᳚Is this person an outcaste? or a twice-born? or a shudra? or an
ascetic? or else some master yogi with the mind filled with philosophical
discernment? ᳚ When people address the ascetic thus, doubting and debating
garrulously, the Yogis themselves walk awy, neither angry nor pleased.
ਚਣ੍ਡਾਲਃ = outcaste
ਕਿਂ = what
ਅਯਂ = this
ਦ੍ਵਿਜਾਤਿਃ = twice-born (initiated in scriptures)
ਅਥਵਾ = or
ਸ਼ੂਦ੍ਰਃ = servant
ਅਥ = thus
ਕਿਂ = what
ਤਾਪਸਃ = ascetic
ਕਿਂ = what
ਵਾ = or
ਤਤ੍ਤ੍ਵ = truth
ਵਿਵੇਕ = discrimination
ਪੇਸ਼ਲ = expert
ਮਤਿਃ = mind
ਯੋਗੀਸ਼੍ਵਰਃ = supreme yogi
ਕਃ = who
ਅਪਿ = also
ਕਿਂ = what
ਇਤਿ = thus
ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ = arising
ਵਿਕਲ੍ਪ = doubt
ਜਲ੍ਪ = argumentative
ਮੁਖਰੈਃ = garrulously
ਆਭਾਸ਼੍ਯਮਾਣਾ = accosted
ਜਨੈਃ = by people
ਕ੍ਰੁਦ੍ਧਾਃ = angry
ਪਥਿ = on the way
ਨ = not
ਏਵ = only
ਤੁਸ਼੍ਟ = pleased
ਮਨਸਃ = mind
ਯਾਨ੍ਤਿ = go
ਸ੍ਵਯਂ = own way
ਯੋਗਿਨਃ = yogis

ਹਿਂਸਾਸ਼ੂਨ੍ਯਮਯਤ੍ਨਲਭ੍ਯਮਸ਼ਨਂ ਧਾਤ੍ਰਾ ਮਰੁਤ੍ਕਲ੍ਪਿਤਂ
ਵ੍ਯਾਲਾਨਾਂ ਪਸ਼ਵਸ੍ਤਣਾਙ੍ਕੁਰਭੁਜਸ੍ਤੁਸ਼੍ਟਾਃ ਸ੍ਥਲੀਸ਼ਾਯਿਨਃ ।
ਸਂਸਾਰਾਰ੍ਣਵਲਙ੍ਘਨਕ੍ਸ਼ਮਧਿਯਾਂ ਵਤ੍ਤਿਃ ਕਤਾ ਸਾ ਨਣਾਂ
ਤਾਮਨ੍ਵੇਸ਼ਯਤਾਂ ਪ੍ਰਯਾਨ੍ਤਿ ਸਤਤਂ ਸਰ੍ਵੇ ਸਮਾਪ੍ਤਿਂ ਗੁਣਾਃ ॥ ੯੭ ॥

The creator has provided for serpents air as food, got without violence
or effort. Beasts are satisfied with eating sprouting grass and
laying on the ground. Likewise, for people intellectually able enough
to cross the sea of birth-death cycles, some such means of living has
been created. Those who seek this are able to bring to
final cessation the play of their natural attributes.
ਹਿਂਸਾਸ਼ੂਨ੍ਯਂ = without killing
ਅਯਤ੍ਨ = without effort
ਲਭ੍ਯਂ = obtainable
ਅਸ਼ਨਂ = for eating
ਧਾਤ੍ਰਾ = by the Creator
ਮਰੁਤ੍ = air
ਕਲ੍ਪਿਤਂ = provided
ਵ੍ਯਾਲਾਨਾਂ = for serpents
ਪਸ਼ਵਃ = beasts
ਤਣ = grass
ਅਙ੍ਕੁਰਭੁਜਃ = feeding on sprouts
ਤੁਸ਼੍ਟਾਃ = contented
ਸ੍ਥਲੀਸ਼ਾਯਿਨਃ = lying on ground
ਸਂਸਾਰ = transmigratory life
ਅਰ੍ਣਵ = ocean
ਲਙ੍ਘਨਕ੍ਸ਼ਮ = capable to cross over
ਧਿਯਾਂ = intelligence
ਵਤ੍ਤਿਃ = inclined to
ਕਤਾ = made
ਸਾ = that
ਨਣਾਂ = of people
ਤਾਂ = to them
ਅਨ੍ਵੇਸ਼ਯਤਾਂ = seeking
ਪ੍ਰਯਾਨ੍ਤਿ = go
ਸਤਤਂ = constantly
ਸਰ੍ਵੇ = all
ਸਮਾਪ੍ਤਿਂ = ending
ਗੁਣਾਃ = qualities (inertia, activity, and understanding)

ਗਙ੍ਗਾਤੀਰੇ ਹਿਮਗਿਰਿਸ਼ਿਲਾਬਦ੍ਧਪਦ੍ਮਾਸਨਸ੍ਯ
ਬ੍ਰਹ੍ਮਧ੍ਯਾਨਾਭ੍ਯਸਨਵਿਧਿਨਾ ਯੋਗਨਿਦ੍ਰਾਂ ਗਤਸ੍ਯ ।
ਕਿਂ ਤੈਰ੍ਭਾਵ੍ਯਂ ਮਮ ਸੁਦਿਵਸੈਰ੍ਯਤ੍ਰ ਤੇ ਨਿਰ੍ਵਿਸ਼ਙ੍ਕਾਃ
ਕਣ੍ਡੂਯਨ੍ਤੇ ਜਰਠਹਰਿਣਾਃ ਸ੍ਵਾਙ੍ਗਮਙ੍ਗੇ ਮਦੀਯੇ ॥ ੯੮ ॥

Seated in the lotus-posture on a stone in the Himalayas on the banks of
the Ganga,; attaining yogic sleep by the practice of meditation on the
Supreme Reality; with deer, old with age and free from fear, caressing
their bodies against mine——- will such fortune come to me?
ਗਙ੍ਗਾਤੀਰੇ = on the banks of river Ganges
ਹਿਮਗਿਰਿ = Himalayas
ਸ਼ਿਲਾ = stone
ਬਦ੍ਧ = bound/sitting
ਪਦ੍ਮਾਸਨਸ੍ਯ = lotus posture
ਬ੍ਰਹ੍ਮ = transcendent truth
ਧ੍ਯਾਨ = meditation
ਅਭ੍ਯਸਨ = practice
ਵਿਧਿਨਾ = in the prascribed manner
ਯੋਗਨਿਦ੍ਰਾਂ = Samadhi (with consciousness of the external world lost)
ਗਤਸ੍ਯ = going/falling
ਕਿਂ = what
ਤੈਃ = by them
ਭਾਵ੍ਯਂ = resulting from
ਮਮ = my
ਸੁਦਿਵਸੈਃ = happy days
ਯਤ੍ਰ = where
ਤੇ = they
ਨਿਰ੍ਵਿਸ਼ਙ੍ਕਾਃ = fearless
ਕਣ੍ਡੂਯਨ੍ਤੇ = rub
ਜਰਠਹਰਿਣਾਃ = old deer
ਸ੍ਵਾਙ੍ਗਂ = own bodies
ਅਙ੍ਗੇ = body
ਮਦੀਯੇ = my

ਪਾਣਿਃ ਪਾਤ੍ਰਂ ਪਵਿਤ੍ਰਂ ਭ੍ਰਮਣਪਰਿਗਤਂ ਭੈਕ੍ਸ਼ਮਕ੍ਸ਼ਯ੍ਯਮਨ੍ਨਂ
ਵਿਸ੍ਤੀਰ੍ਣਂ ਵਸ੍ਤ੍ਰਮਾਸ਼ਾਦਸ਼ਕਮਚਪਲਂ ਤਲ੍ਪਮਸ੍ਵਲ੍ਪਮੁਰ੍ਵੀ ।
ਯੇਸ਼ਾਂ ਨਿਃਸਙ੍ਗਤਾਙ੍ਗੀਕਰਣਪਰਿਣਤਸ੍ਵਾਨ੍ਤਸਂਤੋਸ਼ਿਣਸ੍ਤੇ
ਧਨ੍ਯਾਃ ਸਂਨ੍ਯਸ੍ਤਦੈਨ੍ਯਵ੍ਯਤਿਕਰਨਿਕਰਾਃ ਕਰ੍ਮ ਨਿਰ੍ਮੂਲਯਨ੍ਤਿ ॥ ੯੯ ॥

The hands serving as a sacred bowl, subsisting on the never-dwindling
alms obtained while roaming, the vast expanse of the sky serving as
a dress, and the earth for a stable, spacious bed—people with such
dispassion are blessed indeed, for they have renounced the poverty of
attitude seeking mundane pleasures and thus giving up worldly contacts,
and inwardly contented in heart fulfilled by accepting solitude,
and thus able to uproot all actions ( the roots of future rebirths and deaths).
ਪਾਣਿਃ = hand
ਪਾਤ੍ਰਂ = vessel
ਪਵਿਤ੍ਰਂ = pure
ਭ੍ਰਮਣ = wandering
ਪਰਿਗਤਂ = obtained
ਭੈਕ੍ਸ਼ਂ = alms
ਅਕ੍ਸ਼ਯ੍ਯਂ = never running short
ਅਨ੍ਨਂ = food
ਵਿਸ੍ਤੀਰ੍ਣਂ = ample
ਵਸ੍ਤ੍ਰਂ = cloth
ਆਸ਼ਾ = space
ਦਸ਼ਕਂ = ten directions
ਅਚਪਲਂ = fixed
ਤਲ੍ਪਂ = bed
ਅਸ੍ਵਲ੍ਪਂ = spacious
ਉਰ੍ਵੀ = wide earth
ਯੇਸ਼ਾਂ = whose
ਨਿਃਸਙ੍ਗਤ = without associating
ਅਙ੍ਗੀਕਰਣ = absorb
ਪਰਿਣਤ = matured
ਸ੍ਵਾਨ੍ਤ = inwardly
ਸਂਤੋਸ਼ਿਣਃ = blissful
ਤੇ = they
ਧਨ੍ਯਾਃ = blessed
ਸਂਨ੍ਯਸ੍ਤ = forsaking
ਦੈਨ੍ਯ = deprivation
ਵ੍ਯਤਿਕਰ = contact
ਨਿਕਰਾਃ = best of objects
ਕਰ੍ਮ = actions
ਨਿਰ੍ਮੂਲਯਨ੍ਤਿ = root out

ਮਾਤਰ੍ਮੇਦਿਨਿ ਤਾਤ ਮਾਰੁਤ ਸਖੇ ਤੇਜਃ ਸੁਬਨ੍ਧੋ ਜਲ
ਭ੍ਰਾਤਰ੍ਵ੍ਯੋਮ ਨਿਬਦ੍ਧ ਏਵ ਭਵਤਾਮਨ੍ਤ੍ਯਃ ਪ੍ਰਣਾਮਾਞ੍ਜਲਿਃ ।
ਯੁਸ਼੍ਮਤ੍ਸਙ੍ਗਵਸ਼ੋਪਜਾਤਸੁਕਤਸ੍ਫਾਰਸ੍ਫੁਰਨ੍ਨਿਰ੍ਮਲ-
ਜ੍ਞਾਨਾਪਾਸ੍ਤਸਮਸ੍ਤਮੋਹਮਹਿਮਾ ਲੀਯੇ ਪਰਬ੍ਰਹ੍ਮਣਿ ॥ ੧੦੦ ॥

Oh Mother Earth! Oh Wind, my Father! Oh Fire, my friend! Oh Water,
my good relative! Oh Sky, my Brother! With clasped hands this is my
concluding salutations to you! My association with you all resulted
in an accumulation of scintillating merits, culminating in abundance of
pure knowledge, which helped me overcome the marvellous sway
of Unreality! May I now unite with the Transcendent Truth!
ਮਾਤਃ = O Mother
ਮੇਦਿਨਿ = Earth
ਤਾਤ = O Father
ਮਾਰੁਤ = Wind
ਸਖੇ = O Friend
ਤੇਜਃ = Fire
ਸੁਬਨ੍ਧਃ = O my good relative
ਜਲ = Water
ਭ੍ਰਾਤਃ = O Brother
ਵ੍ਯੋਮ = Sky
ਨਿਬਦ੍ਧ = tied to
ਏਵ = only
ਭਵਤਾਂ = with you all
ਅਨ੍ਤ੍ਯਃ = last
ਪ੍ਰਣਾਮ = salutations
ਅਞ੍ਜਲਿਃ = clasped hands
ਯੁਸ਼੍ਮਤ੍ = with you all
ਸਙ੍ਗਵਸ਼ = association with
ਉਪਜਾਤ = developed
ਸੁਕਤ = good deeds, merits
ਸ੍ਫਾਰ = wide
ਸ੍ਫੁਰਤ੍ = trembling, resplendent
ਨਿਰ੍ਮਲ = without blemish, pure
ਜ੍ਞਾਨ = knowledge
ਅਪਾਸ੍ਤ = discard
ਸਮਸ੍ਤ = all
ਮੋਹ = delusion
ਮਹਿਮਾ = wondrous power
ਲੀਯੇ = merge
ਪਰਬ੍ਰਹ੍ਮਣਿ = in the Transcendent Reality