Shanti Geetaa in Malayalam:
॥ ശാന്തിഗീതാ ॥
മംഗലാചരണം
ശാന്തായാവ്യക്തരൂപായ മായാധാരായ വിഷ്ണവേ ।
സ്വപ്രകാശായ സത്യായ നമോഽസ്തു വിശ്വസാക്ഷിണേ ॥ 1 ॥
വാണീ യസ്യ പ്രകടതി പരം ബ്രഹ്മതത്ത്വം സുഗൂഢം
മുക്തീച്ഛൂനാം ഗമയതി പദം പൂർണമാനന്ദരൂപം ।
വിഭ്രാന്താനാം ശമയതി മതിം വ്യാകുലാം ഭ്രാന്തിമൂലാം
ബ്രഹ്മാ ഹ്യേകാം വിദിശതി പരം ശ്രീഗുരും തം നമാമി ॥ 2 ॥
അഥ പ്രഥമോഽധ്യായഃ ।
വിഖ്യാതഃ പാണ്ഡവേ വംശേ നൃപേശോ ജനമേജയഃ ।
തസ്യ പുത്രോ മഹാരാജഃ ശതാനീകോ മഹാമതിഃ ॥ 1 ॥
ഏകദാ സചിവൈർമിത്രൈർവേഷ്ടിതോ രാജമന്ദിരേ ।
ഉപവിഷ്ടഃ സ്തൂയമാനേ മാഗധൈഃ സൂതവന്ദിഭിഃ ॥ 2 ॥
സിംഹാസനസമാരൂഢോ മഹേന്ദ്രസദൃശപ്രഭഃ ।
നാനാകാവ്യരസാലാപൈഃ പണ്ഡിതൈഃ സഹ മോദിതഃ ॥ 3 ॥
ഏതസ്മിൻ സമയേ ശ്രീമാൻ ശാന്തവ്രതോ മഹാതപാഃ ।
സമാഗതഃ പ്രസന്നാത്മാ തേജോരാശിസ്തപോനിധിഃ ॥ 4 ॥
രാജാ ദർശനമാത്രേണ സാമാത്യമിത്രബാന്ധവൈഃ ।
പ്രോത്ഥിതോ ഭക്തിഭാവേന ഹർഷേണോത്ഫുല്ലമാനസഃ ॥ 5 ॥
പ്രണമ്യ വിനയാപന്നഃ പ്രഹ്വീഭാവേന ശ്രദ്ധയാ ।
ദദൗ സിംഹാസനം തസ്മൈ ചോപവേശനകാങ്ക്ഷയാ ॥ 6 ॥
പാദ്യമർഘ്യം യഥായോഗ്യം ഭക്തിയുക്തേന ചേതസാ ।
ദിവ്യാസനേ സമാസീനം മുനിം ശാന്തവ്രതം നൃപഃ ॥ 7 ॥
പപ്രച്ഛ വിനതഃ സ്വാസ്ഥ്യം കുശലം തപസസ്തതഃ ।
മുനിഃ പ്രോവാച സർവത്ര സുഖം സർവസുഖാന്വയാത് ॥ 8 ॥
അസ്മാകം കുശലം രാജൻ രാജ്ഞഃ കുശലതഃ സദാ ।
സ്വാച്ഛന്ദ്യം രാജദേഹസ്യ രാജ്യസ്യ കുശലം വദ ॥ 9 ॥
രാജോവാച യത്ര ബ്രഹ്മന്നീദൃശസ്താപസോഽനിശം ।
തിഷ്ഠൻ വിരാജതേ തത്ര കുശലം കുശലേപ്സയാ ॥ 10 ॥
ക്ഷേമയുക്തോ പ്രസാദേന ഭവതഃ ശുഭദൃഷ്ടിതഃ ।
ദേഹേ ഗേഹേ ശുഭം രാജ്യേ ശാന്തിർമേ വർതതേ സദാ ॥ 11 ॥
പ്രണിപത്യ തതോ രാജാ വിനയാവനതഃ പുനഃ ।
കൃതാഞ്ജലിപുടഃ പ്രഹ്വഃ പ്രാഹ തം മുനിസത്തമം ॥ 12 ॥
ശ്രുതാ ഭവത്പ്രസാദേന തത്ത്വവാർതാ സുധാ പുരാ ।
ഇദാനീം ശ്രോതുമിച്ഛാമി യച്ച സാരതരം പ്രഭോ ।
ശ്രുത്വാ തത് കൃതകൃത്യഃ സ്യാം കൃപയാ വദ മേ മുനേ ॥ 13 ॥
ശാന്തവ്രത ഉവാച ।
ശൃണു രാജൻ പ്രവക്ഷ്യാമി സാരം ഗുഹ്യതമം പരം ।
യദുക്തം വാസുദേവേന പാർഥായ ശോകശാന്തയേ ॥ 14 ॥
ശാന്തിഗീതേതി വിഖ്യാതാ സദാ ശാന്തിപ്രദായിനീ ।
പുരാ ശ്രീഗുരുണാ ദത്താ കൃപയാ പരയാ മുദാ ॥ 15 ॥
തം തേ വക്ഷ്യാമി രാജേന്ദ്ര രക്ഷിതാ യത്നതോ മയാ ।
ഭവദ്ബുഭുത്സയാ രാജൻ ശൃണുഷ്വാവഹിതഃ സ്ഥിരഃ ॥ 16 ॥
ഇത്യധ്യാത്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശാന്തിഗീതായാം
ശ്രീവാസുദേവർജുനസംവാദേ പ്രഥമോഽധ്യായഃ ॥1 ॥
അഥ ദ്വിതീയോഽധ്യായഃ ।
യുദ്ധേ വിനിഹതേ പുത്രേ ശോകവിഹ്വലമർജുനം ।
ദൃഷ്ട്വാ തം ബോധയാമാസ ഭഗവാൻ മധസൂദനഃ ॥ 1 ॥
ശ്രീഭഗവാനുവാച ।
കിം ശോചസി സഖേ പാർഥ വിസ്മൃതോഽസി പുരോദിതം ।
മൂഢപ്രായോ വിമുഗ്ധോഽസി മഗ്നോഽസി ശോകസാഗരേ ॥ 2 ॥
മായികേ സത്യവജ്ജ്ഞാനം ശോകമോഹസ്യ കാരണം ।
ത്വം ബുദ്ധോഽസി ച ധീരോഽസി ശോകം ത്യക്ത്വാ സുഖീ ഭവ ॥ 3 ॥
സംസാരേ മായികേ ഘോരേ സത്യഭാവേന മോഹിതഃ ।
മമതാബദ്ധചിത്തോഽസി ദേഹാഭിമാനയോഗതഃ ॥ 4 ॥
കോ വാസി ത്വം കഥം ജാതഃ കഃ സുതോ വാ കലത്രകം ।
കഥം വാ സ്നേഹബദ്ധോഽസി ക്ഷണമാത്രം വിചാരയ ॥ 5 ॥
അജ്ഞാനപ്രഭവം സർവം ജീവാ മായാവശംഗതാഃ ।
ദേഹാഭിമാനയോഗേന നാനാദുഃഖാദി ഭുഞ്ജതേ ॥ 6 ॥
മനഃകൽപിതസംസാരം സത്യം മത്വാ മൃഷാത്മകം ।
ദുഃഖം സുഖം ച മന്യന്തേ പ്രാതികൂല്യാനുകൂല്യയോഃ ॥ 7 ॥
മമതാപാശസംബദ്ധഃ സംസാരേ ഭ്രമപ്രത്യയേ ।
അനാദികാലതോ ജീവഃ സത്യബുദ്ധ്യാ വിമോഹിതഃ ॥ 8 ॥
ത്യക്ത്വാ ഗൃഹം യാതി നവം പുരാണമാലംബതേ ദിവ്യഗൃഹം യഥാന്യത് ।
ജീവസ്തഥാ ജീർണവപുർവിഹായ ഗൃഹ്ണാതി ദേഹാന്തരമാശു ദിവ്യം ॥ 9 ॥
അഭാവഃ പ്രാഗഭാവസ്യ ചാവസ്ഥാപരിവർതനാത് ।
പരിണാമാന്വിതേ ദേഹേ പൂർവഭാവോ ന വിദ്യതേ ॥ 10 ॥
ന ദൃശ്യതേ ബാല്യഭാവോ ദേഹസ്യ യൗവനോദയേ ।
അവസ്ഥാന്തരസമ്പ്രാപ്തൗ ദേഹഃ പരിണമേദ്യതഃ ॥ 11 ॥
അതീതേ ബഹുലേ കാലേ ദൃഷ്ട്വാ ന ജ്ഞായതേ ഹി സഃ ।
ബുദ്ധേഃ പ്രത്യയമാത്രം തത് സ ഏവേതി വിനിശ്ചയഃ ॥ 12 ॥
ന പശ്യന്തി ബാല്യഭാവം ദേഹസ്യ യൗവനാഗമേ ।
സുതസ്യ ജനകസ്തേന ന ശോചതി ന രോദിതി ।
തഥാ ദേഹാന്തരപ്രാപ്തിർമത്വാ ശോകം സഖേ ജഹി ॥ 13 ॥
യത്പശ്യസി മഹാബാഹോ ജഗത്തത്പ്രാതിഭാസികം ।
സംസ്കാരവശതോ ബുദ്ധേർദൃഷ്ടപൂർവേതി പ്രത്യയഃ ॥ 14 ॥
ദൃഷ്ട്വാ തു ശുക്തിരജതം ലോഭാദ്ഗ്രഹീതുമുദ്യതഃ ।
പ്രാക് ച ബോധോദയാത് ദ്രഷ്ടാ സ്ഥാനാന്തരഗതസ്തതഃ ॥ 15 ॥
പുനരാഗത്യ തത്രൈവ രജതം സ പ്രപശ്യതി ।
പൂർവദൃഷ്ടം മന്യമാനോ രജതം ഹർഷമോദിതഃ ।
ബുദ്ധേഃ പ്രത്യയസങ്കൽപാത് നാസ്തി രൂപം ത്രികാലകേ ॥ 16 ॥
ദേഹോ ഭാര്യാ ധനം പുത്രസ്തരുരാജിനികേതനം ।
ശുക്തിരജതവത് സർവം ന കിഞ്ചിത് സത്യമസ്തി തത് ॥ 17 ॥
സുഷുപ്തികാലേ ന ഹി ദൃശ്യമാനം മനഃസ്ഥിതം സർവമനന്തവിശ്വം ।
സമുത്ഥിതേ തന്മനസി പ്രഭാതി ചരാചരം വിശ്വമിദം ന സത്യം ॥ 18 ॥
സദേവാസീത്പുരാ സൃഷ്ടേർനാന്യത് കിഞ്ചിന്മിഷത്തതഃ ।
ന ദേശോ നാപി വാ കാലോ നോ ഭൂതം നാപി ഭൗതികം ॥ 19 ॥
മായാവിജൃംഭിതേ തസ്മിൻ സ്രക്ഫണീവോത്ഥിതം ജഗത് ।
തത്സത് മായാപ്രഭാവേന വിശ്വാകാരേണ ഭാസതേ ॥ 20 ॥
ഭോക്താ ഭോഗസ്തഥാ ഭോഗ്യം കർതാ ച കരണം ക്രിയാ ।
ജ്ഞാതാ ജ്ഞാനം തഥാ ജ്ഞേയം സ്വപ്നവദ്ഭാതി സർവശഃ ॥ 21 ॥
മായാനിദ്രാവശാത് സ്വപ്നഃ സംസാരോ ജീവഗഃ ഖലു ।
കാരണം ഹ്യാത്മനോഽജ്ഞാനം സംസാരസ്യ ധനഞ്ജയ ॥ 22 ॥
അജ്ഞാനം ഗുണഭേദേന ശക്തിഭേദേന ന വൈ പുനഃ ।
മായാഽവിദ്യാ ഭവേദേകാ ചിദാഭാസേന ദീപിതാ ॥ 23 ॥
മായാഭാസേന ജീവേശോ കരോതി ച പൃഥഗ്വിധൗ ।
മായാഭാസോ ഭവേദീശോഽവിദ്യോപാധിശ്ച ജീവകഃ ॥ 24 ॥
ചിദധ്യാസാച്ചിദാഭാസോ ഭാസിതൗ ചേതനാകൃതീ ।
മായാവച്ഛിന്നചൈതന്യഞ്ചാഭാസാധ്യാസയോഗതഃ ॥ 25 ॥
ഈശഃ കർതാ ബ്രഹ്മ സാക്ഷീ മായോപഹിതസത്തയാ ।
അഖണ്ഡം സച്ചിദാനന്ദം പൂർവാധിഷ്ഠാനമവ്യയം ॥ 26 ॥
ന ജായതേ മ്രിയാതേ വാ ന ദഹ്യതേ ന ശോഷ്യതേ ।
അധികാരഃ സദാസംഗോ നിത്യമുക്തോ നിരഞ്ജനഃ ।
ഇത്യുക്തം തേ മയാ പൂർവം സ്മൃത്വാത്മന്യവധാരയ ॥ 27 ॥
ശുക്രശോണിതയോഗേന ദേഹോഽയം ഭൗതികഃ സ്മൃതഃ ।
ബാല്യേ ബാലകരൂപോഽസൗ യൗവനേ യുവകഃ പുനഃ ॥ 28 ॥
ഗൃഹീതാന്യസ്യ കന്യാം ഹി പത്നീഭാവേന മോഹിതഃ ।
പുരാ യയാ ന സംബന്ധഃ സാർദ്ധാംഗീ സഹധർമിണീ ॥ 29 ॥
തദ്ഗർഭേ രേതസാ ജാതഃ പുത്രശ്ച സ്നേഹഭാജനഃ ।
ദേഹമലോദ്ഭവഃ പുത്രഃ കീടവന്മലനിർമിതഃ ।
പിതരൗ മമതാപാശം ഗലേ ബദ്ധ്വാ വിമോഹിതൗ ॥ 30 ॥
ന ദേഹേ തവ സംബന്ധോ ന ദാരേഷു സുതേ ന ച ।
പാശബദ്ധഃ സ്വയം ഭൂത്വാ മുഗ്ധോഽസി മമതാഗുണൈഃ ॥ 31 ॥
ദുർജയോ മമതാപാശശ്ചാച്ഛേദ്യഃ സുരമാനവൈഃ ।
മമ ഭാര്യാ മമാപത്യഃ മത്വാ മുഗ്ധോഽസി മൂഢവത് ॥ 32 ॥
ന ത്വം ദേഹോ മഹാബാഹോ തവ പുത്രഃ കഥം വദ ।
സർവം ത്യക്ത്വാ വിചാരേണ സ്വരൂപമവധാരയ ॥ 33 ॥
അർജുന ഉവാച ।
കിം കരോമി ജഗന്നാഥ ശോകേന ദഹ്യതേ മനഃ ।
പുത്രസ്യ ഗുണകർമാണി രൂപം ച സ്മരതോ മമ ॥ 34 ॥
ചിന്താപരം മനോ നിത്യം ധൈര്യം ന ലഭതേ ക്ഷണം ।
ഉപായം വദ മേ കൃഷ്ണ യേന ശോകഃ പ്രശാമ്യതി ॥ 35 ॥
ശ്രീഭഗവാനുവാച ।
മനസി ശോകസന്താപൗ ദഹ്യമാനസ്തതോ മനഃ ।
ത്വം പശ്യസി മഹാബാഹോ ദ്രഷ്ടാസി ത്വം മനോ ന ഹി ॥ 36 ॥
ദ്രഷ്ടാ ദൃശ്യാത് പൃഥക് ന്യാസാത് ത്വം പൃഥക് ച വിലക്ഷണഃ ।
അവിവേകാത് മനോ ഭൂത്വാ ദഗ്ധോഽഹമിതി മന്യസേ ॥ 37 ॥
അന്തഃകരണമേകം തച്ചതുർവൃത്തിസമന്വിതം ।
മനഃ സങ്കൽപരൂപം വൈ ബുദ്ധിശ്ച നിശ്ചയാത്മികാ ॥ 38 ॥
അനുസന്ധാനവച്ചിത്തമഹങ്കാരോഽഭിമാനകഃ ।
പഞ്ചഭൂതാംശസംഭൂതാ വികാരീ ദൃശ്യചഞ്ചലഃ ॥ 39 ॥
യദംഗമഗ്നിനാ ദഗ്ധം ജാനാതി പുരുഷോ യഥാ ।
തഥാ മനഃ ശുചാ തപ്തം ത്വം ജാനാസി ധനഞ്ജയ ॥ 40 ॥
ദഗ്ധഹസ്തോ യഥാ ലോകോ ദഗ്ധോഽഹമിതി മന്യതേ ।
അവിവേകാത്തഥാ ശോകതപ്തോഽഹമിതി മന്യതേ ॥ 41 ॥
ജാഗ്രതി ജായമാനം തത് സുഷുപ്തൗ ലീയതേ പുനഃ ।
ത്വം ച പശ്യസി ബോധസ്ത്വം ന മനോഽസി ശുചാലയഃ ॥ 42 ॥
സുഷുപ്തോ മാനസേ ലീനേ ന ശോകോഽപ്യണുമാത്രകഃ ।
ജാഗ്രതി ശോകദുഃഖാദി ഭവേന്മനസി ചോത്ഥിതേ ॥ 43 ॥
സർവം പശ്യസി സാക്ഷീ ത്വം തവ ശോകഃ കഥം വദ ।
ശോകോ മനോമയേ കോഷേ ദുഃഖോദ്വേഗഭയാദികം ॥ 44 ॥
സ്വരൂപോഽനബോധേന താദാത്മ്യാധ്യാസയോഗതഃ ।
അവിവേകാന്മനോധർമം മത്വാ ചാത്മനി ശോചസി ॥ 45 ॥
ശോകം തരതി ചാത്മജ്ഞഃ ശ്രുതിവാക്യം വിനിശ്ചിനു ।
അതഃ പ്രയത്നതോ വിദ്വാന്നാത്മാനം വിദ്ധി ഫാൽഗുന ॥ 46 ॥
ഇത്യധ്യാത്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശാന്തിഗീതായാം
ശ്രീവാസുദേവർജുനസംവാദേ ദ്വിതീയോഽധ്യായഃ ॥2 ॥
അഥ തൃതീയോഽധ്യായഃ ।
അർജുന ഉവാച ।
മനോബുദ്ധീന്ദ്രിയാദീനാം യ ആത്മാ ന ഹി ഗോചരഃ ।
സ കഥം ലഭ്യതേ കൃഷ്ണ തദ്ബ്രൂഹി യദുനന്ദന ॥ 1 ॥
ശ്രീഭഗവാനുവാച ।
ആത്മാതിസൂക്ഷ്മരൂപത്വാത് ബുദ്ധ്യാദീനാമഗോചരഃ ।
ലഭ്യതേ വേദവാക്യേന ചാചാര്യാനുഗ്രഹേണ ച ॥ 2 ॥
മഹാവാക്യവിചാരേണ ഗുരൂപദിഷ്ടമാർഗതഃ ।
ശിഷ്യോ ഗുണാഭിസമ്പന്നോ ലഭേത ശുദ്ധമാനസഃ ॥ 3 ॥
ഏകാർഥബോധകം വേദേ മഹാവാക്യചതുഷ്ടയം ।
തത്ത്വമസി ഗുരോർവക്ത്രാത് ശ്രുത്വാ സിദ്ധിമവാപ്നുയാത് ॥ 4 ॥
ഗുരുസേവാം പ്രകുർവാണോ ഗുരുഭക്തിപരായണഃ ।
ഗുരോഃ കൃപാവശാത് പാർഥ ലഭ്യ ആത്മാ ന സംശയഃ ॥ 5 ॥
ആത്മവാസനയാ യുക്തോ ജിജ്ഞാസുഃ ശുദ്ധമാനസഃ ।
വിഷയാസക്തിസന്ത്യക്തഃ സ്വാത്മാനം വേത്തി ശ്രദ്ധയാ ॥ 6 ॥
വൈരാഗ്യം കാരണം ചാദൗ യദ്ഭവേദ്ബുധിശുദ്ധിതഃ ।
കർമണാ ചിത്തശുദ്ധിഃ സ്യാദ്വിശേഷം ശൃണു കാഥ്യതേ ॥ 7 ॥
സ്വവർണാശ്രമധർമേണ വേദോക്തേന ച കർമണാ ।
നിഷ്കാമേന സദാചാര ഈശ്വരം പരിതോഷയേത് ॥ 8 ॥
കാമസങ്കൽപസന്ത്യാഗാദീശ്വരപ്രീതിമാനസാത് ।
സ്വധർമപാലനാച്ചൈവ ശ്രദ്ധാഭക്തിസമന്വയാത് ॥ 9 ॥
നിത്യനൈമിത്തികാചാരാത് ബ്രഹ്മണി കർമണോഽർപണാത് ।
ദേവായതനതീർഥാനാം ദർശനാത് പരിസേവനാത് ।
യഥാവിധി ക്രമേണൈവ ബുദ്ധിശുദ്ധിഃ പ്രജായതേ ॥ 10 ॥
പാപേന മലിനാ ബുദ്ധിഃ കർമണാ ശോധിതാ യദാ ।
തദാ ശുദ്ധാ ഭവേത് സൈവ മലദോഷവിവർജനാത് ॥ 11 ॥
നിർമലായാം തത്ര പാർഥ വിവേക ഉപജായതേ ।
കിം സത്യം കിമസത്യം വേത്യദ്യാലോചനതത്പരഃ ॥ 12 ॥
ബ്രഹ്മ സത്യം ജഗന്മിഥ്യാ വിവേകാദ്ദൃഢനിശ്ചയഃ ।
തതോ വൈരാഗ്യമാസക്തേസ്ത്യാഗോ മിഥ്യാത്മകേഷു ച ॥ 13 ॥
ഭോഗ്യം വൈ ഭോഗിഭോഗം വിഷമയവിഷയം പ്ലോഷിണീ ചാപി പത്നീ
വിത്തം ചിത്തപ്രമാഥം നിധനകരധനം ശത്രുവത് പുത്രകന്യേ ।
മിത്രം മിത്രോപതാപം വനമിവ ഭവനം ചാന്ധവദ്ബന്ധുവർഗാഃ
സർവം ത്യക്ത്വാ വിരാഗീ നിജഹിതനിരതഃ സൗഖ്യലാഭേ പ്രസക്തഃ ॥ 14 ॥
ഭോഗാസക്താഃ പ്രമുഗ്ധാഃ സതതധനപരാ ഭ്രാമ്യമാണാ യഥേച്ഛം
ദാരാപത്യാദിരക്താ നിജജനഭരണേ വ്യഗ്രചിത്താ വിഷണ്ണാഃ ।
ലപ്സ്യേഽഹം കുത്ര ദർഭം സ്മരണമനുദിനം ചിന്തയാ വ്യാകുലാത്മാ
ഹാ ഹാ ലോകാ വിമൂഢാഃ സുഖരസവിമുഖാഃ കേവലാ ദുഃഖഭാരാഃ ॥ 15 ॥
ബ്രഹ്മാദി സ്തംബപര്യന്തം വസ്തു സർവം ജുഗുപ്സിതം ।
ശുനോ വിഷ്ഠാസമം ത്യാജ്യം ഭോഗവാസനയാ സഹ ॥ 16 ॥
നോദേതി വാസനാ ഭോഗേ ഘൃണാ വാന്താശനേ യഥാ ।
തതഃ ശമദമൗ ചൈവ മന ഇന്ദ്രിയനിഗ്രഹഃ ॥ 17 ॥
തിതിക്ഷോപരതിശ്ചൈവ സമാധാനം തതഃ പരം ।
ശ്രദ്ധാ ശ്രുതി-ഗുരോർവാക്യേ വിശ്വാസഃ സത്യനിശ്ചയാത് ॥ 18 ॥
സംസാരഗ്രന്ധിഭേദേന മോക്തുമിച്ഛാ മുമുക്ഷുതാ ।
ഏതത്സാധനസമ്പന്നോ ജിജ്ഞാസുർഗുരുമാശ്രയേത് ॥ 19 ॥
ജ്ഞാനദാതാ ഗുരുഃ സാക്ഷാത് സംസാരാർണവതാരകഃ ।
ശ്രീഗുരുകൃപയാ ശിഷ്യസ്തരേത് സംസാരവാരിധിം ॥ 20 ॥
വിനാചാര്യം ന ഹി ജ്ഞാനം ന മുക്തിർനാപി സദ്ഗതിഃ ।
അതഃ പ്രയത്നതോ വിദ്വാൻ സേവയാ തോഷയേദ്ഗുരും ॥ 21 ॥
സേവയാ സമ്പ്രസന്നാത്മാ ഗുരുഃ ശിഷ്യം പ്രബോധയേത് ।
ന ത്വം ദേഹോ നേന്ദ്രിയാണി ന പ്രാണോ ന മനോധിയഃ ॥ 22 ॥
ഏഷാം ദ്രഷ്ടാ ച സാക്ഷീ ത്വം സച്ചിദാനന്ദവിഗ്രഹഃ ।
പ്രതിബന്ധകശൂന്യസ്യ ജ്ഞാനം സ്യാത് ശ്രുതിമാത്രതഃ ॥ 23 ॥
ന ചേന്മനനയോഗേന നിദിധ്യാസനതഃ പുനഃ ।
പ്രതിബന്ധക്ഷയേ ജ്ഞാനം സ്വയമേവോപജായതേ ॥ 24 ॥
വിസ്മൃതം സ്വരൂപം തത്ര ലബ്ധ്വാ ചാമീകരം യഥാ ।
കൃതാർഥഃ പരമാനന്ദോ മുക്തോ ഭവതി തത്ക്ഷണം ॥ 25 ॥
അർജുന ഉവാച ।
ജീവഃ കർതാ സദാ ഭോക്താ നിഷ്ക്രിയം ബ്രഹ്മ യാദവ ।
ഐക്യജ്ഞാനം തയോഃ കൃഷ്ണ വിരുദ്ധത്വാത് കഥം ഭവേത് ॥ 26 ॥
ഏതന്മേ സംശയം ഛിന്ധി പ്രപന്നോഽഹം ജനാർദന ।
ത്വാം വിനാ സംശയച്ഛേത്താ നാസ്തി കശ്ചിദ്വിനിശ്ചയഃ ॥ 27 ॥
ശ്രീവാസുദേവ ഉവാച ।
സംശോധ്യ ത്വം പദം പൂർവം സ്വരൂപമവധാരയേത് ।
പ്രകാരം ശൃണു വക്ഷ്യാമി വേദവാക്യാനുസാരതഃ ॥ 28 ॥
ദേഹത്രയം ജഡത്വേന നാശ്യത്വേന നിരാസയ ।
സ്ഥൂലം സൂക്ഷ്മം കാരണം ച പുനഃ പുനർവിചാരയ ॥ 29 ॥
കാഷ്ഠാദി ലോഷ്ടവത് സർവമനാത്മജഡനശ്വരം ।
കദലീദലവത് സർവം ക്രമേണൈവ പരിത്യജ ॥ 30 ॥
തദ്ബാധസ്യ ഹി സീമാനം ത്യാഗയോഗ്യം സ്വയമ്പ്രഭം ।
ത്വമാത്മത്വേന സംവിദ്ധി ചേതി ത്വം-പദ-ശോധനം ॥ 31 ॥
തത്പദസ്യ ച പാരോക്ഷ്യം മായോപാധിം പരിത്യജ ।
തദധിഷ്ഠാനചൈതന്യം പൂർണമേകം സദവ്യയം ॥ 32 ॥
തയോരൈക്യം മഹാബാഹോ നിത്യാഖണ്ഡാവധാരണം ।
ഘടാകാശോ മഹാകാശ ഇവാത്മാനം പരാത്മനി ।
ഐക്യമഖണ്ഡഭാവം ത്വം ജ്ഞാത്വാ തൂഷ്ണീം ഭവാർജുന ॥ 33 ॥
ജ്ഞാത്വൈവം യോഗയുക്താത്മാ സ്ഥിരപ്രജ്ഞഃ സദാ സുഖീ ।
പ്രാരബ്ധവേഗപര്യന്തം ജീവന്മുക്തോ വിഹാരവാൻ ॥ 34 ॥
ന തസ്യ പുണ്യം ന ഹി തസ്യ പാപം നിഷേധനം നൈവ പുനർന വൈധം ।
സദാ സ മഗ്നഃ സുഖവാരിരാശൗ വപുശ്ചരേത് പ്രാക്കൃതകർമയോഗാത് ॥ 35 ॥
ഇത്യധ്യാത്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശാന്തിഗീതായാം
ശ്രീവാസുദേവർജുനസംവാദേ തൃതീയോഽധ്യായഃ ॥3 ॥
അഥ ചതുർഥോഽധ്യായഃ ।
അർജുന ഉവാച ।
യോഗയുക്തഃ കഥം കൃഷ്ണ വ്യവഹാരേ ചരേദ്വദ ।
വിനാ കസ്യാപ്യഹങ്കാരം വ്യവഹാരോ ന സംഭവേത് ॥ 1 ॥
ശ്രീഭഗവാനുവാച ।
ശൃണു തത്ത്വം മഹാബാഹോ ഗുഹ്യാത് ഗുഹ്യതരം പരം ।
യച്ഛ്രുത്വാ സംശയച്ഛേദാത് കൃതകൃത്യോ ഭവിഷ്യസി ॥ 2 ॥
വ്യാവഹാരികദേഹേഽസ്മിന്നാത്മബുദ്ധ്യാ വിമോഹിതഃ ।
കരോതി വിവിധം കർമ ജീവോഽഹങ്കാരയോഗതഃ ॥ 3 ॥
ന ജാനാതി സ്വമാത്മാനമഹം കർതേതി മോഹിതഃ ।
അഹങ്കാരസ്യ സദ്ധർമം സംഘാതം ന വിചാലയേത് ॥ 4 ॥
ആത്മാ ശുദ്ധഃ സദാ മുക്തഃ സംഗഹീനശ്ചിദക്രിയഃ ।
ന ഹി സംബന്ധഗന്ധം തത് സംഘാതൈർമായികൈഃ ക്വചിത് ॥ 5 ॥
സച്ചിദാനന്ദമാത്മാനം യദാ ജാനാതി നിഷ്ക്രിയം ।
തദാ തേഭ്യഃ സമുത്തീർണഃ സ്വസ്വരൂപേ വ്യവസ്ഥിതം ॥ 6 ॥
പ്രാരബ്ധാത് വിചരേദ്ദേഹോ വ്യവഹാരം കരോതി ച ।
സ്വയം സ സച്ചിദാനന്ദോ നിത്യഃ സംഗവിവർജിതഃ ॥ 7 ॥
അഖണ്ഡമദ്വയം പൂർണം സദാ സച്ചിത്സുഖാത്മകം ।
ദേശകാലജഗജ്ജീവാ ന ഹി തത്ര മനാഗപി ॥ 8 ॥
മായാകാര്യമിദം സർവം വ്യവഹാരികമേവ തു ।
ഇന്ദ്രജാലമയം മിഥ്യാ മായാമാത്രവിജൃംഭിതം ॥ 9 ॥
ജാഗ്രദാദി വിമോക്ഷാന്തം മായികം ജീവകൽപിതം ।
ജീവസ്യാനുഭവഃ സർവഃ സ്വപ്നവദ്ഭരതർഷഭ ॥ 10 ॥
ന ത്വം നാഹം ന വാ പൃഥ്വീ ന ദാരാ ന സുതാദികം ।
ഭ്രാന്തോഽസി ശോകസന്താപൈഃ സത്യം മത്വാ മൃഷാത്മകം ॥ 11 ॥
ശോകം ജഹി മഹാബാഹോ ജ്ഞാത്വാ മായാവിലാസകം ।
ത്വം സദാദ്വയരൂപോഽസി ദ്വൈതലേശവിവർജിതഃ ।
ദ്വൈതം മായാമയം സർവം ത്വയി ന സ്പൃശ്യതേ ക്വചിത് ॥ 12 ॥
ഏകം ന സംഖ്യാബദ്ധത്വാത് ന ദ്വയം തത്ര ശോഭതേ ।
ഏകം സ്വജാതിഹീനത്വാദ്വിജാതിശൂന്യമദ്വയം ॥ 13 ॥
കേവലം സർവശൂന്യത്വാദക്ഷയാച്ച സദവ്യയം ।
തുരീയം ത്രിതയാപേക്ഷം പ്രത്യക് പ്രകാശകത്വതഃ ॥ 14 ॥
സാക്ഷി-സാക്ഷ്യമപേക്ഷ്യൈവ ദ്രഷ്ടൃദൃശ്യവ്യപേക്ഷയാ ।
അലക്ഷ്യം ലക്ഷണാഭാവാത് ജ്ഞാനം വൃത്യധിരൂഢതഃ ॥ 15 ॥
അർജുന ഉവാച ।
കാ മായാ വാഽദ്ഭുതാ കൃഷ്ണ കാഽവിദ്യാ ജീവസൂതികാ ।
നിത്യാ വാപ്യപരാഽനിത്യാ കഃ സ്വഭാവസ്തയോർഹരേ ॥ 16 ॥
ശ്രീഭഗവാനുവാച ।
ശൃണു മഹാദ്ഭുതാ മായാ സത്ത്വാദി ത്രിഗുണാന്വിതാ ।
ഉത്പത്തിരഹിതാഽനാദിർനൈസർഗിക്യപി കഥ്യതേ ॥ 17 ॥
അവസ്തു വസ്തുവദ്ഭാതി വസ്തുസത്താസമാശ്രിതാ ।
സദസദ്ഭ്യാമനിർവാച്യാ സാന്താ ച ഭാവരൂപിണീ ॥ 18 ॥
ബ്രഹ്മാശ്രയാ ചിദ്വിഷയാ ബ്രഹ്മശക്തിർമഹാബലാ ।
ദുർഘടോദ്ഘടനാശീലാ ജ്ഞാനനാശ്യാ വിമോഹിനീ ॥ 19 ॥
ശക്തിദ്വയം ഹി മായായാ വിക്ഷേപാവൃത്തിരൂപകം ।
തമോഽധികാവൃതിഃ ശക്തിവിക്ഷേപാഖ്യാ തു രാജസീ ॥ 20 ॥
വിദ്യാരൂപാ ശുദ്ധസത്ത്വാ മോഹിനീ മോഹനാശിനീ ।
തമഃപ്രാധാന്യതോഽവിദ്യാ സാവൃതിശക്തിമത്ത്വതഃ ॥ 21 ॥
മായാഽവിദ്യാ ന വൈ ഭിന്നാ സമഷ്ടി-വ്യഷ്ടിരൂപതഃ ।
മായാവിദ്യാ-സമഷ്ടിഃ സാ ചൈകൈവ ബഹുധാ മതാ ॥ 22 ॥
ചിദാശ്രയാ ചിതിഭാസ്യാ വിഷയം താം കരോതി ഹി ।
ആവൃത്യ ചിത്സ്വഭാവം സദ്വിക്ഷേപം ജനയേത്തതഃ ॥ 23 ॥
അർജുന ഉവാച ।
യദ്ബ്രഹ്മശക്തിര്യാ മായാ സാപി നാശ്യാ ഭവേത് കഥം ।
യദി മിഥ്യാ ഹി സാ മായാ നാശസ്തസ്യാഃ കഥം വദ ॥ 24 ॥
ശ്രീഭഗവാനുവാച ।
മായാഖ്യാം ഭാവസംയുക്താം കഥയാമി ശൃണുഷ്വ മേ ।
പ്രകൃതിം ഗുണസാമ്യാത്താം മായാം ചാദ്ഭുതകാരിണീം ॥ 25 ॥
പ്രധാനമാത്മസാത്കൃത്വാ സർവം തിഷ്ഠേദുദാസിനീ ।
വിദ്യാ നാശ്യാ തഥാഽവിദ്യാ ശക്തിർബ്രഹ്മാശ്രയത്വതഃ ॥ 26 ॥
വിനാ ചൈതന്യമന്യത്ര നോദേതി ന ച തിഷ്ഠതി ।
അത,ഏവ ബ്രഹ്മശക്തിരിത്യാഹുർബ്രഹ്മവാദിനഃ ॥ 27 ॥
ശക്തിതത്ത്വം പ്രവക്ഷ്യാമി ശൃണുഷ്വ തത്സമാഹിതഃ ।
ബ്രഹ്മണശ്ചിജ്ജഡൈർഭേദാത് ദ്വേ ശക്തീ പരികീർതിതേ ॥ 28 ॥
ചിച്ഛക്തിഃ സ്വരൂപം ജ്ഞേയാ മായാ ജഡാ വികാരിണീ ।
കാര്യപ്രസാധിനീ മായാ നിർവികാരാ ചിതിഃ പരാ ॥ 29 ॥
അഗ്നേര്യഥാ ദ്വയീ ശക്തിർദാഹികാ ച പ്രകാശികാ ।
ന ഹി ഭിന്നാഥവാഽഭിന്നാ ദാഹശക്തിശ്ച പാവകാത് ॥ 30 ॥
ന ജ്ഞായതേ കഥം കുത്ര വിദ്യതേ ദാഹതഃ പുരാ ।
കാര്യാനുമേയാ സാ ജ്ഞേയാ ദാഹേനാനുമിതിര്യതഃ ॥ 31 ॥
മണിമന്ത്രാദിയോഗേന രുധ്യതേ ന പ്രകാശതേ ।
സാ ശക്തിരനലാദ്ഭിന്നാ രോധനാന്ന ഹി തിഷ്ഠതി ॥ 32 ॥
നോദേതി പാവകാദ്ഭിന്നാ തതോഽഭിന്നേതി മന്യതേ ।
നാനലേ വർതതേ സാ ച ന കാര്യേ സ്ഫോടകേ തഥാ ॥ 33 ॥
അനിർവാച്യാദ്ദതാ ചൈവ മായാശക്തിസ്തഥേഷ്യതാം । dda?dhR^i
യാ ശക്തിർനാനലാദ്ഭിന്നാ താം വിനാഗ്നിർന കിഞ്ചന ॥ 34 ॥
അനലസ്വരൂപാ ജ്ഞേയാ ശക്തിഃ പ്രകാശരൂപിണീ ।
ചിച്ഛക്തിർബ്രഹ്മണസ്തദ്വത് സ്വരൂപം ബ്രഹ്മണഃ സ്മൃതം ॥ 35 ॥
ദാഹികാസദൃശീ മായാ ജഡാ നാശ്യാ വികാരിണീ ।
മൃഷാത്മികാ തു യാഽവസ്തു തന്നാശസ്തത്ത്വദൃഷ്ടിതഃ ॥ 36 ॥
മിഥ്യേതി നിശ്ചയാത് പാർഥ മിഥ്യാവസ്തു വിനശ്യതി ।
ആശ്ചര്യരൂപിണീ മായാ സ്വനാശേന ഹി ഹർഷദാ ॥ 37 ॥
അജ്ഞാനാത് മോഹിനീ മായാ പ്രേക്ഷണേന വിനശ്യതി ।
മായാസ്വഭാവവിജ്ഞാനം സാന്നിധ്യം ന ഹി വാഞ്ഛതി ॥ 38 ॥
മഹാമായാ ഘോരാ ജനയതി മഹാമോഹമതുലം
തതോ ലോകാഃ സ്വാർഥേ വിവശപതിതാഃ ശോകവികലാഃ ।
സഹന്തേ ദുഃസഹ്യം ജനിമൃതിജരാക്ലേശബഹുലം
സുഭുഞ്ജാനാ ദുഃഖം ന ഹി ഗതിപരാം ജന്മബഹുഭിഃ ॥ 39 ॥
ഇത്യധ്യാത്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീവാസുദേവാർജുനസംവാദേ
ശാന്തിഗീതായാം ചതുർഥോഽധ്യായഃ ॥4 ॥
അഥ പഞ്ചമോഽധ്യായഃ ।
അർജുന ഉവാച ।
മായാഽവസ്തു മൃഷാരൂപാ കാര്യം തസ്യാ ന സംഭവേത് ।
വന്ധ്യാപുത്രോ രണേ ദക്ഷോ ജയീ യുദ്ധേ തഥാ ന കിം ॥ 1 ॥
വ്യോമാരവിന്ദവാസേന യഥാ വാസഃ സുവാസിതം ।
മായായാഃ കാര്യവിസ്താരസ്തഥാ യാദവ മേ മതിഃ ॥ 2 ॥
ശ്രീഭഗവാനുവാച ।
ദൃശ്യതേ കാര്യബാഹുല്യം മിഥ്യാരൂപസ്യ ഭാരത ।
അസത്യോ ഭുജഗോ രജ്ജ്വാം ജനയേദ്വേപഥും ഭയം ॥ 3 ॥
ഉത്പാദയേദ്രൂപ്യഖണ്ഡം ശുക്തൗ ച ലോഭമോഹനം ।
സൂയതേ ഹി മൃഷാമായാ വ്യവഹാരാസ്പദം ജഗത് ॥ 4 ॥
തത്ത്വജ്ഞസ്യ മൃഷാമായാ പുരാ പ്രോക്താ മയാനഘ ।
മൃഷാമായാ ച തത്കാര്യം മൃഷാജീവഃ പ്രപശ്യതി ।
സർവം തത്സ്വപ്നവദ്ഭാനം ചൈതന്യേന വിഭാസ്യതേ ॥ 5 ॥
അജ്ഞഃ സത്യം വിജാനാതി തത്കാര്യേണ വിമോഹിതഃ ॥ 6 ॥
പ്രബുദ്ധതത്ത്വസ്യ തു പൂർണബോധേ ന സത്യമായാ ന ച കാര്യമസ്യാഃ ।
തമന്തമഃകാര്യമസത്യസർവം ന ദൃശ്യതേ ഭാനുമഹാപ്രകാശേ ॥ 7 ॥
അർജുന ഉവാച ।
അകർമകർമണോർഭേദം പുരോക്തം യത്ത്വയാ ഹരേ ।
തത്താത്പര്യം സുഗൂഢം യദ്വിശേഷം കഥയാധുനാ ॥ 8 ॥
ശ്രീവാസുദേവ ഉവാച ।
കർമണ്യകർമ യഃ പശ്യേദ്യദുക്തം കുരുനന്ദന ।
ശൃണുഷ്വാവഹിതോ വിദ്വൻ തത്താത്പര്യം വദാമി തേ ॥ 9 ॥
ഭവതി സ്വപ്നേ യത്കർമ ശയാനസ്യ ന കർതൃതാ ।
പശ്യത്യകർമ ബുദ്ധഃ സന്നസംഗം ന ഫലം യതഃ ॥ 10 ॥
സ്വപ്നവ്യാപാരമിഥ്യാത്വാത് ന സത്യം കർമ തത്ഫലം ।
അതോഽകർമൈവ തത്കർമ ദാർഷ്ടാന്തികമതഃ ശൃണു ॥ 11 ॥
സംഘാത്യൈർമായികൈഃ കർമ വ്യവഹാരശ്ച ലൗകികഃ ।
മായാനിദ്രാവശാത്സ്വപ്നമനൃതം സർവമേവ ഹി ॥ 12 ॥
സാഭാസാഹങ്കൃതിർജീവഃ കർതാ ഭോക്താ ച തത്ര വൈ ।
ജ്ഞാനീ പ്രബുദ്ധോ നിദ്രായാഃ സർവം മിഥ്യേതി നിശ്ചയീ ॥ 13 ॥
കർമണ്യകർമ പശ്യേത് സ സ്വയം സാക്ഷിസ്വരൂപതഃ ।
ജ്ഞാനാഭിമാനിനസ്ത്വജ്ഞാസ്ത്യക്ത്വാ കർമാണ്യവസ്ഥിതാഃ ॥ 14 ॥
പ്രത്യവായാദ്ഭവേദ്ഭോഗഃ ജ്ഞാനീ കർമ തമിച്ഛതി ।
ഉദ്ദേശ്യം സർവവേദാനാം സഫലം കൃത്സ്നകർമണാം ॥ 15 ॥
തത്തത്ത്വജ്ഞോ യതോ വിദ്വാനതഃ സ കൃത്സ്നകർമകൃത് ।
സർവേ വേദാ യത്ര ചൈകീഭവന്തീതി പ്രമാണതഃ ।
ഉദ്ദേശ്യം സർവവേദാനാം ഫലം തത്കൃത്സ്നകർമണാം ॥ 16 ॥
അജ്ഞാനിനാം ജഗത് സത്യം തത്തുച്ഛം ഹി വിചാരിണാം ।
വിജ്ഞാനാം മായികം മിഥ്യാ ത്രിവിധോ ഭാവനിർണയഃ ॥ 17 ॥
അർജുന ഉവാച ।
ജ്ഞാത്വാ തത്ത്വമിദം സത്യം കൃതാർഥോഽഹം ന സംശയഃ ।
അന്യത് പൃച്ഛാമി തത്തഥ്യം കഥയസ്വ സവിസ്തരം ॥ 18 ॥
സർവകർമ പരിത്യജ്യ മാമേകം ശരണം വ്രജ ।
പുരാ പ്രോക്തസ്യ താത്പര്യം ശ്രോതുമിച്ഛാമി തദ്വദ ॥ 19 ॥
ശ്രീഭഗവാനുവാച ।
നിത്യം നൈമിത്തികം കാര്യം സ്വാഭാവ്യം ച നിഷേധിതം ।
ഏതത് പഞ്ചവിധം കർമ വിശേഷം ശൃണു കഥ്യതേ ॥ 20 ॥
കർതും വിധാനം യദ്വേദേ നിത്യാദി വിഹിതം മതം ।
നിവാരയതി യദ്വേദസ്തന്നിഷിദ്ധം പരന്തപ ।
വേദഃ സ്വാഭാവികേ സർവം ഔദസീന്യാവലംബിതഃ ॥ 21 ॥
പ്രത്യവായോ ഭവേദ്യസ്യാഽകരണേ നിത്യമേവ തത് ।
ഫലം നാസ്തീതി നിത്യസ്യ കേചിദ്വദന്തി പണ്ഡിതാഃ ॥ 22 ॥
ന സത് തദ്യുക്തിതഃ പാർഥ കർതവ്യം നിഷ്ഫലം കഥം ।
ന പ്രവൃത്തിഃ ഫലാഭാവേ താം വിനാചരണം ന ഹി ॥ 23 ॥
നിത്യേനൈവ ദേവലോകം തഥൈവ ബുദ്ധിശോധനം ।
ഫലമകരണേ പാപം പ്രത്യവായാച്ച ദൃശ്യതേ ॥ 24 ॥
പ്രത്യവായഃ ഫലം പാപം ഫലാഭാവേ ന സംഭവേത് ।
നാഭാവാജ്ജായതേ ഭാവോ ഫലാഭാവോ ന സമ്മതഃ ॥ 25 ॥
നൈമിത്തികം നിമിത്തേന കർതവ്യം വിഹിതം സദാ ।
ചന്ദ്രസൂര്യഗ്രഹേ ദാനം ശ്രാദ്ധാദി തർപണം യഥാ ॥ 26 ॥
കാമ്യം തത് കാമനായുക്തം സ്വർഗാദിസുഖസാധനം ।
ധനാഗമശ്ച കുശലം സമൃദ്ധിർജയ ഐഹികേ ॥ 27 ॥
തദ്ബന്ധദൃഢതാഹേതുഃ സത്യബുദ്ധേസ്തു സംസൃതൗ ।
അതഃ പ്രയത്നതസ്ത്യാജ്യഃ കാമ്യഞ്ചൈവ നിഷേധിതം ॥ 28 ॥
അധികാരിവിശേഷേ തു കാമ്യസ്യാപ്യുപയോഗിതാ ।
കാമനാസിദ്ധിരുക്തത്വാത് കാമ്യേ ലോഭപ്രദർശനാത് ॥ 29 ॥
പ്രവൃത്തിജനനാച്ചൈവ ലോഭവാക്യം പ്രലോഭനാത് ।
ബഹിർമുഖാനാം ദുർവൃത്തിനിവൃത്തിഃ കാമ്യകർമഭിഃ ॥ 30 ॥
സത്പ്രവൃത്തിവിവൃദ്ധ്യർഥം വിധാനം കാമ്യകർമണാം ।
കാമ്യോഽവാന്തരഭോഗശ്ച തദന്തേ ബുദ്ധിശോധനം ॥ 31 ॥
ഈശ്വരാരാധനാദുഗ്ധം കാമനാജലമിശ്രിതം ।
വൈരാഗ്യാനലതാപേന തജ്ജലം പരിശോഷ്യതേ ॥ 32 ॥
ഈശ്വരാരാധനാ തത്ര ദുഗ്ധവദവശിഷ്യതേ ।
തേന ശുദ്ധം ഭവേച്ചിത്തം താത്പര്യം കാമകർമണഃ ॥ 33 ॥
കർമബീജാദിഹൈകസ്മാജ്ജായതേ ചാങ്കുരദ്വയം ।
അപൂർവമേകമപരാ വാസനാ പരികീർതിതാ ॥ 34 ॥
ഭവത്യപൂർവതോ ഭോഗോ ദത്വാ ഭോഗം സ നശ്യതി ।
വാസനാ സൂയതേ കർമ ശുഭാശുഭവിഭേദതഃ ॥ 35 ॥
വാസനയാ ഭവേത് കർമ കർമണാ വാസനാ പുനഃ ।
ഏതാഭ്യാം ഭ്രമിതോ ജീവഃ സംസൃതേർന നിവർതതേ ॥ 36 ॥
ദുഃഖഹേതുസ്തതഃ കർമ ജീവാനാം പദശൃംഖലം ।
ചിന്താ വൈഷമ്യചിത്തസ്യ അശേഷദുഃഖകാരണം ॥ 37 ॥
സർവം കർമ പരിത്യജ്യ ഏകം മാം ശരണം വ്രജേത് ।
മാംശബ്ദസ്തത്ത്വദൃഷ്ട്യാ തു ന ഹി സംഘാതദൃഷ്ടിതഃ ॥ 38 ॥
ഏകോഽഹം സച്ചിദാനന്ദസ്താത്പര്യേണ തമാശ്രയ ।
സദേകാസീദിതി ശ്രൗതം പ്രമാണമേകശബ്ദകേ ।
ഏകം മാം സർവഭൂതേഷു യഃ പശ്യതി സ പശ്യതി ॥ 39 ॥
സർവകർമ മഹാബാഹോ ത്യജേത് സന്ന്യാസപൂർവകം ।
സർവകർമ തഥാ ചിന്താം ത്യക്ത്വാ സന്ന്യാസയോഗതഃ ।
ജാനീയാദേകമാത്മാനം സദാ തച്ചിത്തസംയതഃ ॥ 40 ॥
വിധിനാ കർമസന്ത്യാഗഃ സന്ന്യാസേന വിവേകതഃ ।
അവൈധം സ്വേച്ഛയാ കർമ ത്യക്ത്വാ പാപേന ലിപ്യതേ ॥ 41 ॥
ആത്മജ്ഞാനം വിനാ ന്യാസം പാതിത്യായൈവ കൽപ്യതേ ।
കർമ ബ്രഹ്മോഭയഭ്രഷ്ടോ നദ്യാം ദ്വികൂലവർജിതഃ ।
അഹങ്കാരമഹാഗ്രാഹഗ്രസ്യമാനോ വിനശ്യതി ॥ 42 ॥
ജാഠരേ ഭരണേ രക്തഃ സംസക്തഃ സഞ്ചയേ തഥാ ।
പരാങ്മുഖഃ സ്വാത്മതത്ത്വേ സ സന്ന്യാസീ വിഡംബിതഃ ॥ 43 ॥
സർവകർമവിരാഗേണ സന്ന്യസേദ്വിധിപൂർവകം ।
അഥവാ സന്ന്യസേത് കർമ ജന്മഹേതും ഹി സർവതഃ ॥ 44 ॥
ഏകം മാം സംശ്രയേത് പാർഥ സച്ചിദാനന്ദമവ്യയം ।
അഹമ്പദസ്യ ലക്ഷ്യം തദഹമഃ സാക്ഷി നിഷ്കലം ॥ 45 ॥
ആത്മാനം ബ്രഹ്മരൂപേണ ജ്ഞാത്വാ മുക്തോ ഭവാർജുന ॥ 46 ॥
ദേഹാത്മമാനിനാം ദൃഷ്ടിർദേഹേഽഹംമമശബ്ദതഃ ।
കുബുദ്ധയോ ന ജാനന്തി മമ ഭാവമനാമയം ॥ 47 ॥
ചൈതന്യം ത്വമഹം സർവം സ്വരൂപമവലോകയ ।
ഇതി തേ കഥിതം തത്ത്വം സർവസാരമനുത്തമം ॥ 48 ॥
ഇത്യധ്യാത്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീവാസുദേവാർജുനസംവാദേ
ശാന്തിഗീതായാം പഞ്ചമോഽധ്യായഃ ॥5 ॥
അഥ ഷഷ്ഠോഽധ്യായഃ ।
അർജുന ഉവാച ।
കിം കർതവ്യം വിദാം കൃഷ്ണ കിം നിരുദ്ധം വദസ്വ മേ ।
വിശേഷലക്ഷണം തേഷാം വിസ്തരേണ പ്രകാശയ ॥ 1 ॥
ശ്രീകൃഷ്ണ ഉവാച ।
കർതവ്യം വാപ്യകർതവ്യം നാസ്തി തത്ത്വവിദാം സഖേ ।
തേഽകർതാരോ ബ്രഹ്മരൂപാ നിഷേധവിധിവർജിതാഃ ॥ 2 ॥
വേദഃ പ്രഭുർന വൈ തേഷാം നിയോജനനിഷേധനേ ।
സ്വയം ബ്രഹ്മ സദാനന്ദാ വിശ്രാന്താഃ പരമാത്മനി ॥ 3 ॥
ന പ്രവൃത്തിർനിവൃത്തിർവാ ശുഭേ വാപ്യശുഭേ തഥാ ।
ഫലം ഭോഗസ്തഥാ കർമ നാദേഹസ്യ ഭവേത്ക്വചിത് ॥ 4 ॥
ദേഹഃ പ്രാണോ മനോ ബുദ്ധിശ്ചിത്താഹങ്കാരമിന്ദ്രിയം ।
ദൈവം ച വാസനാ ചേഷ്ടാ തദ്യോഗാത് കർമ സംഭവേത് ॥ 5 ॥
ജ്ഞാനീ സർവം വിചാരേണ നിരസ്യ ജഡബോധതഃ ।
സ്വരൂപേ സച്ചിദാനന്ദേ വിശ്രാന്തശ്ചാദ്വയത്വതഃ ॥ 6 ॥
കർമലേശോ ഭവേന്നാസ്യ നിഷ്ക്രിയാത്മതയാ യതേഃ ।
തസ്യൈവ ഫലഭോഗഃ സ്യാദ്യേന കർമ കൃതം ഭവേത് ॥ 7 ॥
ശരീരേ സതി യത്കർമ ഭവതീതി പ്രപശ്യസി ।
അഹങ്കാരശ്ച സാഭാസഃ കർതാ ഭോക്താത്ര കർമണഃ ॥ 8 ॥
സാക്ഷിണാ ഭാസ്യതേ സർവം ജ്ഞാനീ സാക്ഷീ സ്വയമ്പ്രഭഃ ।
സംഗസ്പർശൗ തതോ ന സ്തോ ഭാനുവല്ലോകകർമഭിഃ ॥ 9 ॥
വിചരതി ഗൃഹകാര്യേ ത്യക്തദേഹാഭിമാനോ
വിഹരതി ജനസംഗേ ലോകയാത്രാനുരൂപം ।
പവനസമവിഹാരീ രാഗസംഗാദിമുക്തോ
വിലസതി നിജരൂപേ തത്ത്വവിദ്വ്യക്തലിംഗഃ ॥ 10 ॥
ലക്ഷണം കിം തേ വക്ഷ്യാമി സ്വഭാവതോ വിലക്ഷണഃ ।
ഭാവാതീതസ്യ കോ ഭാവഃ കിമലക്ഷ്യസ്യ ലക്ഷണം ॥ 11 ॥
വിഹരേദ്വിവിധൈർഭാവൈർഭാവാഭാവവിവർജിതഃ ।
സർവാചാരാനതീതഃ സ നാനാചാരൈശ്ചരേദ്യതിഃ ॥ 12 ॥
പ്രാരബ്ധൈർനീയതേ ദേഹഃ കഞ്ചുകം പവനൈര്യഥാ ।
ഭോഗേ നിയോജ്യതേ കാലേ യഥായോഗ്യം ശരീരകം ॥ 13 ॥
നാനാവേശധരോ യോഗീ വിമുക്തഃ സർവവേശതഃ ।
ക്വചിദ്ഭിക്ഷുഃ ക്വചിന്നഗ്നോ ഭോഗേ മഗ്നമനാഃ ക്വചിത് ॥ 14 ॥
ശൈലൂഷസദൃശോ വേശൈർനാനാരൂപധരഃ സദാ ।
ഭിക്ഷാചാരരതഃ കശ്ചിത് കശ്ചിത്തു രാജവൈഭവഃ ॥ 15 ॥
കശ്ചിദ്ഭോഗരതഃ കാമീ കശ്ചിദ്വൈരാഗ്യമാശ്രിതഃ ।
ദിവ്യവാസാശ്ചീരാച്ഛന്നോ ദിഗ്വാസാ ബദ്ധമേഖലഃ ॥ 16 ॥
കശ്ചിത് സുഗന്ധലിപ്താംഗഃ കശ്ചിദ്ഭസ്മാനുലേപിതഃ ।
കശ്ചിദ്ഭോഗവിഹാരീ ച യുവതീ-യാന-താംബൂലൈഃ ॥ 17 ॥
കശ്ചിദുന്മത്തവദ്വേശഃ പിശാച ഇവ വാ വനേ ।
കശ്ചിന്മൗനീ ഭവേത് പാർഥ കശ്ചിദ്വക്താതിതാർകികഃ ॥ 18 ॥
കശ്ചിച്ഛുഭാശീഃ സത്പാത്രഃ കശ്ചിത്തദ്ഭാവവർജിതഃ ।
കശ്ചിദ്ഗൃഹീ വനസ്ഥോഽന്യഃ കശ്ചിന്മൂഢോഽപരഃ സുഖീ ॥ 19 ॥
ഇത്യാദി വിവിധൈർഭാവൈശ്ചരന്തി ജ്ഞാനിനോ ഭുവി ।
അവ്യക്താ വ്യക്തലിംഗശ്ച ഭ്രമന്തി ഭ്രമവർജിതാഃ ॥ 20 ॥
നാനാഭാവേന വേശേന ചരന്തി ഗതസംശയാഃ ।
ന ജ്ഞായതേ തു താൻ ദൃഷ്ട്വാ കിഞ്ചിച്ചിഹ്നഞ്ച ബാഹ്യതഃ ॥ 21 ॥
ദേഹാത്മബുദ്ധിതോ ലോകേ ബാഹ്യലക്ഷണമീക്ഷതേ ।
അന്തർഭാവേ ന വൈ വേദ്യോ ബഹിർലക്ഷണതഃ ക്വചിത് ॥ 22 ॥
യോ ജാനാതി സ ജാനാതി നാന്യേ വാദരതാ ജനാഃ ।
ശാസ്ത്രാരണ്യേ ഭ്രമന്തേ തേ ന തേഷാം നിഷ്കൃതിഃ ക്വചിത് ॥ 23 ॥
ദുഷ്പ്രാപ്യതത്ത്വം ബഹുനാ ധനേന ലഭ്യം പരം ജന്മശതേന ചൈവ ।
ഭാഗ്യം യദി സ്യാച്ഛുഭസഞ്ചയേന പുണ്യേന ചാചാര്യകൃപാവശേന ॥ 24 ॥
യദി സർവം പരിത്യജ്യ മയി ഭക്തിപരായണഃ ।
സാധയേദേകചിത്തേന സാധനാനി പുനഃ പുനഃ ॥ 25 ॥
വിധായ കർമ നിഷ്കാമം സത്പ്രീതി-ലാഭ-മാനസഃ ।
മയി കൃത്വാർപണം സർവം ചിത്തശുദ്ധിരവാപ്യതേ ॥ 26 ॥
തതോ വിവേകസമ്പ്രാപ്തഃ സാധനാനി സമാചരേത് ।
ആത്മവാസനയാ യുക്തോ ബുഭുത്സുർവ്യഗ്രമാനസഃ ॥ 27 ॥
സംശ്രയേത് സദ്ഗുരും പ്രാജ്ഞം ദംഭാദിദോഷവർജിതഃ ।
ഗുരുസേവാരതോ നിത്യം തോഷയേദ്ഗുരുമീശ്വരം ।
തത്ത്വാതീതോ ഭവേത്തത്ത്വം ലബ്ധ്വാ ഗുരുപ്രസാദതഃ ॥ 28 ॥
ഗുരൗ പ്രസന്നേ പരതത്ത്വലാഭസ്തതഃ ക്വ താപോ ഭവബന്ധമുക്തഃ ।
വിമുക്തസംഗഃ പരമാത്മരൂപോ ന സംസരേത് സോഽപി പുനർഭവാബ്ധൗ ॥ 29 ॥
ജ്ഞാനീ കശ്ചിദ്വിരക്തഃ പ്രവിരതവിഷയസ്ത്യക്തഭോഗോ നിരാശഃ
കശ്ചിദ്ഭോഗീ പ്രസിദ്ധോ വിചരതി വിഷയേ ഭോഗരാഗപ്രസക്തഃ ।
പ്രാരബ്ധസ്തത്ര ഹേതുർജനയതി വിവിധാ വാസനാഃ കർമയോഗാത്
പ്രാരബ്ധേ യസ്യ ഭോഗഃ സ യതതി വിഭവേ ഭോഗഹീനോ വിരക്തഃ ॥ 30 ॥
പ്രാരബ്ധാദ്വാസനാ ചേച്ഛാ പ്രവൃത്തിർജായതേ നൃണാം ।
പ്രവൃത്തോ വാ നിവൃത്തോ വാ പ്രഭുത്വം തസ്യ സർവതഃ ॥ 31 ॥
ഭോഗോ ജ്ഞാനം ഭവേദ്ദേഹേ ഏകേനാരബ്ധകർമണാ ।
പ്രാരബ്ധം ഭോഗദം ലോകേ ദത്വാ ഭോഗം വിനശ്യതി ॥ 32 ॥
പ്രാരബ്ധം ലക്ഷ്യസമ്പന്നേ ഘടവജ്ജ്ഞാനജന്മതഃ ।
ശേഷസ്തിഷ്ഠേത്സമുത്പന്നേ ഘടേ ചക്രസ്യ വേഗവത് ॥ 33 ॥
പ്രാരബ്ധം വിദുഷാഃ പാർഥ ജ്ഞാനോത്തരമൃഷാത്മകം ।
കർതും നാതിശയം കിഞ്ചിത് പ്രാരബ്ധം ജ്ഞാനിനാം ക്ഷമം ॥ 34 ॥
തദ്ദേഹാരംഭികാ ശക്തിർഭോഗദാനായ ദേഹിനാം ।
ദദ്യാജ്ജ്ഞാനോത്തരം ഭോഗം ദേഹാഭാസം വിധായ തത് ॥ 35 ॥
ആഭാസശരീരേ ഭോഗോ ഭവേത് പ്രാരബ്ധകൽപിതേ ।
മുക്തോ ജ്ഞാനദശായാന്തു തത്ത്വജ്ഞോ ഭോഗവർജിതഃ ॥ 36 ॥
ഇത്യധ്യാത്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീവാസുദേവാർജുനസംവാദേ
ശാന്തിഗീതായാം ഷഷ്ഠോഽധ്യായഃ ॥6 ॥
അഥ സപ്തമോഽധ്യായഃ ।
ശ്രീഭഗവനുവാച ।
സാരം തത്ത്വം പ്രവക്ഷ്യാമി തച്ഛൃണുഷ്വ സഖേഽർജുന ।
അതിഗുഹ്യം മഹത്പൂർണം യച്ഛ്രുത്വാ മുച്യതേ നരഃ ॥ 1 ॥
പൂർണം ചൈതന്യമേകം സത്തതോഽന്യന്ന ഹി കിഞ്ചന ।
ന മായാ നേശ്വരോ ജീവോ ദേശഃ കാലശ്ചരാചരം ॥ 2 ॥
ന ത്വം നാഹം ന വാ പൃഥ്വീ നേമേ ലോകാ ഭുവാദയഃ ।
കിഞ്ചിന്നാസ്ത്യപി ലേശേന നാസ്തി നാസ്തീതി നിശ്ചിനു ॥ 3 ॥
കേവലം ബ്രഹ്മമാത്രം സന്നാന്യദസ്തീതി ഭാവയ ।
പശ്യസി സ്വപ്നവത്സർവം വിവർതം ചേതനേ ഖലു ॥ 4 ॥
വിഷയം ദേശകാലാദിം ഭോക്തൃജ്ഞാതൃക്രിയാദികം ।
മിഥ്യാ തത്സ്വപ്നവദ്ഭാനം ന കിഞ്ചിന്നാപി കിഞ്ചന ॥ 5 ॥
യത്സത്ത്വം സതതം പ്രകാശമമലം സംസാരധാരാവഹം
നാന്യത് കിഞ്ച തരംഗഫേനസലിലം സത്തൈവ വിശ്വം തഥാ ।
ദൃശ്യം സ്വപ്നമയം ന ചാസ്തി വിതതം മായാമയം ദൃശ്യതേ
ചൈതന്യം വിഷയോ വിഭാതി ബഹുധാ ബ്രഹ്മാദികം മായയാ ॥ 6 ॥
വിശ്വം ദൃശ്യമസത്യമേതദഖിലം മായാവിലാസാസ്പദം
ആത്മാഽജ്ഞാനനിദാനഭാനമനൃതം സദ്വച്ച മോഹാലയം ।
ബാധ്യം നാശ്യമചിന്ത്യചിത്രരചിതം സ്വപ്നോപമം തദ്ധ്രുവം
ആസ്ഥാം തത്ര ജഹി സ്വദുഃഖനിലയേ രജ്ജ്വാം ഭുജംഗോപമേ ॥ 7 ॥
അർജുന ഉവാച ।
നിർഗുണം പരമം ബ്രഹ്മ നിർവികാരം വിനിഷ്ക്രിയം ।
ജഗത്സൃഷ്ടിഃ കഥം തസ്മാദ്ഭവതി തദ്വദസ്വ മേ ॥ 8 ॥
ശ്രീഭഗവാനുവാച ।
സൃഷ്ടിർനാസ്തി ജഗന്നാസ്തി ജീവോ നാസ്തി തഥേശ്വരഃ ।
മായയാ ദൃശ്യതേ സർവം ഭാസ്യതേ ബ്രഹ്മസത്തയാ ॥ 9 ॥
യഥാ സ്തിമിതഗംഭീരേ ജലരാശൗ മഹാർണവേ ।
സമീരണവശാദ്വീചിർന വസ്തു സലിലേതരത് ॥ 10 ॥
തഥാ ഹി പൂർണചൈതന്യേ മായയാ ദൃശ്യതേ ജഗത് ।
ന തരംഗോ ജലാദ്ഭിന്നോ ബ്രഹ്മണോഽന്യജ്ജഗന്ന ഹി ॥ 11 ॥
ചൈതന്യം വിശ്വരൂപേണ ഭാസതേ മായയാ തഥാ ।
കിഞ്ചിദ്ഭവതി നോ സത്യം സ്വപ്നകർമേവ നിദ്രയാ ॥ 12 ॥
യാവന്നിദ്രാ ഋതം താവത് തഥാഽജ്ഞാനാദിദം ജഗത് ।
ന മായാ കുരുതേ കിഞ്ചിന്മായാവീ ന കരോത്യണു ।
ഇന്ദ്രജാലസമം സർവം ബദ്ധദൃഷ്ടിഃ പ്രപശ്യതി ॥ 13 ॥
അജ്ഞാനജനബോധാർഥം ബാഹ്യദൃഷ്ട്യാ ശ്രുതീരിതം ।
ബാലാനാം പ്രീതയേ യദ്വദ്ധാത്രീ ജൽപതി കൽപിതം ।
തത്പ്രകാരം പ്രവക്ഷ്യാമി ശൃണുഷ്വ കുന്തിനന്ദന ॥ 14 ॥
ചൈതന്യേ വിമലേ പൂർണേ കസ്മിൻ ദേശേഽണുമാത്രകം ।
അജ്ഞാനമുദിതം സത്താം ചൈതന്യസ്ഫൂർതിമാശ്രിതം ॥ 15 ॥
തദജ്ഞാനം പരിണതം സ്വസ്യൈവ ശക്തിഭേദതഃ ।
മായാരൂപാ ഭവേദേകാ ചാവിദ്യാരൂപിണീതരാ ॥ 16 ॥
സത്ത്വപ്രധാനമായായാം ചിദാഭാസോ വിഭാസിതഃ ।
ചിദധ്യാസാച്ചിദാഭാസ ഈശ്വരോഽഭൂത്സ്വമായയാ ॥ 17 ॥
മായാവൃത്യാ ഭവേദീശഃ സർവജ്ഞഃ സർവശക്തിമാൻ ।
ഇച്ഛാദി സർവകർതൃത്വം മായാവൃത്യാ തഥേശ്വരേ ॥ 18 ॥
തതഃ സങ്കൽപവാനീശസ്തദ്വൃത്യാ സ്വേച്ഛയാ സ്വതഃ ।
ബഹുഃ സ്യാമഹമേവൈകഃ സങ്കൽപോഽസ്യ സമുത്ഥിതഃ ॥ 19 ॥
മായായാ ഉദ്ഗതഃ കാലോ മഹാകാല ഇതി സ്മൃതഃ ।
കാലശക്തിർമഹാകാലീ ചാദ്യാ സദ്യസമുദ്ഭവാത് ॥ 20 ॥
കാലേന ജായതേ സർവം കാലേ ച പരിതിഷ്ഠതി ।
കാലേ വിലയമാപ്നോതി സർവേ കാലവശാനുഗാഃ ॥ 21 ॥
സർവവ്യാപീ മഹാകാലോ നിരാകാരോ നിരാമയഃ ।
ഉപാധിയോഗതഃ കാലോ നാനാഭാവേന ഭാസതേ ॥ 22 ॥
നിമേഷാദിര്യുഗഃ കൽപഃ സർവം തസ്മിൻ പ്രകാശിതം ।
കാലതോഽഭൂന്മഹത്തത്ത്വം മഹത്തത്ത്വാദഹങ്കൃതിഃ ॥ 23 ॥
ത്രിവിധഃ സോഽപ്യഹങ്കാരഃ സത്ത്വാദിഗുണഭേദതഃ ।
അഹങ്കാരാദ്ഭവേത് സൂക്ഷ്മതന്മാത്രാണ്യപി പഞ്ച വൈ ॥ 24 ॥
സൂക്ഷ്മാണി പഞ്ചഭൂതാനി സ്ഥൂലാനി വ്യാകൃതാനി തു ।
സത്ത്വാംശാത് സൂക്ഷ്മഭൂതാനാം ക്രമാദ്ധീന്ദ്രിയപഞ്ചകം ।
അന്തഃകരണമേകം തത് സമഷ്ടിഗുണതത്ത്വതഃ ॥ 25 ॥
കർമേന്ദ്രിയാണി രജസഃ പ്രത്യേകം ഭൂതപഞ്ചകാത് ।
പഞ്ചവൃത്തിമയഃ പ്രാണഃ സമഷ്ടിഃ പഞ്ചരാജസൈഃ ॥ 26 ॥
പഞ്ചീകൃതം താമസാംശം തത്പഞ്ചസ്ഥൂലതാം ഗതം ।
സ്ഥൂലഭൂതാത് സ്ഥൂലസൃഷ്ടിർബ്രഹ്മാണ്ഡശരീരാദികം ॥ 27 ॥
മായോപാധിർഭവേദീശശ്ചാവിദ്യാ ജീവകാരണം ।
ശുദ്ധസത്ത്വാധികാ മായാ ചാവിദ്യാ സാ തമോമയീ ॥ 28 ॥
മലിനസത്ത്വപ്രധാനാ ഹ്യവിദ്യാഽഽവരണാത്മികാ ।
ചിദാഭാസസ്തത്ര ജീവഃ സ്വൽപജ്ഞശ്ചാപി തദ്വശഃ ।
ചൈതന്യേ കൽപിതം സർവം ബുദ്ബുദാ ഇവ വാരിണി ॥ 29 ॥
തൈലബിന്ദുര്യഥാ ക്ഷിപ്തഃ പതിതഃ സരസീജലേ ।
നാനാരൂപേണ വിസ്തീർണോ ഭവേത്തന്ന ജലം തഥാ ॥ 30 ॥
അനന്തപൂർണചൈതന്യേ മഹാമായാ വിജൃംഭിതാ ।
കസ്മിൻ ദേശേ ചാണുമാത്രം ബിഭൃതാ നാമരൂപതഃ ॥ 31 ॥
ന മായാതിശയം കർതും ബ്രഹ്മണി കശ്ചിദർഹതി ।
ചൈതന്യം സ്വബലേനൈവ നാനാകാരം പ്രദർശയേത് ॥ 32 ॥
വിവർതം സ്വപ്നവത്സർവമധിഷ്ഠാനേ തു നിർമലേ ।
ആകാശേ ധൂമവന്മായാ തത്കാര്യമപി വിസ്തൃതം ।
സംഗഃ സ്പർശസ്തതോ നാസ്തി നാംബരം മലിനം തതഃ ॥ 33 ॥
കാര്യാനുമേയാ സാ മായാ ദാഹകാനലശക്തിവത് ।
അധിജ്ഞൈരനുമീയേത ജഗദ്ദൃഷ്ട്യാസ്യ കാരണം ॥ 34 ॥
ന മായാ ചൈതന്യേ ന ഹി ദിനമണാവന്ധകാരപ്രവേശഃ
ദിവാന്ധാഃ കൽപന്തേ ദിനകരകരേ ശാർവരം ഘോരദൃഷ്ട്യാ ।
ന സത്യം തദ്ഭാവഃ സ്വമതിവിഷയം നാസ്തി തല്ലേശമാത്രഃ
തഥാ മൂഢാഃ സർവേ മനസി സതതം കൽപയന്ത്യേവ മായാ ॥ 35 ॥
സ്വസത്താഹീനരൂപത്വാദവസ്തുത്വാത്തഥൈവ ച ।
അനാത്മത്വാജ്ജഡത്വാച്ച നാസ്തി മായേതി നിശ്ചിനു ॥ 36 ॥
മായാ നാസ്തി ജഗന്നാസ്തി നാസ്തി ജീവസ്തഥേശ്വരഃ ।
കേവലം ബ്രഹ്മമാത്രത്വാത് സ്വപ്നകൽപേവ കൽപനാ ॥ 37 ॥
ഏകം വക്ത്രം ന യോഗ്യം തദ്ദ്വിതീയം കുത ഇഷ്യതേ ।
സംഖ്യാബദ്ധം ഭവേദേകം ബ്രഹ്മണി തന്ന ശോഭതേ ॥ 38 ॥
ലേശമാത്രം ന ഹി ദ്വൈതം ദ്വൈതം ന സഹതേ ശ്രുതിഃ ।
ശബ്ദാതീതം മനോഽതീതം വാക്യാതീതം സദാമലം ।
ഉപമാഭാവഹീനത്വാദീദൃശസ്താദൃശോ ന ഹി ॥ 39 ॥
ന ഹി തത് ശ്രൂയതേ ശ്രോത്രൈർന സ്പൃശ്യതേ ത്വചാ തഥാ ।
ന ഹി പശ്യതി ചക്ഷുസ്തദ്രസനാസ്വാദയേന്ന ഹി ।
ന ച ജിഘ്രതി തദ്ഘ്രാണം ന വാക്യം വ്യാകരോതി ച ॥ 40 ॥
സദ്രൂപോ ഹ്യവിനാശിത്വാത് പ്രകാശത്വാച്ചിദാത്മകഃ ।
ആനന്ദഃ പ്രിയരൂപത്വാന്നാത്മന്യപ്രിയതാ ക്വചിത് ॥ 41 ॥
വ്യാപകത്വാദധിഷ്ഠാനാദ്ദേഹസ്യാത്മേതി കഥ്യതേ ।
ബൃംഹണത്വാദ്ബൃഹത്വാച്ച ബ്രഹ്മേതി ഗീയതേ ശ്രുതൗ ॥ 42 ॥
യദാ ജ്ഞാത്വാ സ്വരൂപം സ്വം വിശ്രാന്തിം ലഭസേ സഖേ ।
തദാ ധന്യഃ കൃതാർഥഃ സൻ ജീവന്മുക്തോ ഭവിഷ്യസി ॥ 43 ॥
മോക്ഷരൂപം തമേവാഹുര്യോഗിനസ്തത്ത്വദർശിനഃ ।
സ്വരൂപജ്ഞാനമാത്രേണ ലാഭസ്തത്കണ്ഠഹാരവത് ॥ 44 ॥
പ്രബുദ്ധതത്ത്വസ്യ തു പൂർണബോധേ ന സത്യമായാ ന ച കാര്യമസ്യാഃ ।
തമസ്തമഃകാര്യമസത്യസർവം ന ദൃശ്യതേ ഭാനോർമഹാപ്രകാശേ ॥ 45 ॥
അതസ്തതോ നാസ്തി ജഗത്പ്രസിദ്ധം ശുദ്ധേ പരേ ബ്രഹ്മണി ലേശമാത്രം ।
മൃഷാമയം കൽപിതനാമരൂപം രജ്ജ്വാം ഭുജംഗോ മൃദി കുംഭഭാണ്ഡം ॥ 46 ॥
ഇത്യധ്യാത്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീവാസുദേവാർജുനസംവാദേ
ശാന്തിഗീതായാം സപ്തമോഽധ്യായഃ ॥7 ॥
അഥാഷ്ടമോഽധ്യായഃ ।
അർജുന ഉവാച ।
കിം ലക്ഷ്യം സ്വാത്മരൂപേണ യദ്ബ്രഹ്മ കഥ്യതേ വിദാ ।
യജ്ജ്ഞാത്വാ ബ്രഹ്മരൂപേണ സ്വാത്മാനം വേദ്മി തദ്വദ ॥ 1 ॥
ശ്രീഭഗവനുവാച ।
അംഗുഷ്ഠമാത്രഃ പുരുഷോ ഹൃത്പദ്മേ യോ വ്യവസ്ഥിതഃ ।
തമാത്മാനഞ്ച വേത്താരം വിദ്ധി ബുദ്ധ്യാ സുസൂക്ഷ്മയാ ॥ 2 ॥
ഹൃദയകമലം പാർഥ അംഗുഷ്ഠപരിമാണതഃ ।
തത്ര തിഷ്ഠതി യോ ഭാതി വംശപർവണീവാംബരം ।
അംഗുഷ്ഠമാത്രം പുരുഷം തേനൈവ വദതി ശ്രുതിഃ ॥ 3 ॥
മഹാകാശേ ഘടേ ജാതേഽവകാശോ ഘടമധ്യഗഃ ।
ഘടാവച്ഛിന്ന ആകാശഃ കഥ്യതേ ലോകപണ്ഡിതൈഃ ॥ 4 ॥
കൂടസ്ഥോഽപി തഥാ ബുദ്ധിഃ കൽപിതാ തു യദാ ഭവേത് ।
തദാ കൂടസ്ഥചൈതന്യഃ ബുദ്ധ്യന്തസ്ഥം വിഭാസതേ ।
ബുദ്ധ്യവച്ഛിന്നചൈതന്യം ജീവലക്ഷ്യം ത്വമേവ ഹി ॥ 5 ॥
പ്രജ്ഞാനം തച്ച ഗായന്തി വേദശാസ്ത്രവിശാരദാഃ ।
ആനന്ദം ബ്രഹ്മശബ്ദാഭ്യാം വിശേഷണവിശേഷിതം ॥ 6 ॥
ശൃണോതി യേന ജാനാതി പശ്യതി ച വിജിഘ്രതി ।
സ്വാദാസ്വാദം വിജാനാതി ശീതഞ്ചോഷ്ണാദികം തഥാ ॥ 7 ॥
ചൈതന്യം വേദനാരൂപം തത്സർവവേദനാശ്രയം ।
അലക്ഷ്യം ശുദ്ധചൈതന്യം കൂടസ്ഥം ലക്ഷയേത് ശ്രുതിഃ ॥ 8 ॥
ബുദ്ധ്യാവച്ഛിന്നചൈതന്യം വൃത്യാരൂഢം യദാ ഭവേത് ।
ജ്ഞാനശബ്ദാഭിധം തർഹി തേന ചൈതന്യബോധനം ॥ 9 ॥
യദാ വൃത്തിഃ പ്രമാണേന വിഷയേണൈകതാം വ്രജേത് ।
വൃത്തവിഷയചൈതന്യേ ഏകത്വേന ഫലോദയഃ ॥ 10 ॥
തദാ വൃത്തിലയേ പ്രാപ്തേ ജ്ഞാനം ചൈതന്യമേവ തത് ।
പ്രബോധനായ ചൈതന്യം ജ്ഞാനശബ്ദേന കഥ്യതേ ॥ 11 ॥
ശൃണോഷി വീക്ഷസേ യദ്യത്തത്ര സംവിദനുത്തമാ ।
അനുസ്യൂതതയാ ഭാതി തത്തത്സർവപ്രകാശികാ ॥ 12 ॥
സംവിദം താം വിചാരേണ ചൈതന്യമവധാരയ ।
തത്ര പശ്യസി യദ്വസ്തു ജാനാമീതി വിഭാസതേ ।
തദ്ധി സംവിത്പ്രഭാവേന വിജ്ഞേയം സ്വരൂപം തതഃ ॥ 13 ॥
സർവം നിരസ്യ ദൃശ്യത്വാദനാത്മത്വാജ്ജഡത്വതഃ ।
തമവിച്ഛിന്നമാത്മാനം വിദ്ധി സുസൂക്ഷ്മയാ ധിയാ ॥ 14 ॥
യാ സംവിത് സൈവ ഹി ത്വാത്മാ ചൈതന്യം ബ്രഹ്മ നിശ്ചിനു ।
ത്വമ്പദസ്യ ച ലക്ഷ്യം തജ്ജ്ഞാതവ്യം ഗുരുവാക്യതഃ ॥ 15 ॥
ഘടാകാശോ മഹാകാശ ഇവ ജാനീഹി ചൈകതാം ।
അഖണ്ഡത്വം ഭവേദൈക്യം ജ്ഞാത്വാ ബ്രഹ്മമയോ ഭവ ॥ 16 ॥
കുംഭാകാശമഹാകാശോ യഥാഽഭിന്നോ സ്വരൂപതഃ ।
തഥാത്മബ്രഹ്മണോഽഭേദം ജ്ഞാത്വാ പൂർണോ ഭവാർജുന ॥ 17 ॥
നാനാധാരേ യഥാകാശഃ പൂർണ ഏകോ ഹി ഭാസതേ ।
തഥോപാധിഷു സർവത്ര ചൈകാത്മാ പൂർണനിരദ്വയഃ ॥ 18 ॥
യഥാ ദീപസഹസ്രേഷു വഹ്നിരേകോ ഹി ഭാസ്വരഃ ।
തഥാ സർവശരീരേഷു ഹ്യേകാത്മാ ചിത്സദവ്യയഃ ॥ 19 ॥
സഹസ്രധേനുഷു ക്ഷീരം സർപിരേകം ന ഭിദ്യതേ ।
നാനാരണിപ്രസ്തരേഷു കൃശാനുർഭേദവർജിതഃ ॥ 20 ॥
നാനാജലാശയേഷ്വേവം ജലമേകം സ്ഫുരത്യലം ।
നാനാവർണേഷു പുഷ്പേഷു ഹ്യേകം തന്മധുരം മധു ॥ 21 ॥
ഇക്ഷുദണ്ഡേഷ്വസംഖ്യേഷു ചൈകം ഹി രസമൈക്ഷവം ।
തഥാ ഹി സർവഭാവേഷു ചൈതന്യം പൂർണമദ്വയം ॥ 22 ॥
അദ്വയേ പൂർണചൈതന്യേ കൽപിതം മായയാഖിലം ।
മൃഷാ സർവമധിഷ്ഠാനം നാനാരൂപേണ ഭാസതേ ॥ 23 ॥
അഖണ്ഡേ വിമലേ പൂർണേ ദ്വൈതഗന്ധവിവർജിതേ ।
നാന്യത്കിഞ്ചിത്കേവലം സന്നാനാഭാവേന രാജതേ ॥ 24 ॥
സ്വപ്നവദ്ദൃശ്യതേ സർവം ചിദ്വിവർതം ചിദേവ ഹി ।
കേവലം ബ്രഹ്മമാത്രന്തു സച്ചിദാനന്ദമവ്യയം ॥ 25 ॥
സച്ചിദാനന്ദശബ്ദേന തല്ലക്ഷ്യം ലക്ഷയേത് ശ്രുതിഃ ।
അക്ഷരമക്ഷരാതീതം ശബ്ദാതീതം നിരഞ്ജനം ।
തത്സ്വരൂപം സ്വയം ജ്ഞാത്വാ ബ്രഹ്മവിത്ത്വം പരിത്യജ ॥ 26 ॥
അഭിമാനാവൃതിർമുഖ്യാ തേനൈവ സ്വരൂപാവൃതിഃ ।
പഞ്ചകോശേഷ്വഹങ്കാരഃ കർതൃഭാവേന രാജതേ ॥ 27 ॥
ബ്രഹ്മവിത്ത്വാഭിമാനം യദ്ഭവേദ്വിജ്ഞാനസഞ്ജ്ഞിതേ ।
അഹങ്കാരസ്യ തദ്ധർമ പിഹിതേ സ്വരൂപേഽമലേ ॥ 28 ॥
അതഃ സന്ത്യജ്യ തദ്ഭാവം കേവലം സ്വരൂപേ സ്ഥിതം ।
തത്ത്വജ്ഞാനമിതി പ്രാഹുര്യോഗിനസ്തത്ത്വദർശിനഃ ॥ 29 ॥
അന്ധകാരഗൃഹേ ശായീ ശരീരം തൂലികാവൃതം ।
ദേഹാദികം ച നാസ്തീതി നിശ്ചയേന വിഭാവയ ॥ 30 ॥
ന പശ്യസി തദാ കിഞ്ചിദ്വിഭാതി സാക്ഷി സത്സ്വയം ।
അഹമസ്മീതി ഭാവേന ചാന്തഃ സ്ഫുരതി കേവലം ॥ 31 ॥
നിഃശേഷത്യക്തസംഘാതഃ കേവലഃ പുരുഷഃ സ്വയം ।
അസ്തി നാസ്തി ബുദ്ധിധർമേ സർവാത്മനാ പരിത്യജേത് ॥ 32 ॥
അഹം സർവാത്മനാ ത്യക്ത്വാ സർവഭാവേന സർവദാ ।
അഹമസ്മീത്യഹം ഭാമി വിസൃജ്യ കേവലോ ഭവ ॥ 33 ॥
ജാഗ്രദപി സുഷുപ്തിസ്ഥോ ജാഗ്രദ്ധർമവിവർജിതഃ ।
സൗഷുപ്തേ ക്ഷയിതേ ധർമേ ത്വജ്ഞാനേ ചേതനഃ സ്വയം ॥ 34 ॥
ഹിത്വാ സുഷുപ്താവജ്ഞാനം യദ്ഭാവോ ഭാവവർജിതഃ ।
പ്രജ്ഞയാ സ്വരൂപം ജ്ഞാത്വാ പ്രജ്ഞാഹീനസ്തഥാ ഭവ ॥ 35 ॥
ന ശബ്ദഃ ശ്രവണം നാപി ന രൂപം ദർശനം തഥാ ।
ഭാവാഭാവൗ ന വൈ കിഞ്ചിത് സദേവാസ്തി ന കിഞ്ചന ॥ 36 ॥
സുസൂക്ഷ്മയാ ധിയാ ബുദ്ധ്വാ സ്വരൂപം സ്വസ്ഥചേതനം ।
ബുദ്ധൗ ജ്ഞാനേനേ ലീനായാം യത്തച്ഛുദ്ധസ്വരൂപകം ॥ 37 ॥
ഇതി തേ കഥിതം തത്ത്വം സാരഭൂതം ശുഭാശയ ।
ശോകോ മോഹസ്ത്വയി നാസ്തി ശുദ്ധരൂപോഽസി നിഷ്കലഃ ॥ 38 ॥
ശാന്തവ്രത ഉവാച ।
ശ്രുത്വാ പ്രോക്തം വാസുദേവേന പാർഥോ ഹിത്വാഽഽസക്തിം മായികേഽസത്യരൂപേ ।
ത്യക്ത്വാ സർവം ശോകസന്താപജാലം ജ്ഞാത്വാ തത്ത്വം സാരഭൂതം കൃതാർഥഃ ॥ 39 ॥
കൃഷ്ണം പ്രണമ്യാഥ വിനീതഭാവൈർധ്യാത്വാ ഹൃദിസ്ഥം വിമലം പ്രപന്നം ।
പ്രോവാച ഭക്ത്യാ വചനേന പാർഥഃ കൃതാഞ്ജലിർഭാവഭരേണ നമ്രഃ ॥ 40 ॥
അർജുന ഉവാച ।
ത്വമാദ്യരൂപഃ പുരുഷഃ പുരാണോ ന വേദ വേദസ്തവ സാരതത്ത്വം ।
അഹം ന ജാനേ കിമു വച്മി കൃഷ്ണ നമാമി സർവാന്തരസമ്പ്രതിഷ്ഠം ॥ 41 ॥
ത്വമേവ വിശ്വോദ്ഭവകാരണം സത് സമാശ്രയസ്ത്വം ജഗതഃ പ്രസിദ്ധഃ ।
അനന്തമൂർതിർവരദഃ കൃപാലുർനമാമി സർവാന്തരസമ്പ്രതിഷ്ഠം ॥ 42 ॥
വദാമി കിം തേ പരിശേഷതത്ത്വം ന ജാനേ കിഞ്ചിത്തവ മർമ ഗൂഢം ।
ത്വമേവ സൃഷ്ടിസ്ഥിതിനാശകർതാ നമാമി സർവാന്തരസമ്പ്രതിഷ്ഠം ॥ 43 ॥
വിശ്വരൂപം പുരാ ദൃഷ്ടം ത്വമേവ സ്വയമീശ്വരഃ ।
മോഹയിത്വാ സർവലോകാൻ രൂപമേതത് പ്രകാശിതം ॥ 44 ॥
സർവേ ജാനന്തി ത്വം വൃഷ്ണിഃ പാണ്ഡവാനാം സഖാ ഹരിഃ ।
കിം തേ വക്ഷ്യാമി തത്തത്ത്വം ന ജാനന്തി ദിവൗകസഃ ॥ 45 ॥
ശ്രീഭഗവാനുവാച ।
തത്ത്വജ്ഞോഽസി യദാ പാർഥ തൂഷ്ണീം ഭവ തദാ സഖേ ।
യദ്ദൃഷ്ടം വിശ്വരൂപം മേ മായാമാത്രം തദേവ ഹി ॥ 46 ॥
തേന ഭ്രാന്തോഽസി കൗന്തേയ സ്വസ്വരൂപം വിചിന്തയ ।
മുഹ്യന്തി മായയാ മൂഢാസ്തത്ത്വജ്ഞാ മോഹവർജിതാഃ ॥ 47 ॥
ശാന്തിഗീതാമിമാം പാർഥ മയോക്താം ശാന്തിദായിനീം ।
യഃ ശൃണുയാത് പഠേദ്വാപി മുക്തഃ സ്യാദ്ഭവബന്ധനാത് ॥ 48 ॥
ന കദാചിദ്ഭവേത് സോഽപി മോഹിതോ മമ മായയാ ।
ആത്മജ്ഞാനാച്ഛോകശാന്തിർഭവേദ്ഗീതാപ്രസാദതഃ ॥ 49 ॥
ശാന്തവ്രത ഉവാച ।
ഇത്യുക്ത്വാ ഭഗവാൻ കൃഷ്ണഃ പ്രഫുല്ലവദനഃ സ്വയം ।
അർജുനസ്യ കരം ധൃത്വാ യുധിഷ്ഠിരാന്തികം യയൗ ॥ 50 ॥
ഇയം ഗീതാ തു ശാന്ത്യാഖ്യാ ഗുഹ്യാദ്ഗുഹ്യതരാ പരാ ।
തവ സ്നേഹാന്മയാ പ്രോക്താ യദ്ദത്താ ഗുരുണാ മയി ॥ 51 ॥
ന ദാതവ്യാ ക്വചിന്മോഹാച്ഛഠായ നാസ്തികായ ച ।
കുതർകായ ച മൂർഖായ നിർദേയോന്മാർഗവർതിനേ ॥ 52 ॥
പ്രദാതവ്യാ വിരക്തായ പ്രപന്നായ മുമുക്ഷവേ ।
ഗുരുദൈവതഭക്തായ ശാന്തായ ഋജവേ തഥാ ॥ 53 ॥
സശ്രദ്ധായ വിനീതായ ദയാശീലായ സാധവേ ।
വിദ്വേഷക്രോധഹീനായ ദേയാ ഗീതാ പ്രയത്നതഃ ॥ 54 ॥
ഇതി തേ കഥിതാ രാജൻ ശാന്തിഗീതാ സുഗോപിതാ ।
ശോകശാന്തികരീ ദിവ്യാ ജ്ഞാനദീപപ്രദീപനീ ॥ 55 ॥
ഗീതേയം ശാന്തിനാമ്നീ മധുരിപുഗദിതാ പാർഥശോകപ്രശാന്ത്യൈ
പാപൗഘം താപസംഘം പ്രഹരതി പഠനാത് സാരഭൂതാതിഗുഹ്യാ ।
ആവിർഭൂതാ സ്വയം സാ സ്വഗുരുകരുണയാ ശാന്തിദാ ശാന്തഭാവാ
കാശീസത്ത്വേ സഭാസാ തിമിരചയഹരാ നർതയൻ പദ്യബന്ധൈഃ ॥ 56 ॥
ഇത്യധ്യാത്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീവാസുദേവാർജുനസംവാദേ
ശാന്തിഗീതായാമഷ്ടമോഽധ്യായഃ ॥8 ॥
ഇതി ശാന്തിഗീതാ സമാപ്താ ॥
Also Read:
Shanti Gita Lyrics in Hindi | English | Bengali | Gujarati | Kannada | Malayalam | Oriya | Telugu | Tamil
