Avadhuta Geetaa in Gujarati:
॥ અવધૂત ગીતા ॥ (Simhadrikhanda of Padmapurana)
અથ પ્રથમોઽધ્યાયઃ ॥
ઈશ્વરાનુગ્રહાદેવ પુંસામદ્વૈતવાસના ।
મહદ્ભયપરિત્રાણાદ્વિપ્રાણામુપજાયતે ॥ ૧ ॥
યેનેદં પૂરિતં સર્વમાત્મનૈવાત્મનાત્મનિ ।
નિરાકારં કથં વન્દે હ્યભિન્નં શિવમવ્યયમ્ ॥ ૨ ॥
પઞ્ચભૂતાત્મકં વિશ્વં મરીચિજલસન્નિભમ્ ।
કસ્યાપ્યહો નમસ્કુર્યામહમેકો નિરઞ્જનઃ ॥ ૩ ॥
આત્મૈવ કેવલં સર્વં ભેદાભેદો ન વિદ્યતે ।
અસ્તિ નાસ્તિ કથં બ્રૂયાં વિસ્મયઃ પ્રતિભાતિ મે ॥ ૪ ॥
વેદાન્તસારસર્વસ્વં જ્ઞાનં વિજ્ઞાનમેવ ચ ।
અહમાત્મા નિરાકારઃ સર્વવ્યાપી સ્વભાવતઃ ॥ ૫ ॥
યો વૈ સર્વાત્મકો દેવો નિષ્કલો ગગનોપમઃ ।
સ્વભાવનિર્મલઃ શુદ્ધઃ સ એવાયં ન સંશયઃ ॥ ૬ ॥
અહમેવાવ્યયોઽનન્તઃ શુદ્ધવિજ્ઞાનવિગ્રહઃ ।
સુખં દુઃખં ન જાનામિ કથં કસ્યાપિ વર્તતે ॥ ૭ ॥
ન માનસં કર્મ શુભાશુભં મે
ન કાયિકં કર્મ શુભાશુભં મે ।
ન વાચિકં કર્મ શુભાશુભં મે
જ્ઞાનામૃતં શુદ્ધમતીન્દ્રિયોઽહમ્ ॥ ૮ ॥
મનો વૈ ગગનાકારં મનો વૈ સર્વતોમુખમ્ ।
મનોઽતીતં મનઃ સર્વં ન મનઃ પરમાર્થતઃ ॥ ૯ ॥
અહમેકમિદં સર્વં વ્યોમાતીતં નિરન્તરમ્ ।
પશ્યામિ કથમાત્માનં પ્રત્યક્ષં વા તિરોહિતમ્ ॥ ૧૦ ॥
ત્વમેવમેકં હિ કથં ન બુધ્યસે
સમં હિ સર્વેષુ વિમૃષ્ટમવ્યયમ્ ।
સદોદિતોઽસિ ત્વમખણ્ડિતઃ પ્રભો
દિવા ચ નક્તં ચ કથં હિ મન્યસે ॥ ૧૧ ॥
આત્માનં સતતં વિદ્ધિ સર્વત્રૈકં નિરન્તરમ્ ।
અહં ધ્યાતા પરં ધ્યેયમખણ્ડં ખણ્ડ્યતે કથમ્ ॥ ૧૨ ॥
ન જાતો ન મૃતોઽસિ ત્વં ન તે દેહઃ કદાચન ।
સર્વં બ્રહ્મેતિ વિખ્યાતં બ્રવીતિ બહુધા શ્રુતિઃ ॥ ૧૩ ॥
સ બાહ્યાભ્યન્તરોઽસિ ત્વં શિવઃ સર્વત્ર સર્વદા ।
ઇતસ્તતઃ કથં ભ્રાન્તઃ પ્રધાવસિ પિશાચવત્ ॥ ૧૪ ॥
સંયોગશ્ચ વિયોગશ્ચ વર્તતે ન ચ તે ન મે ।
ન ત્વં નાહં જગન્નેદં સર્વમાત્મૈવ કેવલમ્ ॥ ૧૫ ॥
શબ્દાદિપઞ્ચકસ્યાસ્ય નૈવાસિ ત્વં ન તે પુનઃ ।
ત્વમેવ પરમં તત્ત્વમતઃ કિં પરિતપ્યસે ॥ ૧૬ ॥
જન્મ મૃત્યુર્ન તે ચિત્તં બન્ધમોક્ષૌ શુભાશુભૌ ।
કથં રોદિષિ રે વત્સ નામરૂપં ન તે ન મે ॥ ૧૭ ॥
અહો ચિત્ત કથં ભ્રાન્તઃ પ્રધાવસિ પિશાચવત્ ।
અભિન્નં પશ્ય ચાત્માનં રાગત્યાગાત્સુખી ભવ ॥ ૧૮ ॥
ત્વમેવ તત્ત્વં હિ વિકારવર્જિતં
નિષ્કમ્પમેકં હિ વિમોક્ષવિગ્રહમ્ ।
ન તે ચ રાગો હ્યથવા વિરાગઃ
કથં હિ સન્તપ્યસિ કામકામતઃ ॥ ૧૯ ॥
વદન્તિ શ્રુતયઃ સર્વાઃ નિર્ગુણં શુદ્ધમવ્યયમ્ ।
અશરીરં સમં તત્ત્વં તન્માં વિદ્ધિ ન સંશયઃ ॥ ૨૦ ॥
સાકારમનૃતં વિદ્ધિ નિરાકારં નિરન્તરમ્ ।
એતત્તત્ત્વોપદેશેન ન પુનર્ભવસમ્ભવઃ ॥ ૨૧ ॥
એકમેવ સમં તત્ત્વં વદન્તિ હિ વિપશ્ચિતઃ ।
રાગત્યાગાત્પુનશ્ચિત્તમેકાનેકં ન વિદ્યતે ॥ ૨૨ ॥
અનાત્મરૂપં ચ કથં સમાધિ-
રાત્મસ્વરૂપં ચ કથં સમાધિઃ ।
અસ્તીતિ નાસ્તીતિ કથં સમાધિ-
ર્મોક્ષસ્વરૂપં યદિ સર્વમેકમ્ ॥ ૨૩ ॥
વિશુદ્ધોઽસિ સમં તત્ત્વં વિદેહસ્ત્વમજોઽવ્યયઃ ।
જાનામીહ ન જાનામીત્યાત્માનં મન્યસે કથમ્ ॥ ૨૪ ॥
તત્ત્વમસ્યાદિવાક્યેન સ્વાત્મા હિ પ્રતિપાદિતઃ ।
નેતિ નેતિ શ્રુતિર્બ્રૂયાદનૃતં પાઞ્ચભૌતિકમ્ ॥ ૨૫ ॥
આત્મન્યેવાત્મના સર્વં ત્વયા પૂર્ણં નિરન્તરમ્ ।
ધ્યાતા ધ્યાનં ન તે ચિત્તં નિર્લજ્જં ધ્યાયતે કથમ્ ॥ ૨૬ ॥
શિવં ન જાનામિ કથં વદામિ
શિવં ન જાનામિ કથં ભજામિ ।
અહં શિવશ્ચેત્પરમાર્થતત્ત્વં
સમસ્વરૂપં ગગનોપમં ચ ॥ ૨૭ ॥
નાહં તત્ત્વં સમં તત્ત્વં કલ્પનાહેતુવર્જિતમ્ ।
ગ્રાહ્યગ્રાહકનિર્મુક્તં સ્વસંવેદ્યં કથં ભવેત્ ॥ ૨૮ ॥
અનન્તરૂપં ન હિ વસ્તુ કિંચિ-
ત્તત્ત્વસ્વરૂપં ન હિ વસ્તુ કિંચિત્ ।
આત્મૈકરૂપં પરમાર્થતત્ત્વં
ન હિંસકો વાપિ ન ચાપ્યહિંસા ॥ ૨૯ ॥
વિશુદ્ધોઽસિ સમં તત્ત્વં વિદેહમજમવ્યયમ્ ।
વિભ્રમં કથમાત્માર્થે વિભ્રાન્તોઽહં કથં પુનઃ ॥ ૩૦ ॥
ઘટે ભિન્ને ઘટાકાશં સુલીનં ભેદવર્જિતમ્ ।
શિવેન મનસા શુદ્ધો ન ભેદઃ પ્રતિભાતિ મે ॥ ૩૧ ॥
ન ઘટો ન ઘટાકાશો ન જીવો જીવવિગ્રહઃ ।
કેવલં બ્રહ્મ સંવિદ્ધિ વેદ્યવેદકવર્જિતમ્ ॥ ૩૨ ॥
સર્વત્ર સર્વદા સર્વમાત્માનં સતતં ધ્રુવમ્ ।
સર્વં શૂન્યમશૂન્યં ચ તન્માં વિદ્ધિ ન સંશયઃ ॥ ૩૩ ॥
વેદા ન લોકા ન સુરા ન યજ્ઞા
વર્ણાશ્રમો નૈવ કુલં ન જાતિઃ ।
ન ધૂમમાર્ગો ન ચ દીપ્તિમાર્ગો
બ્રહ્મૈકરૂપં પરમાર્થતત્ત્વમ્ ॥ ૩૪ ॥
વ્યાપ્યવ્યાપકનિર્મુક્તઃ ત્વમેકઃ સફલં યદિ ।
પ્રત્યક્ષં ચાપરોક્ષં ચ હ્યાત્માનં મન્યસે કથમ્ ॥ ૩૫ ॥
અદ્વૈતં કેચિદિચ્છન્તિ દ્વૈતમિચ્છન્તિ ચાપરે ।
સમં તત્ત્વં ન વિન્દન્તિ દ્વૈતાદ્વૈતવિવર્જિતમ્ ॥ ૩૬ ॥
શ્વેતાદિવર્ણરહિતં શબ્દાદિગુણવર્જિતમ્ ।
કથયન્તિ કથં તત્ત્વં મનોવાચામગોચરમ્ ॥ ૩૭ ॥
યદાઽનૃતમિદં સર્વં દેહાદિગગનોપમમ્ ।
તદા હિ બ્રહ્મ સંવેત્તિ ન તે દ્વૈતપરમ્પરા ॥ ૩૮ ॥
પરેણ સહજાત્માપિ હ્યભિન્નઃ પ્રતિભાતિ મે ।
વ્યોમાકારં તથૈવૈકં ધ્યાતા ધ્યાનં કથં ભવેત્ ॥ ૩૯ ॥
યત્કરોમિ યદશ્નામિ યજ્જુહોમિ દદામિ યત્ ।
એતત્સર્વં ન મે કિંચિદ્વિશુદ્ધોઽહમજોઽવ્યયઃ ॥ ૪૦ ॥
સર્વં જગદ્વિદ્ધિ નિરાકૃતીદં
સર્વં જગદ્વિદ્ધિ વિકારહીનમ્ ।
સર્વં જગદ્વિદ્ધિ વિશુદ્ધદેહં
સર્વં જગદ્વિદ્ધિ શિવૈકરૂપમ્ ॥ ૪૧ ॥
તત્ત્વં ત્વં ન હિ સન્દેહઃ કિં જાનામ્યથવા પુનઃ ।
અસંવેદ્યં સ્વસંવેદ્યમાત્માનં મન્યસે કથમ્ ॥ ૪૨ ॥
માયાઽમાયા કથં તાત છાયાઽછાયા ન વિદ્યતે ।
તત્ત્વમેકમિદં સર્વં વ્યોમાકારં નિરઞ્જનમ્ ॥ ૪૩ ॥
આદિમધ્યાન્તમુક્તોઽહં ન બદ્ધોઽહં કદાચન ।
સ્વભાવનિર્મલઃ શુદ્ધ ઇતિ મે નિશ્ચિતા મતિઃ ॥ ૪૪ ॥
મહદાદિ જગત્સર્વં ન કિંચિત્પ્રતિભાતિ મે ।
બ્રહ્મૈવ કેવલં સર્વં કથં વર્ણાશ્રમસ્થિતિઃ ॥ ૪૫ ॥
જાનામિ સર્વથા સર્વમહમેકો નિરન્તરમ્ ।
નિરાલમ્બમશૂન્યં ચ શૂન્યં વ્યોમાદિપઞ્ચકમ્ ॥ ૪૬ ॥
ન ષણ્ઢો ન પુમાન્ન સ્ત્રી ન બોધો નૈવ કલ્પના ।
સાનન્દો વા નિરાનન્દમાત્માનં મન્યસે કથમ્ ॥ ૪૭ ॥
ષડઙ્ગયોગાન્ન તુ નૈવ શુદ્ધં
મનોવિનાશાન્ન તુ નૈવ શુદ્ધમ્ ।
ગુરૂપદેશાન્ન તુ નૈવ શુદ્ધં
સ્વયં ચ તત્ત્વં સ્વયમેવ બુદ્ધમ્ ॥ ૪૮ ॥
ન હિ પઞ્ચાત્મકો દેહો વિદેહો વર્તતે ન હિ ।
આત્મૈવ કેવલં સર્વં તુરીયં ચ ત્રયં કથમ્ ॥ ૪૯ ॥
ન બદ્ધો નૈવ મુક્તોઽહં ન ચાહં બ્રહ્મણઃ પૃથક્ ।
ન કર્તા ન ચ ભોક્તાહં વ્યાપ્યવ્યાપકવર્જિતઃ ॥ ૫૦ ॥
યથા જલં જલે ન્યસ્તં સલિલં ભેદવર્જિતમ્ ।
પ્રકૃતિં પુરુષં તદ્વદભિન્નં પ્રતિભાતિ મે ॥ ૫૧ ॥
યદિ નામ ન મુક્તોઽસિ ન બદ્ધોઽસિ કદાચન ।
સાકારં ચ નિરાકારમાત્માનં મન્યસે કથમ્ ॥ ૫૨ ॥
જાનામિ તે પરં રૂપં પ્રત્યક્ષં ગગનોપમમ્ ।
યથા પરં હિ રૂપં યન્મરીચિજલસન્નિભમ્ ॥ ૫૩ ॥
ન ગુરુર્નોપદેશશ્ચ ન ચોપાધિર્ન મે ક્રિયા ।
વિદેહં ગગનં વિદ્ધિ વિશુદ્ધોઽહં સ્વભાવતઃ ॥ ૫૪ ॥
વિશુદ્ધોઽસ્ય શરીરોઽસિ ન તે ચિત્તં પરાત્પરમ્ ।
અહં ચાત્મા પરં તત્ત્વમિતિ વક્તું ન લજ્જસે ॥ ૫૫ ॥
કથં રોદિષિ રે ચિત્ત હ્યાત્મૈવાત્માત્મના ભવ ।
પિબ વત્સ કલાતીતમદ્વૈતં પરમામૃતમ્ ॥ ૫૬ ॥
નૈવ બોધો ન ચાબોધો ન બોધાબોધ એવ ચ ।
યસ્યેદૃશઃ સદા બોધઃ સ બોધો નાન્યથા ભવેત્ ॥ ૫૭ ॥
જ્ઞાનં ન તર્કો ન સમાધિયોગો
ન દેશકાલૌ ન ગુરૂપદેશઃ ।
સ્વભાવસંવિત્તરહં ચ તત્ત્વ-
માકાશકલ્પં સહજં ધ્રુવં ચ ॥ ૫૮ ॥
ન જાતોઽહં મૃતો વાપિ ન મે કર્મ શુભાશુભમ્ ।
વિશુદ્ધં નિર્ગુણં બ્રહ્મ બન્ધો મુક્તિઃ કથં મમ ॥ ૫૯ ॥
યદિ સર્વગતો દેવઃ સ્થિરઃ પૂર્ણો નિરન્તરઃ ।
અન્તરં હિ ન પશ્યામિ સ બાહ્યાભ્યન્તરઃ કથમ્ ॥ ૬૦ ॥
સ્ફુરત્યેવ જગત્કૃત્સ્નમખણ્ડિતનિરન્તરમ્ ।
અહો માયામહામોહો દ્વૈતાદ્વૈતવિકલ્પના ॥ ૬૧ ॥
સાકારં ચ નિરાકારં નેતિ નેતીતિ સર્વદા ।
ભેદાભેદવિનિર્મુક્તો વર્તતે કેવલઃ શિવઃ ॥ ૬૨ ॥
ન તે ચ માતા ચ પિતા ચ બન્ધુઃ
ન તે ચ પત્ની ન સુતશ્ચ મિત્રમ્ ।
ન પક્ષપાતી ન વિપક્ષપાતઃ
કથં હિ સંતપ્તિરિયં હિ ચિત્તે ॥ ૬૩ ॥
દિવા નક્તં ન તે ચિત્તં ઉદયાસ્તમયૌ ન હિ ।
વિદેહસ્ય શરીરત્વં કલ્પયન્તિ કથં બુધાઃ ॥ ૬૪ ॥
નાવિભક્તં વિભક્તં ચ ન હિ દુઃખસુખાદિ ચ ।
ન હિ સર્વમસર્વં ચ વિદ્ધિ ચાત્માનમવ્યયમ્ ॥ ૬૫ ॥
નાહં કર્તા ન ભોક્તા ચ ન મે કર્મ પુરાઽધુના ।
ન મે દેહો વિદેહો વા નિર્મમેતિ મમેતિ કિમ્ ॥ ૬૬ ॥
ન મે રાગાદિકો દોષો દુઃખં દેહાદિકં ન મે ।
આત્માનં વિદ્ધિ મામેકં વિશાલં ગગનોપમમ્ ॥ ૬૭ ॥
સખે મનઃ કિં બહુજલ્પિતેન
સખે મનઃ સર્વમિદં વિતર્ક્યમ્ ।
યત્સારભૂતં કથિતં મયા તે
ત્વમેવ તત્ત્વં ગગનોપમોઽસિ ॥ ૬૮ ॥
યેન કેનાપિ ભાવેન યત્ર કુત્ર મૃતા અપિ ।
યોગિનસ્તત્ર લીયન્તે ઘટાકાશમિવામ્બરે ॥ ૬૯ ॥
તીર્થે ચાન્ત્યજગેહે વા નષ્ટસ્મૃતિરપિ ત્યજન્ ।
સમકાલે તનું મુક્તઃ કૈવલ્યવ્યાપકો ભવેત્ ॥ ૭૦ ॥
ધર્માર્થકામમોક્ષાંશ્ચ દ્વિપદાદિચરાચરમ્ ।
મન્યન્તે યોગિનઃ સર્વં મરીચિજલસન્નિભમ્ ॥ ૭૧ ॥
અતીતાનાગતં કર્મ વર્તમાનં તથૈવ ચ ।
ન કરોમિ ન ભુઞ્જામિ ઇતિ મે નિશ્ચલા મતિઃ ॥ ૭૨ ॥
શૂન્યાગારે સમરસપૂત-
સ્તિષ્ઠન્નેકઃ સુખમવધૂતઃ ।
ચરતિ હિ નગ્નસ્ત્યક્ત્વા ગર્વં
વિન્દતિ કેવલમાત્મનિ સર્વમ્ ॥ ૭૩ ॥
ત્રિતયતુરીયં નહિ નહિ યત્ર
વિન્દતિ કેવલમાત્મનિ તત્ર ।
ધર્માધર્મૌ નહિ નહિ યત્ર
બદ્ધો મુક્તઃ કથમિહ તત્ર ॥ ૭૪ ॥
વિન્દતિ વિન્દતિ નહિ નહિ મન્ત્રં
છન્દોલક્ષણં નહિ નહિ તન્ત્રમ્ ।
સમરસમગ્નો ભાવિતપૂતઃ
પ્રલપિતમેતત્પરમવધૂતઃ ॥ ૭૫ ॥
સર્વશૂન્યમશૂન્યં ચ સત્યાસત્યં ન વિદ્યતે ।
સ્વભાવભાવતઃ પ્રોક્તં શાસ્ત્રસંવિત્તિપૂર્વકમ્ ॥ ૭૬ ॥
ઇતિ પ્રથમોઽધ્યાયઃ ॥ ૧ ॥
અથ દ્વિતીયોઽધ્યાયઃ ॥
બાલસ્ય વા વિષયભોગરતસ્ય વાપિ
મૂર્ખસ્ય સેવકજનસ્ય ગૃહસ્થિતસ્ય ।
એતદ્ગુરોઃ કિમપિ નૈવ ન ચિન્તનીયં
રત્નં કથં ત્યજતિ કોઽપ્યશુચૌ પ્રવિષ્ટમ્ ॥ ૧ ॥
નૈવાત્ર કાવ્યગુણ એવ તુ ચિન્તનીયો
ગ્રાહ્યઃ પરં ગુણવતા ખલુ સાર એવ ।
સિન્દૂરચિત્રરહિતા ભુવિ રૂપશૂન્યા
પારં ન કિં નયતિ નૌરિહ ગન્તુકામાન્ ॥ ૨ ॥
પ્રયત્નેન વિના યેન નિશ્ચલેન ચલાચલમ્ ।
ગ્રસ્તં સ્વભાવતઃ શાન્તં ચૈતન્યં ગગનોપમમ્ ॥ ૩ ॥
અયત્નાછાલયેદ્યસ્તુ એકમેવ ચરાચરમ્ ।
સર્વગં તત્કથં ભિન્નમદ્વૈતં વર્તતે મમ ॥ ૪ ॥
અહમેવ પરં યસ્માત્સારાત્સારતરં શિવમ્ ।
ગમાગમવિનિર્મુક્તં નિર્વિકલ્પં નિરાકુલમ્ ॥ ૫ ॥
સર્વાવયવનિર્મુક્તં તથાહં ત્રિદશાર્ચિતમ્ ।
સમ્પૂર્ણત્વાન્ન ગૃહ્ણામિ વિભાગં ત્રિદશાદિકમ્ ॥ ૬ ॥
પ્રમાદેન ન સન્દેહઃ કિં કરિષ્યામિ વૃત્તિમાન્ ।
ઉત્પદ્યન્તે વિલીયન્તે બુદ્બુદાશ્ચ યથા જલે ॥ ૭ ॥
મહદાદીનિ ભૂતાનિ સમાપ્યૈવં સદૈવ હિ ।
મૃદુદ્રવ્યેષુ તીક્ષ્ણેષુ ગુડેષુ કટુકેષુ ચ ॥ ૮ ॥
કટુત્વં ચૈવ શૈત્યત્વં મૃદુત્વં ચ યથા જલે ।
પ્રકૃતિઃ પુરુષસ્તદ્વદભિન્નં પ્રતિભાતિ મે ॥ ૯ ॥
સર્વાખ્યારહિતં યદ્યત્સૂક્ષ્માત્સૂક્ષ્મતરં પરમ્ ।
મનોબુદ્ધીન્દ્રિયાતીતમકલઙ્કં જગત્પતિમ્ ॥ ૧૦ ॥
ઈદૃશં સહજં યત્ર અહં તત્ર કથં ભવેત્ ।
ત્વમેવ હિ કથં તત્ર કથં તત્ર ચરાચરમ્ ॥ ૧૧ ॥
ગગનોપમં તુ યત્પ્રોક્તં તદેવ ગગનોપમમ્ ।
ચૈતન્યં દોષહીનં ચ સર્વજ્ઞં પૂર્ણમેવ ચ ॥ ૧૨ ॥
પૃથિવ્યાં ચરિતં નૈવ મારુતેન ચ વાહિતમ્ ।
વરિણા પિહિતં નૈવ તેજોમધ્યે વ્યવસ્થિતમ્ ॥ ૧૩ ॥
આકાશં તેન સંવ્યાપ્તં ન તદ્વ્યાપ્તં ચ કેનચિત્ ।
સ બાહ્યાભ્યન્તરં તિષ્ઠત્યવચ્છિન્નં નિરન્તરમ્ ॥ ૧૪ ॥
સૂક્ષ્મત્વાત્તદદૃશ્યત્વાન્નિર્ગુણત્વાચ્ચ યોગિભિઃ ।
આલમ્બનાદિ યત્પ્રોક્તં ક્રમાદાલમ્બનં ભવેત્ ॥ ૧૫ ॥
સતતાઽભ્યાસયુક્તસ્તુ નિરાલમ્બો યદા ભવેત્ ।
તલ્લયાલ્લીયતે નાન્તર્ગુણદોષવિવર્જિતઃ ॥ ૧૬ ॥
વિષવિશ્વસ્ય રૌદ્રસ્ય મોહમૂર્ચ્છાપ્રદસ્ય ચ ।
એકમેવ વિનાશાય હ્યમોઘં સહજામૃતમ્ ॥ ૧૭ ॥
ભાવગમ્યં નિરાકારં સાકારં દૃષ્ટિગોચરમ્ ।
ભાવાભાવવિનિર્મુક્તમન્તરાલં તદુચ્યતે ॥ ૧૮ ॥
બાહ્યભાવં ભવેદ્વિશ્વમન્તઃ પ્રકૃતિરુચ્યતે ।
અન્તરાદન્તરં જ્ઞેયં નારિકેલફલામ્બુવત્ ॥ ૧૯ ॥
ભ્રાન્તિજ્ઞાનં સ્થિતં બાહ્યં સમ્યગ્જ્ઞાનં ચ મધ્યગમ્ ।
મધ્યાન્મધ્યતરં જ્ઞેયં નારિકેલફલામ્બુવત્ ॥ ૨૦ ॥
પૌર્ણમાસ્યાં યથા ચન્દ્ર એક એવાતિનિર્મલઃ ।
તેન તત્સદૃશં પશ્યેદ્દ્વિધાદૃષ્ટિર્વિપર્યયઃ ॥ ૨૧ ॥
અનેનૈવ પ્રકારેણ બુદ્ધિભેદો ન સર્વગઃ ।
દાતા ચ ધીરતામેતિ ગીયતે નામકોટિભિઃ ॥ ૨૨ ॥
ગુરુપ્રજ્ઞાપ્રસાદેન મૂર્ખો વા યદિ પણ્ડિતઃ ।
યસ્તુ સમ્બુધ્યતે તત્ત્વં વિરક્તો ભવસાગરાત્ ॥ ૨૩ ॥
રાગદ્વેષવિનિર્મુક્તઃ સર્વભૂતહિતે રતઃ ।
દૃઢબોધશ્ચ ધીરશ્ચ સ ગચ્છેત્પરમં પદમ્ ॥ ૨૪ ॥
ઘટે ભિન્ને ઘટાકાશ આકાશે લીયતે યથા ।
દેહાભાવે તથા યોગી સ્વરૂપે પરમાત્મનિ ॥ ૨૫ ॥
ઉક્તેયં કર્મયુક્તાનાં મતિર્યાન્તેઽપિ સા ગતિઃ ।
ન ચોક્તા યોગયુક્તાનાં મતિર્યાન્તેઽપિ સા ગતિઃ ॥ ૨૬ ॥
યા ગતિઃ કર્મયુક્તાનાં સા ચ વાગિન્દ્રિયાદ્વદેત્ ।
યોગિનાં યા ગતિઃ ક્વાપિ હ્યકથ્યા ભવતોર્જિતા ॥ ૨૭ ॥
એવં જ્ઞાત્વા ત્વમું માર્ગં યોગિનાં નૈવ કલ્પિતમ્ ।
વિકલ્પવર્જનં તેષાં સ્વયં સિદ્ધિઃ પ્રવર્તતે ॥ ૨૮ ॥
તીર્થે વાન્ત્યજગેહે વા યત્ર કુત્ર મૃતોઽપિ વા ।
ન યોગી પશ્યતે ગર્ભં પરે બ્રહ્મણિ લીયતે ॥ ૨૯ ॥
સહજમજમચિન્ત્યં યસ્તુ પશ્યેત્સ્વરૂપં
ઘટતિ યદિ યથેષ્ટં લિપ્યતે નૈવ દોષૈઃ ।
સકૃદપિ તદભાવાત્કર્મ કિંચિન્નકુર્યાત્
તદપિ ન ચ વિબદ્ધઃ સંયમી વા તપસ્વી ॥ ૩૦ ॥
નિરામયં નિષ્પ્રતિમં નિરાકૃતિં
નિરાશ્રયં નિર્વપુષં નિરાશિષમ્ ।
નિર્દ્વન્દ્વનિર્મોહમલુપ્તશક્તિકં
તમીશમાત્માનમુપૈતિ શાશ્વતમ્ ॥ ૩૧ ॥
વેદો ન દીક્ષા ન ચ મુણ્ડનક્રિયા
ગુરુર્ન શિષ્યો ન ચ યન્ત્રસમ્પદઃ ।
મુદ્રાદિકં ચાપિ ન યત્ર ભાસતે
તમીશમાત્માનમુપૈતિ શાશ્વતમ્ ॥ ૩૨ ॥
ન શામ્ભવં શાક્તિકમાનવં ન વા
પિણ્ડં ચ રૂપં ચ પદાદિકં ન વા ।
આરમ્ભનિષ્પત્તિઘટાદિકં ચ નો
તમીશમાત્માનમુપૈતિ શાશ્વતમ્ ॥ ૩૩ ॥
યસ્ય સ્વરૂપાત્સચરાચરં જગ-
દુત્પદ્યતે તિષ્ઠતિ લીયતેઽપિ વા ।
પયોવિકારાદિવ ફેનબુદ્બુદા-
સ્તમીશમાત્માનમુપૈતિ શાશ્વતમ્ ॥ ૩૪ ॥
નાસાનિરોધો ન ચ દૃષ્ટિરાસનં
બોધોઽપ્યબોધોઽપિ ન યત્ર ભાસતે ।
નાડીપ્રચારોઽપિ ન યત્ર કિઞ્ચિ-
ત્તમીશમાત્માનમુપૈતિ શાશ્વતમ્ ॥ ૩૫ ॥
નાનાત્વમેકત્વમુભત્વમન્યતા
અણુત્વદીર્ઘત્વમહત્ત્વશૂન્યતા ।
માનત્વમેયત્વસમત્વવર્જિતં
તમીશમાત્માનમુપૈતિ શાશ્વતમ્ ॥ ૩૬ ॥
સુસંયમી વા યદિ વા ન સંયમી
સુસંગ્રહી વા યદિ વા ન સંગ્રહી ।
નિષ્કર્મકો વા યદિ વા સકર્મક-
સ્તમીશમાત્માનમુપૈતિ શાશ્વતમ્ ॥ ૩૭ ॥
મનો ન બુદ્ધિર્ન શરીરમિન્દ્રિયં
તન્માત્રભૂતાનિ ન ભૂતપઞ્ચકમ્ ।
અહંકૃતિશ્ચાપિ વિયત્સ્વરૂપકં
તમીશમાત્માનમુપૈતિ શાશ્વતમ્ ॥ ૩૮ ॥
વિધૌ નિરોધે પરમાત્મતાં ગતે
ન યોગિનશ્ચેતસિ ભેદવર્જિતે ।
શૌચં ન વાશૌચમલિઙ્ગભાવના
સર્વં વિધેયં યદિ વા નિષિધ્યતે ॥ ૩૯ ॥
મનો વચો યત્ર ન શક્તમીરિતું
નૂનં કથં તત્ર ગુરૂપદેશતા ।
ઇમાં કથામુક્તવતો ગુરોસ્ત-
દ્યુક્તસ્ય તત્ત્વં હિ સમં પ્રકાશતે ॥ ૪૦ ॥
ઇતિ દ્વિતીયોઽધ્યાયઃ ॥ ૨ ॥
અથ તૃતીયોઽધ્યાયઃ ॥
ગુણવિગુણવિભાગો વર્તતે નૈવ કિઞ્ચિત્
રતિવિરતિવિહીનં નિર્મલં નિષ્પ્રપઞ્ચમ્ ।
ગુણવિગુણવિહીનં વ્યાપકં વિશ્વરૂપં
કથમહમિહ વન્દે વ્યોમરૂપં શિવં વૈ ॥ ૧ ॥
શ્વેતાદિવર્ણરહિતો નિયતં શિવશ્ચ
કાર્યં હિ કારણમિદં હિ પરં શિવશ્ચ ।
એવં વિકલ્પરહિતોઽહમલં શિવશ્ચ
સ્વાત્માનમાત્મનિ સુમિત્ર કથં નમામિ ॥ ૨ ॥
નિર્મૂલમૂલરહિતો હિ સદોદિતોઽહં
નિર્ધૂમધૂમરહિતો હિ સદોદિતોઽહમ્ ।
નિર્દીપદીપરહિતો હિ સદોદિતોઽહં
જ્ઞાનામૃતં સમરસં ગગનોપમોઽહમ્ ॥ ૩ ॥
નિષ્કામકામમિહ નામ કથં વદામિ
નિઃસઙ્ગસઙ્ગમિહ નામ કથં વદામિ ।
નિઃસારસારરહિતં ચ કથં વદામિ
જ્ઞાનામૃતં સમરસં ગગનોપમોઽહમ્ ॥ ૪ ॥
અદ્વૈતરૂપમખિલં હિ કથં વદામિ
દ્વૈતસ્વરૂપમખિલં હિ કથં વદામિ ।
નિત્યં ત્વનિત્યમખિલં હિ કથં વદામિ
જ્ઞાનામૃતં સમરસં ગગનોપમોઽહમ્ ॥ ૫ ॥
સ્થૂલં હિ નો નહિ કૃશં ન ગતાગતં હિ
આદ્યન્તમધ્યરહિતં ન પરાપરં હિ ।
સત્યં વદામિ ખલુ વૈ પરમાર્થતત્ત્વં
જ્ઞાનામૃતં સમરસં ગગનોપમોઽહમ્ ॥ ૬ ॥
સંવિદ્ધિ સર્વકરણાનિ નભોનિભાનિ
સંવિદ્ધિ સર્વવિષયાંશ્ચ નભોનિભાંશ્ચ ।
સંવિદ્ધિ ચૈકમમલં ન હિ બન્ધમુક્તં
જ્ઞાનામૃતં સમરસં ગગનોપમોઽહમ્ ॥ ૭ ॥
દુર્બોધબોધગહનો ન ભવામિ તાત
દુર્લક્ષ્યલક્ષ્યગહનો ન ભવામિ તાત ।
આસન્નરૂપગહનો ન ભવામિ તાત
જ્ઞાનામૃતં સમરસં ગગનોપમોઽહમ્ ॥ ૮ ॥
નિષ્કર્મકર્મદહનો જ્વલનો ભવામિ
નિર્દુઃખદુઃખદહનો જ્વલનો ભવામિ ।
નિર્દેહદેહદહનો જ્વલનો ભવામિ
જ્ઞાનામૃતં સમરસં ગગનોપમોઽહમ્ ॥ ૯ ॥
નિષ્પાપપાપદહનો હિ હુતાશનોઽહં
નિર્ધર્મધર્મદહનો હિ હુતાશનોઽહમ્ ।
નિર્બન્ધબન્ધદહનો હિ હુતાશનોઽહં
જ્ઞાનામૃતં સમરસં ગગનોપમોઽહમ્ ॥ ૧૦ ॥
નિર્ભાવભાવરહિતો ન ભવામિ વત્સ
નિર્યોગયોગરહિતો ન ભવામિ વત્સ ।
નિશ્ચિત્તચિત્તરહિતો ન ભવામિ વત્સ
જ્ઞાનામૃતં સમરસં ગગનોપમોઽહમ્ ॥ ૧૧ ॥
નિર્મોહમોહપદવીતિ ન મે વિકલ્પો
નિઃશોકશોકપદવીતિ ન મે વિકલ્પઃ ।
નિર્લોભલોભપદવીતિ ન મે વિકલ્પો
જ્ઞાનામૃતં સમરસં ગગનોપમોઽહમ્ ॥ ૧૨ ॥
સંસારસન્તતિલતા ન ચ મે કદાચિત્
સન્તોષસન્તતિસુખો ન ચ મે કદાચિત્ ।
અજ્ઞાનબન્ધનમિદં ન ચ મે કદાચિત્
જ્ઞાનામૃતં સમરસં ગગનોપમોઽહમ્ ॥ ૧૩ ॥
સંસારસન્તતિરજો ન ચ મે વિકારઃ
સન્તાપસન્તતિતમો ન ચ મે વિકારઃ ।
સત્ત્વં સ્વધર્મજનકં ન ચ મે વિકારો
જ્ઞાનામૃતં સમરસં ગગનોપમોઽહમ્ ॥ ૧૪ ॥
સન્તાપદુઃખજનકો ન વિધિઃ કદાચિત્
સન્તાપયોગજનિતં ન મનઃ કદાચિત્ ।
યસ્માદહઙ્કૃતિરિયં ન ચ મે કદાચિત્
જ્ઞાનામૃતં સમરસં ગગનોપમોઽહમ્ ॥ ૧૫ ॥
નિષ્કમ્પકમ્પનિધનં ન વિકલ્પકલ્પં
સ્વપ્નપ્રબોધનિધનં ન હિતાહિતં હિ ।
નિઃસારસારનિધનં ન ચરાચરં હિ
જ્ઞાનામૃતં સમરસં ગગનોપમોઽહમ્ ॥ ૧૬ ॥
નો વેદ્યવેદકમિદં ન ચ હેતુતર્ક્યં
વાચામગોચરમિદં ન મનો ન બુદ્ધિઃ ।
એવં કથં હિ ભવતઃ કથયામિ તત્ત્વં
જ્ઞાનામૃતં સમરસં ગગનોપમોઽહમ્ ॥ ૧૭ ॥
નિર્ભિન્નભિન્નરહિતં પરમાર્થતત્ત્વ-
મન્તર્બહિર્ન હિ કથં પરમાર્થતત્ત્વમ્ ।
પ્રાક્સમ્ભવં ન ચ રતં નહિ વસ્તુ કિઞ્ચિત્
જ્ઞાનામૃતં સમરસં ગગનોપમોઽહમ્ ॥ ૧૮ ॥
રાગાદિદોષરહિતં ત્વહમેવ તત્ત્વં
દૈવાદિદોષરહિતં ત્વહમેવ તત્ત્વમ્ ।
સંસારશોકરહિતં ત્વહમેવ તત્ત્વં
જ્ઞાનામૃતં સમરસં ગગનોપમોઽહમ્ ॥ ૧૯ ॥
સ્થાનત્રયં યદિ ચ નેતિ કથં તુરીયં
કાલત્રયં યદિ ચ નેતિ કથં દિશશ્ચ ।
શાન્તં પદં હિ પરમં પરમાર્થતત્ત્વં
જ્ઞાનામૃતં સમરસં ગગનોપમોઽહમ્ ॥ ૨૦ ॥
દીર્ઘો લઘુઃ પુનરિતીહ નમે વિભાગો
વિસ્તારસંકટમિતીહ ન મે વિભાગઃ ।
કોણં હિ વર્તુલમિતીહ ન મે વિભાગો
જ્ઞાનામૃતં સમરસં ગગનોપમોઽહમ્ ॥ ૨૧ ॥
માતાપિતાદિ તનયાદિ ન મે કદાચિત્
જાતં મૃતં ન ચ મનો ન ચ મે કદાચિત્ ।
નિર્વ્યાકુલં સ્થિરમિદં પરમાર્થતત્ત્વં
જ્ઞાનામૃતં સમરસં ગગનોપમોઽહમ્ ॥ ૨૨ ॥
શુદ્ધં વિશુદ્ધમવિચારમનન્તરૂપં
નિર્લેપલેપમવિચારમનન્તરૂપમ્ ।
નિષ્ખણ્ડખણ્ડમવિચારમનન્તરૂપં
જ્ઞાનામૃતં સમરસં ગગનોપમોઽહમ્ ॥ ૨૩ ॥
બ્રહ્માદયઃ સુરગણાઃ કથમત્ર સન્તિ
સ્વર્ગાદયો વસતયઃ કથમત્ર સન્તિ ।
યદ્યેકરૂપમમલં પરમાર્થતત્ત્વં
જ્ઞાનામૃતં સમરસં ગગનોપમોઽહમ્ ॥ ૨૪ ॥
નિર્નેતિ નેતિ વિમલો હિ કથં વદામિ
નિઃશેષશેષવિમલો હિ કથં વદામિ ।
નિર્લિઙ્ગલિઙ્ગવિમલો હિ કથં વદામિ
જ્ઞાનામૃતં સમરસં ગગનોપમોઽહમ્ ॥ ૨૫ ॥
નિષ્કર્મકર્મપરમં સતતં કરોમિ
નિઃસઙ્ગસઙ્ગરહિતં પરમં વિનોદમ્ ।
નિર્દેહદેહરહિતં સતતં વિનોદં
જ્ઞાનામૃતં સમરસં ગગનોપમોઽહમ્ ॥ ૨૬ ॥
માયાપ્રપઞ્ચરચના ન ચ મે વિકારઃ ।
કૌટિલ્યદમ્ભરચના ન ચ મે વિકારઃ ।
સત્યાનૃતેતિ રચના ન ચ મે વિકારો
જ્ઞાનામૃતં સમરસં ગગનોપમોઽહમ્ ॥ ૨૭ ॥
સન્ધ્યાદિકાલરહિતં ન ચ મે વિયોગો-
હ્યન્તઃ પ્રબોધરહિતં બધિરો ન મૂકઃ ।
એવં વિકલ્પરહિતં ન ચ ભાવશુદ્ધં
જ્ઞાનામૃતં સમરસં ગગનોપમોઽહમ્ ॥ ૨૮ ॥
નિર્નાથનાથરહિતં હિ નિરાકુલં વૈ
નિશ્ચિત્તચિત્તવિગતં હિ નિરાકુલં વૈ ।
સંવિદ્ધિ સર્વવિગતં હિ નિરાકુલં વૈ
જ્ઞાનામૃતં સમરસં ગગનોપમોઽહમ્ ॥ ૨૯ ॥
કાન્તારમન્દિરમિદં હિ કથં વદામિ
સંસિદ્ધસંશયમિદં હિ કથં વદામિ ।
એવં નિરન્તરસમં હિ નિરાકુલં વૈ
જ્ઞાનામૃતં સમરસં ગગનોપમોઽહમ્ ॥ ૩૦ ॥
નિર્જીવજીવરહિતં સતતં વિભાતિ
નિર્બીજબીજરહિતં સતતં વિભાતિ ।
નિર્વાણબન્ધરહિતં સતતં વિભાતિ
જ્ઞાનામૃતં સમરસં ગગનોપમોઽહમ્ ॥ ૩૧ ॥
સમ્ભૂતિવર્જિતમિદં સતતં વિભાતિ
સંસારવર્જિતમિદં સતતં વિભાતિ ।
સંહારવર્જિતમિદં સતતં વિભાતિ
જ્ઞાનામૃતં સમરસં ગગનોપમોઽહમ્ ॥ ૩૨ ॥
ઉલ્લેખમાત્રમપિ તે ન ચ નામરૂપં
નિર્ભિન્નભિન્નમપિ તે ન હિ વસ્તુ કિઞ્ચિત્ ।
નિર્લજ્જમાનસ કરોષિ કથં વિષાદં
જ્ઞાનામૃતં સમરસં ગગનોપમોઽહમ્ ॥ ૩૩ ॥
કિં નામ રોદિષિ સખે ન જરા ન મૃત્યુઃ
કિં નામ રોદિષિ સખે ન ચ જન્મ દુઃખમ્ ।
કિં નામ રોદિષિ સખે ન ચ તે વિકારો
જ્ઞાનામૃતં સમરસં ગગનોપમોઽહમ્ ॥ ૩૪ ॥
કિં નામ રોદિષિ સખે ન ચ તે સ્વરૂપં
કિં નામ રોદિષિ સખે ન ચ તે વિરૂપમ્ ।
કિં નામ રોદિષિ સખે ન ચ તે વયાંસિ
જ્ઞાનામૃતં સમરસં ગગનોપમોઽહમ્ ॥ ૩૫ ॥
કિં નામ રોદિષિ સખે ન ચ તે વયાંસિ
કિં નામ રોદિષિ સખે ન ચ તે મનાંસિ ।
કિં નામ રોદિષિ સખે ન તવેન્દ્રિયાણિ
જ્ઞાનામૃતં સમરસં ગગનોપમોઽહમ્ ॥ ૩૬ ॥
કિં નામ રોદિષિ સખે ન ચ તેઽસ્તિ કામઃ
કિં નામ રોદિષિ સખે ન ચ તે પ્રલોભઃ ।
કિં નામ રોદિષિ સખે ન ચ તે વિમોહો
જ્ઞાનામૃતં સમરસં ગગનોપમોઽહમ્ ॥ ૩૭ ॥
ઐશ્વર્યમિચ્છસિ કથં ન ચ તે ધનાનિ
ઐશ્વર્યમિચ્છસિ કથં ન ચ તે હિ પત્ની ।
ઐશ્વર્યમિચ્છસિ કથં ન ચ તે મમેતિ
જ્ઞાનામૃતં સમરસં ગગનોપમોઽહમ્ ॥ ૩૮ ॥
લિઙ્ગપ્રપઞ્ચજનુષી ન ચ તે ન મે ચ
નિર્લજ્જમાનસમિદં ચ વિભાતિ ભિન્નમ્ ।
નિર્ભેદભેદરહિતં ન ચ તે ન મે ચ
જ્ઞાનામૃતં સમરસં ગગનોપમોઽહમ્ ॥ ૩૯ ॥
નો વાણુમાત્રમપિ તે હિ વિરાગરૂપં
નો વાણુમાત્રમપિ તે હિ સરાગરૂપમ્ ।
નો વાણુમાત્રમપિ તે હિ સકામરૂપં
જ્ઞાનામૃતં સમરસં ગગનોપમોઽહમ્ ॥ ૪૦ ॥
ધ્યાતા ન તે હિ હૃદયે ન ચ તે સમાધિ-
ર્ધ્યાનં ન તે હિ હૃદયે ન બહિઃ પ્રદેશઃ ।
ધ્યેયં ન ચેતિ હૃદયે ન હિ વસ્તુ કાલો
જ્ઞાનામૃતં સમરસં ગગનોપમોઽહમ્ ॥ ૪૧ ॥
યત્સારભૂતમખિલં કથિતં મયા તે
ન ત્વં ન મે ન મહતો ન ગુરુર્ન ન શિષ્યઃ ।
સ્વચ્છન્દરૂપસહજં પરમાર્થતત્ત્વં
જ્ઞાનામૃતં સમરસં ગગનોપમોઽહમ્ ॥ ૪૨ ॥
કથમિહ પરમાર્થં તત્ત્વમાનન્દરૂપં
કથમિહ પરમાર્થં નૈવમાનન્દરૂપમ્ ।
કથમિહ પરમાર્થં જ્ઞાનવિજ્ઞાનરૂપં
યદિ પરમહમેકં વર્તતે વ્યોમરૂપમ્ ॥ ૪૩ ॥
દહનપવનહીનં વિદ્ધિ વિજ્ઞાનમેક-
મવનિજલવિહીનં વિદ્ધિ વિજ્ઞાનરૂપમ્ ।
સમગમનવિહીનં વિદ્ધિ વિજ્ઞાનમેકં
ગગનમિવ વિશાલં વિદ્ધિ વિજ્ઞાનમેકમ્ ॥ ૪૪ ॥
ન શૂન્યરૂપં ન વિશૂન્યરૂપં
ન શુદ્ધરૂપં ન વિશુદ્ધરૂપમ્ ।
રૂપં વિરૂપં ન ભવામિ કિઞ્ચિત્
સ્વરૂપરૂપં પરમાર્થતત્ત્વમ્ ॥ ૪૫ ॥
મુઞ્ચ મુઞ્ચ હિ સંસારં ત્યાગં મુઞ્ચ હિ સર્વથા ।
ત્યાગાત્યાગવિષં શુદ્ધમમૃતં સહજં ધ્રુવમ્ ॥ ૪૬ ॥
ઇતિ તૃતીયોઽધ્યાયઃ ॥ ૩ ॥
અથ ચતુર્થોઽધ્યાયઃ ॥
નાવાહનં નૈવ વિસર્જનં વા
પુષ્પાણિ પત્રાણિ કથં ભવન્તિ ।
ધ્યાનાનિ મન્ત્રાણિ કથં ભવન્તિ
સમાસમં ચૈવ શિવાર્ચનં ચ ॥ ૧ ॥
ન કેવલં બન્ધવિબન્ધમુક્તો
ન કેવલં શુદ્ધવિશુદ્ધમુક્તઃ ।
ન કેવલં યોગવિયોગમુક્તઃ
સ વૈ વિમુક્તો ગગનોપમોઽહમ્ ॥ ૨ ॥
સઞ્જાયતે સર્વમિદં હિ તથ્યં
સઞ્જાયતે સર્વમિદં વિતથ્યમ્ ।
એવં વિકલ્પો મમ નૈવ જાતઃ
સ્વરૂપનિર્વાણમનામયોઽહમ્ ॥ ૩ ॥
ન સાઞ્જનં ચૈવ નિરઞ્જનં વા
ન ચાન્તરં વાપિ નિરન્તરં વા ।
અન્તર્વિભન્નં ન હિ મે વિભાતિ
સ્વરૂપનિર્વાણમનામયોઽહમ્ ॥ ૪ ॥
અબોધબોધો મમ નૈવ જાતો
બોધસ્વરૂપં મમ નૈવ જાતમ્ ।
નિર્બોધબોધં ચ કથં વદામિ
સ્વરૂપનિર્વાણમનામયોઽહમ્ ॥ ૫ ॥
ન ધર્મયુક્તો ન ચ પાપયુક્તો
ન બન્ધયુક્તો ન ચ મોક્ષયુક્તઃ ।
યુક્તં ત્વયુક્તં ન ચ મે વિભાતિ
સ્વરૂપનિર્વાણમનામયોઽહમ્ ॥ ૬ ॥
પરાપરં વા ન ચ મે કદાચિત્
મધ્યસ્થભાવો હિ ન ચારિમિત્રમ્ ।
હિતાહિતં ચાપિ કથં વદામિ
સ્વરૂપનિર્વાણમનામયોઽહમ્ ॥ ૭ ॥
નોપાસકો નૈવમુપાસ્યરૂપં
ન ચોપદેશો ન ચ મે ક્રિયા ચ ।
સંવિત્સ્વરૂપં ચ કથં વદામિ
સ્વરૂપનિર્વાણમનામયોઽહમ્ ॥ ૮ ॥
નો વ્યાપકં વ્યાપ્યમિહાસ્તિ કિઞ્ચિત્
ન ચાલયં વાપિ નિરાલયં વા ।
અશૂન્યશૂન્યં ચ કથં વદામિ
સ્વરૂપનિર્વાણમનામયોઽહમ્ ॥ ૯ ॥
ન ગ્રાહકો ગ્રાહ્યકમેવ કિઞ્ચિત્
ન કારણં વા મમ નૈવ કાર્યમ્ ।
અચિન્ત્યચિન્ત્યં ચ કથં વદામિ
સ્વરૂપનિર્વાણમનામયોઽહમ્ ॥ ૧૦ ॥
ન ભેદકં વાપિ ન ચૈવ ભેદ્યં
ન વેદકં વા મમ નૈવ વેદ્યમ્ ।
ગતાગતં તાત કથં વદામિ
સ્વરૂપનિર્વાણમનામયોઽહમ્ ॥ ૧૧ ॥
ન ચાસ્તિ દેહો ન ચ મે વિદેહો
બુદ્ધિર્મનો મે ન હિ ચેન્દ્રિયાણિ ।
રાગો વિરાગશ્ચ કથં વદામિ
સ્વરૂપનિર્વાણમનામયોઽહમ્ ॥ ૧૨ ॥
ઉલ્લેખમાત્રં ન હિ ભિન્નમુચ્ચૈ-
રુલ્લેખમાત્રં ન તિરોહિતં વૈ ।
સમાસમં મિત્ર કથં વદામિ
સ્વરૂપનિર્વાણમનામયોઽહમ્ ॥ ૧૩ ॥
જિતેન્દ્રિયોઽહં ત્વજિતેન્દ્રિયો વા
ન સંયમો મે નિયમો ન જાતઃ ।
જયાજયૌ મિત્ર કથં વદામિ
સ્વરૂપનિર્વાણમનામયોઽહમ્ ॥ ૧૪ ॥
અમૂર્તમૂર્તિર્ન ચ મે કદાચિ-
દાદ્યન્તમધ્યં ન ચ મે કદાચિત્ ।
બલાબલં મિત્ર કથં વદામિ
સ્વરૂપનિર્વાણમનામયોઽહમ્ ॥ ૧૫ ॥
મૃતામૃતં વાપિ વિષાવિષં ચ
સઞ્જાયતે તાત ન મે કદાચિત્ ।
અશુદ્ધશુદ્ધં ચ કથં વદામિ
સ્વરૂપનિર્વાણમનામયોઽહમ્ ॥ ૧૬ ॥
સ્વપ્નઃ પ્રબોધો ન ચ યોગમુદ્રા
નક્તં દિવા વાપિ ન મે કદાચિત્ ।
અતુર્યતુર્યં ચ કથં વદામિ
સ્વરૂપનિર્વાણમનામયોઽહમ્ ॥ ૧૭ ॥
સંવિદ્ધિ માં સર્વવિસર્વમુક્તં
માયા વિમાયા ન ચ મે કદાચિત્ ।
સન્ધ્યાદિકં કર્મ કથં વદામિ
સ્વરૂપનિર્વાણમનામયોઽહમ્ ॥ ૧૮ ॥
સંવિદ્ધિ માં સર્વસમાધિયુક્તં
સંવિદ્ધિ માં લક્ષ્યવિલક્ષ્યમુક્તમ્ ।
યોગં વિયોગં ચ કથં વદામિ
સ્વરૂપનિર્વાણમનામયોઽહમ્ ॥ ૧૯ ॥
મૂર્ખોઽપિ નાહં ન ચ પણ્ડિતોઽહં
મૌનં વિમૌનં ન ચ મે કદાચિત્ ।
તર્કં વિતર્કં ચ કથં વદામિ
સ્વરૂપનિર્વાણમનામયોઽહમ્ ॥ ૨૦ ॥
પિતા ચ માતા ચ કુલં ન જાતિ-
ર્જન્માદિ મૃત્યુર્ન ચ મે કદાચિત્ ।
સ્નેહં વિમોહં ચ કથં વદામિ
સ્વરૂપનિર્વાણમનામયોઽહમ્ ॥ ૨૧ ॥
અસ્તં ગતો નૈવ સદોદિતોઽહં
તેજોવિતેજો ન ચ મે કદાચિત્ ।
સન્ધ્યાદિકં કર્મ કથં વદામિ
સ્વરૂપનિર્વાણમનામયોઽહમ્ ॥ ૨૨ ॥
અસંશયં વિદ્ધિ નિરાકુલં માં
અસંશયં વિદ્ધિ નિરન્તરં મામ્ ।
અસંશયં વિદ્ધિ નિરઞ્જનં માં
સ્વરૂપનિર્વાણમનામયોઽહમ્ ॥ ૨૩ ॥
ધ્યાનાનિ સર્વાણિ પરિત્યજન્તિ
શુભાશુભં કર્મ પરિત્યજન્તિ ।
ત્યાગામૃતં તાત પિબન્તિ ધીરાઃ
સ્વરૂપનિર્વાણમનામયોઽહમ્ ॥ ૨૪ ॥
વિન્દતિ વિન્દતિ ન હિ ન હિ યત્ર
છન્દોલક્ષણં ન હિ ન હિ તત્ર ।
સમરસમગ્નો ભાવિતપૂતઃ
પ્રલપતિ તત્ત્વં પરમવધૂતઃ ॥ ૨૫ ॥
ઇતિ ચતુર્થોઽધ્યાયઃ ॥ ૪ ॥
અથ પઞ્ચમોધ્યાયઃ ॥
ૐ ઇતિ ગદિતં ગગનસમં તત્
ન પરાપરસારવિચાર ઇતિ ।
અવિલાસવિલાસનિરાકરણં
કથમક્ષરબિન્દુસમુચ્ચરણમ્ ॥ ૧ ॥
ઇતિ તત્ત્વમસિપ્રભૃતિશ્રુતિભિઃ
પ્રતિપાદિતમાત્મનિ તત્ત્વમસિ ।
ત્વમુપાધિવિવર્જિતસર્વસમં
કિમુ રોદિષિ માનસિ સર્વસમમ્ ॥ ૨ ॥
અધ ઊર્ધ્વવિવર્જિતસર્વસમં
બહિરન્તરવર્જિતસર્વસમમ્ ।
યદિ ચૈકવિવર્જિતસર્વસમં
કિમુ રોદિષિ માનસિ સર્વસમમ્ ॥ ૩ ॥
ન હિ કલ્પિતકલ્પવિચાર ઇતિ
ન હિ કારણકાર્યવિચાર ઇતિ ।
પદસન્ધિવિવર્જિતસર્વસમં
કિમુ રોદિષિ માનસિ સર્વસમમ્ ॥ ૪ ॥
ન હિ બોધવિબોધસમાધિરિતિ
ન હિ દેશવિદેશસમાધિરિતિ ।
ન હિ કાલવિકાલસમાધિરિતિ
કિમુ રોદિષિ માનસિ સર્વસમમ્ ॥ ૫ ॥
ન હિ કુમ્ભનભો ન હિ કુમ્ભ ઇતિ
ન હિ જીવવપુર્ન હિ જીવ ઇતિ ।
ન હિ કારણકાર્યવિભાગ ઇતિ
કિમુ રોદિષિ માનસિ સર્વસમમ્ ॥ ૬ ॥
ઇહ સર્વનિરન્તરમોક્ષપદં
લઘુદીર્ઘવિચારવિહીન ઇતિ ।
ન હિ વર્તુલકોણવિભાગ ઇતિ
કિમુ રોદિષિ માનસિ સર્વસમમ્ ॥ ૭ ॥
ઇહ શૂન્યવિશૂન્યવિહીન ઇતિ
ઇહ શુદ્ધવિશુદ્ધવિહીન ઇતિ ।
ઇહ સર્વવિસર્વવિહીન ઇતિ
કિમુ રોદિષિ માનસિ સર્વસમમ્ ॥ ૮ ॥
ન હિ ભિન્નવિભિન્નવિચાર ઇતિ
બહિરન્તરસન્ધિવિચાર ઇતિ ।
અરિમિત્રવિવર્જિતસર્વસમં
કિમુ રોદિષિ માનસિ સર્વસમમ્ ॥ ૯ ॥
ન હિ શિષ્યવિશિષ્યસ્વરૂપ ઇતિ
ન ચરાચરભેદવિચાર ઇતિ ।
ઇહ સર્વનિરન્તરમોક્ષપદં
કિમુ રોદિષિ માનસિ સર્વસમમ્ ॥ ૧૦ ॥
નનુ રૂપવિરૂપવિહીન ઇતિ
નનુ ભિન્નવિભિન્નવિહીન ઇતિ ।
નનુ સર્ગવિસર્ગવિહીન ઇતિ
કિમુ રોદિષિ માનસિ સર્વસમમ્ ॥ ૧૧ ॥
ન ગુણાગુણપાશનિબન્ધ ઇતિ
મૃતજીવનકર્મ કરોમિ કથમ્ ।
ઇતિ શુદ્ધનિરઞ્જનસર્વસમં
કિમુ રોદિષિ માનસિ સર્વસમમ્ ॥ ૧૨ ॥
ઇહ ભાવવિભાવવિહીન ઇતિ
ઇહ કામવિકામવિહીન ઇતિ ।
ઇહ બોધતમં ખલુ મોક્ષસમં
કિમુ રોદિષિ માનસિ સર્વસમમ્ ॥ ૧૩ ॥
ઇહ તત્ત્વનિરન્તરતત્ત્વમિતિ
ન હિ સન્ધિવિસન્ધિવિહીન ઇતિ ।
યદિ સર્વવિવર્જિતસર્વસમં
કિમુ રોદિષિ માનસિ સર્વસમમ્ ॥ ૧૪ ॥
અનિકેતકુટી પરિવારસમં
ઇહસઙ્ગવિસઙ્ગવિહીનપરમ્ ।
ઇહ બોધવિબોધવિહીનપરં
કિમુ રોદિષિ માનસિ સર્વસમમ્ ॥ ૧૫ ॥
અવિકારવિકારમસત્યમિતિ
અવિલક્ષવિલક્ષમસત્યમિતિ ।
યદિ કેવલમાત્મનિ સત્યમિતિ
કિમુ રોદિષિ માનસિ સર્વસમમ્ ॥ ૧૬ ॥
ઇહ સર્વસમં ખલુ જીવ ઇતિ
ઇહ સર્વનિરન્તરજીવ ઇતિ ।
ઇહ કેવલનિશ્ચલજીવ ઇતિ
કિમુ રોદિષિ માનસિ સર્વસમમ્ ॥ ૧૭ ॥
અવિવેકવિવેકમબોધ ઇતિ
અવિકલ્પવિકલ્પમબોધ ઇતિ ।
યદિ ચૈકનિરન્તરબોધ ઇતિ
કિમુ રોદિષિ માનસિ સર્વસમમ્ ॥ ૧૮ ॥
ન હિ મોક્ષપદં ન હિ બન્ધપદં
ન હિ પુણ્યપદં ન હિ પાપપદમ્ ।
ન હિ પૂર્ણપદં ન હિ રિક્તપદં
કિમુ રોદિષિ માનસિ સર્વસમમ્ ॥ ૧૯ ॥
યદિ વર્ણવિવર્ણવિહીનસમં
યદિ કારણકાર્યવિહીનસમમ્ ।
યદિભેદવિભેદવિહીનસમં
કિમુ રોદિષિ માનસિ સર્વસમમ્ ॥ ૨૦ ॥
ઇહ સર્વનિરન્તરસર્વચિતે
ઇહ કેવલનિશ્ચલસર્વચિતે ।
દ્વિપદાદિવિવર્જિતસર્વચિતે
કિમુ રોદિષિ માનસિ સર્વસમમ્ ॥ ૨૧ ॥
અતિસર્વનિરન્તરસર્વગતં
અતિનિર્મલનિશ્ચલસર્વગતમ્ ।
દિનરાત્રિવિવર્જિતસર્વગતં
કિમુ રોદિષિ માનસિ સર્વસમમ્ ॥ ૨૨ ॥
ન હિ બન્ધવિબન્ધસમાગમનં
ન હિ યોગવિયોગસમાગમનમ્ ।
ન હિ તર્કવિતર્કસમાગમનં
કિમુ રોદિષિ માનસિ સર્વસમમ્ ॥ ૨૩ ॥
ઇહ કાલવિકાલનિરાકરણં
અણુમાત્રકૃશાનુનિરાકરણમ્ ।
ન હિ કેવલસત્યનિરાકરણં
કિમુ રોદિષિ માનસિ સર્વસમમ્ ॥ ૨૪ ॥
ઇહ દેહવિદેહવિહીન ઇતિ
નનુ સ્વપ્નસુષુપ્તિવિહીનપરમ્ ।
અભિધાનવિધાનવિહીનપરં
કિમુ રોદિષિ માનસિ સર્વસમમ્ ॥ ૨૫ ॥
ગગનોપમશુદ્ધવિશાલસમં
અતિસર્વવિવર્જિતસર્વસમમ્ ।
ગતસારવિસારવિકારસમં
કિમુ રોદિષિ માનસિ સર્વસમમ્ ॥ ૨૬ ॥
ઇહ ધર્મવિધર્મવિરાગતર-
મિહ વસ્તુવિવસ્તુવિરાગતરમ્ ।
ઇહ કામવિકામવિરાગતરં
કિમુ રોદિષિ માનસિ સર્વસમમ્ ॥ ૨૭ ॥
સુખદુઃખવિવર્જિતસર્વસમ-
મિહ શોકવિશોકવિહીનપરમ્ ।
ગુરુશિષ્યવિવર્જિતતત્ત્વપરં
કિમુ રોદિષિ માનસિ સર્વસમમ્ ॥ ૨૮ ॥
ન કિલાઙ્કુરસારવિસાર ઇતિ
ન ચલાચલસામ્યવિસામ્યમિતિ ।
અવિચારવિચારવિહીનમિતિ
કિમુ રોદિષિ માનસિ સર્વસમમ્ ॥ ૨૯ ॥
ઇહ સારસમુચ્ચયસારમિતિ ।
કથિતં નિજભાવવિભેદ ઇતિ ।
વિષયે કરણત્વમસત્યમિતિ
કિમુ રોદિષિ માનસિ સર્વસમમ્ ॥ ૩૦ ॥
બહુધા શ્રુતયઃ પ્રવદન્તિ યતો
વિયદાદિરિદં મૃગતોયસમમ્ ।
યદિ ચૈકનિરન્તરસર્વસમં
કિમુ રોદિષિ માનસિ સર્વસમમ્ ॥ ૩૧ ॥
વિન્દતિ વિન્દતિ ન હિ ન હિ યત્ર
છન્દોલક્ષણં ન હિ ન હિ તત્ર ।
સમરસમગ્નો ભાવિતપૂતઃ
પ્રલપતિ તત્ત્વં પરમવધૂતઃ ॥ ૩૨ ॥
ઇતિ પઞ્ચમોઽધ્યાયઃ ॥ ૫ ॥
અથ ષષ્ઠમોઽધ્યાયઃ ॥
બહુધા શ્રુતયઃ પ્રવદન્તિ વયં
વિયદાદિરિદં મૃગતોયસમમ્ ।
યદિ ચૈકનિરન્તરસર્વશિવ-
મુપમેયમથોહ્યુપમા ચ કથમ્ ॥ ૧ ॥
અવિભક્તિવિભક્તિવિહીનપરં
નનુ કાર્યવિકાર્યવિહીનપરમ્ ।
યદિ ચૈકનિરન્તરસર્વશિવં
યજનં ચ કથં તપનં ચ કથમ્ ॥ ૨ ॥
મન એવ નિરન્તરસર્વગતં
હ્યવિશાલવિશાલવિહીનપરમ્ ।
મન એવ નિરન્તરસર્વશિવં
મનસાપિ કથં વચસા ચ કથમ્ ॥ ૩ ॥
દિનરાત્રિવિભેદનિરાકરણ-
મુદિતાનુદિતસ્ય નિરાકરણમ્ ।
યદિ ચૈકનિરન્તરસર્વશિવં
રવિચન્દ્રમસૌ જ્વલનશ્ચ કથમ્ ॥ ૪ ॥
ગતકામવિકામવિભેદ ઇતિ
ગતચેષ્ટવિચેષ્ટવિભેદ ઇતિ ।
યદિ ચૈકનિરન્તરસર્વશિવં
બહિરન્તરભિન્નમતિશ્ચ કથમ્ ॥ ૫ ॥
યદિ સારવિસારવિહીન ઇતિ
યદિ શૂન્યવિશૂન્યવિહીન ઇતિ ।
યદિ ચૈકનિરન્તરસર્વશિવં
પ્રથમં ચ કથં ચરમં ચ કથમ્ ॥ ૬ ॥
યદિભેદવિભેદનિરાકરણં
યદિ વેદકવેદ્યનિરાકરણમ્ ।
યદિ ચૈકનિરન્તરસર્વશિવં
તૃતીયં ચ કથં તુરીયં ચ કથમ્ ॥ ૭ ॥
ગદિતાવિદિતં ન હિ સત્યમિતિ
વિદિતાવિદિતં નહિ સત્યમિતિ ।
યદિ ચૈકનિરન્તરસર્વશિવં
વિષયેન્દ્રિયબુદ્ધિમનાંસિ કથમ્ ॥ ૮ ॥
ગગનં પવનો ન હિ સત્યમિતિ
ધરણી દહનો ન હિ સત્યમિતિ ।
યદિ ચૈકનિરન્તરસર્વશિવં
જલદશ્ચ કથં સલિલં ચ કથમ્ ॥ ૯ ॥
યદિ કલ્પિતલોકનિરાકરણં
યદિ કલ્પિતદેવનિરાકરણમ્ ।
યદિ ચૈકનિરન્તરસર્વશિવં
ગુણદોષવિચારમતિશ્ચ કથમ્ ॥ ૧૦ ॥
મરણામરણં હિ નિરાકરણં
કરણાકરણં હિ નિરાકરણમ્ ।
યદિ ચૈકનિરન્તરસર્વશિવં
ગમનાગમનં હિ કથં વદતિ ॥ ૧૧ ॥
પ્રકૃતિઃ પુરુષો ન હિ ભેદ ઇતિ
ન હિ કારણકાર્યવિભેદ ઇતિ ।
યદિ ચૈકનિરન્તરસર્વશિવં
પુરુષાપુરુષં ચ કથં વદતિ ॥ ૧૨ ॥
તૃતીયં ન હિ દુઃખસમાગમનં
ન ગુણાદ્દ્વિતીયસ્ય સમાગમનમ્ ।
યદિ ચૈકનિરન્તરસર્વશિવં
સ્થવિરશ્ચ યુવા ચ શિશુશ્ચ કથમ્ ॥ ૧૩ ॥
નનુ આશ્રમવર્ણવિહીનપરં
નનુ કારણકર્તૃવિહીનપરમ્ ।
યદિ ચૈકનિરન્તરસર્વશિવ-
મવિનષ્ટવિનષ્ટમતિશ્ચ કથમ્ ॥ ૧૪ ॥
ગ્રસિતાગ્રસિતં ચ વિતથ્યમિતિ
જનિતાજનિતં ચ વિતથ્યમિતિ ।
યદિ ચૈકનિરન્તરસર્વશિવ-
મવિનાશિ વિનાશિ કથં હિ ભવેત્ ॥ ૧૫ ॥
પુરુષાપુરુષસ્ય વિનષ્ટમિતિ
વનિતાવનિતસ્ય વિનષ્ટમિતિ ।
યદિ ચૈકનિરન્તરસર્વશિવ-
મવિનોદવિનોદમતિશ્ચ કથમ્ ॥ ૧૬ ॥
યદિ મોહવિષાદવિહીનપરો
યદિ સંશયશોકવિહીનપરઃ ।
યદિ ચૈકનિરન્તરસર્વશિવ-
મહમત્ર મમેતિ કથં ચ પુનઃ ॥ ૧૭ ॥ મહમેતિ
નનુ ધર્મવિધર્મવિનાશ ઇતિ
નનુ બન્ધવિબન્ધવિનાશ ઇતિ ।
યદિ ચૈકનિરન્તરસર્વશિવં-
મિહદુઃખવિદુઃખમતિશ્ચ કથમ્ ॥ ૧૮ ॥
ન હિ યાજ્ઞિકયજ્ઞવિભાગ ઇતિ
ન હુતાશનવસ્તુવિભાગ ઇતિ ।
યદિ ચૈકનિરન્તરસર્વશિવં
વદ કર્મફલાનિ ભવન્તિ કથમ્ ॥ ૧૯ ॥
નનુ શોકવિશોકવિમુક્ત ઇતિ
નનુ દર્પવિદર્પવિમુક્ત ઇતિ ।
યદિ ચૈકનિરન્તરસર્વશિવં
નનુ રાગવિરાગમતિશ્ચ કથમ્ ॥ ૨૦ ॥
ન હિ મોહવિમોહવિકાર ઇતિ
ન હિ લોભવિલોભવિકાર ઇતિ ।
યદિ ચૈકનિરન્તરસર્વશિવં
હ્યવિવેકવિવેકમતિશ્ચ કથમ્ ॥ ૨૧ ॥
ત્વમહં ન હિ હન્ત કદાચિદપિ
કુલજાતિવિચારમસત્યમિતિ ।
અહમેવ શિવઃ પરમાર્થ ઇતિ
અભિવાદનમત્ર કરોમિ કથમ્ ॥ ૨૨ ॥
ગુરુશિષ્યવિચારવિશીર્ણ ઇતિ
ઉપદેશવિચારવિશીર્ણ ઇતિ ।
અહમેવ શિવઃ પરમાર્થ ઇતિ
અભિવાદનમત્ર કરોમિ કથમ્ ॥ ૨૩ ॥
ન હિ કલ્પિતદેહવિભાગ ઇતિ
ન હિ કલ્પિતલોકવિભાગ ઇતિ ।
અહમેવ શિવઃ પરમાર્થ ઇતિ
અભિવાદનમત્ર કરોમિ કથમ્ ॥ ૨૪ ॥
સરજો વિરજો ન કદાચિદપિ
નનુ નિર્મલનિશ્ચલશુદ્ધ ઇતિ ।
અહમેવ શિવઃ પરમાર્થ ઇતિ
અભિવાદનમત્ર કરોમિ કથમ્ ॥ ૨૫ ॥
ન હિ દેહવિદેહવિકલ્પ ઇતિ
અનૃતં ચરિતં ન હિ સત્યમિતિ ।
અહમેવ શિવઃ પરમાર્થ ઇતિ
અભિવાદનમત્ર કરોમિ કથમ્ ॥ ૨૬ ॥
વિન્દતિ વિન્દતિ ન હિ ન હિ યત્ર
છન્દોલક્ષણં ન હિ ન હિ તત્ર ।
સમરસમગ્નો ભાવિતપૂતઃ
પ્રલપતિ તત્ત્વં પરમવધૂતઃ ॥ ૨૭ ॥
ઇતિ ષષ્ઠમોઽધ્યાયઃ ॥ ૬ ॥
અથ સપ્તમોઽધ્યાયઃ ॥
રથ્યાકર્પટવિરચિતકન્થઃ
પુણ્યાપુણ્યવિવર્જિતપન્થઃ ।
શૂન્યાગારે તિષ્ઠતિ નગ્નો
શુદ્ધનિરઞ્જનસમરસમગ્નઃ ॥ ૧ ॥
લક્ષ્યાલક્ષ્યવિવર્જિતલક્ષ્યો
યુક્તાયુક્તવિવર્જિતદક્ષઃ ।
કેવલતત્ત્વનિરઞ્જનપૂતો
વાદવિવાદઃ કથમવધૂતઃ ॥ ૨ ॥
આશાપાશવિબન્ધનમુક્તાઃ
શૌચાચારવિવર્જિતયુક્તાઃ ।
એવં સર્વવિવર્જિતશાન્તા-
સ્તત્ત્વં શુદ્ધનિરઞ્જનવન્તઃ ॥ ૩ ॥
કથમિહ દેહવિદેહવિચારઃ
કથમિહ રાગવિરાગવિચારઃ ।
નિર્મલનિશ્ચલગગનાકારં
સ્વયમિહ તત્ત્વં સહજાકારમ્ ॥ ૪ ॥
કથમિહ તત્ત્વં વિન્દતિ યત્ર
રૂપમરૂપં કથમિહ તત્ર ।
ગગનાકારઃ પરમો યત્ર
વિષયીકરણં કથમિહ તત્ર ॥ ૫ ॥
ગગનાકારનિરન્તરહંસ-
સ્તત્ત્વવિશુદ્ધનિરઞ્જનહંસઃ ।
એવં કથમિહ ભિન્નવિભિન્નં
બન્ધવિબન્ધવિકારવિભિન્નમ્ ॥ ૬ ॥
કેવલતત્ત્વનિરન્તરસર્વં
યોગવિયોગૌ કથમિહ ગર્વમ્ ।
એવં પરમનિરન્તરસર્વ-
મેવં કથમિહ સારવિસારમ્ ॥ ૭ ॥
કેવલતત્ત્વનિરઞ્જનસર્વં
ગગનાકારનિરન્તરશુદ્ધમ્ ।
એવં કથમિહ સઙ્ગવિસઙ્ગં
સત્યં કથમિહ રઙ્ગવિરઙ્ગમ્ ॥ ૮ ॥
યોગવિયોગૈ રહિતો યોગી
ભોગવિભોગૈ રહિતો ભોગી ।
એવં ચરતિ હિ મન્દં મન્દં
મનસા કલ્પિતસહજાનન્દમ્ ॥ ૯ ॥
બોધવિબોધૈઃ સતતં યુક્તો
દ્વૈતાદ્વૈતૈઃ કથમિહ મુક્તઃ ।
સહજો વિરજઃ કથમિહ યોગી
શુદ્ધનિરઞ્જનસમરસભોગી ॥ ૧૦ ॥
ભગ્નાભગ્નવિવર્જિતભગ્નો
લગ્નાલગ્નવિવર્જિતલગ્નઃ ।
એવં કથમિહ સારવિસારઃ
સમરસતત્ત્વં ગગનાકારઃ ॥ ૧૧ ॥
સતતં સર્વવિવર્જિતયુક્તઃ
સર્વં તત્ત્વવિવર્જિતમુક્તઃ ।
એવં કથમિહ જીવિતમરણં
ધ્યાનાધ્યાનૈઃ કથમિહ કરણમ્ ॥ ૧૨ ॥
ઇન્દ્રજાલમિદં સર્વં યથા મરુમરીચિકા ।
અખણ્ડિતમનાકારો વર્તતે કેવલઃ શિવઃ ॥ ૧૩ ॥
ધર્માદૌ મોક્ષપર્યન્તં નિરીહાઃ સર્વથા વયમ્ ।
કથં રાગવિરાગૈશ્ચ કલ્પયન્તિ વિપશ્ચિતઃ ॥ ૧૪ ॥
વિન્દતિ વિન્દતિ ન હિ ન હિ યત્ર
છન્દોલક્ષણં ન હિ ન હિ તત્ર ।
સમરસમગ્નો ભાવિતપૂતઃ
પ્રલપતિ તત્ત્વં પરમવધૂતઃ ॥ ૧૫ ॥
ઇતિ સપ્તમોઽધ્યાયઃ ॥ ૭ ॥
અથ અષ્ટમોઽધ્યાયઃ ॥
ત્વદ્યાત્રયા વ્યાપકતા હતા તે
ધ્યાનેન ચેતઃપરતા હતા તે ।
સ્તુત્યા મયા વાક્પરતા હતા તે
ક્ષમસ્વ નિત્યં ત્રિવિધાપરાધાન્ ॥ ૧ ॥
કામૈરહતધીર્દાન્તો મૃદુઃ શુચિરકિઞ્ચનઃ ।
અનીહો મિતભુક્ શાન્તઃ સ્થિરો મચ્છરણો મુનિઃ ॥ ૨ ॥
અપ્રમત્તો ગભીરાત્મા ધૃતિમાન્ જિતષડ્ગુણઃ ।
અમાની માનદઃ કલ્પો મૈત્રઃ કારુણિકઃ કવિઃ ॥ ૩ ॥
કૃપાલુરકૃતદ્રોહસ્તિતિક્ષુઃ સર્વદેહિનામ્ ।
સત્યસારોઽનવદ્યાત્મા સમઃ સર્વોપકારકઃ ॥ ૪ ॥
અવધૂતલક્ષણં વર્ણૈર્જ્ઞાતવ્યં ભગવત્તમૈઃ ।
વેદવર્ણાર્થતત્ત્વજ્ઞૈર્વેદવેદાન્તવાદિભિઃ ॥ ૫ ॥
આશાપાશવિનિર્મુક્ત આદિમધ્યાન્તનિર્મલઃ ।
આનન્દે વર્તતે નિત્યમકારં તસ્ય લક્ષણમ્ ॥ ૬ ॥
વાસના વર્જિતા યેન વક્તવ્યં ચ નિરામયમ્ ।
વર્તમાનેષુ વર્તેત વકારં તસ્ય લક્ષણમ્ ॥ ૭ ॥
ધૂલિધૂસરગાત્રાણિ ધૂતચિત્તો નિરામયઃ ।
ધારણાધ્યાનનિર્મુક્તો ધૂકારસ્તસ્ય લક્ષણમ્ ॥ ૮ ॥
તત્ત્વચિન્તા ધૃતા યેન ચિન્તાચેષ્ટાવિવર્જિતઃ ।
તમોઽહંકારનિર્મુક્તસ્તકારસ્તસ્ય લક્ષણમ્ ॥ ૯ ॥
દત્તાત્રેયાવધૂતેન નિર્મિતાનન્દરૂપિણા ।
યે પઠન્તિ ચ શૃણ્વન્તિ તેષાં નૈવ પુનર્ભવઃ ॥ ૧૦ ॥
ઇતિ અષ્ટમોઽધ્યાયઃ ॥ ૮ ॥
ઇતિ અવધૂતગીતા સમાપ્તા ॥
Also Read:
Avadhuta Gita Lyrics in Hindi | English | Bengali | Gujarati | Kannada | Malayalam | Oriya | Telugu | Tamil
