Guha Geetaa in Gujarati:
॥ ગુહગીતા ॥
અથ ગુહગીતા પ્રારમ્ભઃ ।
અથ પ્રથમોઽધ્યાયઃ
મનોવિકારઃ
વિપ્રા ઊચુઃ-
સૂતપુત્ર મહાપ્રાજ્ઞ કથકોઽસિ દયાકર ।
ગુહગીતાં ચ નો વક્તું ત્વમેવાર્હસિ ચાનઘ ॥ ૧.૧ ॥
સૂત ઉવાચ-
કુતુકી ગુહગીતાયાઃ શ્રવણે તત્પરો મુનિઃ ।
કર્મયોગી હિડિમ્ભં ચ પ્રાર્થયન્ પ્રત્યહં સ્થિતઃ ॥ ૧.૨ ॥
શ્રાન્તોઽસિ કિં વા શ્રોતું મે ચારિત્રં વચ્મિ સાદરમ્ ।
વદન્નેવં હિડિમ્ભશ્ચાપ્યાગતઃ પુનરેકદા ॥ ૧.૩ ॥
મુનિરુવાચ-
સત્કારં સ્વીકુરુષ્વાદ્ય ગુહગીતાં દયાનિધે ।
હિડિમ્ભ બ્રૂહિ મે વક્તા ત્વમેવ ખલુ ભક્તરાટ્ ॥ ૧.૪ ॥
હિડિમ્ભ ઉવાચ-
બહુધા સેવિતઃ સ્વામી મયા ભિક્ષુઃ ષડાનનઃ ।
પ્રસાદમકરોત્ દિવ્યકરુણાપાઙ્ગતો મયિ ॥ ૧.૫ ॥
તદાઽહં સભયં ભક્ત્યા સહિતઃ પ્રણમન્ ગુરો ।
કિં ત્વયા નિહતા ભિક્ષો પૂર્વજા મમ ચાન્વયે ॥ ૧.૬ ॥
કિમહં રક્ષિતશ્ચાસ્મિ ત્વયા તત્કારણં વદ ।
ન મન્યે ત્વાં વિના હ્યન્યં મત્સન્દેહનિવારકમ્ ॥ ૧.૭ ॥
શ્રીભિક્ષુરુવાચ-
પ્રશિષ્યોઽસિ હિડિમ્ભ ત્વં સાક્ષાત્ શિષ્યશ્ચ પાર્ષદઃ ।
હન્ત તે કથયિષ્યામિ તત્ત્વં શૃણુ સમાહિતઃ ॥ ૧.૮ ॥
અભયં સત્ત્વસંશુદ્ધિઃ જ્ઞાનયોગવ્યવસ્થિતિઃ ।
દાનં દમશ્ચ યજ્ઞશ્ચ સ્વાધ્યાયસ્તપ આર્જવમ્ ॥ ૧.૯ ॥
અહિંસા સત્યમક્રોધઃ ત્યાગશ્શાન્તિરપૈશુનમ્ ।
દયા ભૂતેષ્વલોલુપ્તિઃ માર્દવં હ્રીરચાપલમ્ ॥ ૧.૧૦ ॥
તેજઃ ક્ષમા ધૃતિઃ શૌચં અદ્રોહો નાતિમાનિતા ।
ભવન્તિ સમ્પદં દૈવીં અભિજાતે હિડિમ્ભક ॥ ૧.૧૧ ॥
દમ્ભો દર્પોઽભિમાનશ્ચ ક્રોધઃ પારુષ્યમેવ ચ ।
અજ્ઞાનં ચાભિજાતેષુ સમ્પદં રાક્ષસીં બત ॥ ૧.૧૨ ॥
તે પૂર્વજાઃ શૂરમુખ્યા અભિજાતાશ્ચ રાક્ષસીમ્ ।
પ્રવૃત્તિં ચ નિવૃત્તિં ચ ન જાનન્તિ હિ રાક્ષસાઃ ॥ ૧.૧૩ ॥
ન શૌચં ન સદાચારો ન સત્યં તેષુ વિદ્યતે ।
પ્રભૂતા હ્યુગ્રકર્માણઃ ક્ષયાય જગતોઽહિતાઃ ॥ ૧.૧૪ ॥
કામોપભોગપરમાઃ ક્રોધોપાત્તબલાધિકાઃ ।
અસત્યમપ્રતિષ્ઠં તે જગદાહુરનીશ્વરમ્ ॥ ૧.૧૫ ॥
ઈશ્વરોઽહમહં ભોગી કોઽન્યોસ્તિ સદૃશો મયા ।
યક્ષ્યે દાસ્યામિ મોદિષ્યે ઇત્યજ્ઞાનવિમોહિતાઃ ॥ ૧.૧૬ ॥
મયૈવ નિહતાઃ પૂર્વે લોકરક્ષેચ્છયા કિલ ।
મા શુચઃ સમ્પદં દૈવીં અભિજાતોઽસ્યનામયઃ ॥ ૧.૧૭ ॥
પુણ્યપુઞ્જપ્રભાવોઽસિ ગુરુણા કુમ્ભજન્મના ।
મયૈવ સઞ્જીવિતોઽસિ નિહતોઽપિ હિડિમ્ભક ॥ ૧.૧૮ ॥
આર્તોઽસિ જિજ્ઞાસુરસિ જ્ઞાની ચાસિ હિડિમ્ભક ।
મત્સેવાર્થ્યસિ કા ચિન્તા સુખી ભવ નિરન્તરમ્ ॥ ૧.૧૯ ॥
હિડિમ્ભ ઉવાચ-
તદા મે સદ્ગુરોર્ભિક્ષોઃ ઉક્તદિવ્યોપદેશતઃ ।
મત્પૂર્વિકમહાભોગભાગ્યવૈભવસંસૃતેઃ ॥ ૧.૨૦ ॥
આનન્દબાષ્પા ઉદ્રિક્તાઃ સાકં દુઃખાશ્રુભિર્બત ।
નિર્વિણ્ણોઽહં સ્વયં બુદ્ધો નિશ્ચેષ્ટોઽસ્મિ તતો ગુરોઃ ॥ ૧.૨૧ ॥
ભિક્ષુરુવાચ-
કુતસ્ત્વા કશ્મલમિદં વિષમે સમુપસ્થિતમ્ ।
ગતાસૂનગતાંસૂંશ્ચ નાનુશોચતિ તત્વવિત્ ॥ ૧.૨૨ ॥
નત્વેવાહં જાતુ નાસં ન ત્વં નેમે ત્વદગ્રજાઃ ।
ન ચૈવ ન ભવિષ્યામઃ સર્વે વયમતઃ પરમ્ ॥ ૧.૨૩ ॥
દેહિનોઽસ્મિન્ યથા દેહે કૌમારં યૌવનં જરા ।
તથા દેહાન્તરપ્રાપ્તિર્ધીરસ્તત્ર ન મુહ્યતિ ॥ ૧.૨૪ ॥
અવિનાશિ તુ તદ્વિદ્ધિ યેન સર્વમિદં તતમ્ ।
વિનાશમવ્યયસ્યાસ્ય ન કશ્ચિત્ કર્તુમર્હતિ ॥ ૧.૨૫ ॥
ય એનં વેત્તિ હન્તારં યશ્ચૈનં મન્યતે હતમ્ ।
ઉભૌ તૌ ન વિજાનીતો નાયં હન્તિ ન હન્યતે ॥ ૧.૨૬ ॥
અચ્છેદ્યોઽયમદાહ્યોઽયં અક્લેદ્યોઽશોષ્ય એવ ચ ।
નિત્યસ્સર્વગતઃ સ્થાણુઃ અચલોઽયં સનાતનઃ ॥ ૧.૨૭ ॥
અવ્યક્તોઽયં અચિન્ત્યોઽયં અવિકાર્યોઽયમુચ્યતે ।
તસ્માદેવં વિદિત્વૈનં નાનુશોચિતુમર્હસિ ॥ ૧.૨૮ ॥
યદિદં દૃશ્યતે સર્વં જગત્ સ્થાવરજઙ્ગમમ્ ।
તત્ સુષુપ્તાવિવ સ્વપ્નઃ કલ્પાન્તે પ્રવિનશ્યતિ ॥ ૧.૨૯ ॥
ઋતમાત્મા પરં બ્રહ્મ સત્યમિત્યાદિકા બુધૈઃ ।
કલ્પિતા વ્યવહારાર્થં યસ્ય સઞ્જ્ઞા મહાત્મનઃ ॥ ૧.૩૦ ॥
યથા કટકશબ્દાર્થઃ પૃથગ્ભાવો ન કાઞ્ચનાત્ ।
ન હેમકટકાત્ તદ્વત્ જગત્ શબ્દાર્થતા પરે ॥ ૧.૩૧ ॥
તેનેયમિન્દ્રજાલ ક્રીડાગતિઃ પ્રવિતન્યતે ।
દ્રષ્ટુર્દૃશ્યસ્ય સત્તાન્તઃ બન્ધ ઇત્યભિધીયતે ॥ ૧.૩૨ ॥
દૃષ્ટ્વા દૃશ્યવશાત્ બદ્ધો દૃશ્યાભાવે વિમુચ્યતે ।
જગત્ત્વમહમિત્યાદિ સર્ગાત્મા દૃશ્યમુચ્યતે ॥ ૧.૩૩ ॥
મનસ્તેનેન્દ્રજલશ્રીઃ જગતી પ્રવિતન્યતે ।
યાવદેતત્ સમ્ભવતિ તાવન્મોક્ષો ન વિદ્યતે ॥ ૧.૩૪ ॥
બ્રહ્મણા તન્યતે વિશ્વં મનસૈવ સ્વયમ્ભુવા ।
મનોમયમતો વિશ્વં યન્નામ પરિદૃશ્યતે ॥ ૧.૩૫ ॥
ન બાહ્યે નાપિ હૃદયે સદ્રૂપં વિદ્યતે મનઃ ।
યદર્થં પ્રતિભાનં તત્ મન ઇત્યભિધીયતે ॥ ૧.૩૬ ॥
સઙ્કલ્પનં મનો વિદ્ધિ સઙ્કલ્પસ્તત્ર વિદ્યતે ।
યત્ર સઙ્કલ્પનં તત્ર મનોઽસ્તીત્યવગમ્યતામ્ ॥ ૧.૩૭ ॥
સઙ્કલ્પમનસી ભિન્ને ન કદાચન કેનચિત્ ।
સઙ્કલ્પજાતે ગલિતે સ્વરૂપમવશિષ્યતે ॥ ૧.૩૮ ॥
અહં ત્વં જગદિત્યાદૌ પ્રશાન્તે દૃશ્યસમ્ભ્રમે ।
સ્યાત્ તાદૃશી કેવલતા દૃશ્યે સત્તામુપાગતે ॥ ૧.૩૯ ॥
મહાપ્રલય સમ્પત્તૌ હ્યસત્તાં સમુપાગતે ।
અશેષદૃશ્યે સર્ગાદૌ શાન્તમેવાવશિષ્યતે ॥ ૧.૪૦ ॥
મનસા ભાવ્યમાનો હિ દેહતાં યાતિ દેહકઃ ।
મનોવિલાસઃ સંસાર ઇતિ મે નિશ્ચિતા મતિઃ ॥ ૧.૪૧ ॥
અન્તઃકરણસદ્ભાવસ્ત્વવિદ્યાયાશ્ચ સમ્ભવઃ ।
અનેકકોટિબ્રહ્માણ્ડં સર્વં મિથ્યેતિ નિશ્ચિનુ ॥ ૧.૪૨ ॥
જીવન્નેવ સદા મુક્તઃ કૃતાર્થો બ્રહ્મવિત્તમઃ ।
ઉપાધિનાશાદ્બ્રહ્મૈવ સ બ્રહ્માપ્નોતિ નિર્ભયમ્ ॥ ૧.૪૩ ॥
તદ્બ્રહ્માનન્દમદ્વન્દ્વં નિર્ગુણં સત્યચિદ્ઘનમ્ ।
વિદિત્વા સ્વાત્મનો રૂપં મા બિભેસ્ત્વં કદાચન ॥ ૧.૪૪ ॥
સર્વં ચ ખલ્વિદં બ્રહ્મ નિત્યં ચિદ્ઘનમક્ષતમ્ ।
કલ્પનાઽન્યા મનોનામ્ની વિદ્યતે નહિ કાચન ॥ ૧.૪૫ ॥
ન જાયતે ન મ્રિયતે કિઞ્ચિદત્ર જગત્ત્રયે ।
ન ચ ભાવવિકારાણાં સત્તા કચન વિદ્યતે ॥ ૧.૪૬ ॥
નાહં માંસં ન ચાસ્થીનિ દેહાદન્યઃ પરોઽસ્મ્યહમ્ ।
ઇતિ નિશ્ચિતવાનન્તઃ ક્ષીણાવિદ્યો વિમુચ્યતે ॥ ૧.૪૭ ॥
મા ભવાજ્ઞો ભવ જ્ઞસ્ત્વં જહિ સંસારભાવનામ્ ।
અનાત્મન્યાત્મભાવેન કિમજ્ઞ ઇવ રોદષિ ॥ ૧.૪૮ ॥
કસ્તવાયં જડો મૂકો દેહો માંસમયોઽશુચિઃ ।
યદર્થં સુખદુઃખાભ્યાં અવશઃ પરિભૂયસે ॥ ૧.૪૯ ॥
અઙ્ગાન્યઙ્ગૈરિવાક્રમ્ય જયેદાદૌ સ્વકં મનઃ ।
મનસો વિજયાન્નાન્યા ગતિરસ્તિ ભવાર્ણવે ॥ ૧.૫૦ ॥
પ્રક્ષીણચિત્તદર્પસ્ય નિગૃહીતેન્દ્રિયદ્વિષઃ ।
પદ્મિન્ય ઇવ હેમન્તે ક્ષીયન્તે ભોગવાસનાઃ ॥ ૧.૫૧ ॥
વિવેકં પરમાશ્રિત્ય બુદ્ધ્યા સત્યમવેક્ષ્ય ચ ।
ઇન્દ્રિયારીનલં છિત્વા તીર્ણો ભવ ભવાર્ણવાત્ ॥ ૧.૫૨ ॥
યદ્યત્કરોષિ સત્યેન સર્વં મિથ્યેતિ નિશ્ચિનુ ।
ત્વમેવ પરમાત્માસિ ત્વં બ્રહ્માસિ ન સંશયઃ ॥ ૧.૫૩ ॥
ઇતિ કલિસન્તારક શ્રીગુહગીતાયાં બ્રહ્મવિદ્યાયાં
અદ્વૈતશાસ્ત્રે ભિક્ષુરૂપિગુહહિડિમ્ભસંવાદે
મનોવિકારો નામ પ્રથમોઽધ્યાયઃ ॥ ૧ ॥
અથ દ્વિતીયોઽધ્યાયઃ
સર્વત્ર સમભાવના
શ્રીભિક્ષુરુવાચ-
અન્તરાસ્થાં પરિત્યજ્ય ભાવશ્રીં ભાવનામયીમ્ ।
યોઽસિ સોઽસિ જગત્યસ્મિન્ લીલયા વિહરાનઘ ॥ ૨.૧ ॥
સર્વત્રાહં અકર્તેતિ દૃઢભાવનયાઽનયા ।
પરમામૃતનામ્ની સા સમતૈવાવશિષ્યતે ॥ ૨.૨ ॥
ખેદોલ્લાસવિલાસેષુ સ્વાત્મકર્તૃતયૈકયા ।
સ્વસઙ્કલ્પે ક્ષયં યાતે સમતૈવાવશિષ્યતે ॥ ૨.૩ ॥
સમતા સર્વભૂતેષુ યાસૌ સત્યપરા સ્થિતિઃ ।
તસ્યાં અવસ્થિતં ચિત્તં ન ભૂયો જન્મભાગ્ભવેત્ ॥ ૨.૪ ॥
અથવા સર્વકર્તૃત્વં અકર્તૃત્વં તથૈવ ચ ।
સર્વં ત્યક્ત્વા મનઃ પીત્વા યોઽસિ સોઽસિ સ્થિરો ભવ ॥ ૨.૫ ॥
શેષસ્થિરસમાધાનો યેન ત્યજસિ તત્ત્યજ ।
ચિન્મનઃ કલનાકારં પ્રકાશતિમિરાદિકમ્ ॥ ૨.૬ ॥
વાસનાં વાસિતારં ચ પ્રાણસ્પન્દનપૂર્વકમ્ ।
સમૂલમખિલં ત્યક્ત્વા વ્યોમસામ્યઃ પ્રશાન્તધીઃ ॥ ૨.૭ ॥
હૃદયાત્સમ્પરિત્યજ્ય વાસનાપઙ્ક્તયોઽખિલાઃ ।
યસ્તિષ્ઠતિ ગતવ્યગ્રઃ સ મુક્તઃ પરમેશ્વરઃ ॥ ૨.૮ ॥
દૃષ્ટં દ્રષ્ટવ્યમખિલં ભ્રાન્તં ભ્રાન્ત્યા દિશો દશ ।
યુક્ત્યા વૈ ચરતોઽજ્ઞસ્ય સંસારો ગોષ્પદાકૃતિઃ ॥ ૨.૯ ॥
સબાહ્યાભ્યન્તરે દેહે હ્યધ ઊર્ધ્વં ચ દિક્ષુ ચ ।
ઇત આત્મા તતોઽપ્યાત્મા નાસ્ત્યનાત્મમયં જગત્ ॥ ૨.૧૦ ॥
ન તદસ્તિ ન યત્રાહં ન તદસ્તિ ન તન્મયમ્ ।
કિમન્યત્ અભિવાઞ્છામિ સર્વં સચ્ચિન્મયં તતમ્ ॥ ૨.૧૧ ॥
સમસ્તં ખલ્વિદં બ્રહ્મ પરમાત્મેદમાતતમ્ ।
અહમન્યત્ ઇદં ચાન્યત્ ઇતિ ભ્રાન્તિ ત્યજાનઘ ॥ ૨.૧૨ ॥
તતો બ્રહ્મઘને નિત્યે સમ્ભવન્તિ ન કલ્પિતાઃ ।
ન શોકોઽસ્તિ ન મોહોઽસ્તિ ન જરાઽસ્તિ ન જન્મ ચ ॥ ૨.૧૩ ॥
યદસ્તીહ તદેવાસ્તિ વિજ્વરો ભવ સર્વદા ।
યયા પ્રાપ્તાનુભવતઃ સર્વત્રાનભિવાઞ્છનાત્ ।
ત્યાગાદાન પરિત્યાગી વિજ્વરો ભવ સર્વદા ॥ ૨.૧૪ ॥
ન વર્ણાશ્રમાચારધર્માઃ કુતસ્તે
ન પુણ્યં ન પાપં ન ધર્મોઽપ્યધર્મઃ ।
ન પૂજ્યોઽપ્યપૂજ્યઃ સદાઽઽનન્દભાવં
પરં બ્રહ્મ સાક્ષાત્ ત્વમેવાસિ તાત ॥
હિડિમ્ભ ઉવાચ-
એવમુક્ત્વા વિસૃષ્ટોઽહં બ્રહ્મસાક્ષાત્કૃતિં દદૌ ।
તદાદિ બ્રહ્મભાવેન સ્થિતોઽહં ગતકલ્મષઃ ॥ ૨.૧૬ ॥
બ્રહ્માકારાકારિતાન્તર્વૃત્તિઃ કલ્પિતવાનહમ્ ।
સર્વં સુબ્રહ્મણ્યમયં જગદ્ભાતિ ન સંશયઃ ॥ ૨.૧૭ ॥
વાચામગોચરં દિવ્યં મનોઽતીતં મહાદ્યુતિમ્ ।
તદ્બ્રહ્માનુભવં પૂર્ણાનન્દં વક્તું ન શક્યતે ॥ ૨.૧૮ ॥
તૂષ્ણીં સ્થિત્વા ભિક્ષુણા સમ્બોધિતોઽહં પ્રણમ્ય તમ્ ।
યત્ત્વયોક્તં વચસ્તેન મોહોઽયં વિગતો મમ ॥ ૨.૧૯ ॥
તવૈવાનુગ્રહેણાહં સચ્ચિદાનન્દમાત્રકઃ ।
કિં વા વક્તું ન શક્નોમિ ભગવન્ તવ સન્નિધૌ ॥ ૨.૨૦ ॥
એવં ગદ્ગદયા વાચાઽપ્યપૃચ્છં ભિક્ષુમવ્યયમ્ ।
કૃતાઞ્જલિપુટો ભૂત્વા નમસ્કૃત્ય પુનઃપુનઃ ॥ ૨.૨૧ ॥
સ્થાને ભિક્ષો તવોક્ત્યાઽહં ધ્યાત્વા ત્વામેવ સન્તતમ્ ।
જીવન્મુક્તોઽસ્મિ તાદાત્મ્યનિશ્ચયાદેવ ષણ્મુખ ॥ ૨.૨૨ ॥
વર્ણાશ્રમાચારધર્માઃ કિમર્થં વેદચોદિતાઃ ।
તૈર્બદ્ધાઃ કીદૃશા લોકે મુક્તાઃ કીદૃગ્વિધા અપિ ॥ ૨.૨૩ ॥
શ્રીભિક્ષુરુવાચ-
હન્ત તે કથયામ્યદ્ય તત્ત્વં શૃણુ સનાતનમ્ ।
અવિદ્યોપાધિનાઽશાન્તપ્રાણિનો જગતિ સ્થિતાઃ ॥ ૨.૨૪ ॥
વર્ણાશ્રમાદિધર્માશ્ચ સુકૃતં દુષ્કૃતં તથા ।
સાપ્યવિદ્યાઽનેકજન્મવાસનાપિહિતા મતા ॥ ૨.૨૫ ॥
નાદિરન્તોઽસ્તિ તસ્યાસ્તુ બ્રહ્મજ્ઞાનેન કેવલમ્ ।
બહૂનાં જન્મનામન્તે જ્ઞાનવાન્માં પ્રપદ્યતે ॥ ૨.૨૬ ॥
સર્વં બ્રહ્મૈવેતિ મતિઃ સ મહાત્મા સુદુર્લભઃ ।
પુરાઽપૃચ્છદગસ્ત્યોઽપિ પ્રણમ્ય પિતરં મમ ॥ ૨.૨૭ ॥
વર્ણાશ્રમાદિધર્માસ્તુ કથમ્ભૂતા વિભો ઇતિ ।
તદહં સઙ્ગ્રહેણૈવ વચ્મિ શૃણુ સનાતનમ્ ॥ ૨.૨૮ ॥
સહસ્રશીર્ષે ભગવાન્ સ્થિતો નારાયણાભિધઃ ।
ક્ષીરાબ્ધૌ ચિન્તયન્ શમ્ભું શઙ્કરં શિવમવ્યયમ્ ॥ ૨.૨૯ ॥
કદાચિત્ પઙ્કજં દિવ્યં તરુણાદિત્યસન્નિભમ્ ।
તસ્ય સુપ્તસ્ય દેવસ્ય નાભ્યાં જાતં મહત્તરમ્ ॥ ૨.૩૦ ॥
હિરણ્યગર્ભો ભગવાન્ બ્રહ્મા વિશ્વજગત્પતિઃ ।
આસ્થાય પરમાં મૂર્તિં તસ્મિન્ પદ્મે સમુદ્બભૌ ॥ ૨.૩૧ ॥
શિવાજ્ઞયા તસ્ય પૂર્વવાસનાસહિતાન્મુખાત્ ।
બ્રહ્મણા બ્રાહ્મણસ્ત્રીભિઃ સહજાતા હિડિમ્ભક ॥ ૨.૩૨ ॥
તસ્ય હસ્તાત્ સહ સ્ત્રીભિઃ જજ્ઞિરે શઙ્કરાજ્ઞયા ।
સ્વસ્ત્રીષુ સ્વસ્વધર્મેણ માર્ગેણોત્થઃ સ્વભુર્ભવેત્ ॥ ૨.૩૪ ॥
અપરાસૂત્તમાજ્જાતઃ ત્વનુલોમઃ પ્રકીર્તિતઃ ।
ઉત્તમાસ્વપરાજ્જાતઃ પ્રતિલોમ ઇતિ સ્મૃતઃ ॥ ૨.૩૫ ॥
વર્ણસ્ત્રીષુ અનુલોમેન જાતસ્સ્યાદાન્તરાલિકઃ ।
વર્ણાસુ પ્રતિલોમેન જાતો વ્રાત્ય ઇતિ સ્મૃતઃ ॥ ૨.૩૬ ॥
બ્રાહ્મણ્યાં સધવાયાં યો બ્રાહ્મણેનૈવ મોહતઃ ।
જાતશ્ચૈર્યેણ કુણ્ડોઽસૌ વિધવાયાં તુ ગોલકઃ ॥ ૨.૩૭ ॥
એવમેવાનુલોમાશ્ચ પ્રતિલોમાશ્ચ જાતયઃ ।
ઉચ્ચાવચપ્રપઞ્ચેઽસ્મિન્ બહ્વ્યો જાતા હિ કામતઃ ॥ ૨.૩૮ ॥
વર્ણાનામાશ્રમાઃ પ્રોક્તા મુનિભિશ્ચ સનાતનૈઃ ।
તેષાં વર્ણાશ્રમસ્થાનાં વેદકિઙ્કરતા સદા ॥ ૨.૩૯ ॥
ચક્ષુરાદિપ્રિયાણાં ચ ભેદો લોકિપકારકઃ ।
તદ્વદ્વર્ણાશ્રમાદીનાં ભેદો લોકિપકારકઃ ॥ ૨.૪૦ ॥
ષણ્ણાં રસાનાં ભેદોઽસ્તિ યથા જિહ્વોપકારકઃ ।
તથા વર્ણાશ્રમાદીનાં ભેદો લોકિપકારકઃ ॥ ૨.૪૧ ॥
યથા ભાક્ષ્યવિશેષાણાં ભેદો ભોક્તુઃ પ્રયોજકઃ ।
તથા વર્ણાશ્રમાદીનાં ભેદો લોકપ્રયોજકઃ ॥ ૨.૪૨ ॥
યથા તરુલતાદીનાં ભેદઃ ફલસમૃદ્ધિદઃ ।
તથા વર્ણાશ્રમાદીનાં ભેદઃ ફલસમૃદ્ધિદઃ ॥ ૨.૪૩ ॥
યથા બહૂનાં લોહાનાં ભેદઃ કર્મસમૃદ્ધિદઃ ।
તથા વર્ણાશ્રમાદીનાં ભેદઃ કર્મસમૃદ્ધિદઃ ॥ ૨.૪૪ ॥
યથા રત્નાદિપાષાણભેદો ગૌરવદાયકઃ ।
તથા વર્ણાશ્રમાદીનાં ભેદો ગૌરવદાયકઃ ॥ ૨.૪૫ ॥
યથા પાકપ્રભેદો હિ દેહસ્યારોગ્યદો ભવેત્ ।
તથા વર્ણાશ્રમાદીનાં ભેદો લોકસ્ય સૌખ્યદઃ ॥ ૨.૪૬ ॥
યથા મૃગાણાં ભેદો હિ વનસ્યોલ્લાસકો ભવેત્ ।
તથા વર્ણાશ્રમાદીનાં ભેદો લોકસ્ય રઞ્જકઃ ॥ ૨.૪૭ ॥
યથાઽલઙ્કારભેદો હિ લોકવ્યાવૃત્તિસૂચકઃ ।
તથા વર્ણાશ્રમાદીનાં ભેદો વ્યાવૃત્તિસૂચકઃ ॥ ૨.૪૮ ॥
યથાઽનેકાયુધાનાં ચ ભેદો યુદ્ધજયપ્રદઃ ।
તથા વર્ણાશ્રમાદીનાં ભેદો જ્ઞાનજયપ્રદઃ ॥ ૨.૪૯ ॥
યથા બહૂનાં પુષ્પાણાં ભેદો ભોગસમૃદ્ધિદઃ ।
તથા વર્ણાશ્રમાદીનાં ભેદો ધર્મસમૃદ્ધિદઃ ॥ ૨.૫૦ ॥
યથા શુક્લાદિવર્ણાનાં ભેદઃ ચક્ષુઃસુખઙ્કરઃ ।
તથા વર્ણાશ્રમાદીનાં ભેદો જનસુખઙ્કરઃ ॥ ૨.૫૧ ॥
તતો વર્ણાશ્રમાચારે ન વૈરં પરિકલ્પયેત્ ।
યદા વર્ણાશ્રમાદીનાં શાત્રવં સ્યાત્ પરસ્પરમ્ ॥ ૨.૫૨ ॥
તદા લોકસ્ય સંહારઃ સ્વાઙ્ગૈર્દેહસ્ય નાશવત્ ।
વર્ણાનામાશ્રમાણાં ચ સઙ્કરો ધર્મનાશકઃ ॥ ૨.૫૩ ॥
મલ્લોકપાશદોઽસિ ત્વં તતસ્ત્વાં શિક્ષયામ્યહમ્ ।
યદા વર્ણાશ્રમાદીનાં યત્ર લોપઃ પ્રજાયતે ॥ ૨.૫૪ ॥
તત્ર સ્થિત્વા પ્રસન્નસ્ત્વં ધાર્મિકાવનદો ભવ ।
હિડિમ્ભ સ્ત્રીષુ દુષ્ટાસુ જાયતે વર્ણસઙ્કરઃ ॥ ૨.૫૫ ॥
સ કાલઃ કલિરિત્યુક્તો લોકધર્મવિનાશકઃ ।
અદૃશૂલા જનપદાઃ શિવશૂલાઃ ચતુષ્પદાઃ ॥ ૨.૫૬ ॥
પ્રમદાઃ કેશશૂલિન્યો જનકાઃ પાકશૂલિનઃ ।
સ્વદેહશૂલિનઃ સર્વે પ્રભવન્તિ કલૌ યુગે ॥ ૨.૫૭ ॥
તસ્માત્ વર્ણાશ્રમાદીનાં રક્ષકો ભવ સન્તતમ્ ।
વ્યાવહારિકલોકેઽસ્મિન્ ઇદં કાર્યં ત્વયા શૃણુ ॥ ૨.૫૮ ॥
સર્વેષાં કર્મણા જાતિઃ નાન્યથા કલ્પકોટિભિઃ ।
પશ્વાદીનાં યથા જાતિઃ જન્મનૈવ ચ નાન્યથા ॥ ૨.૫૯ ॥
સાઽપિ સ્થૂલસ્ય દેહસ્ય ભૌતિકસ્ય ન ચાત્મનઃ ।
તથાપિ દેહેઽહમ્માનાત્ આત્મા વિપ્રાદિસઞ્જ્ઞિતઃ ॥ ૨.૬૦ ॥
સ્વસ્વરૂપાપરિજ્ઞાનાત્ દેહેઽહમ્માન આત્મનઃ ।
અપરિજ્ઞાનમપ્યસ્ય ચાવિદ્યાવાસનાબલાત્ ॥ ૨.૬૧ ॥
યસ્યાપરોક્ષવિજ્ઞાનં અસ્તિ શ્રીગુર્વનુગ્રહાત્ ।
તસ્ય નાસ્તિ નિયોજ્યત્વં ઇતિ મે નિશ્ચિતા મતિઃ ॥ ૨.૬૨ ॥
અસ્તિ ચેત્ બ્રહ્મવિજ્ઞાનં સ્ત્રિયો વા પુરુષસ્ય વા ।
વર્ણાશ્રમસમાચારઃ તસ્ય નાસ્ત્યેવ સર્વદા ॥ ૨.૬૩ ॥
અવિજ્ઞાયાત્મવિજ્ઞાનં યે સ્વવર્ણાશ્રમાદિકાન્ ।
ત્યજન્તિ મૂઢાત્માનસ્તે પતન્ત્યેવ ન સંશયઃ ॥ ૨.૬૪ ॥
હિડિમ્ભ નિસ્સંશયભાવતસ્ત્વં
દૃઢં ભજન્માં સુવિહારકો ભવ ।
મદઙ્ઘ્રિભક્તસ્ય સદાઽસ્તુ નિર્ભયં
પુનશ્ચ કિં પૃચ્છસિ માં મહામતે ॥ ૨.૬૫ ॥
ઇતિ કલિસન્તારક શ્રીગુહગીતાયાં બ્રહ્મવિદ્યાયાં
અદ્વૈતશાસ્ત્રે ભિક્ષુરૂપિગુહહિડિમ્ભસંવાદે
સર્વત્ર સમભાવનાનામ દ્વિતીયોઽધ્યાયઃ ॥ ૨ ॥
અથ તૃતીયોઽધ્યાયઃ
અજ્ઞાનમૂલમ્
હિડિમ્ભ ઉવાચ-
સ્વામિન્ રહસ્યં મે બ્રૂહિ દેવાનાં દેહિનાં વિભો ।
યદ્ભાવનાબલેનૈવ પ્રાણી મોક્ષમવાપ્નુયાત્ ॥ ૩.૧ ॥
શ્રીભિક્ષુરુવાચ-
રહસ્યં તે પ્રવક્ષ્યામિ સમાસેન સવિસ્તરાત્ ।
શ્રદ્ધયા શૃણુ શૈરેય સર્વસિદ્ધિકરં પરમ્ ॥ ૩.૨ ॥
સર્વેષાં કારણં સાક્ષાત્ પરતત્ત્વમવસ્થિતમ્ ।
ત્વગસૃઙ્માંસમેદોઽસ્થિમજ્જાષટ્કૌશિકે સ્વયમ્ ॥ ૩.૩ ॥
પાઞ્ચભૌતિકદેહેઽસ્મિન્ શિવશ્શિવતરોઽસ્મ્યહમ્ ।
શિવઃ પઞ્ચમુખોઽહન્તુ ષણ્મુખસ્તત ઉચ્યતે ॥ ૩.૪ ॥
આવયોરૈક્યભાવો હિ મુક્તિહેતુર્હિ પ્રાણિનામ્ ।
શિવપઞ્ચમુખાન્યેવ બ્રહ્માણ્ડે પઞ્ચદેવતાઃ ॥ ૩.૫ ॥
કાર્યં બ્રહ્મા મહીભાગે કાયં વિષ્ણુર્જલાશયે ।
કાર્યં રુદ્રોઽગ્નિભાગે ચ વાય્વંશે ચેશ્વરઃ પરઃ ॥ ૩.૬ ॥
આકાશાંશે શરીરસ્ય સ્થિતસ્સાક્ષાત્ સદાશિવઃ ।
શરીરસ્ય બહિર્ભાગે વિરાડાત્મા સ્થિતસ્સદા ॥ ૩.૭ ॥
અન્તર્ભાગે સ્વરાડાત્મા સમ્રાડ્દેહસ્ય મધ્યમે ।
જ્ઞાનેન્દ્રિયેષુ મનસિ શ્રોત્રાદિષુ ચ પઞ્ચસુ ॥ ૩.૮ ॥
મમ ષડ્વદનાન્યેવ ગ્લૌદિગ્વાય્વર્કવાર્વરાઃ ।
ભૂમિશ્ચ કાયભૂતાઃ સ્યુઃ પઞ્ચહસ્તો ગણેશ્વરઃ ॥ ૩.૯ ॥
કર્મેન્દ્રિયસ્વરૂપશ્ચ પાદપાણ્યાદિષુ ક્રમાત્ ।
ત્રિવિક્રમેન્દ્ર વહ્વ્યાખ્યાઃ કાયભૂતાઃ પ્રજાપતિઃ ॥ ૩.૧૦ ॥
મિત્રશ્ચાપિ તથા પ્રાણે સૂત્રાત્મા સુસ્થિતસ્સદા ।
ચતુર્મુખોઽન્તઃ કરણે તદવસ્થાસુ ચ ક્રમાત્ ॥ ૩.૧૧ ॥
ચન્દ્રમા મનસિ પ્રોક્તો બુદ્ધૌ તુ સ બૃહસ્પતિઃ ।
અહઙ્કારે ચ કાલાગ્નિઃ રુદ્રશ્ચિત્તે શિવઃ સ્થિતઃ ॥ ૩.૧૨ ॥
ભૂતપ્રેતપિશાચાદ્યાઃ દેહસ્યાસ્થિષુ સંસ્થિતાઃ ।
મજ્જાખ્યે પિતૃગન્ધર્વાઃ રોમસુ ક્ષુદ્રદેવતાઃ ॥ ૩.૧૩ ॥
સર્વાશ્ચ રાક્ષસાશ્ચૈવ સ્થિતાઃ સ્નાયુષુ સર્વશઃ ।
વર્તન્તે દેવતાસ્સર્વાઃ દેહેઽસ્મિન્નેવ સંસ્થિતાઃ ॥ ૩.૧૪ ॥
ત્રિમૂર્તિનાં તુ યો બ્રહ્મા તસ્ય ઘોરાભિધા તનુઃ ।
દક્ષિણાક્ષિણિ જન્તૂનાં શાન્તાખ્યા ચ તનુસ્તથા ॥ ૩.૧૫ ॥
વર્તન્તે વામનેત્રે ચાપ્યન્તર્ભાગે તયોઃ પુનઃ ।
બહિર્ભાગે સૂર્યચન્દ્રૌ વર્તેતે કન્ધરે તથા ॥ ૩.૧૬ ॥
ત્રિમૂર્તીનાં તુ યો વિષ્ણુઃ શાન્તો ઘોરોઽન્તતો બહિઃ ।
ત્રિમૂર્તીનાં તુ યો રુદ્રઃ શાન્તો ઘોરોઽન્તતો બહિઃ ॥ ૩.૧૭ ॥
ચિચ્છક્તિઃ પરમા દેહમધ્યે કુણ્ડલિની સ્થિતા ।
માયાશક્તિર્લલાટાગ્રે તન્મધ્યે નાદરૂપિણી ॥ ૩.૧૮ ॥
અપરાંશે બિન્દુમયી તસ્ય શક્તિઃ સ્થિતા સ્વયમ્ ।
જીવાત્મા બિન્દુમધ્યે તુ સૂક્ષ્મરૂપઃ પ્રકાશતે ॥ ૩.૧૯ ॥
હૃદયે સ્થૂલરૂપેણ તયોર્મધ્યે તુ મધ્યમઃ ।
હૃન્મધ્યે તુ મહાલક્ષ્મીઃ જિહ્વાયાં તુ સરસ્વતી ॥ ૩.૨૦ ॥
રુદ્રાણી સહ રુદ્રેણ હૃદયે વર્તતે સદા ।
ઈશ્વરસ્સર્વત્ર દેહે સર્વસાક્ષી સદાશિવઃ ॥ ૩.૨૧ ॥
જ્ઞા સમ્યક્ નવતાં દેહે સકલા દેવતા અમૂઃ ।
પ્રત્યગાત્મતયા ભાન્તિ દેવતારૂપતોઽપિ ચ ॥ ૩.૨૨ ॥
વેદમાર્ગેકનિષ્ઠાનાં વિશુદ્ધાનાં તુ વિગ્રહે ।
દેવતારૂપતો ભાન્તિ ન ભાતિ પ્રત્યગાત્મના ॥ ૩.૨૩ ॥
તાન્ત્રિકાણાં શરીરે તુ વર્તન્તે ન પ્રકાશકાઃ ।
શુદ્ધભાવાત્ યથાજાતપ્રાણિનાં સર્વદેવતાઃ ॥ ૩.૨૪ ॥
તિરોભૂતતયા નિત્યં વર્તન્તે ન સ્વરૂપતઃ ।
અતશ્ચ ભોગમોક્ષાર્થી શરીરં દેવતામયમ્ ॥ ૩.૨૫ ॥
સ્વકીયં પરકીયં ચ પૂજયેત્ સુવિશેષતઃ ।
નાવમાનં સદા કુર્યાત્ મોહતો વાપિ બુદ્ધિમાન્ ॥ ૩.૨૬ ॥
યદિ કુર્યાત્ પ્રમાદેન પતત્યેવ ભવાર્ણવે ।
દુર્વૃત્તમપિ મૂર્ખં ચ પૂજયેત્ દેવતાત્મના ॥ ૩.૨૭ ॥
દેવતારૂપતઃ પશ્યન્ મુચ્યતે જન્મબન્ધનાત્ ।
મોહેનાપિ સદા નૈવ કુર્યાદપ્રિયભાષણમ્ ॥ ૩.૨૮ ॥
યદિ કુર્યાત્ પ્રમાદેન હન્તિ તં પરદેવતા ।
દેહે તુ ન ક્ષતં કુર્યાત્ અસ્ત્રશસ્ત્રનખાદિભિઃ ॥ ૩.૨૯ ॥
તથા ન લોહિતં કુર્યાત્ યદિ કુર્યાત્ પતત્યધઃ ।
એષા સનાતની વિદ્યા ભોગમોક્ષપ્રદાયિની ॥ ૩.૩૦ ॥
મયૈવ કથિતા નિત્યા સર્વલોકોપકારિણી ।
કથિતાઽભૂતે હિડિમ્ભ સર્વં બ્રહ્મમયં જગત્ ॥ ૩.૩૧ ॥
બ્રહ્માણ્ડેઽપિ ચ પિણ્ડાણ્ડે સર્વત્ર બ્રહ્મભાવતઃ ।
તત્ત્વમેવાસ્યહં ચાસિ દેવદેવ સુખી ભવ ॥ ૩.૩૨ ॥
ઇતિ કલિસન્તારક શ્રીગુહગીતાયાં બ્રહ્મવિદ્યાયાં
અદ્વૈતશાસ્ત્રે ભિક્ષુરૂપિગુહહિડિમ્ભસંવાદે
અજ્ઞાનમૂલં નામ તૃતીયોઽધ્યાયઃ ॥ ૩ ॥
અથ ચતુર્થોઽધ્યાયઃ
જ્ઞાનોત્પત્તિઃ
હિડિમ્ભ ઉવાચ-
સઙ્કોચો દેહયાત્રાયાં પ્રાણિનાં અસ્તિ ષણ્મુખ ।
તેષુ જ્ઞાનાર્થિનાં બુદ્ધિરુપક્ષીણા ભવેત્કિલ ॥ ૪.૧ ॥
તદ્ધેતોઃ જ્ઞાનસમ્પત્તિઃ દેહયાત્રા ચ દુર્લભા ।
તસ્યાસ્તસ્યાશ્ચ સૌલભ્યં કથં ભવતિ સદ્ગુરો ॥ ૪.૨ ॥
શ્રીભિક્ષુરુવાચ-
હન્ત તાત પ્રવક્ષ્યામિ જ્ઞાનોત્પત્તેસ્તુ કારણમ્ ।
વિના યેન શિવજ્ઞાનં ન જાયેત કથઞ્ચન ॥ ૪.૩ ॥
મુમુક્ષુરતિસન્તુષ્ટઃ સિદ્ધ્યત્યેવ ગતિર્મમ ।
ઇતિ નિશ્ચયબુદ્ધિસ્તુ પ્રતિબન્ધનિવૃત્તયે ॥ ૪.૪ ॥
દેવતાસ્સકલા નિત્યં પ્રાર્થયેન્મતિમુત્તમઃ ।
અધિકારી ભવેત્તત્ર જન્મના કર્મણા દ્વિજઃ ॥ ૪.૫ ॥
શન્નો મિત્રશ્શં વરુણઃ શન્નો ભવતુ ચાર્યમા ।
શન્ન ઇન્દ્રો બૃહસ્પતિઃ શન્નો વિષ્ણુરુરુક્રમઃ ॥ ૪.૬ ॥
નમોઽસ્તુ બ્રહ્મણે વાયો નમોઽસ્તુ તવ શોભનમ્ ।
ત્વમેવ સાક્ષાદ્ બ્રહ્માસિ ત્વાં વદિષ્યામિ શઙ્કરમ્ ॥ ૪.૭ ॥
ઋતં ચ સત્યં ચાહં ત્વાં વદિષ્યામિ સમાહિતઃ ।
તન્મામવતુ કલ્યાણં તદ્વક્તારં ચ શોભનમ્ ॥ ૪.૮ ॥
માં ભૂયોઽવતુ વક્તારં અપિ ચાવતુ શોભનમ્ ।
શાન્તિઃ શાન્તિઃ પુનઃ શાન્તિઃ દોષત્રયનિવૃત્તયે ॥ ૪.૯ ॥
કૃત્વૈવં પ્રાર્થનાં આત્મજ્ઞાનાર્થં મતિમાન્ સદા ।
તસ્ય વિજ્ઞાનસમ્પત્તિઃ ક્રમતો જાયતે ધ્રુવમ્ ॥ ૪.૧૦ ॥
જપેન્નિત્યં ગુરોર્લબ્ધ્વા મન્ત્રં યશ્છન્દસામિતિ ।
મે ગોપાયેતિ પર્યન્તમ્ જ્ઞાનોત્પત્તેશ્ચ કારણમ્ ॥ ૪.૧૧ ॥
શતાક્ષરાં ચ ગાયત્રીં જપેન્નિત્યં દિને દિને ।
તન્મન્ત્રપૂતોદકેન સ્નાનપાનાદિનાઽપિ ચ ॥ ૪.૧૨ ॥
જ્ઞાનોત્પત્તિર્ભવત્યેવ શિવભક્ત્યા ચ સન્તતમ્ ।
ઉપાયમપરં ચાપિ બ્રવીમિ શૃણુ સાદરમ્ ॥ ૪.૧૩ ॥
ગુરોર્ભક્તિર્દૃઢા યસ્ય સ્વતો જ્ઞાનં પ્રજાયતે ।
બહૂનાં જન્મનામન્તે ગુરુભક્તિઃ પ્રજાયતે ॥ ૪.૧૪ ॥
ગુરુભક્તિયુતે જન્તૌ જ્ઞાનોત્પત્તિર્ન સંશયઃ ।
યથાકથઞ્ચિત્ સ ભવેત્ બ્રાહ્મણો જાયતે ભુવિ ॥ ૪.૧૫ ॥
બ્રાહ્મણો ગુરુભક્તસ્તુ શ્રુતિજ્ઞાનાત્ પ્રમુચ્યતે ।
શ્રુતિપ્રામાણ્યબુદ્ધિર્હિ મોક્ષસ્ય ગતિરુચ્યતે ॥ ૪.૧૬ ॥
પ્રારબ્ધં પુષ્યતિ વપુઃ ઇતિ નિશ્ચિત્ય ચેતસા ।
ધૈર્યમાલમ્બ્ય યત્નેન તૂષ્ણીં સ્થિતિરપિ સ્વયમ્ ॥ ૪.૧૭ ॥
વૈદેકાનાં ભવેદ્ જ્ઞાનજનને કારણં સદા ।
સઙ્કોચો દેહયાત્રાયાં તદૃશાનાં ભવેત્ખલુ ॥ ૪.૧૮ ॥
અતઃ સઙ્કોચહાનાય ચાવહન્તીતિ મન્ત્રતઃ ।
આજ્યેનાન્નેન ચોભાભ્યાં જુહુયાચ્ચ દિને દિને ॥ ૪.૧૯ ॥
તદશક્તઃ સ્મરેન્નિત્યં મન્ત્રં વા શ્રદ્ધયા સહ ।
બ્રહ્મચારી ગૃહસ્થો વા વાનપ્રસ્થશ્ચ ભિક્ષુકઃ ॥ ૪.૨૦ ॥
નિત્યં આચાર્યશુશ્રૂષાં પ્રકુર્યાત્ ભક્તિપૂર્વકમ્ ।
પ્રાણિનાં તાદૃશાનાં તુ લોકયાત્રા ભવેત્સ્વયમ્ ॥ ૪.૨૧ ॥
અનન્યાશ્ચિન્તયન્તો માં યે જનાઃ પર્યુપાસતે ।
તેષાં નિત્યાભિયુક્તાનાં યોગક્ષેમં વહામ્યહમ્ ॥ ૪.૨૨ ॥
અહમેવ પરં સાક્ષાત્ અહમેવ સદાશિવઃ ।
અહમેવ જગત્સાક્ષી ચાહમેવ જગદ્ગુરુઃ ॥ ૪.૨૩ ॥
નિત્યં લિઙ્ગે મહાદેવં પૂજયેત્ ભક્તિમાન્નરઃ ।
વેદાન્તશ્રવણં કુર્યાત્ મનનં ચ સમાહિતઃ ॥ ૪.૨૪ ॥
રુદ્રાધ્યાયી ભવેન્નિત્યં રુદ્રાક્ષાભરણો ભવેત્ ।
ભસ્મત્રિપુણ્ડ્રધારી ચ જ્ઞાનવાન્માં પ્રપદ્યતે ॥ ૪.૨૫ ॥
શમ્ભોર્મમૈક્યભાવો હિ માયાઽવિદ્યાવિનાશકઃ ।
ઉક્તસાધનસમ્પન્નઃ જ્ઞાનાદ્ ભસ્માધિગચ્છતિ ॥ ૪.૨૬ ॥
શિવસ્વરૂપં પરમં ભાસનાત્ ભસ્મસઞ્જ્ઞિતમ્ ।
તદેવ સ્વીયમાયોત્થપ્રપઞ્ચે જલસૂર્યવત્ ॥ ૪.૨૭ ॥
અનુપ્રવિષ્ટં તદ્રૂપં ભસ્મલેશમુદાહૃતમ્ ।
તેન લેશેન દેવેશઃ પ્રતિબિમ્બેન ભસ્મના ॥ ૪.૨૮ ॥
સ્વતન્ત્રો બિમ્બભૂતસ્તુ સદૈવોદ્ધૂલિતઃ શિવઃ ।
સદૈવ પૂજનીયસ્તુ બ્રહ્મવિષ્ણ્વાદિભિઃ સુરૈઃ ॥ ૪.૨૯ ॥
સોઽહં ચાહં સ એવાસ્મિન્ વિષયે માસ્તુ સંશયઃ ।
આવયોરન્તરં નાસ્તિ તાત શબ્દાર્થયોરિવ ॥ ૪.૩૦ ॥
તત્પ્રસાદેન સર્વેષાં દેવત્વં ન સ્વભાવતઃ ।
સ્વભાવાદેવ દેવત્વં દેવદેવસ્ય મેઽપિ ચ ॥ ૪.૩૧ ॥
તં વિદિત્વા વિમુચ્યન્તે શાન્તા દાન્તા મુનીશ્વરાઃ ।
ગૃહસ્થાશ્ચ તથૈવાન્યે સત્યધર્મપરાયણાઃ ॥ ૪.૩૨ ॥
ભસ્મસઞ્છન્નસર્વાઙ્ગાઃ ત્રિપુણ્ડ્રાઙ્કિતમસ્તકાઃ ।
રુદ્રાક્ષમાલાભરણાઃ શ્રીષડક્ષરજાપકાઃ ॥ ૪.૩૩ ॥
નિત્યં દેવાચર્નપરાઃ સત્ક્રિયાદગ્ધકિલ્બિષાઃ ।
એવં જ્ઞાનાર્થિનાં સમ્યક્ સાધનાનિ બહૂનિ ચ ॥ ૪.૩૪ ॥
સન્તિ તેષાં મુખ્યતમાનીદાનીં કથિતાનિ વૈ ।
જ્ઞાનં વેદાન્તવિજ્ઞાનં બ્રહ્માત્મૈકત્વગોચરમ્ ॥ ૪.૩૫ ॥
સમ્પાદનીયં તજ્જ્ઞાનં જ્ઞાનાન્મુચ્યેત બન્ધનાત્ ।
મદુક્તાર્તેષુ વિશ્વાસં હિડિમ્ભ કુરુ સન્તતમ્ ॥ ૪.૩૬ ॥
સર્વસૌલભ્યમેવાહં ઉપાયં વચ્મિ સાદરમ્ ।
મન્મના ભવ મદ્ભક્તો મદ્યાજી માં નમસ્કુરુ ॥ ૪.૩૭ ॥
અહં ત્વા સર્વકષ્ટેભ્યો મોક્ષયિષ્યામિ મા શુચઃ ।
એવમેવ વચસ્સાક્ષાત્ સદ્ગુરોઃ કરુણામૃતમ્ ॥ ૪.૩૮ ॥
દેવે રુષ્ટે ગુરુસ્ત્રાતા ગુરૌ રુષ્ટે ન કશ્ચન ।
ત્વમેવ તત્ર દૃષ્ટાન્તરૂપોઽગસ્ત્યકૃપોદિતઃ ॥ ૪.૩૯ ॥
ઇતિ કલિસન્તારક શ્રીગુહગીતાયાં બ્રહ્મવિદ્યાયાં
અદ્વૈતશાસ્ત્રે ભિક્ષુરૂપિગુહહિડિમ્ભસંવાદે
જ્ઞાનોત્પત્તિર્નામ ચતુર્થોઽધ્યાયઃ ॥ ૪ ॥
અથ પઞ્ચમોઽધ્યાયઃ
માયામોહજાલમ્
હિડિમ્ભ ઉવાચ-
અહો સર્વમિદં બ્રહ્મ બદ્ધો મુક્તશ્ચ કઃ પુનઃ ।
સર્વમાશ્વર્યમેવ સ્યાત્ મન્મનઃ ક્લિશ્યતે પ્રભો ॥ ૫.૧ ॥
સદ્ગુરો ભગવન્ સ્વામિન્ કિમર્થં જગદીદૃશમ્ ।
ઉચ્ચાવચં ભાતિ બ્રહ્મ માયામૂલં ચ મે વદ ॥ ૫.૨ ॥
શ્રીભિક્ષુરુવાચ-
માયાઽવિદ્યા વિશુદ્ધા ચિત્ જીવ આત્મા ચ વાસના ।
વ્યાવહારિકસત્તાયાં ષડસ્માકં અનાદયઃ ॥ ૫.૩ ॥
વ્યાવહારિકસર્વસ્વં મિથ્યૈવ પરમાર્થતઃ ।
ત્રૈકાલિકાબાધ્યવસ્તુ સચ્ચિદાનન્દલક્ષણમ્ ॥ ૫.૪ ॥
બ્રહ્મૈકમેવ સત્યં હિ તદાત્મા પરિકીર્તિતઃ ।
સ્વસ્વરૂપાનુસન્ધાને જ્ઞાને સર્વં વિલીયતે ॥ ૫.૫ ॥
બદ્ધો મુક્ત ઇતિ વ્યાખ્યા ગુણતો નૈવ વસ્તુતઃ ।
ગુણસ્તુ માયામૂલત્વાત્ ન તે મોક્ષો ન બન્ધનમ્ ॥ ૫.૬ ॥
વક્ષ્યે શૃણુ સમાસેન સર્વસાધનમુત્તમમ્ ।
વ્યાવહારિકલોકાનાં ઉદ્ધારાર્થં હિડિમ્ભક ॥ ૫.૭ ॥
અપેક્ષિતાર્થઃ સર્વેષાં ભુક્તિર્મુક્તિશ્ચ સર્વદા ।
મુક્તિર્નાનાવિધા પ્રોક્તા મયા વેદાનુસારતઃ ॥ ૫.૮ ॥
તત્ર સાયુજ્યરૂપાયા મુક્તેઃ સાક્ષાત્તુ સાધનમ્ ।
સમ્યક્ જ્ઞાનં ન કર્મોક્તં ન તયોશ્ચ સમુચ્ચયઃ ॥ ૫.૯ ॥
નિત્યસિદ્ધાઽથવા મુક્તિઃ સાધ્યરૂપા દ્વયોર્ગતિઃ ।
નિત્યસિદ્ધા તુ સર્વેષાં આત્મરૂપાઽથવાઽપરા ॥ ૫.૧૦ ॥
આત્મરૂપૈવ ચેન્મુક્તિઃ નિત્યપ્રાપ્તા હિ સાત્મનઃ ।
નિત્યપ્રાપ્તસ્ય ચાપ્રાપ્તિઃ વિભ્રમઃ ખલુ દેહિનામ્ ॥ ૫.૧૧ ॥
વિભ્રમસ્ય નિવૃત્ત્યા સા પ્રાપ્તેતિ વ્યપદિશ્યતે ।
વિભ્રમસ્ય નિવૃત્તિસ્તુ સિદ્ધ્યત્યજ્ઞાનનાશનાત્ ॥ ૫.૧૨ ॥
અજ્ઞાનસ્ય વિનાશસ્તુ જ્ઞાનાદેવ ન ચાન્યતઃ ।
જ્ઞાનાદજ્ઞાનનાશસ્તુ પ્રસિદ્ધસ્સર્વદેહિનામ્ ॥ ૫.૧૩ ॥
અપરા સા પરા મુક્તિઃ આત્મરૂપૈવ ચેન્મતમ્ ।
તથાપિ મુક્તિઃ પ્રાપ્યા વા નાપ્રાપ્યા વાઽઽત્મના ભવેત્ ॥ ૫.૧૪ ॥
પ્રાપ્યા ચેત્ આત્મના મુક્તિઃ અપ્રાપ્તપ્રાપ્તિરેવ સા ।
અપ્રાપ્તપ્રાપ્તિરપ્યસ્ય સમ્બન્ધો વૈક્યમેવ ચ ॥ ૫.૧૫ ॥
સ સમ્બન્ધશ્ચ સાધ્યો વા નિત્યો વા સાધ્ય એવ ચેત્ ।
અનિત્યસ્સ તુ સમ્બન્ધો ભવેન્નિત્યો ન સર્વદા ॥ ૫.૧૬ ॥
સાધ્યાનામપિ ભાવાનાં અનિત્યત્વં વ્યવસ્થિતમ્ ।
અભાવસ્ય ન સાધ્યત્વં પ્રધ્વંસાખ્યસ્ય સર્વદા ॥ ૫.૧૭ ॥
સાધ્યત્વાખ્યસ્તુ ધર્મશ્ચ નૈવાભાવાશ્રયો ભવેત્ ।
નિત્યો યદિ સ સમ્બન્ધઃ તર્હિ સમ્બન્ધસઞ્જ્ઞિતા ॥ ૫.૧૮ ॥
મુક્તિશ્ચ નિત્યસિદ્ધૈવ મુમુક્ષોરાત્મનો ભવેત્ ।
તથાપિ નિત્યપ્રાપ્તાયા મુક્તેઃ પ્રાપ્તિસ્તુ પૂર્વવત્ ॥ ૫.૧૯ ॥
વિજ્ઞાનેનૈવ નાન્યેન સત્યમુક્તં ચિદાત્મકમ્ ।
અપ્રાપ્તપ્રાપ્તિરૂપાય મુક્તેરૈક્યં ભવેદ્યદિ ॥ ૫.૨૦ ॥
તન્ન યુક્તં દ્વયોરૈક્યં ન સિદ્ધ્યતિ કદાચન ।
ભિન્નયોઃ ભેદનાશે વા મુક્તિર્ભેદે સ્થિતેઽથવા ॥ ૫.૨૧ ॥
ભેદનાશે તયોરૈક્યં ઘટતે નાત્ર સંશયઃ ।
ભેદે સતિ ભવેદૈક્યં ઇતિ ચેત્ તન્ન સઙ્ગતમ્ ॥ ૫.૨૨ ॥
ભેદસ્ય સન્નિધાનૈક્યં વિરોધાન્નૈવ સિદ્ધ્યતિ ।
ન પ્રાપ્યા હ્યાત્મના મુક્તિઃ ઇતિ ચેત્ તન્ન સઙ્ગતમ્ ॥ ૫.૨૩ ॥
અપ્રાપ્યાયાસ્તુ મુક્તેશ્ચ નાસ્ત્યપેક્ષા હિ સાધને ।
સાધને સતિ સા મુક્તિઃ અપ્રાપ્યૈવ સદા ખલુ ॥ ૫.૨૪ ॥
ન નિત્યસિદ્ધા સા મુક્તિઃ સાધ્યરૂપૈવ ચેન્મતમ્ ।
સાધ્યત્વે સત્યનિત્યત્વં પૂર્વમેવાભિભાષિતમ્ ॥ ૫.૨૫ ॥
પ્રધ્વંસસ્ય તુ નિત્યત્વં સર્વશો ન ભવિષ્યતિ ।
અચિદ્રૂપસ્ય સર્વસ્ય વિનાશો ગમ્યતે યતઃ ॥ ૫.૨૬ ॥
ભાવત્વે સતિ સાધ્યત્વાત્ વિનાશશ્ચેતનસ્ય તુ ।
પ્રધ્વંસસ્ય તુ સાધ્યત્વેઽપ્યભાવત્વેન હેતુના ॥ ૫.૨૭ ॥
ન સિદ્ધ્યતિ વિનાશશ્ચેત્ તચ્ચ નૈવ સુસઙ્ગતમ્ ।
પ્રાગભાવસમાખ્યસ્યાપ્યનિત્યત્વસ્ય દર્શનાત્ ॥ ૫.૨૮ ॥
પ્રાગભાવસ્ય સાધ્યત્વાભાવે સત્યપ્યભાવતઃ ।
અનિત્યત્વં યદિષ્યેત પ્રધ્વંસસ્યાપિ તત્સમમ્ ॥ ૫.૨૯ ॥
ભાવાનામપ્યભાવાનાં સાધ્યાનાં ચ હિડિમ્ભક ।
અસાધ્યાનાં ચ સર્વેષાં અનિત્યત્વે પ્રયોજકમ્ ॥ ૫.૩૦ ॥
અચેતનત્વમેવોક્તં નેતરદ્વ્યભિચારતઃ ।
ચેતનસ્ય તુ નિત્યત્વં શ્રુતિરાહ સનાતની ॥ ૫.૩૧ ॥
તસ્માદુક્તપ્રકારેણ મુક્તિઃ સાયુજ્યરૂપિણી ।
જ્ઞાનલભ્યા ક્રિયામાત્રાત્ ન લભ્યા ન સમુચ્ચયાત્ ॥ ૫.૩૨ ॥
જ્ઞાનં નામાખિલં ચેદં મદ્રૂપેણાવભાસનમ્ ।
ક્રિયા તુ કારણાપેક્ષા ન જ્ઞાનાલમ્બિની સદા ॥ ૫.૩૩ ॥
અતઃ ક્રિયાયા જ્ઞાનેન વિરોધાદેવ સર્વદા ।
સમુચ્ચયો ન યુજ્યેત કુતસ્તેન પરા ગતિઃ ॥ ૫.૩૪ ॥
સારૂપ્યાખ્યા તુ સા મુક્તિઃ સામીપ્યાખ્યા ચ યાઽપરા ।
સાલોક્યાખ્યા ચ યા તાસાં કેવલં કર્મ સાધનમ્ ॥ ૫.૩૫ ॥
ઐહિકામુષ્મિકાકારા મુક્તયઃ સર્વદેહિનામ્ ।
કર્મણૈવ હિ સિદ્ધ્યન્તિ ન જ્ઞાનેન વિરોધતઃ ॥ ૫.૩૬ ॥
જ્ઞાનં કર્મ ચ વેદોક્તમેવ નાન્યોદિતં ભવેત્ ।
અન્યોદિતં તુ મન્યન્તે વ્યવહારે વિવેકિનામ્ ॥ ૫.૩૭ ॥
અપેક્ષ્ય બુદ્ધિં વિજ્ઞાનં કર્મ ચેતિ વિધીયતે ।
તયાપિ વ્યવહારે તે વ્યાવહારિકસિદ્ધિદે ॥ ૫.૩૮ ॥
વેદશ્શિવઃ શિવોઽહં વૈ સર્વં બ્રહ્મમયં જગત્ ।
વેદનિન્દા ન કર્તવ્યા જ્ઞાનિના યત્રકુત્રચિત્ ॥ ૫.૩૯ ॥
તસ્માત્સર્વત્ર નાસ્તિક્યં ન કુર્યાન્મે મતિસત્તમઃ ।
નાસ્તિક્યાદેવ સર્વેષાં સંસારે પરિવર્તનમ્ ॥ ૫.૪૦ ॥
અસ્તીત્યેવોપલબ્ધવ્યઃ પરમાત્મા શ્રુતેસ્સ્વયમ્ ।
લીલામાત્રં પ્રભોર્જન્મ સંસારપરિવર્તનમ્ ॥ ૫.૪૧ ॥
ધર્માધર્મૈ પુણ્યપાપે પ્રાણિનાં કર્મબન્ધનમ્ ।
ભસ્મસાત્કુરુતે જ્ઞાનવહ્નિઃ સંસારવાસનામ્ ॥ ૫.૪૨ ॥
સર્વં ત્યક્ત્વૈવ મનસા યેન ત્યજસિ તત્ત્યજ ।
સ્વયમેવ સ્વયં સાક્ષાત્ કિં વક્તવ્યમતઃ પરમ્ ॥ ૫.૪૩ ॥
ઇતિ કલિસન્તારક શ્રીગુહગીતાયાં બ્રહ્મવિદ્યાયાં
અદ્વૈતશાસ્ત્રે ભિક્ષુરૂપિગુહહિડિમ્ભસંવાદે
માયામોહજાલં નામ પઞ્ચમોઽધ્યાયઃ ॥ ૫ ॥
અથ ષષ્ઠોઽધ્યાયઃ
જીવબ્રહ્મૈક્યમ્
હિડિમ્ભ ઉવાચ-
સર્વમુક્તં સમાસેન સદ્ગુરો મય્યનુગ્રહાત્
ત્વયૈવાહં બ્રહ્મવિચ્ચ ન મે જન્મ ન મે મૃતિઃ ॥ ૬.૧ ॥
દેહબુદ્ધ્યા ભવદ્દાસઃ જીવબુદ્ધ્યા ત્વદંશકઃ ।
આત્મબુદ્ધ્યા ત્વમેવાહં સદ્ગતોઽસ્મિન્ ન સંશયઃ ॥ ૬.૨ ॥
અથ કેન પ્રયુક્તોઽહં કુર્વે કર્મ જગદ્ગુરો ।
જીવન્મુક્તઃ સુખી તૂષ્ણીં સ્થાસ્યામીત્યબ્રુવં મુને ॥ ૬.૩ ॥
શ્રીભિક્ષુરુવાચ-
સમ્યગ્વ્યવસિતા બુદ્ધિઃ હિડિમ્ભ તવ તાત્ત્વિકે ।
અપિ ચેદ્દેહયાત્રાયાં અવશસ્ત્વં હિ માયયા ॥ ૬.૪ ॥
આધિકારિકજીવોઽસિ મલ્લોકે પાર્ષદોઽસિ ચ ।
આકલ્પાન્તં મયાઽજ્ઞપ્તઃ કર્મ કર્તું ત્વમર્હસિ ॥ ૬.૫ ॥
બ્રહ્મણા સહ મુક્તિઃ સ્યાત્ પ્રલયે તવ ચાનઘ ।
કર્મતત્ત્વં પ્રવક્ષ્યામિ શૃણુ ગુહ્યં સનાતનમ્ ॥ ૬.૬ ॥
નિયતં કુરુ કર્મ ત્વં કર્મ જ્યાયો હ્યકર્મણઃ ।
શરીરયાત્રાપિ ચ તે ન પ્રસિદ્ધ્યેદકર્મણઃ ॥ ૬.૭ ॥
નહિ કશ્ચિત્ ક્ષણમપિ જાતુ તિષ્ઠત્યકર્મકૃત્ ।
કાર્યતે હ્યવશઃ કર્મ સર્વઃ પ્રકૃતિજૈર્ગુણૈઃ ॥ ૬.૮ ॥
કર્મ બ્રહ્મોદ્ભવં વિદ્ધિ બ્રહ્માક્ષરસમુદ્ભવમ્ ।
તસ્માત્સર્વગતં બ્રહ્મ નિત્યં યજ્ઞે પ્રતિષ્ઠિતમ્ ॥ ૬.૯ ॥
સહયજ્ઞાઃ પ્રજાઃ સૃષ્ટ્વા પુરોવાચ પ્રજાપતિઃ ।
અનેન પ્રસવિષ્યધ્વં એષ વોઽસ્ત્વિષ્ટકામધુક્ ॥ ૬.૧૦ ॥
દેવાન્ ભાવયતાનેન તે દેવા ભાવયન્તુ વઃ ।
પરસ્પરં ભાવયન્તઃ શ્રેયઃ પરં અવાપ્સ્યથ ॥ ૬.૧૧ ॥
ઇષ્ટાન્ ભોગાન્ હિ વો દેવાઃ દાસ્યન્તે યજ્ઞભાવિતાઃ ।
તૈર્દત્તાનપ્રદાયૈભ્યો યો ભુઙ્ક્તે સ્તેન એવ સઃ ॥ ૬.૧૨ ॥
યજ્ઞશિષ્ટાશિનઃ સન્તો મુચ્યન્તે સર્વકિલ્બિષૈઃ ।
ભુઞ્જન્તે તે ત્વઘં પાપા યે પચન્ત્યાત્મકારણાત્ ॥ ૬.૧૩ ॥
અન્નાદ્ભવન્તિ ભૂતાનિ પર્જન્યાદન્નસમ્ભવઃ ।
યજ્ઞાદ્ભવતિ પર્જન્યો યજ્ઞઃ કર્મસમુદ્ભવઃ ॥ ૬.૧૪ ॥
યજ્ઞાદ્ભવન્તિ ભૂતાનિ પર્જન્યાદન્નસમ્ભવઃ ।
યજ્ઞાદ્ભવતિ પર્જન્યો યજ્ઞઃ કર્મસમુદ્ભવઃ ॥ ૬.૧૪ ॥ repeat
યજ્ઞાર્થાત્ કર્મણોઽન્યત્ર લોકોઽયં કર્મબન્ધનઃ ।
તદર્થં કર્મ શૈરેય મુક્તસઙ્ગઃ સમાચર ॥ ૬.૧૫ ॥
એવં પ્રવર્તિતં ચક્રં નાનુવર્તયતીહ યઃ ।
અઘાયુરિન્દ્રિયારામો વ્યર્થજીવી સ એવ હિ ॥ ૬.૧૬ ॥
આત્માનં રથિનં વિદ્ધિ શરીરં રથમેવ તુ ।
બુદ્ધિં તુ સારથિં વિદ્ધિ મનઃ પ્રગ્રહમેવ ચ ॥ ૬.૧૭ ॥
ઇન્દ્રિયાણિ હયાનાહુઃ વિષયાંસ્તેષુ ગોચરાન્ ।
આત્મેન્દ્રિયમનોયુક્તં ભોક્તેત્યાહુઃ મનીષિણઃ ॥ ૬.૧૮ ॥
યસ્ત્વવિજ્ઞાનવાન્ ભવતિ અયુક્તેન મનસા સદા ।
તસ્યેન્દ્રિયાણિ વશ્યાનિ દુષ્ટાશ્ચા ઇવ સારથેઃ ॥ ૬.૧૯ ॥
યસ્તુ વિજ્ઞાનવાન્ ભવતિ યુક્તેન મનસા સદા ।
તસ્યેન્દ્રિયાણિ વશ્યાનિ સદશ્ચા ઇવ સારથેઃ ॥ ૬.૨૦ ॥
યસ્ત્વવિજ્ઞાનવાન્ ભવત્યમનસ્કઃ સદાઽશુચિઃ ।
ન સ તત્પદમાપ્નોતિ સંસારં ચાધિગચ્છતિ ॥ ૬.૨૧ ॥
યસ્તુ વિજ્ઞાનવાન્ ભવતિ સમનસ્કઃ સદા શુચિઃ ।
સ તુ તત્પદમાપ્નોતિ યસ્માદ્ભૂયો ન જાયતે ॥ ૬.૨૨ ॥
વિજ્ઞાનસારથિર્યસ્તુ મનઃપ્રગ્રહવાન્નરઃ ।
સોઽધ્વનઃ પારમાપ્નોતિ મત્પદં પરમં શિવમ્ ॥ ૬.૨૩ ॥
ઇન્દ્રિયેભ્યઃ પરા હ્યર્થા અર્થેભ્યશ્ચ પરં મનઃ ।
મનસશ્ચ પરા બુદ્ધિઃ બુદ્ધેરાત્મા મહાન્ પરઃ ॥ ૬.૨૪ ॥
મહતઃ પરમવ્યક્તં અવ્યક્તાત્ પુરુષઃ પરઃ ।
પુરુષાન્ન પરં કિઞ્ચિત્ સા કાષ્ઠા સા પરા ગતિઃ ॥ ૬.૨૫ ॥
એષ સર્વેષુ ભૂતેષુ ગૂઢઃ આત્મા ન પ્રકાશતે ।
દૃશ્યતે ત્વગ્ર્ય્યા બુદ્ધ્યા સૂક્ષ્મયા સૂક્ષ્મદર્શિભિઃ ॥ ૬.૨૬ ॥
યચ્છેદ્વાઙ્મનસી પ્રાજ્ઞઃ તદ્યચ્છેત્ જ્ઞાન આત્મની ।
જ્ઞાનમાત્મનિ મહતિ તદ્યચ્છેત્ શાન્ત આત્મનિ ॥ ૬.૨૭ ॥
મયિ સર્વાણિ કર્માણિ સન્ન્યસ્યાધ્યાત્મચેતસા ।
અસક્તો હ્યાચરન્ કર્મ પરમાપ્નોતિ નાન્યથા ।
કિં ભવાનિચ્છતિ પુનર્નિસ્સન્દેહો ભવાર્ભક ॥ ૬.૨૮ ॥
હિડિમ્ભ ઉવાચ-
પરમાત્મન્ ગુરો ભિક્ષો ત્વમેવાહં ગતિર્મમ ।
દ્રષ્ટુમિચ્છામિ તે ભૂયો રૂપં ષાણ્મુખમૈશ્વરમ્ ॥ ૬.૨૯ ॥
ભવદાજ્ઞાવશઃ કુર્વે ત્વદિષ્ટં કર્મ નાન્યથા ।
ત્વત્ષણ્મુખત્વસ્વરૂપં બ્રહ્મ પિણ્ડાણ્ડયોઃ કથમ્ ॥ ૬.૩૦ ॥
શ્રીભિક્ષુરુવાચ-
જ્ઞાનેન્દ્રિયમનોબુદ્ધિઃ મહદવ્યક્તપૂરુષઃ ।
પિણ્ડાણ્ડે ષણ્મુખાનીતિ મદીયાનિ વિભાવય ॥ ૬.૩૧ ॥
તદશક્તૌ તુ સર્વત્ર જ્ઞાનેન્દ્રિયમનાંસિ ચ ।
દૃશ્યં જગચ્ચ બ્રહ્માણં વિષ્ણું રુદ્રં તથેશ્વરમ્ ॥ ૬.૩૨ ॥
સદાશિવં શિવશતં બ્રહ્માણ્ડે પરિભાવય ।
પશ્ય મે તાદૃશં રૂપં મલ્લોકે સ્કન્દનામકે ।
મામેવ શરણં ગચ્છ મય્યર્પિતમના ભવ ॥ ૬.૩૩ ॥
હિડિમ્ભ ઉવાચ-
ઇત્યુક્ત્વા ષાણ્મુખૈશ્વર્યરૂપં ધૃત્વાઽથ ભિક્ષુકઃ ।
સ્કન્દલોકં જગામાથ સુબ્રહ્મણ્યઃ શિખીન્દ્રગઃ ॥ ૬.૩૪ ॥
ષાણ્મુખૈશ્વર્યં તાદ્રૂપ્યં તદાનીન્તનવૈભવમ્ ।
સર્વલોકેષુ સર્વેષુ દૃષ્ટ્વા મયિ ચ વિસ્મિતઃ ॥ ૬.૩૫ ॥
જડદેહી કિયત્કાલં નીતોઽહં મામપિ સ્વયમ્ ।
ન જાનેઽથ સ્વયં મન્દમ્ પ્રબુદ્ધો વ્યાવહારિકે ॥ ૬.૩૬ ॥
જગતીત્થં ચરિષ્યામિ સ્વામિપ્રેરણયા યથા ।
ગુહગીતામિમાં શ્રુત્વા ધન્યો ભવતિ માનવઃ ॥ ૬.૩૭ ॥
અર્થાનુસન્ધાનપરો મુક્ત એવ ન સંશયઃ ।
ઇયં ચોક્તા તવ મુને ગુહ્યાદ્ગુહ્યતરં ખલુ ।
ન ચાશુશ્રૂષવે વાચ્યા નાભક્તાય કદાચન ॥ ૬.૩૮ ॥
ઇતિ કલિસન્તારક શ્રીગુહગીતાયાં બ્રહ્મવિદ્યાયાં
અદ્વૈતશાસ્ત્રે ભિક્ષુરૂપિગુહહિડિમ્ભસંવાદે
જીવબ્રહ્મૈક્યં નામ ષષ્ઠોઽધ્યાયઃ ॥ ૬ ॥
ૐ તત્સત્ બ્રહ્માર્પણમસ્તુ ॥
Also Read:
Guha Gita Lyrics in Hindi | English | Bengali | Gujarati | Kannada | Malayalam | Oriya | Telugu | Tamil
