Sri Ganesha Geetaa in Telugu:
॥ శ్రీగణేశ గీతా ॥
క్రమాంక అధ్యాయ నామ శ్లోకసంఖ్యా 414
1 సాంఖ్యసారార్థయోగ 69
2 కర్మయోగ 43
3 విజ్ఞానప్రతిపాదన 50
4 వైధసంన్యాసయోగ 37
5 యోగావృత్తిప్రశంసన 27
6 బుద్ధియోగ
21
7 ఉపాసనాయోగ 25
8 విశ్వరూపదర్శన 26
9 క్షేత్రజ్ఞాతృజ్ఞేయవివేకయోగ 41
10 ఉపదేశయోగ 23
11 త్రివిధవస్తువివేకనిరూపణ 52
॥ ఓం నమః శ్రీగణేశాయ ॥
॥ అథ శ్రీమద్గణేశగీతా ప్రారభ్యతే ॥
1
॥ ప్రథమోఽధ్యాయః ॥
॥ సాంఖ్యసారార్థ యోగః ॥
క ఉవాచ –
ఏవమేవ పురా పృష్టః శౌనకేన మహాత్మనా ।
స సూతః కథయామాస గీతాం వ్యాసముఖాచ్ఛ్రుతాం ॥ 1 ॥
సూత ఉవాచ –
అష్టాదశపురాణోక్తమమృతం ప్రాశితం త్వయా ।
తతోఽతిరసవత్పాతుమిచ్ఛామ్యమృతముత్తమం ॥ 2 ॥
యేనామృతమయో భూత్వా పుమాన్బ్రహ్మామృతం యతః ।
యోగామృతం మహాభాగ తన్మే కరుణయా వద ॥ 3 ॥
వ్యాస ఉవాచ –
అథ గీతాం ప్రవక్ష్యామి యోగమార్గప్రకాశినీం ।
నియుక్తా పృచ్ఛతే సూత రాజ్ఞే గజముఖేన యా ॥ 4 ॥
వరేణ్య ఉవాచ –
విఘ్నేశ్వర మహాబాహో సర్వవిద్యావిశారద ।
సర్వశాస్త్రార్థతత్త్వజ్ఞ యోగం మే వక్తుమర్హసి ॥ 5 ॥
శ్రీగజానన ఉవాచ –
సమ్యగ్వ్యవసితా రాజన్మతిస్తేఽనుగ్రహాన్మమ ।
శృణు గీతాం ప్రవక్ష్యామి యోగామృతమయీం నృప ॥ 6 ॥
న యోగం యోగమిత్యాహుర్యోగో యోగో న చ శ్రియః ।
న యోగో విషయైర్యోగో న చ మాత్రాదిభిస్తదా ॥ 7 ॥
యోగో యః పితృమాత్రాదేర్న స యోగో నరాధిప ।
యో యోగో బంధుపుత్రాదేర్యశ్చాష్టభూతిభిః సహ ॥ 8 ॥
న స యోగస్త్రియా యోగో జగదద్భుతరూపయా ।
రాజ్యయోగశ్చ నో యోగో న యోగో గజవాజిభిః ॥ 9 ॥
యోగో నేంద్రపదస్యాపి యోగో యోగార్థినః ప్రియః ।
యోగో యః సత్యలోకస్య న స యోగో మతో మమ ॥ 10 ॥
శైవస్య యోగో నో యోగో వైష్ణవస్య పదస్య యః ।
న యోగో భూప సూర్యత్వం చంద్రత్వం న కుబేరతా ॥ 11 ॥
నానిలత్వం నానలత్వం నామరత్వం న కాలతా ।
న వారుణ్యం న నైరృత్యం యోగో న సార్వభౌమతా ॥ 12 ॥
యోగం నానావిధం భూప యుంజంతి జ్ఞానినస్తతం ।
భవంతి వితృషా లోకే జితాహారా విరేతసః ॥ 13 ॥
పావయంత్యఖిలాన్లోకాన్వశీకృతజగత్త్రయాః ।
కరుణాపూర్ణహృదయా బోధయంత్యపి కాంశ్చన ॥ 14 ॥
జీవన్ముక్తా హృదే మగ్నాః పరమానందరూపిణి ।
నిమీల్యాక్షీణి పశ్యంతః పరం బ్రహ్మ హృది స్థితం ॥ 15 ॥
ధ్యాయంతః పరమం బ్రహ్మ చిత్తే యోగవశీకృతం ।
భూతాని స్వాత్మనా తుల్యం సర్వాణి గణయంతి తే ॥ 16 ॥
యేన కేనచిదాచ్ఛిన్నా యేన కేనచిదాహతాః ।
యేన కేనచిదాకృష్టా యేన కేనచిదాశ్రితాః ॥ 17 ॥
కరుణాపూర్ణహృదయా భ్రమంతి ధరణీతలే ।
అనుగ్రహాయ లోకానాం జితక్రోధా జితేంద్రియాః ॥ 18 ॥
దేహమాత్రభృతో భూప సమలోష్టాశ్మకాంచనాః ।
ఏతాదృశా మహాభాగ్యాః స్యుశ్చక్షుర్గోచరాః ప్రియ ॥ 19 ॥
తమిదానీమహం వక్ష్యే శృణు యోగమనుత్తమం ।
శ్రుత్వా యం ముచ్యతే జంతుః పాపేభ్యో భవసాగరాత్ ॥ 20 ॥
శివే విష్ణౌ చ శక్తౌ చ సూర్యే మయి నరాధిప ।
యాఽభేదబుద్ధిర్యోగః స సమ్యగ్యోగో మతో మమ ॥ 21 ॥
అహమేవ జగద్యస్మాత్సృజామి పాలయామి చ ।
కృత్వా నానావిధం వేషం సంహరామి స్వలీలయా ॥ 22 ॥
అహమేవ మహావిష్ణురహమేవ సదాశివః ।
అహమేవ మహాశక్తిరహమేవార్యమా ప్రియ ॥ 23 ॥
అహమేకో నృణాం నాథో జాతః పంచవిధః పురా ।
అజ్ఞానాన్మా న జానంతి జగత్కారణకారణం ॥ 24 ॥
మత్తోఽగ్నిరాపో ధరణీ మత్త ఆకాశమారుతౌ ।
బ్రహ్మా విష్ణుశ్చ రుద్రశ్చ లోకపాలా దిశో దశ ॥ 25 ॥
వసవో మనవో గావో మనవః పశవోఽపి చ ।
సరితః సాగరా యక్షా వృక్షాః పక్షిగణా అపి ॥ 26 ॥
తథైకవింశతిః స్వర్గా నాగాః సప్త వనాని చ ।
మనుష్యాః పర్వతాః సాధ్యాః సిద్ధా రక్షోగణాస్తథా ॥ 27 ॥
అహం సాక్షీ జగచ్చక్షురలిప్తః సర్వకర్మభిః ।
అవికారోఽప్రమేయోఽహమవ్యక్తో విశ్వగోఽవ్యయః ॥ 28 ॥
అహమేవ పరం బ్రహ్మావ్యయానందాత్మకం నృప ।
మోహయత్యఖిలాన్మాయా శ్రేష్ఠాన్మమ నరానమూన్ ॥ 29 ॥
సర్వదా షడ్వికారేషు తానియం యోజయేత్ భృశం ।
హిత్వాజాపటలం జంతురనేకైర్జన్మభిః శనైః ॥ 30 ॥
విరజ్య విందతి బ్రహ్మ విషయేషు సుబోధతః ।
అచ్ఛేద్యం శస్త్రసంఘాతైరదాహ్యమనలేన చ ॥ 31 ॥
అక్లేద్యం భూప భువనైరశోష్యం మారుతేన చ ।
అవధ్యం వధ్యమానేఽపి శరీరేఽస్మిన్నరాధిప ॥ 32 ॥
యామిమాం పుష్పితాం వాచం ప్రశంసంతి శ్రుతీరితాం ।
త్రయీవాదరతా మూఢాస్తతోఽన్యన్మన్వతేఽపి న ॥ 33 ॥
కుర్వంతి సతతం కర్మ జన్మమృత్యుఫలప్రదం ।
స్వర్గైశ్వర్యరతా ధ్వస్తచేతనా భోగబుద్ధయః ॥ 34 ॥
సంపాదయంతి తే భూప స్వాత్మనా నిజబంధనం ।
సంసారచక్రం యుంజంతి జడాః కర్మపరా నరాః ॥ 35 ॥
యస్య యద్విహితం కర్మ తత్కర్తవ్యం మదర్పణం ।
తతోఽస్య కర్మబీజానాముచ్ఛిన్నాః స్యుర్మహాంకురాః ॥ 36 ॥
చిత్తశుద్ధిశ్చ మహతీ విజ్ఞానసాధికా భవేత్ ।
విజ్ఞానేన హి విజ్ఞాతం పరం బ్రహ్మ మునీశ్వరైః ॥ 37 ॥
తస్మాత్కర్మాణి కుర్వీత బుద్ధియుక్తో నరాధిప ।
న త్వకర్మా భవేత్కోఽపి స్వధర్మత్యాగవాంస్తథా ॥ 38 ॥
జహాతి యది కర్మాణి తతః సిద్ధిం న విందతి ।
ఆదౌ జ్ఞానే నాధికారః కర్మణ్యేవ స యుజ్యతే ॥ 39 ॥
కర్మణా శుద్ధహృదయోఽభేదబుద్ధిముపైష్యతి ।
స చ యోగః సమాఖ్యాతోఽమృతత్వాయ కల్పతే ॥ 40 ॥
యోగమన్యం ప్రవక్ష్యామి శృణు భూప తముత్తమం ।
పశౌ పుత్రే తథా మిత్రే శత్రౌ బంధౌ సుహృజ్జనే ॥ 41 ॥
బహిర్దృష్ట్యా చ సమయా హృత్స్థయాలోకయేత్పుమాన్ ।
సుఖే దుఃఖే తథాఽమర్షే హర్షే భీతౌ సమో భవేత్ ॥ 42 ॥
రోగాప్తౌ చైవ భోగాప్తౌ జయే వా విజయేఽపి చ ।
శ్రియోఽయోగే చ యోగే చ లాభాలాభే మృతావపి ॥ 43 ॥
సమో మాం వస్తుజాతేషు పశ్యన్నంతర్బహిఃస్థితం ।
సూర్యే సోమే జలే వహ్నౌ శివే శక్తౌ తథానిలే ॥ 44 ॥
ద్విజే హృది మహానద్యాం తీర్థే క్షేత్రేఽఘనాశిని ।
విష్ణౌ చ సర్వదేవేషు తథా యక్షోరగేషు చ ॥ 45 ॥
గంధర్వేషు మనుష్యేషు తథా తిర్యగ్భవేషు చ ।
సతతం మాం హి యః పశ్యేత్సోఽయం యోగవిదుచ్యతే ॥ 46 ॥
సంపరాహృత్య స్వార్థేభ్య ఇంద్రియాణి వివేకతః ।
సర్వత్ర సమతాబుద్ధిః స యోగో భూప మే మతః ॥ 47 ॥
ఆత్మానాత్మవివేకేన యా బుద్ధిర్దైవయోగతః ।
స్వధర్మాసక్తచిత్తస్య తద్యోగో యోగ ఉచ్యతే ॥ 48 ॥
ధర్మాధరమౌ జహాతీహ తయా యుక్త ఉభావపి ।
అతో యోగాయ యుంజీత యోగో వైధేషు కౌశలం ॥ 49 ॥
ధర్మాధర్మఫలే త్యక్త్వా మనీషీ విజితేంద్రియః ।
జన్మబంధవినిర్ముక్తః స్థానం సంయాత్యనామయం ॥ 50 ॥
యదా హ్యజ్ఞానకాలుష్యం జంతోర్బుద్ధిః క్రమిష్యతి ।
తదాసౌ యాతి వైరాగ్యం వేదవాక్యాదిషు క్రమాత్ ॥ 51 ॥
త్రయీవిప్రతిపన్నస్య స్థాణుత్వం యాస్యతే యదా ।
పరాత్మన్యచలా బుద్ధిస్తదాసౌ యోగమాప్నుయాత్ ॥ 52 ॥
మానసానఖిలాన్కామాన్యదా ధీమాంస్త్యజేత్ప్రియ ।
స్వాత్మని స్వేన సంతుష్టః స్థిరబుద్ధిస్తదోచ్యతే ॥ 53 ॥
వితృష్ణః సర్వసౌఖ్యేషు నోద్విగ్నో దుఃఖసంగమే ।
గతసాధ్వసరుడ్రాగః స్థిరబుద్ధిస్తదోచ్యతే ॥ 54 ॥
యథాఽయం కమఠోఽఙ్గాని సంకోచయతి సర్వతః ।
విషయేభ్యస్తథా ఖాని సంకర్పేద్యోగతత్పరః ॥ 55 ॥
వ్యావర్తంతేఽస్య విషయాస్త్యక్తాహారస్య వర్ష్మిణః ।
వినా రాగం చ రాగోఽపి దృష్ట్వా బ్రహ్మ వినశ్యతి ॥ 56 ॥
విపశ్చిద్యతతే భూప స్థితిమాస్థాయ యోగినః ।
మంథయిత్వేంద్రియాణ్యస్య హరంతి బలతో మనః ॥ 57 ॥
యుక్తస్తాని వశే కృత్వా సర్వదా మత్పరో భవేత్ ।
సంయతానీంద్రియాణీహ యస్యాసౌ కృతధీర్మతః ॥ 58 ॥
చింతయానస్య విషయాన్సంగస్తేషూపజాయతే ।
కామః సంజాయతే తస్మాత్తతః క్రోధోఽభివర్తతే ॥ 59 ॥
క్రోధాదజ్ఞానసంభూతిర్విభ్రమస్తు తతః స్మృతేః ।
భ్రంశాత్స్మృతేర్మతేర్ధ్వంసస్తద్ధ్వంసాత్సోఽపి నశ్యతి ॥ 60 ॥
వినా ద్వేషం చ రాగం చ గోచరాన్యస్తు ఖైశ్చరేత్ ।
స్వాధీనహృదయో వశ్యైః సంతోషం స సమృచ్ఛతి ॥ 61 ॥
త్రివిధస్యాపి దుఃఖస్య సంతోషే విలయో భవేత్ ।
ప్రజ్ఞయా సంస్థితశ్చాయం ప్రసన్నహృదయో భవేత్ ॥ 62 ॥
వినా ప్రసాదం న మతిర్వినా మత్యా న భావనా ।
వినా తాం న శమో భూప వినా తేన కుతః సుఖం ॥ 63 ॥
ఇంద్రియాశ్వాన్విచరతో విషయానను వర్తతే ।
యన్మనస్తన్మతిం హన్యాదప్సు నావం మరుద్యథా ॥ 64 ॥
యా రాత్రిః సర్వభూతానాం తస్యాం నిద్రాతి నైవ సః ।
న స్వపంతీహ తే యత్ర సా రాత్రిస్తస్య భూమిప ॥ 65 ॥
సరితాం పతిమాయాంతి వనాని సర్వతో యథా ।
ఆయాంతి యం తథా కామా న స శాంతిం క్వచిల్లభేత్ ॥ 66 ॥
అతస్తానీహ సంరుధ్య సర్వతః ఖాని మానవః ।
స్వస్వార్థేభ్యః ప్రధావంతి బుద్ధిరస్య స్థిరా తదా ॥ 67 ॥
మమతాహంకృతీ త్యక్త్వా సర్వాన్కామాంశ్చ యస్త్యజేత్ ।
నిత్యం జ్ఞానరతో భూత్వా జ్ఞానాన్ముక్తిం స యాస్యతి ॥ 68 ॥
ఏవం బ్రహ్మధియం భూప యో విజానాతి దైవతః ।
తుర్యామవస్థాం ప్రాప్యాపి జీవన్ముక్తిం ప్రయాస్యతి ॥ 69 ॥
ఇతి శ్రీమద్గణేశగీతాసూపనిషదర్థగర్భాసు
యోగామృతార్థశాస్త్రే
శ్రీగణేశపురాణే ఉత్తరఖండే గజాననవరేణ్యసంవాదే
సాంఖ్యసారార్థయోగో నామ ప్రథమోఽధ్యాయః ॥
2
॥ ద్వితీయోఽధ్యాయః ॥
॥ కర్మయోగః ॥
వరేణ్య ఉవాచ –
జ్ఞాననిష్ఠా కర్మనిష్ఠా ద్వయం ప్రోక్తం త్వయా విభో ।
అవధార్య వదైకం మే నిఃశ్రేయసకరం ను కిం ॥ 1 ॥
గజానన ఉవాచ –
అస్మింశ్చరాచరే స్థిత్యౌ పురోక్తే ద్వే మయా ప్రియ ।
సాంఖ్యానాం బుద్ధియోగేన వైధయోగేన కర్మిణాం ॥ 2 ॥
అనారంభేణ వైధానాం నిష్క్రియః పురుషో భవేత్ ।
న సిద్ధిం యాతి సంత్యాగాత్కేవలాత్కర్మణో నృప ॥ 3 ॥
కదాచిదక్రియః కోఽపి క్షణం నైవావతిష్ఠతే ।
అస్వతంత్రః ప్రకృతిజైర్గుణైః కర్మ చ కార్యతే ॥ 4 ॥
కర్మకారీంద్రియగ్రామం నియమ్యాస్తే స్మరన్పుమాన్ ।
తద్గోచరాన్మందచిత్తో ధిగాచారః స భాష్యతే ॥ 5 ॥
తద్గ్రామం సంనియమ్యాదౌ మనసా కర్మ చారభేత్ ।
ఇంద్రియైః కర్మయోగం యో వితృష్ణః స పరో నృప ॥ 6 ॥
అకర్మణః శ్రేష్ఠతమం కర్మానీహాకృతం తు యత్ ।
వర్ష్మణః స్థితిరప్యస్యాకర్మణో నైవ సేత్స్యతి ॥ 7 ॥
అసమర్ప్య నిబధ్యంతే కర్మ తేన జనా మయి ।
కుర్వీత సతతం కర్మానాశోఽసంగో మదర్పణం ॥ 8 ॥
మదర్థే యాని కర్మాణి తాని బధ్నంతి న క్వచిత్ ।
సవాసనమిదం కర్మ బధ్నాతి దేహినం బలాత్ ॥ 9 ॥
వర్ణాన్సృష్ట్వావదం చాహం సయజ్ఞాంస్తాన్పురా ప్రియ ।
యజ్ఞేన ఋధ్యతామేష కామదః కల్పవృక్షవత్ ॥ 10 ॥
సురాంశ్చాన్నేన ప్రీణధ్వం సురాస్తే ప్రీణయంతు వః ।
లభధ్వం పరమం స్థానమన్యోన్యప్రీణనాత్స్థిరం ॥ 11 ॥
ఇష్టా దేవాః ప్రదాస్యంతి భోగానిష్టాన్సుతర్పితాః ।
తైర్దత్తాంస్తాన్నరస్తేభ్యోఽదత్వా భుంక్తే స తస్కరః ॥ 12 ॥
హుతావశిష్టభోక్తారో ముక్తాః స్యుః సర్వపాతకైః ।
అదంత్యేనో మహాపాపా ఆత్మహేతోః పచంతి యే ॥ 13 ॥
ఊర్జో భవంతి భూతాని దేవాదన్నస్య సంభవః ।
యజ్ఞాచ్చ దేవసంభూతిస్తదుత్పత్తిశ్చ వైధతః ॥ 14 ॥
బ్రహ్మణో వైధముత్పన్నం మత్తో బ్రహ్మసముద్భవః ।
అతో యజ్ఞే చ విశ్వస్మిన్ స్థితం మాం విద్ధి భూమిప ॥ 15 ॥
సంసృతీనాం మహాచక్రం క్రామితవ్యం విచక్షణైః ।
స ముదా ప్రీణతే భూపేంద్రియక్రీడోఽధమో జనః ॥ 16 ॥
అంతరాత్మని యః ప్రీత ఆత్మారామోఽఖిలప్రియః ।
ఆత్మతృప్తో నరో యః స్యాత్తస్యార్థో నైవ విద్యతే ॥ 17
కార్యాకార్యకృతీనాం స నైవాప్నోతి శుభాశుభే ।
కించిదస్య న సాధ్యం స్యాత్సర్వజంతుషు సర్వదా ॥ 18 ॥
అతోఽసక్తతయా భూప కర్తవ్యం కర్మ జంతుభిః ।
సక్తోఽగతిమవాప్నోతి మామవాప్నోతి తాదృశః ॥ 19 ॥
పరమాం సిద్ధిమాపన్నాః పురా రాజర్షయో ద్విజాః ।
సంగ్రహాయ హి లోకానాం తాదృశం కర్మ చారభేత్ ॥ 20 ॥
శ్రేయాన్యత్కురుతే కర్మ తత్కరోత్యఖిలో జనః ।
మనుతే యత్ప్రమాణం స తదేవానుసరత్యసౌ ॥ 21 ॥
విష్టపే మే న సాధ్యోఽస్తి కశ్చిదర్థో నరాధిప ।
అనాలబ్ధశ్చ లబ్ధవ్యః కుర్వే కర్మ తథాప్యహం ॥ 22 ॥
న కుర్వేఽహం యదా కర్మ స్వతంత్రోఽలసభావితః ।
కరిష్యంతి మమ ధ్యానం సర్వే వర్ణా మహామతే ॥ 23 ॥
భవిష్యంతి తతో లోకా ఉచ్ఛిన్నాః సంప్రదాయినః ।
హంతా స్యామస్య లోకస్య విధాతా సంకరస్య చ ॥ 24 ॥
కామినో హి సదా కామైరజ్ఞానాత్కర్మకారిణః ।
లోకానాం సంగ్రహాయైతద్విద్వాన్ కుర్యాదసక్తధీః ॥ 25 ॥
విభిన్నత్వమతిం జహ్యాదజ్ఞానాం కర్మచారిణాం
.భాగాద్గుణకర్మ
యోగయుక్తః సర్వకర్మాణ్యర్పయేన్మయి కర్మకృత్ ॥ 26 ॥
అవిద్యాగుణసాచివ్యాత్కుర్వన్కర్మాణ్యతంద్రితః ।
అహంకారాద్భిన్నబుద్ధిరహంకర్తేతి యోఽబ్రవీత్ ॥ 27 ॥
యస్తు వేత్త్యాత్మనస్తత్త్వం విభాగాద్గుణకర్మణోః ।
కరణం విషయే వృత్తమితి మత్వా న సజ్జతే ॥ 28 ॥
కుర్వంతి సఫలం కర్మ గుణైస్త్రిభిర్విమోహితాః ।
అవిశ్వస్తః స్వాత్మద్రుహో విశ్వవిన్నైవ లంఘయేత్ ॥ 29 ॥
నిత్యం నైమిత్తికం తస్మాన్మయి కర్మార్పయేద్బుధః ।
త్యక్త్వాహంమమతాబుద్ధిం పరాం గతిమవాప్నుయాత్ ॥ 30 ॥
అనీర్ష్యంతో భక్తిమంతో యే మయోక్తమిదం శుభం ।
అనుతిష్ఠంతి యే సర్వే ముక్తాస్తేఽఖిలకర్మభిః ॥ 31 ॥
యే చైవ నానుతిష్ఠంతి త్వశుభా హతచేతసః ।
ఈర్ష్యమాణాన్మహామూఢాన్నష్టాంస్తాన్విద్ధి మే రిపూన్ ॥ 32 ॥
తుల్యం ప్రకృత్యా కురుతే కర్మ యజ్జ్ఞానవానపి ।
అనుయాతి చ తామేవాగ్రహస్తత్ర ముధా మతః ॥ 33 ॥
కామశ్చైవ తథా క్రోధః ఖానామర్థేషు జాయతే ।
నైతయోర్వశ్యతాం యాయాదమ్యవిధ్వంసకౌ యతః ॥ 34 ॥
శస్తోఽగుణో నిజో ధర్మః సాంగాదన్యస్య ధర్మతః ।
నిజే తస్మిన్మృతిః శ్రేయోఽపరత్ర భయదః పరః ॥ 35 ॥
వరేణ్య ఉవాచ –
పుమాన్యత్కురుతే పాపం స హి కేన నియుజ్యతే ।
అకాంక్షన్నపి హేరంబ ప్రేరితః ప్రబలాదివ ॥ 36 ॥
శ్రీగజానన ఉవాచ –
కామక్రోధౌ మహాపాపౌ గుణద్వయసముద్భవౌ ।
నయంతౌ వశ్యతాం లోకాన్ విద్ధ్యేతౌ ద్వేషిణౌ వరౌ ॥ 37 ॥
ఆవృణోతి యథా మాయా జగద్బాష్పో జలం యథా ।
వర్షామేఘో యథా భానుం తద్వత్కామోఽఖిలాంశ్చ రుట్ ॥ 38 ॥
ప్రతిపత్తిమతో జ్ఞానం ఛాదితం సతతం ద్విషా ।
ఇచ్ఛాత్మకేన తరసా దుష్పోష్యేణ చ శుష్మిణా ॥ 39 ॥
ఆశ్రిత్య బుద్ధిమనసీ ఇంద్రియాణి స తిష్ఠతి ।
తైరేవాచ్ఛాదితప్రజ్ఞో జ్ఞానినం మోహయత్యసౌ ॥ 40 ॥
తస్మాన్నియమ్య తాన్యాదౌ సమనాంసి నరో జయేత్ ।
జ్ఞానవిజ్ఞానయోః శాంతికరం పాపం మనోభవం ॥ 41 ॥
యతస్తాని పరాణ్యాహుస్తేభ్యశ్చ పరమం మనః ।
తతోఽపి హి పరా బుద్ధిరాత్మా బుద్ధేః పరో మతః ॥ 42 ॥
బుద్ధ్వైవమాత్మనాత్మానం సంస్తభ్యాత్మానమాత్మనా ।
హత్వా శత్రుం కామరూపం పరం పదమవాప్నుయాత్ ॥ 43 ॥
ఇతి శ్రీమద్గణేశగీతాసూపనిషదర్థగర్భాసు
యోగామృతార్థశాస్త్రే
శ్రీగణేశపురాణే ఉత్తరఖండే గజాననవరేణ్యసంవాదే
కర్మయోగో నామ ద్వితీయోఽధ్యాయః ॥
3
॥ తృతీయోఽధ్యాయః ॥
॥ విజ్ఞానప్రతిపాదన ॥
శ్రీగజానన ఉవాచ –
పురా సర్గాదిసమయే త్రైగుణ్యం త్రితనూరుహం ।
నిర్మాయ చైనమవదం విష్ణవే యోగముత్తమం ॥ 1 ॥
అర్యమ్ణే సోఽబ్రవీత్సోఽపి మనవే నిజసూనవే ।
తతః పరంపరాయాతం విదురేనం మహర్షయః ॥ 2 ॥
కాలేన బహునా చాయం నష్టః స్యాచ్చరమే యుగే ।
అశ్రద్ధేయో హ్యవిశ్వాస్యో విగీతవ్యశ్చ భూమిప ॥ 3 ॥
ఏవం పురాతనం యోగం శ్రుతవానసి మన్ముఖాత్ ।
గుహ్యాద్గుహ్యతరం వేదరహస్యం పరమం శుభం ॥ 4 ॥
వరేణ్య ఉవాచ –
సాంప్రతం చావతీర్ణోఽసి గర్భతస్త్వం గజానన ।
ప్రోక్తవాన్కథమేతం త్వం విష్ణవే యోగముత్తమం ॥ 5 ॥
గణేశ ఉవాచ –
అనేకాని చ తే జన్మాన్యతీతాని మమాపి చ ।
సంస్మరే తాని సర్వాణి న స్మృతిస్తవ వర్తతే ॥ 6 ॥
మత్త ఏవ మహాబాహో జాతా విష్ణ్వాదయః సురాః ।
మయ్యేవ చ లయం యాంతి ప్రలయేషు యుగే యుగే ॥ 7 ॥
అహమేవ పరో బ్రహ్మ మహారుద్రోఽహమేవ చ ।
అహమేవ జగత్సర్వం స్థావరం జంగమం చ యత్ ॥ 8 ॥
అజోఽవ్యయోఽహం భూతాత్మాఽనాదిరీశ్వర ఏవ చ ।
ఆస్థాయ త్రిగుణాం మాయాం భవామి బహుయోనిషు ॥ 9 ॥
అధర్మోపచయో ధర్మాపచయో హి యదా భవేత్ ।
సాధూన్సంరక్షితుం దుష్టాంస్తాడితుం సంభవామ్యహం ॥ 10 ॥
ఉచ్ఛిద్యాధర్మనిచయం ధర్మం సంస్థాపయామి చ ।
హన్మి దుష్టాంశ్చ దైత్యాంశ్చ నానాలీలాకరో ముదా ॥ 11 ॥
వర్ణాశ్రమాన్మునీన్సాధూన్పాలయే బహురూపధృక్ ।
ఏవం యో వేత్తి సంభూతిర్మమ దివ్యా యుగే యుగే ॥ 12 ॥
తత్తత్కర్మ చ వీర్యం చ మమ రూపం సమాసతః ।
త్యక్తాహంమమతాబుద్ధిం న పునర్భూః స జాయతే ॥ 13 ॥
నిరీహా నిర్భియోరోషా మత్పరా మద్వ్యపాశ్రయాః ।
విజ్ఞానతపసా శుద్ధా అనేకే మాముపాగతాః ॥ 14 ॥
యేన యేన హి భావేన సంసేవంతే నరోత్తమాః ।
తథా తథా ఫలం తేభ్యః ప్రయచ్ఛామ్యవ్యయః స్ఫుటం ॥ 15 ॥
జనాః స్యురితరే రాజన్మమ మార్గానుయాయినః ।
తథైవ వ్యవహారం తే స్వేషు చాన్యేషు కుర్వతే ॥ 16 ॥
కుర్వంతి దేవతాప్రీతిం కాంక్షంతః కర్మణాం ఫలం ।
ప్రాప్నుబంతీహ తే లోకే శీఘ్రం సిద్ధిం హి కర్మజాం ॥ 17 ॥
చత్వారో హి మయా వర్ణా రజఃసత్త్వతమోంఽశతః ।
కర్మాంశతశ్చ సంసృష్టా మృత్యులోకే మయానఘ ॥ 18 ॥
కర్తారమపి తేషాం మామకర్తారం విదుర్బుధాః ।
అనాదిమీశ్వరం నిత్యమలిప్తం కర్మజైర్గుణైః ॥ 19 ॥
నిరీహం యోఽభిజానాతి కర్మ బధ్నాతి నైవ తం ।
చక్రుః కర్మాణి బుద్ధ్యైవం పూర్వం పూర్వం ముముక్షవః ॥ 20 ॥
వాసనాసహితాదాద్యాత్సంసారకారణాద్దృఢాత్ ।
అజ్ఞానబంధనాజ్జంతుర్బుద్ధ్వాయం ముచ్యతేఽఖిలాత్ ॥ 21 ॥
తదకర్మ చ కర్మాపి కథయామ్యధునా తవ ।
యత్ర మౌనం గతా మోహాదృషయో బుద్ధిశాలినః ॥ 22 ॥
తత్త్వం ముముక్షుణా జ్ఞేయం కర్మాకర్మవికర్మణాం ।
త్రివిధానీహ కర్మాణి సునిమ్నైషాం గతిః ప్రియ ॥ 23 ॥
క్రియాయామక్రియాజ్ఞానమక్రియాయాం క్రియామతిః ।
యస్య స్యాత్స హి మర్త్యేఽస్మిఀల్లోకే ముక్తోఽఖిలార్థకృత్ ॥ 24 ॥
కర్మాంకురవియోగేన యః కర్మాణ్యారభేన్నరః ।
తత్త్వదర్శననిర్దగ్ధక్రియమాహుర్బుధా బుధం ॥ 25 ॥
ఫలతృష్ణాం విహాయ స్యాత్సదా తృప్తో విసాధనః ।
ఉద్యుక్తోఽపి క్రియాం కర్తుం కించిన్నైవ కరోతి సః ॥ 26 ॥
నిరీహో నిగృహీతాత్మా పరిత్యక్తపరిగ్రహః ।
కేవలం వై గృహం కర్మాచరన్నాయాతి పాతకం ॥ 27 ॥
అద్వంద్వోఽమత్సరో భూత్వా సిద్ధ్యసిద్ధ్యోః సమశ్చ యః ।
యథాప్రాప్త్యేహ సంతుష్టః కుర్వన్కర్మ న బధ్యతే ॥ 28 ॥
అఖిలైర్విషయైర్ముక్తో జ్ఞానవిజ్ఞానవానపి ।
యజ్ఞార్థం తస్య సకలం కృతం కర్మ విలీయతే ॥ 29 ॥
అహమగ్నిర్హవిర్హోతా హుతం యన్మయి చార్పితం ।
బ్రహ్మాప్తవ్యం చ తేనాథ బ్రహ్మణ్యేవ యతో రతః ॥ 30 ॥
యోగినః కేచిదపరే దిష్టం యజ్ఞం వదంతి చ ।
బ్రహ్మాగ్నిరేవ యజ్ఞో వై ఇతి కేచన మేనిరే ॥ 31 ॥
సంయమాగ్నౌ పరే భూప ఇంద్రియాణ్యుపజుహ్వతి ।
ఖాగ్నిష్వన్యే తద్విషయాంశ్ఛబ్దాదీనుపజుహ్వతి ॥ 32 ॥
ప్రాణానామింద్రియాణాం చ పరే కర్మాణి కృత్స్నశః ।
నిజాత్మరతిరూపేఽగ్నౌ జ్ఞానదీప్తే ప్రజుహ్వతి ॥ 33 ॥
ద్రవ్యేణ తపసా వాపి స్వాధ్యాయేనాపి కేచన ।
తీవ్రవ్రతేన యతినో జ్ఞానేనాపి యజంతి మాం ॥ 34 ॥
ప్రాణేఽపానం తథా ప్రాణమపానే ప్రక్షిపంతి యే ।
రుద్ధ్వా గతీశ్చోభయస్తే ప్రాణాయామపరాయణాః ॥ 35 ॥
జిత్వా ప్రాణాన్ప్రాణగతీరుపజుహ్వతి తేషు చ ।
ఏవం నానాయజ్ఞరతా యజ్ఞధ్వంసితపాతకాః ॥ 36 ॥
నిత్యం బ్రహ్మ ప్రయాంత్యేతే యజ్ఞశిష్టామృతాశినః ।
అయజ్ఞకారిణో లోకో నాయమన్యః కుతో భవేత్ ॥ 37 ॥
కాయికాదిత్రిధాభూతాన్యజ్ఞాన్వేదే ప్రతిష్ఠితాన్ ।
జ్ఞాత్వా తానఖిలాన్భూప మోక్ష్యసేఽఖిలబంధనాత్ ॥ 38 ॥
సర్వేషాం భూప యజ్ఞానాం జ్ఞానయజ్ఞః పరో మతః ।
అఖిలం లీయతే కర్మ జ్ఞానే మోక్షస్య సాధనే ॥ 39 ॥
తజ్జ్ఞేయం పురుషవ్యాఘ్ర ప్రశ్నేన నతితః సతాం ।
శుశ్రూషయా వదిష్యంతి సంతస్తత్త్వవిశారదాః ॥ 40 ॥
నానాసంగాంజనః కుర్వన్నైకం సాధుసమాగమం ।
కరోతి తేన సంసారే బంధనం సముపైతి సః ॥ 41 ॥
సత్సంగాద్గుణసంభూతిరాపదాం లయ ఏవ చ ।
స్వహితం ప్రాప్యతే సర్వైరిహ లోకే పరత్ర చ ॥ 42 ॥
ఇతరత్సులభం రాజన్సత్సంగోఽతీవ దుర్లభః ।
యజ్జ్ఞాత్వా పునర్వేధమేతి జ్ఞేయం తతస్తతః ॥ 43 ॥
తతః సర్వాణి భూతాని స్వాత్మన్యేవాభిపశ్యతి ।
అతిపాపరతో జంతుస్తతస్తస్మాత్ప్రముచ్యతే ॥ 44 ॥
ద్వివిధాన్యపి కర్మాణి జ్ఞానాగ్నిర్దహతి క్షణాత్ ।
ప్రసిద్ధోఽగ్నిర్యథా సర్వం భస్మతాం నయతి క్షణాత్ ॥ 45 ॥
న జ్ఞానసమతామేతి పవిత్రమితరన్నృప ।
ఆత్మన్యేవావగచ్ఛంతి యోగాత్కాలేన యోగినః ॥ 46 ॥
భక్తిమానింద్రియజయీ తత్పరో జ్ఞానమాప్నుయాత్ ।
లబ్ధ్వా తత్పరమం మోక్షం స్వల్పకాలేన యాత్యసౌ ॥ 47 ॥
భక్తిహీనోఽశ్రద్దధానః సర్వత్ర సంశయీ తు యః ।
తస్య శం నాపి విజ్ఞానమిహ లోకోఽథ వా పరః ॥ 48 ॥
ఆత్మజ్ఞానరతం జ్ఞాననాశితాఖిలసంశయం ।
యోగాస్తాఖిలకర్మాణం బధ్నంతి భూప తాని న ॥ 49 ॥
జ్ఞానఖడ్గప్రహారేణ సంభూతామజ్ఞతాం బలాత్ ।
ఛిత్వాంతఃసంశయం తస్మాద్యోగయుక్తో భవేన్నరః ॥ 50 ॥
ఇతి శ్రీమద్గణేశగీతాసూపనిషదర్థగర్భాసు
యోగామృతార్థశాస్త్రే
శ్రీగణేశపురాణే ఉత్తరఖండే గజాననవరేణ్యసంవాదే
విజ్ఞానప్రతిపాదనో నామ తృతీయోఽధ్యాయః ॥
4
॥ చతుర్థోఽధ్యాయః ॥
॥ వైధసంన్యాసయోగః ॥
వరేణ్య ఉవాచ –
సంన్యస్తిశ్చైవ యోగశ్చ కర్మణాం వర్ణ్యతే త్వయా ।
ఉభయోర్నిశ్చితం త్వేకం శ్రేయో యద్వద మే ప్రభో ॥ 1 ॥
శ్రీగజానన ఉవాచ –
క్రియాయోగో వియోగశ్చాప్యుభౌ మోక్షస్య సాధనే ।
తయోర్మధ్యే క్రియాయోగస్త్యాగాత్తస్య విశిష్యతే ॥ 2 ॥
ద్వంద్వదుఃఖసహోఽద్వేష్టా యో న కాంక్షతి కించన ।
ముచ్యతే బంధనాత్సద్యో నిత్యం సంన్యాసవాన్సుఖం ॥ 3 ॥
వదంతి భిన్నఫలకౌ కర్మణస్త్యాగసంగ్రహౌ ।
మూఢాల్పజ్ఞాస్తయోరేకం సంయుంజీత విచక్షణః ॥ 4 ॥
యదేవ ప్రాప్యతే త్యాగాత్తదేవ యోగతః ఫలం ।
సంగ్రహం కర్మణో యోగం యో విందతి స విందతి ॥ 5 ॥
కేవలం కర్మణాం న్యాసం సంన్యాసం న విదుర్బుధాః ।
కుర్వన్ననిచ్ఛయా కర్మ యోగీ బ్రహ్మైవ జాయతే ॥ 6 ॥
నిర్మలో యతచిత్తాత్మా జితఖో యోగతత్పరః ।
ఆత్మానం సర్వభూతస్థం పశ్యన్కుర్వన్న లిప్యతే ॥ 7 ॥
తత్త్వవిద్యోగయుక్తాత్మా కరోమీతి న మన్యతే ।
ఏకాదశానీంద్రియాణి కుర్వంతి కర్మసంఖ్యయా ॥ 8 ॥
తత్సర్వమర్పయేద్బ్రహ్మణ్యపి కర్మ కరోతి యః ।
న లిప్యతే పుణ్యపాపైర్భానుర్జలగతో యథా ॥ 9 ॥
కాయికం వాచికం బౌద్ధమైంద్రియం మానసం తథా ।
త్యక్త్వాశాం కర్మ కుర్వంతి యోగజ్ఞాశ్చిత్తశుద్ధయే ॥ 10 ॥
యోగహీనో నరః కర్మ ఫలేహయా కరోత్యలం ।
బధ్యతే కర్మబీజైః స తతో దుఃఖం సమశ్నుతే ॥ 11 ॥
మనసా సకలం కర్మ త్యక్త్వా యోగీ సుఖం వసేత్ ।
న కుర్వన్కారయన్వాపి నందన్శ్వభ్రే సుపత్తనే ॥ 12 ॥
న క్రియా న చ కర్తృత్వం కస్య చిత్సృజ్యతే మయా ।
న క్రియాబీజసంపర్కః శక్త్యా తత్క్రియతేఽఖిలం ॥ 13 ॥
కస్యచిత్పుణ్యపాపాని న స్పృశామి విభుర్నృప ।
జ్ఞానమూఢా విముహ్యంతే మోహేనావృతబుద్ధయః ॥ 14 ॥
వివేకేనాత్మనోఽజ్ఞానం యేషాం నాశితమాత్మనా ।
తేషాం వికాశమాయాతి జ్ఞానమాదిత్యవత్పరం ॥ 15 ॥
మన్నిష్ఠా మద్ధియోఽత్యంతం మచ్చిత్తా మయి తత్పరాః ।
అపునర్భవమాయాంతి విజ్ఞానాన్నాశితైనసః ॥ 16 ॥
జ్ఞానవిజ్ఞానసంయుక్తే ద్విజే గవి గజాదిషు ।
సమేక్షణా మహాత్మానః పండితాః శ్వపచే శుని ॥ 17 ॥
వశ్యః స్వర్గో జగత్తేషాం జీవన్ముక్తాః సమేక్షణాః ।
యతోఽదోషం బ్రహ్మ సమం తస్మాత్తైర్విషయీకృతం ॥ 18 ॥
ప్రియాప్రియే ప్రాప్య హర్షద్వేషౌ యే ప్రాప్నువంతి న ।
బ్రహ్మాశ్రితా అసంమూఢా బ్రహ్మజ్ఞాః సమబుద్ధయః ॥ 19 ॥
వరేణ్య ఉవాచ –
కిం సుఖం త్రిషు లోకేషు దేవగంధర్వయోనిషు ।
భగవన్కృపయా తన్మే వద విద్యావిశారద ॥ 20 ॥
శ్రీగజానన ఉవాచ –
ఆనందమశ్నుతేఽసక్తః స్వాత్మారామో నిజాత్మని ।
అవినాశి సుఖం తద్ధి న సుఖం విషయాదిషు ॥ 21 ॥
విషయోత్థాని సౌఖ్యాని దుఃఖానాం తాని హేతవః ।
ఉత్పత్తినాశయుక్తాని తత్రాసక్తో న తత్త్వవిత్ ॥ 22 ॥
కారణే సతి కామస్య క్రోధస్య సహతే చ యః ।
తౌ జేతుం వర్ష్మవిరహాత్స సుఖం చిరమశ్నుతే ॥ 23 ॥
అంతర్నిష్ఠోఽన్తఃప్రకాశోఽన్తఃసుఖోఽన్తారతిర్లభేత్ ।
అసందిగ్ధోఽక్షయం బ్రహ్మ సర్వభూతహితార్థకృత్ ॥ 24 ॥
జేతారః షడ్రిపూణాం యే శమినో దమినస్తథా ।
తేషాం సమంతతో బ్రహ్మ స్వాత్మజ్ఞానాం విభాత్యహో ॥ 25 ॥
ఆసనేషు సమాసీనస్త్యక్త్వేమాన్విషయాన్బహిః ।
సంస్తభ్య భృకుటీమాస్తే ప్రాణాయామపరాయణః ॥ 26 ॥
ప్రాణాయామం తు సంరోధం ప్రాణాపానసముద్భవం ।
వదంతి మునయస్తం చ త్రిధాభూతం విపశ్చితః ॥ 27 ॥
ప్రమాణం భేదతో విద్ధి లఘుమధ్యమముత్తమం ।
దశభిర్ద్వ్యధికైర్వర్ణైః ప్రాణాయామో లఘుః స్మృతః ॥ 28 ॥
చతుర్వింశత్యక్షరో యో మధ్యమః స ఉదాహృతః ।
షట్త్రింశల్లఘువర్ణో య ఉత్తమః సోఽభిధీయతే ॥ 29 ॥
సింహం శార్దూలకం వాపి మత్తేభం మృదుతాం యథా ।
నయంతి ప్రాణినస్తద్వత్ప్రాణాపానౌ సుసాధయేత్ ॥ 30 ॥
పీడయంతి మృగాస్తే న లోకాన్వశ్యం గతా నృప ।
దహత్యేనస్తథా వాయుః సంస్తబ్ధో న చ తత్తనుం ॥ 31 ॥
యథా యథా నరః కశ్చిత్సోపానావలిమాక్రమేత్ ।
తథా తథా వశీకుర్యాత్ప్రాణాపానౌ హి యోగవిత్ ॥ 32 ॥
పూరకం కుంభకం చైవ రేచకం చ తతోఽభ్యసేత్ ।
అతీతానాగతజ్ఞానీ తతః స్యాజ్జగతీతలే ॥ 33 ॥
ప్రాణాయామైర్ద్వాదశభిరుత్తమైర్ధారణా మతా ।
యోగస్తు ధారణే ద్వే స్యాద్యోగీశస్తే సదాభ్యసేత్ ॥ 34 ॥
ఏవం యః కురుతే రాజంస్త్రికాలజ్ఞః స జాయతే ।
అనాయాసేన తస్య స్యాద్వశ్యం లోకత్రయం నృప ॥ 35 ॥
బ్రహ్మరూపం జగత్సర్వం పశ్యతి స్వాంతరాత్మని ।
ఏవం యోగశ్చ సంన్యాసః సమానఫలదాయినౌ ॥ 36 ॥
జంతూనాం హితకర్తారం కర్మణాం ఫలదాయినం ।
మాం జ్ఞాత్వా ముక్తిమాప్నోతి త్రైలోక్యస్యేశ్వరం విభుం ॥ 37 ॥
ఇతి శ్రీమద్గణేశగీతాసూపనిషదర్థగర్భాసు
యోగామృతార్థశాస్త్రే
శ్రీగణేశపురాణే ఉత్తరఖండే గజాననవరేణ్యసంవాదే
వైధసంన్యాసయోగో నామ చతుర్థోఽధ్యాయః ॥
5
॥ పంచమోఽధ్యాయః ॥
॥ యోగావృత్తిప్రశంసనః ॥
శ్రీగజానన ఉవాచ –
శ్రౌతస్మార్తాని కర్మాణి ఫలం నేచ్ఛన్సమాచరేత్ ।
శస్తః స యోగీ రాజేంద్ర అక్రియాద్యోగమాశ్రితాత్ ॥ 1 ॥
యోగప్రాప్త్యై మహాబాహో హేతుః కర్మైవ మే మతం ।
సిద్ధియోగస్య సంసిద్ధ్యై హేతూ శమదమౌ మతౌ ॥ 2 ॥
ఇంద్రియార్థాంశ్చ సంకల్ప్య కుర్వన్స్వస్య రిపుర్భవేత్ ।
ఏతాననిచ్ఛన్యః కుర్వన్సిద్ధిం యోగీ స సిద్ధ్యతి ॥ 3 ॥
సుహృత్వే చ రిపుత్వే చ ఉద్ధారే చైవ బంధనే ।
ఆత్మనైవాత్మని హ్యాత్మా నాత్మా భవతి కశ్చన ॥ 4 ॥
మానేఽపమానే దుఃఖే చ సుఖేఽసుహృది సాధుషు ।
మిత్రేఽమిత్రేఽప్యుదాసీనే ద్వేష్యే లోష్ఠే చ కాంచనే ॥ 5 ॥
సమో జితాత్మా విజ్ఞానీ జ్ఞానీంద్రియజయావహః ।
అభ్యసేత్సతతం యోగం యదా యుక్తతమో హి సః ॥ 6 ॥
తప్తః శ్రాంతో వ్యాకులో వా క్షుధితో వ్యగ్రచిత్తకః ।
కాలేఽతిశీతేఽత్యుష్ణే వానిలాగ్న్యంబుసమాకులే ॥ 7 ॥
సధ్వనావతిజీర్ణే గోఃస్థానే సాగ్నౌ జలాంతికే ।
కూపకూలే శ్మశానే చ నద్యాం భిత్తౌ చ మర్మరే ॥ 8 ॥
చైత్యే సవల్మికే దేశే పిశాచాదిసమావృతే ।
నాభ్యసేద్యోగవిద్యోగం యోగధ్యానపరాయణః ॥ 9 ॥
స్మృతిలోపశ్చ మూకత్వం బాధిర్యం మందతా జ్వరః ।
జడతా జాయతే సద్యో దోషాజ్ఞానాద్ధి యోగినః ॥ 10 ॥
ఏతే దోషాః పరిత్యాజ్యా యోగాభ్యసనశాలినా ।
అనాదరే హి చైతేషాం స్మృతిలోపాదయో ధ్రువం ॥ 11 ॥
నాతిభుంజన్సదా యోగీ నాభుంజన్నాతినిద్రితః ।
నాతిజాగ్రత్సిద్ధిమేతి భూప యోగం సదాభ్యసన్ ॥ 12 ॥
సంకల్పజాంస్త్యజేత్కామాన్నియతాహారజాగరః ।
నియమ్య ఖగణం బుద్ధ్యా విరమేత శనైః శనైః ॥ 13 ॥
తతస్తతః కృషేదేతద్యత్ర యత్రానుగచ్ఛతి ।
ధృత్యాత్మవశగం కుర్యాచ్చిత్తం చంచలమాదృతః ॥ 14 ॥
ఏవం కుర్వన్సదా యోగీ పరాం నిర్వృతిమృచ్ఛతి ।
విశ్వస్మిన్నిజమాత్మానం విశ్వం చ స్వాత్మనీక్షతే ॥ 15 ॥
యోగేన యో మాముపైతి తముపైమ్యహమాదరాత్ ।
మోచయామి న ముంచామి తమహం మాం స న త్యజేత్ ॥ 16 ॥
సుఖే సుఖేతరే ద్వేషే క్షుధి తోషే సమస్తృషి ।
ఆత్మసామ్యేన భూతాని సర్వగం మాం చ వేత్తి యః ॥ 17 ॥
జీవన్ముక్తః స యోగీంద్రః కేవలం మయి సంగతః ।
బ్రహ్మాదీనాం చ దేవానాం స వంద్యః స్యాజ్జగత్రయే ॥ 18 ॥
వరేణ్య ఉవాచ –
ద్వివిధోఽపి హి యోగోఽయమసంభావ్యో హి మే మతః ।
యతోఽన్తఃకరణం దుష్టం చంచలం దుర్గ్రహం విభో ॥ 19 ॥
శ్రీగజానన ఉవాచ –
యో నిగ్రహం దుర్గ్రహస్య మనసః సంప్రకల్పయేత్ ।
ఘటీయంత్రసమాదస్మాన్ముక్తః సంసృతిచక్రకాత్ ॥ 20 ॥
విషయైః క్రకచైరేతత్సంసృష్టం చక్రకం దృఢం ।
జనశ్ఛేత్తుం న శక్నోతి కర్మకీలః సుసంవృతం ॥ 21 ॥
అతిదుఃఖం చ వైరాగ్యం భోగాద్వైతృష్ణ్యమేవ చ ।
గురుప్రసాదః సత్సంగ ఉపాయాస్తజ్జయే అమీ ॥ 22 ॥
అభ్యాసాద్వా వశీకుర్యాన్మనో యోగస్య సిద్ధయే ।
వరేణ్య దుర్లభో యోగో వినాస్య మనసో జయాత్ ॥ 23 ॥
వరేణ్య ఉవాచ –
యోగభ్రష్టస్య కో లోకః కా గతిః కిం ఫలం భవేత్ ।
విభో సర్వజ్ఞ మే ఛింధి సంశయం బుద్ధిచక్రభృత్ ॥ 24 ॥
శ్రీగజానన ఉవాచ –
దివ్యదేహధరో యోగాద్భ్రష్టః స్వర్భోగముత్తమం ।
భుక్త్వా యోగికులే జన్మ లభేచ్ఛుద్ధిమతాం కులే ॥ 25 ॥
పునర్యోగీ భవత్యేష సంస్కారాత్పూర్వకర్మజాత్ ।
న హి పుణ్యకృతాం కశ్చిన్నరకం ప్రతిపద్యతే ॥ 26 ॥
జ్ఞాననిష్ఠాత్తపోనిష్ఠాత్కర్మనిష్ఠాన్నరాధిప ।
శ్రేష్ఠో యోగీ శ్రేష్ఠతమో భక్తిమాన్మయి తేషు యః ॥ 27 ॥
ఇతి శ్రీమద్గణేశగీతాసూపనిషదర్థగర్భాసు
యోగామృతార్థశాస్త్రే
శ్రీగణేశపురాణే ఉత్తరఖండే గజాననవరేణ్యసంవాదే
యోగావృత్తిప్రశంసనో నామ పంచమోఽధ్యాయః ॥
6
॥ షష్ఠోఽధ్యాయః ॥
॥ బుద్ధియోగః ॥
శ్రీగజానన ఉవాచ –
ఈదృశం విద్ధి మే తత్త్వం మద్గతేనాంతరాత్మనా ।
యజ్జ్ఞాత్వా మామసందిగ్ధం వేత్సి మోక్ష్యసి సర్వగం ॥ 1 ॥
తత్తేఽహం శృణు వక్ష్యామి లోకానాం హితకామ్యయా ।
అస్తి జ్ఞేయం యతో నాన్యన్ముక్తేశ్చ సాధనం నృప ॥ 2 ॥
జ్ఞేయా మత్ప్రకృతిః పూర్వం తతః స్యాం జ్ఞానగోచరః ।
తతో విజ్ఞానసంపత్తిర్మయి జ్ఞాతే నృణాం భవేత్ ॥ 3 ॥
క్వనలౌ ఖమహంకారః కం చిత్తం ధీసమీరణౌ ।
రవీందూ యాగకృచ్చైకాదశధా ప్రకృతిర్మమ ॥ 4 ॥
అన్యాం మత్ప్రకృతిం వృద్ధా మునయః సంగిరంతి చ ।
తథా త్రివిష్టపం వ్యాప్తం జీవత్వం గతయానయా ॥ 5 ॥
ఆభ్యాముత్పాద్యతే సర్వం చరాచరమయం జగత్ ।
సంగాద్విశ్వస్య సంభూతిః పరిత్రాణం లయోఽప్యహం ॥ 6 ॥
తత్త్వమేతన్నిబోద్ధుం మే యతతే కశ్చిదేవ హి ।
వర్ణాశ్రమవతాం పుంసాం పురా చీర్ణేన కర్మణా ॥ 7 ॥
సాక్షాత్కరోతి మాం కశ్చిద్యత్నవత్స్వపి తేషు చ ।
మత్తోఽన్యన్నేక్షతే కించిన్మయి సర్వం చ వీక్షతే ॥ 8 ॥
క్షితౌ సుగంధరూపేణ తేజోరూపేణ చాగ్నిషు ।
ప్రభారూపేణ పూష్ణ్యబ్జే రసరూపేణ చాప్సు చ ॥ 9 ॥
ధీతపోబలినాం చాహం ధీస్తపోబలమేవ చ ।
త్రివిధేషు వికారేషు మదుత్పన్నేష్వహం స్థితః ॥ 10 ॥
న మాం విందతి పాపీయాన్మాయామోహితచేతనః ।
త్రివికారా మోహయతి ప్రకృతిర్మే జగత్త్రయం ॥ 11 ॥
యో మే తత్త్వం విజానాతి మోహం త్యజతి సోఽఖిలం ।
అనేకైర్జన్మభిశ్చైవం జ్ఞాత్వా మాం ముచ్యతే తతః ॥ 12 ॥
అన్యే నానావిధాందేవాన్భజంతే తాన్వ్రజంతి తే ।
యథా యథా మతిం కృత్వా భజతే మాం జనోఽఖిలః ॥ 13 ॥
తథా తథాస్య తం భావం పూరయామ్యహమేవ తం ।
అహం సర్వం విజానామి మాం న కశ్చిద్విబుధ్యతే ॥ 14 ॥
అవ్యక్తం వ్యక్తిమాపన్నం న విదుః కామమోహితాః ।
నాహం ప్రకాశతాం యామి అజ్ఞానాం పాపకర్మణాం ॥ 15 ॥
యః స్మృత్వా త్యజతి ప్రాణమంతే మాం శ్రద్ధయాన్వితః ।
స యాత్యపునరావృత్తిం ప్రసాదాన్మమ భూభుజ ॥ 16 ॥
యం యం దేవం స్మరన్భక్త్యా త్యజతి స్వం కలేవరం ।
తత్తత్సాలోక్యమాయాతి తత్తద్భక్త్యా నరాధిప ॥ 17 ॥
అతశ్చాహర్నిశం భూప స్మర్తవ్యోఽనేకరూపవాన్ ।
సర్వేషామప్యహం గమ్యః స్రోతసామర్ణవో యథా ॥ 18 ॥
బ్రహ్మవిష్ణుశివేంద్రాద్యాఀల్లోకాన్ప్రాప్య పునః పతేత్ ।
యో మాముపైత్యసందిగ్ధః పతనం తస్య న క్వచిత్ ॥ 19 ॥
అనన్యశరణో యో మాం భక్త్యా భజతి భూమిప ।
యోగక్షేమౌ చ తస్యాహం సర్వదా ప్రతిపాదయే ॥ 20 ॥
ద్వివిధా గతిరుద్దిష్టా శుక్లా కృష్ణా నృణాం నృప ।
ఏకయా పరమం బ్రహ్మ పరయా యాతి సంసృతిం ॥ 21 ॥
ఇతి శ్రీమద్గణేశగీతాసూపనిషదర్థగర్భాసు
యోగామృతార్థశాస్త్రే
శ్రీగణేశపురాణే ఉత్తరఖండే గజాననవరేణ్యసంవాదే
బుద్ధియోగో నామ షష్ఠోఽధ్యాయః ॥
7
॥ సప్తమోఽధ్యాయః ॥
॥ ఉపాసనా యోగః ॥
వరేణ్య ఉవాచ –
కా శుక్లా గతిరుద్దిష్టా కా చ కృష్ణా గజానన ।
కిం బ్రహ్మ సంసృతిః కా మే వక్తుమర్హస్యనుగ్రహాత్ ॥ 1 ॥
శ్రీగజానన ఉవాచ –
అగ్నిర్జ్యోతిరహః శుక్లా కర్మార్హమయనం గతిః ।
చాంద్రం జ్యోతిస్తథా ధూమో రాత్రిశ్చ దక్షిణాయనం ॥ 2 ॥
కృష్ణైతే బ్రహ్మసంసృత్యోరవాప్తేః కారణం గతీ ।
దృశ్యాదృశ్యమిదం సర్వం బ్రహ్మైవేత్యవధారయ ॥ 3 ॥
క్షరం పంచాత్మకం విద్ధి తదంతరక్షరం స్మృతం ।
ఉభాభ్యాం యదతిక్రాంతం శుద్ధం విద్ధి సనాతనం ॥ 4 ॥
అనేకజన్మసంభూతిః సంసృతిః పరికీర్తితా ।
సంసృతిం ప్రాప్నువంత్యేతే యే తు మాం గణయంతి న ॥ 5 ॥
యే మాం సమ్యగుపాసంతే పరం బ్రహ్మ ప్రయాంతి తే ।
ధ్యానాద్యైరుపచారైర్మాం తథా పంచామృతాదిభిః ॥ 6 ॥
స్నానవస్త్రాద్యలంకారసుగంధధూపదీపకైః ।
నైవేద్యైః ఫలతాంబూలైర్దక్షిణాభిశ్చ యోఽర్చయేత్ ॥ 7 ॥
భక్త్యైకచేతసా చైవ తస్యేష్టం పూరయామ్యహం ।
ఏవం ప్రతిదినం భక్త్యా మద్భక్తో మాం సమర్చయేత్ ॥ 8 ॥
అథవా మానసీం పూజాం కుర్వీత స్థిరచేతసా ।
అథవా ఫలపత్రాద్యైః పుష్పమూలజలాదిభిః ॥ 9 ॥
పూజయేన్మాం ప్రయత్నేన తత్తదిష్టం ఫలం లభేత్ ।
త్రివిధాస్వపి పూజాసు శ్రేయసీ మానసీ మతా ॥ 10 ॥
సాప్యుత్తమా మతా పూజానిచ్ఛయా యా కృతా మమ ।
బ్రహ్మచారీ గృహస్థో వా వానప్రస్థో యతిశ్చ యః ॥ 11 ॥
ఏకాం పూజాం ప్రకుర్వాణోఽప్యన్యో వా సిద్ధిమృచ్ఛతి ।
మదన్యదేవం యో భక్త్యా ద్విషన్మామన్యదేవతాం ॥ 12 ॥
సోఽపి మామేవ యజతే పరం త్వవిధితో నృప ।
యో హ్యన్యదేవతాం మాం చ ద్విషన్నన్యాం సమర్చయేత్ ॥ 13 ॥
యాతి కల్పసహస్రం స నిరయాందుఃఖభాక్ సదా ।
భూతశుద్ధిం విధాయాదౌ ప్రాణానాం స్థాపనం తతః ॥ 14 ॥
ఆకృష్య చేతసో వృత్తిం తతో న్యాసం ఉపక్రమేత్ ।
కృత్వాంతర్మాతృకాన్యాసం బహిశ్చాథ షడంగకం ॥ 15 ॥
న్యాసం చ మూలమంత్రస్య తతో ధ్యాత్వా జపేన్మనుం ।
స్థిరచిత్తో జపేన్మంత్రం యథా గురుముఖాగతం ॥ 16 ॥
జపం నివేద్య దేవాయ స్తుత్వా స్తోత్రైరనేకధా ।
ఏవం మాం య ఉపాసీత స లభేన్మోక్షమవ్యయం ॥ 17 ॥
య ఉపాసనయా హీనో ధిఙ్నరో వ్యర్థజన్మభాక్ ।
యజ్ఞోఽహమౌషధం మన్రోఽగ్నిరాజ్యం చ హవిర్హుతం ॥ 18 ॥
ధ్యానం ధ్యేయం స్తుతిం స్తోత్రం నతిర్భక్తిరుపాసనా ।
త్రయీజ్ఞేయం పవిత్రం చ పితామహపితామహః ॥ 19 ॥
ఓంకారః పావనః సాక్షీ ప్రభుర్మిత్రం గతిర్లయః ।
ఉత్పత్తిః పోషకో బీజం శరణం వాస ఏవ చ ॥ 20 ॥
అసన్మృత్యుః సదమృతమాత్మా బ్రహ్మాహమేవ చ ।
దానం హోమస్తపో భక్తిర్జపః స్వాధ్యాయ ఏవ చ ॥ 21 ॥
యద్యత్కరోతి తత్సర్వం స మే మయి నివేదయేత్ ।
యోషితోఽథ దురాచారాః పాపాస్త్రైవర్ణికాస్తథా ॥ 22 ॥
మదాశ్రయా విముచ్యంతే కిం మద్భక్త్యా ద్విజాదయః ।
న వినశ్యతి మద్భక్తో జ్ఞాత్వేమా మద్విభూతయః ॥ 23 ॥
ప్రభవం మే విభూతిశ్చ న దేవా ఋషయో విదుః ।
నానావిభూతిభిరహం వ్యాప్య విశ్వం ప్రతిష్ఠితః ॥ 24 ॥
యద్యచ్ఛ్రేష్ఠతమం లోకే స విభూతిర్నిబోధ మే ॥ 25 ॥
ఇతి శ్రీమద్గణేశగీతాసూపనిషదర్థగర్భాసు
యోగామృతార్థశాస్త్రే
శ్రీగణేశపురాణే ఉత్తరఖండే గజాననవరేణ్యసంవాదే
ఉపాసనాయోగో నామ సప్తమోఽధ్యాయః ॥
8
॥ అష్టమోఽధ్యాయః ॥
॥ విశ్వరూపదర్శన ॥
వరేణ్య ఉవాచ –
భగవన్నారదో మహ్యం తవ నానా విభూతయః ।
ఉక్తవాంస్తా అహం వేద న సర్వాః సోఽపి వేత్తి తాః ॥ 1 ॥
త్వమేవ తత్త్వతః సర్వా వేత్సి తా ద్విరదానన ।
నిజం రూపమిదానీం మే వ్యాపకం చారు దర్శయ ॥ 2 ॥
శ్రీగజానన ఉవాచ –
ఏకస్మిన్మయి పశ్య త్వం విశ్వమేతచ్చరాచరం ।
నానాశ్చర్యాణి దివ్యాని పురాఽదృష్టాని కేనచిత్ ॥ 3 ॥
జ్ఞానచక్షురహం తేఽద్య సృజామి స్వప్రభావతః ।
చర్మచక్షుః కథం పశ్యేన్మాం విభుం హ్యజమవ్యయం ॥ 4 ॥
క ఉవాచ –
తతో రాజా వరేణ్యః స దివ్యచక్షురవైక్షత ।
ఈశితుః పరమం రూపం గజాస్యస్య మహాద్భుతం ॥ 5 ॥
అసంఖ్యవక్త్రం లలితమసంఖ్యాంఘ్రికరం మహత్ ।
అనులిప్తం సుగంధేన దివ్యభూషాంబరస్రజం ॥ 6 ॥
అసంఖ్యనయనం కోటిసూర్యరశ్మిధృతాయుధం ।
తద్వర్ష్మణి త్రయో లోకా దృష్టాస్తేన పృథగ్విధాః ॥ 7 ॥
దృష్ట్వైశ్వరం పరం రూపం ప్రణమ్య స నృపోఽబ్రవీత్ ।
వరేణ్య ఉవాచ –
వీక్షేఽహం తవ దేహేఽస్మిందేవానృషిగణాన్పితౄన్ ॥ 8 ॥
పాతాలానాం సముద్రాణాం ద్వీపానాం చైవ భూభృతాం ।
మహర్షీణాం సప్తకం చ నానార్థైః సంకులం విభో ॥ 9 ॥
భువోఽన్తరిక్షస్వర్గాంశ్చ మనుష్యోరగరాక్షసాన్ ।
బ్రహ్మావిష్ణుమహేశేంద్రాందేవాన్జంతూననేకధా ॥ 10 ॥
అనాద్యనంతం లోకాదిమనంతభుజశీర్షకం ।
ప్రదీప్తానలసంకాశమప్రమేయం పురాతనం ॥ 11 ॥
కిరీటకుండలధరం దుర్నిరీక్ష్యం ముదావహం ।
ఏతాదృశం చ వీక్షే త్వాం విశాలవక్షసం ప్రభుం ॥ 12 ॥
సురవిద్యాధరైర్యక్షైః కిన్నరైర్మునిమానుషైః ।
నృత్యద్భిరప్సరోభిశ్చ గంధర్వైర్గానతత్పరైః ॥ 13 ॥
వసురుద్రాదిత్యగణైః సిద్ధైః సాధ్యైర్ముదా యుతైః ।
సేవ్యమానం మహాభక్త్యా వీక్ష్యమాణం సువిస్మితైః ॥ 14 ॥
వేత్తారమక్షరం వేద్యం ధర్మగోప్తారమీశ్వరం ।
పాతాలాని దిశః స్వర్గాన్భువం వ్యాప్యాఽఖిలం స్థితం ॥ 15 ॥
భీతా లోకాస్తథా చాహమేవం త్వాం వీక్ష్య రూపిణం ।
నానాదంష్ట్రాకరాలం చ నానావిద్యావిశారదం ॥ 16 ॥
ప్రలయానలదీప్తాస్యం జటిలం చ నభఃస్పృశం ।
దృష్ట్వా గణేశ తే రూపమహం భ్రాంత ఇవాభవం ॥ 17 ॥
దేవా మనుష్యనాగాద్యాః ఖలాస్త్వదుదరేశయాః ।
నానాయోనిభుజశ్చాంతే త్వయ్యేవ ప్రవిశంతి చ ॥ 18 ॥
అబ్ధేరుత్పద్యమానాస్తే యథాజీమూతబిందవః ।
త్వమింద్రోఽగ్నిర్యమశ్చైవ నిరృతిర్వరుణో మరుత్ ॥ 19 ॥
గుహ్యకేశస్తథేశానః సోమః సూర్యోఽఖిలం జగత్ ।
నమామి త్వామతః స్వామిన్ప్రసాదం కురు మేఽధునా ॥ 20 ॥
దర్శయస్వ నిజం రూపం సౌమ్యం యత్పూర్వమీక్షితం ।
కో వేద లీలాస్తే భూమన్ క్రియమాణా నిజేచ్ఛయా ॥ 21 ॥
అనుగ్రహాన్మయా దృష్టమైశ్వరం రూపమీదృశం ।
జ్ఞానచక్షుర్యతో దత్తం ప్రసన్నేన త్వయా మమ ॥ 22 ॥
శ్రీగజానన ఉవాచ –
నేదం రూపం మహాబాహో మమ పశ్యంత్యయోగినః ।
సనకాద్యా నారదాద్యాః పశ్యంతి మదనుగ్రహాత్ ॥ 23 ॥
చతుర్వేదార్థతత్త్వజ్ఞాః సర్వశాస్త్రవిశారదాః ।
యజ్ఞదానతపోనిష్ఠా న మే రూపం విదంతి తే ॥ 24 ॥
శక్యోఽహం వీక్షితుం జ్ఞాతుం ప్రవేష్టుం భక్తిభావతః ।
త్యజ భీతిం చ మోహం చ పశ్య మాం సౌమ్యరూపిణం ॥ 25 ॥
మద్భక్తో మత్పరః సర్వసంగహీనో మదర్థకృత్ ।
నిష్క్రోధః సర్వభూతేషు సమో మామేతి భూభుజ ॥ 26 ॥
ఇతి శ్రీమద్గణేశగీతాసూపనిషదర్థగర్భాసు
యోగామృతార్థశాస్త్రే
శ్రీగణేశపురాణే ఉత్తరఖండే గజాననవరేణ్యసంవాదే
విశ్వరూపదర్శనో నామాష్టమోఽధ్యాయః ॥
9
॥ నవమోఽధ్యాయః ॥
॥ క్షేత్రజ్ఞాతృజ్ఞేయవివేకయోగః ॥
వరేణ్య ఉవాచ –
అనన్యభావస్త్వాం సమ్యఙ్మూర్తిమంతముపాసతే ।
యోఽక్షరం పరమవ్యక్తం తయోః కస్తే మతోఽధికః ॥ 1 ॥
అసి త్వం సర్వవిత్సాక్షీ భూతభావన ఈశ్వరః ।
అతస్త్వాం పరిపృచ్ఛామి వద మే కృపయా విభో ॥ 2 ॥
శ్రీగజానన ఉవాచ –
యో మాం మూర్తిధరం భక్త్యా మద్భక్తః పరిసేవతే ।
స మే మాన్యోఽనన్యభక్తిర్నియుజ్య హృదయం మయి ॥ 3 ॥
ఖగణం స్వవశం కృత్వాఖిలభూతహితార్థకృత్ ।
ధ్యేయమక్షరమవ్యక్తం సర్వగం కూటగం స్థిరం ॥ 4 ॥
సోఽపి మామేత్యనిర్దేశ్యం మత్పరో య ఉపాసతే ।
సంసారసాగరాదస్మాదుద్ధరామి తమప్యహం ॥ 5 ॥
అవ్యక్తోపాసనాద్దుఃఖమధికం తేన లభ్యతే ।
వ్యక్తస్యోపాసనాత్సాధ్యం తదేవావ్యక్తభక్తితః ॥ 6 ॥
భక్తిశ్చైవాదరశ్చాత్ర కారణం పరమం మతం ।
సర్వేషాం విదుషాం శ్రేష్ఠో హ్యకించిజ్జ్ఞోఽపి భక్తిమాన్ ॥ 7 ॥
భజన్భక్త్యా విహీనో యః స చాండాలోఽభిధీయతే ।
చాండాలోఽపి భజన్భక్త్యా బ్రాహ్మణేభ్యోఽధికో మతః ॥ 8 ॥
శుకాద్యాః సనకాద్యాశ్చ పురా ముక్తా హి భక్తితః ।
భక్త్యైవ మామనుప్రాప్తా నారదాద్యాశ్చిరాయుషః ॥ 9 ॥
అతో భక్త్యా మయి మనో విధేహి బుద్ధిమేవ చ ।
భక్త్యా యజస్వ మాం రాజంస్తతో మామేవ యాస్యసి ॥ 10 ॥
అసమర్థోఽర్పితుం స్వాంతం ఏవం మయి నరాధిప ।
అభ్యాసేన చే యోగేన తతో గంతుం యతస్వ మాం ॥ 11 ॥
తత్రాపి త్వమశక్తశ్చేత్కురు కర్మ మదర్పణం ।
మామనుగ్రహతశ్చైవం పరాం నిర్వృతిమేష్యసి ॥ 12 ॥
అథైతదప్యనుష్ఠాతుం న శక్తోఽసి తదా కురు ।
ప్రయత్నతః ఫలత్యాగం త్రివిధానాం హి కర్మణాం ॥ 13 ॥
శ్రేయసీ బుద్ధిరావృత్తేస్తతో ధ్యానం పరం మతం ।
తతోఽఖిలపరిత్యాగస్తతః శాంతిర్గరీయసీ ॥ 14 ॥
నిరహంమమతాబుద్ధిరద్వేషః శరణః సమః ।
లాభాలాభే సుఖే దుఃఖే మానామానే స మే ప్రియః ॥ 15 ॥
యం వీక్ష్య న భయం యాతి జనస్తస్మాన్న చ స్వయం ।
ఉద్వేగభీః కోపముద్భీరహితో యః స మే ప్రియః ॥ 16 ॥
రిపౌ మిత్రేఽథ గర్హాయాం స్తుతౌ శోకే సమః సముత్ ।
మౌనీ నిశ్చలధీభక్తిరసంగః స చ మే ప్రియః ॥ 17 ॥
సంశీలయతి యశ్చైనముపదేశం మయా కృతం ।
స వంద్యః సర్వలోకేషు ముక్తాత్మా మే ప్రియః సదా ॥ 18 ॥
అనిష్టాప్తౌ చ న ద్వేష్టీష్టప్రాప్తౌ చ న తుష్యతి ।
క్షేత్రతజ్జ్ఞౌ చ యో వేత్తి సమే ప్రియతమో భవేత్ ॥ 19 ॥
వరేణ్య ఉవాచ –
కిం క్షేత్రం కశ్చ తద్వేత్తి కిం తజ్జ్ఞానం గజానన ।
ఏతదాచక్ష్వ మహ్యం త్వం పృచ్ఛతే కరుణాంబుధే ॥ 20 ॥
శ్రీగజానన ఉవాచ –
పంచ భూతాని తన్మాత్రాః పంచ కర్మేంద్రియాణి చ ।
అహంకారో మనో బుద్ధిః పంచ జ్ఞానేంద్రియాణి చ ॥ 21 ॥
ఇచ్ఛావ్యక్తం ధృతిద్వేషౌ సుఖదుఃఖే తథైవ చ ।
చేతనాసహితశ్చాయం సమూహః క్షేత్రముచ్యతే ॥ 22 ॥
తజ్జ్ఞం త్వం విద్ధి మాం భూప సర్వాంతర్యామిణం విభుం ।
అయం సమూహోఽహం చాపి యజ్జ్ఞానవిషయౌ నృప ॥ 23 ॥
ఆర్జవం గురుశుశ్రూషా విరక్తిశ్చేంద్రియార్థతః ।
శౌచం క్షాంతిరదంభశ్చ జన్మాదిదోషవీక్షణం ॥ 24 ॥
సమదృష్టిర్దృఢా భక్తిరేకాంతిత్వం శమో దమః ।
ఏతైర్యచ్చ యుతం జ్ఞానం తజ్జ్ఞానం విద్ధి బాహుజ ॥ 25 ॥
తజ్జ్ఞానవిషయం రాజన్బ్రవీమి త్వం శృణుష్వ మే ।
యజ్జ్ఞాత్వైతి చ నిర్వాణం ముక్త్వా సంసృతిసాగరం ॥ 26 ॥
యదనాదీంద్రియైర్హీనం గుణభుగ్గుణవర్జితం ।
అవ్యక్తం సదసద్భిన్నమింద్రియార్థావభాసకం ॥ 27 ॥
విశ్వభృచ్చాఖిలవ్యాపి త్వేకం నానేవ భాసతే ।
బాహ్యాభ్యంతరతః పూర్ణమసంగం తమసః పరం ॥ 28 ॥
దుర్జ్ఞేయం చాతిసూక్ష్మత్వాద్దీప్తానామపి భాసకం ।
జ్ఞేయమేతాదృశం విద్ధి జ్ఞానగమ్యం పురాతనం ॥ 29 ॥
ఏతదేవ పరం బ్రహ్మ జ్ఞేయమాత్మా పరోఽవ్యయః ।
గుణాన్ప్రకృతిజాన్భుంక్తే పురుషః ప్రకృతేః పరః ॥ 30 ॥
గుణైస్త్రిభిరియం దేహే బధ్నాతి పురుషం దృఢం ।
యదా ప్రకాశః శాంతిశ్చ వృద్ధే సత్త్వం తదాధికం ॥ 31 ॥
లోభోఽశమః స్పృహారంభః కర్మణాం రజసో గుణః ।
మోహోఽప్రవృత్తిశ్చాజ్ఞానం ప్రమాదస్తమసో గుణః ॥ 32 ॥
సత్త్వాధికః సుఖం జ్ఞానం కర్మసంగం రజోఽధికః ।
తమోఽధికశ్చ లభతే నిద్రాలస్యం సుఖేతరత్ ॥ 33 ॥
ఏషు త్రిషు ప్రవృద్ధేషు ముక్తిసంసృతిదుర్గతీః ।
ప్రయాంతి మానవా రాజంస్తస్మాత్సత్త్వయుతో భవ ॥ 34 ॥
తతశ్చ సర్వభావేన భజ త్వం మాం నరేశ్వర ।
భక్త్యా చావ్యభిచారిణ్యా సర్వత్రైవ చ సంస్థితం ॥ 35 ॥
అగ్నౌ సూర్యే తథా సోమే యచ్చ తారాసు సంస్థితం ।
విదుషి బ్రాహ్మణే తేజో విద్ధి తన్మామకం నృప ॥ 36 ॥
అహమేవాఖిలం విశ్వం సృజామి విసృజామి చ ।
ఔషధీస్తేజసా సర్వా విశ్వం చాప్యాయయామ్యహం ॥ 37 ॥
సర్వేంద్రియాణ్యధిష్ఠాయ జాఠరం చ ధనంజయం ।
భునజ్మి చాఖిలాన్భోగాన్పుణ్యపాపవివర్జితః ॥ 38 ॥
అహం విష్ణుశ్చ రుద్రశ్చ బ్రహ్మా గౌరీ గణేశ్వరః ।
ఇంద్రాద్యా లోకపాలాశ్చ మమైవాంశసముద్భవాః ॥ 39 ॥
యేన యేన హి రూపేణ జనో మాం పర్యుపాసతే ।
తథా తథా దర్శయామి తస్మై రూపం సుభక్తితః ॥ 40 ॥
ఇతి క్షేత్రం తథా జ్ఞాతా జ్ఞానం జ్ఞేయం మయేరితం ।
అఖిలం భూపతే సమ్యగుపపన్నాయ పృచ్ఛతే ॥ 41 ॥
ఇతి శ్రీమద్గణేశగీతాసూపనిషదర్థగర్భాసు
యోగామృతార్థశాస్త్రే
శ్రీగణేశపురాణే ఉత్తరఖండే గజాననవరేణ్యసంవాదే
క్షేత్రజ్ఞాతృజ్ఞేయవివేకయోగో నామ నవమోఽధ్యాయః ॥
10
॥ దశమోఽధ్యాయః ॥
॥ ఉపదేశయోగః ॥
శ్రీగజానన ఉవాచ –
దైవ్యాసురీ రాక్షసీ చ ప్రకృతిస్త్రివిధా నృణాం ।
తాసాం ఫలాని చిన్హాని సంక్షేపాత్తేఽధునా బ్రువే ॥ 1 ॥
ఆద్యా సంసాధయేన్ముక్తిం ద్వే పరే బంధనం నృప ।
చిన్హం బ్రవీమి చాద్యాయాస్తన్మే నిగదతః శృణు ॥ 2 ॥
అపైశూన్యం దయాఽక్రోధశ్చాపల్యం ధృతిరార్జవం ।
తేజోఽభయమహింసా చ క్షమా శౌచమమానితా ॥ 3 ॥
ఇత్యాది చిన్హమాద్యాయా ఆసుర్యాః శృణు సాంప్రతం ।
అతివాదోఽభిమానశ్చ దర్పో జ్ఞానం సకోపతా ॥ 4 ॥
ఆసుర్యా ఏవమాద్యాని చిన్హాని ప్రకృతేర్నృప ।
నిష్ఠురత్వం మదో మోహోఽహంకారో గర్వ ఏవ చ ॥ 5 ॥
ద్వేషో హింసాఽదయా క్రోధ ఔద్ధత్యం దుర్వినీతతా ।
ఆభిచారికకర్తృత్వం క్రూరకర్మరతిస్తథా ॥ 6 ॥
అవిశ్వాసః సతాం వాక్యేఽశుచిత్వం కర్మహీనతా ।
నిందకత్వం చ వేదానాం భక్తానామసురద్విషాం ॥ 7 ॥
మునిశ్రోత్రియవిప్రాణాం తథా స్మృతిపురాణయోః ।
పాఖండవాక్యే విశ్వాసః సంగతిర్మలినాన్మనాం ॥ 8 ॥
సదంభకర్మకర్తృత్వం స్పృహా చ పరవస్తుషు ।
అనేకకామనావత్త్వం సర్వదాఽనృతభాషణం ॥ 9 ॥
పరోత్కర్షాసహిష్ణుత్వం పరకృత్యపరాహతిః ।
ఇత్యాద్యా బహవశ్చాన్యే రాక్షస్యాః ప్రకృతేర్గుణాః ॥ 10 ॥
పృథివ్యాం స్వర్గలోకే చ పరివృత్య వసంతి తే ।
మద్భక్తిరహితా లోకా రాక్షసీం ప్రకృతిం శ్రితాః ॥ 11 ॥
తామసీం యే శ్రితా రాజన్యాంతి తే రౌరవం ధ్రువం ।
అనిర్వాచ్యం చ తే దుఃఖం భుంజతే తత్ర సంస్థితాః ॥ 12 ।
దైవాన్నిఃసృత్య నరకాజ్జాయంతే భువి కుబ్జకాః ।
జాత్యంధాః పంగవో దీనా హీనజాతిషు తే నృప ॥ 13 ॥
పునః పాపసమాచారా మయ్యభక్తాః పతంతి తే ।
ఉత్పతంతి హి మద్భక్తా యాం కాంచిద్యోనిమాశ్రితాః ॥ 14 ॥
లభంతే స్వర్గతిం యజ్ఞైరన్యైర్ధర్మశ్చ భూమిప ।
సులభాస్తాః సకామానాం మయి భక్తిః సుదుర్లభా ॥ 15 ॥
విమూఢా మోహజాలేన బద్ధాః స్వేన చ కర్మణా ।
అహం హంతా అహం కర్తా అహం భోక్తేతి వాదినః ॥ 16 ॥
అహమేవేశ్వరః శాస్తా అహం వేత్తా అహం సుఖీ ।
ఏతాదృశీ మతిర్నౄణామధః పాతయతీహ తాన్ ॥ 17 ॥
తస్మాదేతత్సముత్సృజ్య దైవీం ప్రకృతిమాశ్రయ ।
భక్తిం కురు మదీయాం త్వమనిశం దృఢచేతసా ॥ 18 ॥
సాపి భక్తిస్త్రిధా రాజన్సాత్త్వికీ రాజసీతరా ।
యద్దేవాన్భజతే భక్త్యా సాత్త్వికీ సా మతా శుభా ॥ 19 ॥
రాజసీ సా తు విజ్ఞేయా భక్తిర్జన్మమృతిప్రదా ।
యద్యక్షాంశ్చైవ రక్షాంసి యజంతే సర్వభావతః ॥ 20 ॥
వేదేనావిహితం క్రూరం సాహంకారం సదంభకం ।
భజంతే ప్రేతభూతాదీన్కర్మ కుర్వంతి కాముకం ॥ 21 ॥
శోషయంతో నిజం దేహమంతఃస్థం మాం దృఢాగ్రహాః ।
తామస్యేతాదృశీ భక్తిర్నృణాం సా నిరయప్రదా ॥ 22 ॥
కామో లోభస్తథా క్రోధో దంభశ్చత్వార ఇత్యమీ ।
మహాద్వారాణి వీచీనాం తస్మాదేతాంస్తు వర్జయేత్ ॥ 23 ॥
ఇతి శ్రీమద్గణేశగీతాసూపనిషదర్థగర్భాసు
యోగామృతార్థశాస్త్రే
శ్రీగణేశపురాణే ఉత్తరఖండే గజాననవరేణ్యసంవాదే
ఉపదేశయోగో నామ దశమోఽధ్యాయః ॥
11
॥ ఏకాదశోఽధ్యాయః ॥
॥ త్రివిధవస్తువివేకనిరూపణం ॥
శ్రీగజానన ఉవాచ –
తపోఽపి త్రివిధం రాజన్కాయికాదిప్రభేదతః ।
ఋజుతార్జవశౌచాని బ్రహ్మచర్యమహింసనం ॥ 1 ॥
గురువిజ్ఞద్విజాతీనాం పూజనం చాసురద్విషాం ।
స్వధర్మపాలనం నిత్యం కాయికం తప ఈదృశం ॥ 2 ॥
మర్మాస్పృక్చ ప్రియం వాక్యమనుద్వేగం హితం ఋతం ।
అధీతిర్వేదశాస్త్రాణాం వాచికం తప ఈదృశం ॥ 3 ॥
అంతఃప్రసాదః శాంతత్వం మౌనమింద్రియనిగ్రహః ।
నిర్మలాశయతా నిత్యం మానసం తప ఈదృశం ॥ 4 ॥
అకామతః శ్రద్ధయా చ యత్తపః సాత్త్వికం చ తత్ ।
ఋధ్యై సత్కారపూజార్థం సదంభం రాజసం తపః ॥ 5 ॥
తదస్థిరం జన్మమృతీ ప్రయచ్ఛతి న సంశయః ।
పరాత్మపీడకం యచ్చ తపస్తామసముచ్యతే ॥ 6 ॥
విధివాక్యప్రమాణార్థం సత్పాత్రే దేశకాలతః ।
శ్రద్ధయా దీయమానం యద్దానం తత్సాత్త్వికం మతం ॥ 7 ॥
ఉపకారం ఫలం వాపి కాంక్షద్భిర్దీయతే నరైః ।
క్లేశతో దీయమానం వా భక్త్యా రాజసముచ్యతే ॥ 8 ॥
అకాలదేశతోఽపాత్రేఽవజ్ఞయా దీయతే తు యత్ ।
అసత్కారాచ్చ యద్దత్తం తద్దానం తామసం స్మృతం ॥ 9 ॥
జ్ఞానం చ త్రివిధం రాజన్ శృణుష్వ స్థిరచేతసా ।
త్రిధా కర్మ చ కర్తారం బ్రవీమి తే ప్రసంగతః ॥ 10 ॥
నానావిధేషు భూతేషు మామేకం వీక్షతే తు యః ।
నాశవత్సు చ నిత్యం మాం తజ్జ్ఞానం సాత్వికం నృప ॥ 11 ॥
తేషు వేత్తి పృథగ్భూతం వివిధం భావమాశ్రితః ।
మామవ్యయం చ తజ్జ్ఞానం రాజసం పరికీర్తితం ॥ 12 ॥
హేతుహీనమసత్యం చ దేహాత్మవిషయం చ యత్ ।
అసదల్పార్థవిషయం తామసం జ్ఞానముచ్యతే ॥ 13 ॥
భేదతస్త్రివిధం కర్మ విద్ధి రాజన్మయేరితం ।
కామనాద్వేషదంభైర్యద్రహితం నిత్యకర్మ యత్ ॥ 14 ॥
కృతం వినా ఫలేచ్ఛాం యత్కర్మ సాత్త్వికముచ్యతే ।
యద్బహుక్లేశతః కర్మ కృతం యచ్చ ఫలేచ్ఛయా ॥ 15 ॥
క్రియమాణం నృభిర్దంభాత్కర్మ రాజసముచ్యతే ।
అనపేక్ష్య స్వశక్తిం యదర్థక్షయకరం చ యత్ ॥ 16 ॥
అజ్ఞానాత్క్రియమాణం యత్కర్మ తామసమీరితం ।
కర్తారం త్రివిధం విద్ధి కథ్యమానం మయా నృప ॥ 17 ॥
ధైర్యోత్సాహీ సమోఽసిద్ధౌ సిద్ధౌ చావిక్రియస్తు యః ।
అహంకారవిముక్తో యః స కర్తా సాత్త్వికో నృప ॥ 18 ॥
కుర్వన్హర్షం చ శోకం చ హింసాం ఫలస్పృహాం చ యః ।
అశుచిర్లుబ్ధకో యశ్చ రాజసోఽసౌ నిగద్యతే ॥ 19 ॥
ప్రమాదాజ్ఞానసహితః పరోచ్ఛేదపరః శఠః ।
అలసస్తర్కవాన్యస్తు కర్తాసౌ తామసో మతః ॥ 20 ॥
సుఖం చ త్రివిధం రాజందుఃఖం చ క్రమతః శృణు ।
సాత్త్వికం రాజసం చైవ తామసం చ మయోచ్యతే ॥ 21 ॥
విషవద్భాసతే పూర్వం దుఃఖస్యాంతకరం చ యత్ ।
ఇష్యమానం తథాఽఽవృత్త్యా యదంతేఽమృతవద్భవేత్ ॥ 22 ॥
ప్రసాదాత్స్వస్య బుద్ధేర్యత్సాత్త్వికం సుఖమీరితం ।
విషయాణాం తు యో భోగో భాసతేఽమృతవత్పురా ॥ 23 ॥
హాలాహలమివాంతే యద్రాజసం సుఖమీరితం ।
తంద్రిప్రమాదసంభూతమాలస్యప్రభవం చ యత్ ॥ 24 ॥
సర్వదా మోహకం స్వస్య సుఖం తామసమీదృశం ।
న తదస్తి యదేతైర్యన్ముక్తం స్యాత్త్రివిధైర్గుణైః ॥ 25 ॥
రాజన్బ్రహ్మాపి త్రివిధమోంతత్సదితి భేదతః ।
త్రిలోకేషు త్రిధా భూతమఖిలం భూప వర్తతే ॥ 26 ॥
బ్రహ్మక్షత్రియవిట్శూద్రాః స్వభావాద్భిన్నకర్మిణః ।
తాని తేషాం తు కర్మాణి సంక్షేపాత్తేఽధునా వదే ॥ 27 ॥
అంతర్బాహ్యేంద్రియాణాం చ వశ్యత్వమార్జవం క్షమా ।
నానాతపాంసి శౌచం చ ద్వివిధం జ్ఞానమాత్మనః ॥ 28 ॥
వేదశాస్త్రపురాణానాం స్మృతీనాం జ్ఞానమేవ చ ।
అనుష్ఠానం తదర్థానాం కర్మ బ్రాహ్మముదాహృతం ॥ 29 ॥
దార్ఢ్యం శౌర్యం చ దాక్ష్యం చ యుద్ధే పృష్ఠాప్రదర్శనం ।
శరణ్యపాలనం దానం ధృతిస్తేజః స్వభావజం ॥ 30 ॥
ప్రభుతా మన ఔనత్యం సునీతిర్లోకపాలనం ।
పంచకర్మాధికారిత్వం క్షాత్రం కర్మ సమీరితం ॥ 31 ॥
నానావస్తుక్రయో భూమేః కర్షణం రక్షణం గవాం ।
త్రిధా కర్మాధికారిత్వం వైశ్యకర్మ సమీరితం ॥ 32 ॥
దానం ద్విజానాం శుశ్రూషా సర్వదా శివసేవనం ।
ఏతాదృశం నరవ్యాఘ్ర కర్మ శౌద్రముదీరితం ॥ 33 ॥
స్వస్వకర్మరతా ఏతే మయ్యర్ప్యాఖిలకారిణః ।
మత్ప్రసాదాత్స్థిరం స్థానం యాంతి తే పరమం నృప ॥ 34 ॥
ఇతి తే కథితో రాజన్ప్రసాదాద్యోగౌత్తమః ।
సాంగోపాంగః సవిస్తారోఽనాదిసిద్ధో మయా ప్రియ ॥ 35 ॥
యుంక్ష్వ యోగం మయాఖ్యాతం నాఖ్యాతం కస్యచిన్నృప ।
గోపయైనం తతః సిద్ధిం పరాం యాస్యస్యనుత్తమాం ॥ 36 ॥
వ్యాస ఉవాచ –
ఇతి తస్య వచః శ్రుత్వా ప్రసన్నస్య మహాత్మనః ।
గణేశస్య వరేణ్యః స చకార చ యథోదితం ॥ 37 ॥
త్యక్త్వా రాజ్యం కుటుంబం చ కాంతారం ప్రయయౌ రయాత్ ।
ఉపదిష్టం యథా యోగమాస్థాయ ముక్తిమాప్నవాన్ ॥ 38 ॥
ఇమం గోప్యతమం యోగం శృణోతి శ్రద్ధయా తు యః ।
సోఽపి కైవల్యమాప్నోతి యథా యోగీ తథైవ సః ॥ 39 ॥
య ఇమం శ్రావయేద్యోగం కృత్వా స్వార్థం సుబుద్ధిమాన్ ।
యథా యోగీ తథా సోఽపి పరం నిర్వాణమృచ్ఛతి ॥ 40 ॥
యో గీతాం సమ్యగభ్యస్య జ్ఞాత్వా చార్థం గురోర్ముఖాత్ ।
కృత్వా పూజాం గణేశస్య ప్రత్యహం పఠతే తు యః ॥ 41 ॥
ఏకకాలం ద్వికాలం వా త్రికాలం వాపి యః పఠేత్ ।
బ్రహ్మీభూతస్య తస్యాపి దర్శనాన్ముచ్యతే నరః ॥ 42 ॥
న యజ్ఞైర్న వ్రతైర్దానైర్నాగ్నిహోత్రైర్మహాధనైః ।
న వేదైః సమ్యగభ్యస్తైః సహాంగకైః ॥ 43 ॥
పురాణశ్రవణైర్నైవ న శాస్త్రైః సాధుచింతితైః ।
ప్రాప్యతే బ్రహ్మ పరమమనయా ప్రాప్యతే నరైః ॥ 44 ॥
బ్రహ్మఘ్నో మద్యపః స్తేయీ గురుతల్పగమోఽపి యః ।
చతుర్ణాం యస్తు సంసర్గీ మహాపాతకకారిణాం ॥ 45 ॥
స్త్రీహింసాగోవధాదీనాం కర్తారో యే చ పాపినః ।
తే సర్వే ప్రతిముచ్యంతే గీతామేతాం పఠంతి చేత్ ॥ 46 ॥
యః పఠేత్ప్రయతో నిత్యం స గణేశో న సంశయః ।
చతుర్థ్యాం యః పఠేద్భక్త్యా సోఽపి మోక్షాయ కల్పతే ॥ 47 ॥
తత్తత్క్షేత్రం సమాసాద్య స్నాత్వాభ్యర్చ్య గజాననం ।
సకృద్గీతాం పఠన్భక్త్యా బ్రహ్మభూయాయ కల్పతే ॥ 48 ॥
భాద్రే మాసే సితే పక్షే చతుర్థ్యాం భక్తిమాన్నరః ।
కృత్వా మహీమయీం మూర్తిం గణేశస్య చతుర్భుజాం ॥ 49 ॥
సవాహనాం సాయుధాం చ సమభ్యర్చ్య యథావిధి ।
యః పఠేత్సప్తకృత్వస్తు గీతామేతాం ప్రయత్నతః ॥ 50 ॥
దదాతి తస్య సంతుష్టో గణేశో భోగముత్తమం ।
పుత్రాన్పౌత్రాంధనం ధాన్యం పశురత్నాదిసంపదః ॥ 51 ॥
విద్యార్థినో భవేద్విద్యా సుఖార్థీ సుఖమాప్నుయాత్ ।
కామానన్యాఀల్లభేత్కామీ ముక్తిమంతే ప్రయాంతి తే ॥ 52 ॥
ఇతి శ్రీమద్గణేశగీతాసూపనిషదర్థగర్భాసు
యోగామృతార్థశాస్త్రే
శ్రీగణేశపురాణే ఉత్తరఖండే గజాననవరేణ్యసంవాదే
త్రివిధవస్తువివేకనిరూపణం నామ ఏకాదశోఽధ్యాయః ॥
॥ ఇతి గణేశ గీతా సమాప్తా ॥
Also Read:
Shri Ganesha Gita Lyrics in Hindi | English | Bengali | Gujarati | Kannada | Malayalam | Oriya | Telugu | Tamil
