Uddhava Geetaa in Kannada:
॥ ಉದ್ಧವಗೀತಾ ॥
ಶ್ರೀರಾಧಾಕೃಷ್ಣಾಭ್ಯಾಂ ನಮಃ ।
ಶ್ರೀಮದ್ಭಾಗವತಪುರಾಣಂ ।
ಏಕಾದಶಃ ಸ್ಕಂಧಃ । ಉದ್ಧವ ಗೀತಾ ।
ಅಥ ಪ್ರಥಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ ।
ಶ್ರೀಬಾದರಾಯಣಿಃ ಉವಾಚ ।
ಕೃತ್ವಾ ದೈತ್ಯವಧಂ ಕೃಷ್ಣಃ ಸರಮಃ ಯದುಭಿಃ ವೃತಃ ।
ಭುವಃ ಅವತಾರವತ್ ಭಾರಂ ಜವಿಷ್ಠನ್ ಜನಯನ್ ಕಲಿಂ ॥ 1 ॥
ಯೇ ಕೋಪಿತಾಃ ಸುಬಹು ಪಾಂಡುಸುತಾಃ ಸಪತ್ನೈಃ
ದುರ್ದ್ಯೂತಹೇಲನಕಚಗ್ರಹಣ ಆದಿಭಿಃ ತಾನ್ ।
ಕೃತ್ವಾ ನಿಮಿತ್ತಂ ಇತರ ಇತರತಃ ಸಮೇತಾನ್
ಹತ್ವಾ ನೃಪಾನ್ ನಿರಹರತ್ ಕ್ಷಿತಿಭಾರಂ ಈಶಃ ॥ 2 ॥
ಭೂಭಾರರಾಜಪೃತನಾ ಯದುಭಿಃ ನಿರಸ್ಯ
ಗುಪ್ತೈಃ ಸ್ವಬಾಹುಭಿಃ ಅಚಿಂತಯತ್ ಅಪ್ರಮೇಯಃ ।
ಮನ್ಯೇ ಅವನೇಃ ನನು ಗತಃ ಅಪಿ ಅಗತಂ ಹಿ ಭಾರಂ
ಯತ್ ಯಾದವಂ ಕುಲಂ ಅಹೋ ಹಿ ಅವಿಷಹ್ಯಂ ಆಸ್ತೇ ॥ 3 ॥
ನ ಏವ ಅನ್ಯತಃ ಪರಿಭವಃ ಅಸ್ಯ ಭವೇತ್ ಕಥಂಚಿತ್
ಮತ್ ಸಂಶ್ರಯಸ್ಯ ವಿಭವ ಉನ್ನಹನ್ ಅಸ್ಯ ನಿತ್ಯಂ ।
ಅಂತಃಕಲಿಂ ಯದುಕುಲಸ್ಯ ವಿಧ್ಹಾಯ ವೇಣುಃ
ತಂಬಸ್ಯ ವಹ್ನಿಂ ಇವ ಶಾಂತಿಂ ಉಪೈಮಿ ಧಾಮ ॥ 4 ॥
ಏವಂ ವ್ಯವಸಿತಃ ರಾಜನ್ ಸತ್ಯಸಂಕಲ್ಪಃ ಈಶ್ವರಃ ।
ಶಾಪವ್ಯಾಜೇನ ವಿಪ್ರಾಣಾಂ ಸಂಜಹ್ವೇ ಸ್ವಕುಲಂ ವಿಭುಃ ॥ 5 ॥
ಸ್ವಮೂರ್ತ್ಯಾ ಲೋಕಲಾವಣ್ಯನಿರ್ಮುಕ್ತ್ಯಾ ಲೋಚನಂ ನೃಣಾಂ ।
ಗೀರ್ಭಿಃ ತಾಃ ಸ್ಮರತಾಂ ಚಿತ್ತಂ ಪದೈಃ ತಾನ್ ಈಕ್ಷತಾಂ ಕ್ರಿಯಾ ॥ 6 ॥
ಆಚ್ಛಿದ್ಯ ಕೀರ್ತಿಂ ಸುಶ್ಲೋಕಾಂ ವಿತತ್ಯ ಹಿ ಅಂಜಸಾ ನು ಕೌ ।
ತಮಃ ಅನಯಾ ತರಿಷ್ಯಂತಿ ಇತಿ ಅಗಾತ್ ಸ್ವಂ ಪದಂ ಈಶ್ವರಃ ॥ 7 ॥
ರಾಜಾ ಉವಾಚ ।
ಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಾನಾಂ ವದಾನ್ಯಾನಾಂ ನಿತ್ಯಂ ವೃದ್ಧೌಪಸೇವಿನಾಂ ।
ವಿಪ್ರಶಾಪಃ ಕಥಂ ಅಭೂತ್ ವೃಷ್ಣೀನಾಂ ಕೃಷ್ಣಚೇತಸಾಂ
॥ 8 ॥
ಯತ್ ನಿಮಿತ್ತಃ ಸಃ ವೈ ಶಾಪಃ ಯಾದೃಶಃ ದ್ವಿಜಸತ್ತಮ ।
ಕಥಂ ಏಕಾತ್ಮನಾಂ ಭೇದಃ ಏತತ್ ಸರ್ವಂ ವದಸ್ವ ಮೇ ॥ 9 ॥
ಶ್ರೀಶುಕಃ ಉವಾಚ ।
ಬಿಭ್ರತ್ ವಪುಃ ಸಕಲಸುಂದರಸಂನಿವೇಶಂ
ಕರ್ಮಾಚರನ್ ಭುವಿ ಸುಮಂಗಲಂ ಆಪ್ತಕಾಮಃ ।
ಆಸ್ಥಾಯ ಧಾಮ ರಮಮಾಣಃ ಉದಾರಕೀರ್ತಿಃ
ಸಂಹರ್ತುಂ ಐಚ್ಛತ ಕುಲಂ ಸ್ಥಿತಕೃತ್ಯಶೇಷಃ ॥ 10 ॥
ಕರ್ಮಾಣಿ ಪುಣ್ಯನಿವಹಾನಿ ಸುಮಂಗಲಾನಿ
ಗಾಯತ್ ಜಗತ್ ಕಲಿಮಲಾಪಹರಾಣಿ ಕೃತ್ವಾ ।
ಕಾಲ ಆತ್ಮನಾ ನಿವಸತಾ ಯದುದೇವಗೇಹೇ
ಪಿಂಡಾರಕಂ ಸಮಗಮನ್ ಮುನಯಃ ನಿಸೃಷ್ಟಾಃ ॥ 11 ॥
ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರಃ ಅಸಿತಃ ಕಣ್ವಃ ದುರ್ವಾಸಾಃ ಭೃಗುಃ ಅಂಗಿರಾಃ ।
ಕಶ್ಯಪಃ ವಾಮದೇವಃ ಅತ್ರಿಃ ವಸಿಷ್ಠಃ ನಾರದ ಆದಯಃ ॥ 12 ॥
ಕ್ರೀಡಂತಃ ತಾನ್ ಉಪವ್ರಜ್ಯ ಕುಮಾರಾಃ ಯದುನಂದನಾಃ ।
ಉಪಸಂಗೃಹ್ಯ ಪಪ್ರಚ್ಛುಃ ಅವಿನೀತಾ ವಿನೀತವತ್ ॥ 13 ॥
ತೇ ವೇಷಯಿತ್ವಾ ಸ್ತ್ರೀವೇಷೈಃ ಸಾಂಬಂ ಜಾಂಬವತೀಸುತಂ ।
ಏಷಾ ಪೃಚ್ಛತಿ ವಃ ವಿಪ್ರಾಃ ಅಂತರ್ವತ್ ನ್ಯಸಿತ ಈಕ್ಷಣಾ ॥ 14 ॥
ಪ್ರಷ್ಟುಂ ವಿಲಜ್ಜತಿ ಸಾಕ್ಷಾತ್ ಪ್ರಬ್ರೂತ ಅಮೋಘದರ್ಶನಾಃ ।
ಪ್ರಸೋಷ್ಯಂತಿ ಪುತ್ರಕಾಮಾ ಕಿಂಸ್ವಿತ್ ಸಂಜನಯಿಷ್ಯತಿ ॥ 15 ॥
ಏವಂ ಪ್ರಲಬ್ಧ್ವಾ ಮುನಯಃ ತಾನ್ ಊಚುಃ ಕುಪಿತಾ ನೃಪ ।
ಜನಯಿಷ್ಯತಿ ವಃ ಮಂದಾಃ ಮುಸಲಂ ಕುಲನಾಶನಂ ॥ 16 ॥
ತತ್ ಶೃತ್ವಾ ತೇ ಅತಿಸಂತ್ರಸ್ತಾಃ ವಿಮುಚ್ಯ ಸಹಸೋದರಂ ।
ಸಾಂಬಸ್ಯ ದದೃಶುಃ ತಸ್ಮಿನ್ ಮುಸಲಂ ಖಲು ಅಯಸ್ಮಯಂ ॥ 17 ॥
ಕಿಂ ಕೃತಂ ಮಂದಭಾಗ್ಯೈಃ ಕಿಂ ವದಿಷ್ಯಂತಿ ನಃ ಜನಾಃ ।
ಇತಿ ವಿಹ್ವಲಿತಾಃ ಗೇಹಾನ್ ಆದಾಯ ಮುಸಲಂ ಯಯುಃ ॥ 18 ॥
ತತ್ ಚ ಉಪನೀಯ ಸದಸಿ ಪರಿಮ್ಲಾನಮುಖಶ್ರಿಯಃ ।
ರಾಜ್ಞಃ ಆವೇದಯಾನ್ ಚಕ್ರುಃ ಸರ್ವಯಾದವಸಂನಿಧೌ ॥ 19 ॥
ಶ್ರುತ್ವಾ ಅಮೋಘಂ ವಿಪ್ರಶಾಪಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಚ ಮುಸಲಂ ನೃಪ ।
ವಿಸ್ಮಿತಾಃ ಭಯಸಂತ್ರಸ್ತಾಃ ಬಭೂವುಃ ದ್ವಾರಕೌಕಸಃ ॥ 20 ॥
ತತ್ ಚೂರ್ಣಯಿತ್ವಾ ಮುಸಲಂ ಯದುರಾಜಃ ಸಃ ಆಹುಕಃ ।
ಸಮುದ್ರಸಲಿಲೇ ಪ್ರಾಸ್ಯತ್ ಲೋಹಂ ಚ ಅಸ್ಯ ಅವಶೇಷಿತಂ ॥ 21 ॥
ಕಶ್ಚಿತ್ ಮತ್ಸ್ಯಃ ಅಗ್ರಸೀತ್ ಲೋಹಂ ಚೂರ್ಣಾನಿ ತರಲೈಃ ತತಃ ।
ಉಹ್ಯಮಾನಾನಿ ವೇಲಾಯಾಂ ಲಗ್ನಾನಿ ಆಸನ್ ಕಿಲ ಐರಿಕಾಃ ॥ 22 ॥
ಮತ್ಸ್ಯಃ ಗೃಹೀತಃ ಮತ್ಸ್ಯಘ್ನೈಃ ಜಾಲೇನ ಅನ್ಯೈಃ ಸಹ ಅರ್ಣವೇ ।
ತಸ್ಯ ಉದರಗತಂ ಲೋಹಂ ಸಃ ಶಲ್ಯೇ ಲುಬ್ಧಕಃ ಅಕರೋತ್ ॥ 23 ॥
ಭಗವಾನ್ ಜ್ಞಾತಸರ್ವಾರ್ಥಃ ಈಶ್ವರಃ ಅಪಿ ತದನ್ಯಥಾ ।
ಕರ್ತುಂ ನ ಐಚ್ಛತ್ ವಿಪ್ರಶಾಪಂ ಕಾಲರೂಪೀ ಅನ್ವಮೋದತ ॥ 24 ॥
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಭಾಗವತೇ ಮಹಾಪುರಾಣೇ ಪಾರಮಹಂಸ್ಯಾಂ
ಸಂಹಿತಾಯಾಮೇಕಾದಶಸ್ಕಂಧೇ ವಿಪ್ರಶಾಪೋ ನಾಮ ಪ್ರಥಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ
॥ 1 ॥
ಅಥ ದ್ವಿತೀಯೋಽಧ್ಯಾಯಃ ।
ಶ್ರೀಶುಕಃ ಉವಾಚ ।
ಗೋವಿಂದಭುಜಗುಪ್ತಾಯಾಂ ದ್ವಾರವತ್ಯಾಂ ಕುರೂದ್ವಹ ।
ಅವಾತ್ಸೀತ್ ನಾರದಃ ಅಭೀಕ್ಷ್ಣಂ ಕೃಷ್ಣೌಪಾಸನಲಾಲಸಃ ॥ 1 ॥
ಕೋ ನು ರಾಜನ್ ಇಂದ್ರಿಯವಾನ್ ಮುಕುಂದಚರಣಾಂಬುಜಂ ।
ನ ಭಜೇತ್ ಸರ್ವತಃ ಮೃತ್ಯುಃ ಉಪಾಸ್ಯಂ ಅಮರೌತ್ತಮೈಃ ॥ 2 ॥
ತಂ ಏಕದಾ ದೇವರ್ಷಿಂ ವಸುದೇವಃ ಗೃಹ ಆಗತಂ ।
ಅರ್ಚಿತಂ ಸುಖಂ ಆಸೀನಂ ಅಭಿವಾದ್ಯ ಇದಂ ಅಬ್ರವೀತ್ ॥ 3 ॥
ವಸುದೇವಃ ಉವಾಚ ।
ಭಗವನ್ ಭವತಃ ಯಾತ್ರಾ ಸ್ವಸ್ತಯೇ ಸರ್ವದೇಹಿನಾಂ ।
ಕೃಪಣಾನಾಂ ಯಥಾ ಪಿತ್ರೋಃ ಉತ್ತಮಶ್ಲೋಕವರ್ತ್ಮನಾಂ ॥ 4 ॥
ಭೂತಾನಾಂ ದೇವಚರಿತಂ ದುಃಖಾಯ ಚ ಸುಖಾಯ ಚ ।
ಸುಖಾಯ ಏವ ಹಿ ಸಾಧೂನಾಂ ತ್ವಾದೃಶಾಂ ಅಚ್ಯುತ ಆತ್ಮನಾಂ ॥
5 ॥
ಭಜಂತಿ ಯೇ ಯಥಾ ದೇವಾನ್ ದೇವಾಃ ಅಪಿ ತಥಾ ಏವ ತಾನ್ ।
ಛಾಯಾ ಇವ ಕರ್ಮಸಚಿವಾಃ ಸಾಧವಃ ದೀನವತ್ಸಲಾಃ ॥ 6 ॥
ಬ್ರಹ್ಮನ್ ತಥಾ ಅಪಿ ಪೃಚ್ಛಾಮಃ ಧರ್ಮಾನ್ ಭಾಗವತಾನ್ ತವ ।
ಯಾನ್ ಶ್ರುತ್ವಾ ಶ್ರದ್ಧಯಾ ಮರ್ತ್ಯಃ ಮುಚ್ಯತೇ ಸರ್ವತಃ ಭಯಾತ್ ॥ 7 ॥
ಅಹಂ ಕಿಲ ಪುರಾ ಅನಂತಂ ಪ್ರಜಾರ್ಥಃ ಭುವಿ ಮುಕ್ತಿದಂ ।
ಅಪೂಜಯಂ ನ ಮೋಕ್ಷಾಯ ಮೋಹಿತಃ ದೇವಮಾಯಯಾ ॥ 8 ॥
ಯಯಾ ವಿಚಿತ್ರವ್ಯಸನಾತ್ ಭವದ್ಭಿಃ ವಿಶ್ವತಃ ಭಯಾತ್ ।
ಮುಚ್ಯೇಮ ಹಿ ಅಂಜಸಾ ಏವ ಅದ್ಧಾ ತಥಾ ನಃ ಶಾಧಿ ಸುವ್ರತ ॥ 9 ॥
ಶ್ರೀಶುಕಃ ಉವಾಚ ।
ರಾಜನ್ ಏವಂ ಕೃತಪ್ರಶ್ನಃ ವಸುದೇವೇನ ಧೀಮತಾ ।
ಪ್ರೀತಃ ತಂ ಆಹ ದೇವರ್ಷಿಃ ಹರೇಃ ಸಂಸ್ಮಾರಿತಃ ಗುಣೈಃ ॥ 10 ॥
ನಾರದಃ ಉವಾಚ ।
ಸಮ್ಯಕ್ ಏತತ್ ವ್ಯವಸಿತಂ ಭವತಾ ಸಾತ್ವತರ್ಷಭ ।
ಯತ್ ಪೃಚ್ಛಸೇ ಭಾಗವತಾನ್ ಧರ್ಮಾನ್ ತ್ವಂ ವಿಶ್ವಭಾವನಾನ್ ॥
11 ॥
ಶ್ರುತಃ ಅನುಪಠಿತಃ ಧ್ಯಾತಃ ಆದೃತಃ ವಾ ಅನುಮೋದಿತಃ ।
ಸದ್ಯಃ ಪುನಾತಿ ಸದ್ಧರ್ಮಃ ದೇವವಿಶ್ವದ್ರುಹಃ ಅಪಿ ॥ 12 ॥
ತ್ವಯಾ ಪರಮಕಲ್ಯಾಣಃ ಪುಣ್ಯಶ್ರವಣಕೀರ್ತನಃ ।
ಸ್ಮಾರಿತಃ ಭಗವಾನ್ ಅದ್ಯ ದೇವಃ ನಾರಾಯಣಃ ಮಮ ॥ 13 ॥
ಅತ್ರ ಅಪಿ ಉದಾಹರಂತಿ ಇಮಂ ಇತಿಹಾಸಂ ಪುರಾತನಂ ।
ಆರ್ಷಭಾಣಾಂ ಚ ಸಂವಾದಂ ವಿದೇಹಸ್ಯ ಮಹಾತ್ಮನಃ ॥ 14 ॥
ಪ್ರಿಯವ್ರತಃ ನಾಮ ಸುತಃ ಮನೋಃ ಸ್ವಾಯಂಭುವಸ್ಯ ಯಃ ।
ತಸ್ಯ ಅಗ್ನೀಧ್ರಃ ತತಃ ನಾಭಿಃ ಋಷಭಃ ತತ್ ಸುತಃ ಸ್ಮೃತಃ ॥ 15 ॥
ತಂ ಆಹುಃ ವಾಸುದೇವಾಂಶಂ ಮೋಕ್ಷಧರ್ಮವಿವಕ್ಷಯಾ ।
ಅವತೀರ್ಣಂ ಸುತಶತಂ ತಸ್ಯ ಆಸೀತ್ ವೇದಪಾರಗಂ ॥ 16 ॥
ತೇಷಾಂ ವೈ ಭರತಃ ಜ್ಯೇಷ್ಠಃ ನಾರಾಯಣಪರಾಯಣಃ ।
ವಿಖ್ಯಾತಂ ವರ್ಷಂ ಏತತ್ ಯತ್ ನಾಮ್ನಾ ಭಾರತಂ ಅದ್ಭುತಂ ॥ 17 ॥
ಸಃ ಭುಕ್ತಭೋಗಾಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಇಮಾಂ ನಿರ್ಗತಃ ತಪಸಾ ಹರಿಂ ।
ಉಪಾಸೀನಃ ತತ್ ಪದವೀಂ ಲೇಭೇ ವೈ ಜನ್ಮಭಿಃ ತ್ರಿಭಿಃ ॥ 18 ॥
ತೇಷಾಂ ನವ ನವದ್ವೀಪಪತಯಃ ಅಸ್ಯ ಸಮಂತತಃ ।
ಕರ್ಮತಂತ್ರಪ್ರಣೇತಾರಃ ಏಕಾಶೀತಿಃ ದ್ವಿಜಾತಯಃ ॥ 19 ॥
ನವ ಅಭವನ್ ಮಹಾಭಾಗಾಃ ಮುನಯಃ ಹಿ ಅರ್ಥಶಂಸಿನಃ ।
ಶ್ರಮಣಾಃ ವಾತಃ ಅಶನಾಃ ಆತ್ಮವಿದ್ಯಾವಿಶಾರದಾಃ ॥ 20 ॥
ಕವಿಃ ಹರಿಃ ಅಂತರಿಕ್ಷಃ ಪ್ರಬುದ್ಧಃ ಪಿಪ್ಪಲಾಯನಃ ।
ಆವಿರ್ಹೋತ್ರಃ ಅಥ ದ್ರುಮಿಲಃ ಚಮಸಃ ಕರಭಾಜನಃ ॥ 21 ॥
ಏತೇ ವೈ ಭಗವದ್ರೂಪಂ ವಿಶ್ವಂ ಸದಸದ್ ಆತ್ಮಕಂ ।
ಆತ್ಮನಃ ಅವ್ಯತಿರೇಕೇಣ ಪಶ್ಯಂತಃ ವ್ಯಚರತ್ ಮಹೀಂ ॥ 22 ॥
ಅವ್ಯಾಹತ ಇಷ್ಟಗತಯಾಃ ಸುರಸಿದ್ಧಸಿದ್ಧಸಾಧ್ಯ
ಗಂಧರ್ವಯಕ್ಷನರಕಿನ್ನರನಾಗಲೋಕಾನ್ ।
ಮುಕ್ತಾಃ ಚರಂತಿ ಮುನಿಚಾರಣಭೂತನಾಥ
ವಿದ್ಯಾಧರದ್ವಿಜಗವಾಂ ಭುವನಾನಿ ಕಾಮಂ ॥ 23 ॥
ತಃ ಏಕದಾ ನಿಮೇಃ ಸತ್ರಂ ಉಪಜಗ್ಮುಃ ಯತ್ ಋಚ್ಛಯಾ ।
ವಿತಾಯಮಾನಂ ಋಷಿಭಿಃ ಅಜನಾಭೇ ಮಹಾತ್ಮನಃ ॥ 24 ॥
ತಾನ್ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಸೂರ್ಯಸಂಕಾಶಾನ್ ಮಹಾಭಗವತಾನ್ ನೃಪಃ ।
ಯಜಮಾನಃ ಅಗ್ನಯಃ ವಿಪ್ರಾಃ ಸರ್ವಃ ಏವ ಉಪತಸ್ಥಿರೇ ॥ 25 ॥
ವಿದೇಹಃ ತಾನ್ ಅಭಿಪ್ರೇತ್ಯ ನಾರಾಯಣಪರಾಯಣಾನ್ ।
ಪ್ರೀತಃ ಸಂಪೂಜಯಾನ್ ಚಕ್ರೇ ಆಸನಸ್ಥಾನ್ ಯಥಾ ಅರ್ಹತಃ ॥ 26 ॥
ತಾನ್ ರೋಚಮಾನಾನ್ ಸ್ವರುಚಾ ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರೌಪಮಾನ್ ನವ ।
ಪಪ್ರಚ್ಛ ಪರಮಪ್ರೀತಃ ಪ್ರಶ್ರಯ ಅವನತಃ ನೃಪಃ ॥ 27 ॥
ವಿದೇಹಃ ಉವಾಚ ।
ಮನ್ಯೇ ಭಗವತಃ ಸಾಕ್ಷಾತ್ ಪಾರ್ಷದಾನ್ ವಃ ಮಧುದ್ವಿಷಃ ।
ವಿಷ್ಣೋಃ ಭೂತಾನಿ ಲೋಕಾನಾಂ ಪಾವನಾಯ ಚರಂತಿ ಹಿ ॥ 28 ॥
ದುರ್ಲಭಃ ಮಾನುಷಃ ದೇಹಃ ದೇಹಿನಾಂ ಕ್ಷಣಭಂಗುರಃ ।
ತತ್ರ ಅಪಿ ದುರ್ಲಭಂ ಮನ್ಯೇ ವೈಕುಂಠಪ್ರಿಯದರ್ಶನಂ ॥ 29 ॥
ಅತಃ ಆತ್ಯಂತಿಕಂ ಕಹೇಮಂ ಪೃಚ್ಛಾಮಃ ಭವತಃ ಅನಘಾಃ ।
ಸಂಸಾರೇ ಅಸ್ಮಿನ್ ಕ್ಷಣಾರ್ಧಃ ಅಪಿ ಸತ್ಸಂಗಃ ಶೇವಧಿಃ ನೃಣಾಂ ॥
30 ॥
ಧರ್ಮಾನ್ ಭಾಗವತಾನ್ ಬ್ರೂತ ಯದಿ ನಃ ಶ್ರುತಯೇ ಕ್ಷಮಂ ।
ಯೈಃ ಪ್ರಸನ್ನಃ ಪ್ರಪನ್ನಾಯ ದಾಸ್ಯತಿ ಆತ್ಮಾನಂ ಅಪಿ ಅಜಃ ॥ 31 ॥
ಶ್ರೀನಾರದಃ ಉವಾಚ ।
ಏವಂ ತೇ ನಿಮಿನಾ ಪೃಷ್ಟಾ ವಸುದೇವ ಮಹತ್ತಮಾಃ ।
ಪ್ರತಿಪೂಜ್ಯ ಅಬ್ರುವನ್ ಪ್ರೀತ್ಯಾ ಸಸದಸಿ ಋತ್ವಿಜಂ ನೃಪಂ ॥ 32 ॥
ಕವಿಃ ಉವಾಚ ।
ಮನ್ಯೇ ಅಕುತಶ್ಚಿತ್ ಭಯಂ ಅಚ್ಯುತಸ್ಯ
ಪಾದಾಂಬುಜೌಪಾಸನಂ ಅತ್ರ ನಿತ್ಯಂ ।
ಉದ್ವಿಗ್ನಬುದ್ಧೇಃ ಅಸತ್ ಆತ್ಮಭಾವಾತ್
ವಿಶ್ವಆತ್ಮನಾ ಯತ್ರ ನಿವರ್ತತೇ ಭೀಃ ॥ 33 ॥
ಯೇ ವೈ ಭಗವತಾ ಪ್ರೋಕ್ತಾಃ ಉಪಾಯಾಃ ಹಿ ಆತ್ಮಲಬ್ಧಯೇ ।
ಅಂಜಃ ಪುಂಸಾಂ ಅವಿದುಷಾಂ ವಿದ್ಧಿ ಭಾಗವತಾನ್ ಹಿ ತಾನ್ ॥ 34 ॥
ಯಾನ್ ಆಸ್ಥಾಯ ನರಃ ರಾಜನ್ ನ ಪ್ರಮಾದ್ಯೇತ ಕರ್ಹಿಚಿತ್ ।
ಧಾವನ್ ನಿಮೀಲ್ಯ ವಾ ನೇತ್ರೇ ನ ಸ್ಖಲೇನ ಪತೇತ್ ಇಹ ॥ 35 ॥
ಕಾಯೇನ ವಾಚಾ ಮನಸಾ ಇಂದ್ರಿಯೈಃ ವಾ
ಬುದ್ಧ್ಯಾ ಆತ್ಮನಾ ವಾ ಅನುಸೃತಸ್ವಭಾವಾತ್ ।
ಕರೋತಿ ಯತ್ ಯತ್ ಸಕಲಂ ಪರಸ್ಮೈ
ನಾರಾಯಣಾಯ ಇತಿ ಸಮರ್ಪಯೇತ್ ತತ್ ॥ 36 ॥
ಭಯಂ ದ್ವಿತೀಯಾಭಿನಿವೇಶತಃ ಸ್ಯಾತ್
ಈಶಾತ್ ಅಪೇತಸ್ಯ ವಿಪರ್ಯಯಃ ಅಸ್ಮೃತಿಃ ।
ತತ್ ಮಾಯಯಾ ಅತಃ ಬುಧಃ ಆಭಜೇತ್ ತಂ
ಭಕ್ತ್ಯಾ ಏಕ ಈಶಂ ಗುರುದೇವತಾತ್ಮಾ ॥ 37.
ಅವಿದ್ಯಮಾನಃ ಅಪಿ ಅವಭಾತಿ ಹಿ ದ್ವಯೋಃ
ಧ್ಯಾತುಃ ಧಿಯಾ ಸ್ವಪ್ನಮನೋರಥೌ ಯಥಾ ।
ತತ್ ಕರ್ಮಸಂಕಲ್ಪವಿಕಲ್ಪಕಂ ಮನಃ
ಬುಧಃ ನಿರುಂಧ್ಯಾತ್ ಅಭಯಂ ತತಃ ಸ್ಯಾತ್ ॥ 38 ॥
ಶ್ರುಣ್ವನ್ ಸುಭದ್ರಾಣಿ ರಥಾಂಗಪಾಣೇಃ
ಜನ್ಮಾನಿ ಕರ್ಮಾಣಿ ಚ ಯಾನಿ ಲೋಕೇ ।
ಗೀತಾನಿ ನಾಮಾನಿ ತತ್ ಅರ್ಥಕಾನಿ
ಗಾಯನ್ ವಿಲಜ್ಜಃ ವಿಚರೇತ್ ಅಸಂಗಃ ॥ 39 ॥
ಏವಂ ವ್ರತಃ ಸ್ವಪ್ರಿಯನಾಮಕೀರ್ತ್ಯಾ
ಜಾತಾನುರಾಗಃ ದ್ರುತಚಿತ್ತಃ ಉಚ್ಚೈಃ ।
ಹಸತಿ ಅಥಃ ರೋದಿತಿ ರೌತಿ ಗಾಯತಿ
ಉನ್ಮಾದವತ್ ನೃತ್ಯತಿ ಲೋಕಬಾಹ್ಯಃ ॥ 40 ॥
ಖಂ ವಾಯುಂ ಅಗ್ನಿಂ ಸಲಿಲಂ ಮಹೀಂ ಚ
ಜ್ಯೋತೀಂಷಿ ಸತ್ತ್ವಾನಿ ದಿಶಃ ದ್ರುಮಆದೀನ್ ।
ಸರಿತ್ ಸಮುದ್ರಾನ್ ಚ ಹರೇಃ ಶರೀರಂ
ಯತ್ಕಿಂಚ ಭೂತಂ ಪ್ರಣಮೇತ್ ಅನನ್ಯಃ ॥ 41 ॥
ಭಕ್ತಿಃ ಪರೇಶ ಅನುಭವಃ ವಿರಕ್ತಿಃ
ಅನ್ಯತ್ರ ಏಷ ತ್ರಿಕಃ ಏಕಕಾಲಃ ।
ಪ್ರಪದ್ಯಮಾನಸ್ಯ ಯಥಾ ಅಶ್ನತಃ ಸ್ಯುಃ
ತುಷ್ಟಿಃ ಪುಷ್ಟಿಃ ಕ್ಷುತ್ ಅಪಾಯಃ ಅನುಘಾಸಂ ॥ 42 ॥
ಇತಿ ಅಚ್ಯುತ ಅಂಘ್ರಿಂ ಭಜತಃ ಅನುವೃತ್ತ್ಯಾ
ಭಕ್ತಿಃ ವಿರಕ್ತಿಃ ಭಗವತ್ ಪ್ರಬೋಧಃ ।
ಭವಂತಿ ವೈ ಭಾಗವತಸ್ಯ ರಾಜನ್
ತತಃ ಪರಾಂ ಶಾಂತಿಂ ಉಪೈತಿ ಸಾಕ್ಷಾತ್ ॥ 43 ॥
ರಾಜಾ ಉವಾಚ ।
ಅಥ ಭಾಗವತಂ ಬ್ರೂತ ಯತ್ ಧರ್ಮಃ ಯಾದೃಶಃ ನೃಣಾಂ ।
ಯಥಾ ಚರತಿ ಯತ್ ಬ್ರೂತೇ ಯೈಃ ಲಿಂಗೈಃ ಭಗವತ್ ಪ್ರಿಯಃ ॥ 44 ॥
ಹರಿಃ ಉವಾಚ ।
ಸರ್ವಭೂತೇಷು ಯಃ ಪಶ್ಯೇತ್ ಭಗವತ್ ಭಾವ ಆತ್ಮನಃ ।
ಭೂತಾನಿ ಭಾಗವತಿ ಆತ್ಮನಿ ಏಷ ಭಾಗವತೌತ್ತಮಃ ॥ 45 ॥
ಈಶ್ವರೇ ತತ್ ಅಧೀನೇಷು ಬಾಲಿಶೇಷು ದ್ವಿಷತ್ಸು ಚ ।
ಪ್ರೇಮಮೈತ್ರೀಕೃಪಾಉಪೇಕ್ಷಾ ಯಃ ಕರೋತಿ ಸ ಮಧ್ಯಮಃ ॥ 46 ॥
ಅರ್ಚಾಯಾಂ ಏವ ಹರಯೇ ಪೂಜಾಂ ಯಃ ಶ್ರದ್ಧಯಾ ಈಹತೇ ।
ನ ತತ್ ಭಕ್ತೇಷು ಚ ಅನ್ಯೇಷು ಸಃ ಭಕ್ತಃ ಪ್ರಾಕೃತಃ ಸ್ಮೃತಃ ॥
47 ॥
ಗೃಹೀತ್ವಾ ಅಪಿ ಇಂದ್ರಿಯೈಃ ಅರ್ಥಾನ್ಯಃ ನ ದ್ವೇಷ್ಟಿ ನ ಹೃಷ್ಯತಿ ।
ವಿಷ್ಣೋಃ ಮಾಯಾಂ ಇದಂ ಪಶ್ಯನ್ ಸಃ ವೈ ಭಾಗವತ ಉತ್ತಮಃ ॥ 48 ॥
ದೇಹೈಂದ್ರಿಯಪ್ರಾಣಮನಃಧಿಯಾಂ ಯಃ
ಜನ್ಮಾಪಿಅಯಕ್ಷುತ್ ಭಯತರ್ಷಕೃಚ್ಛ್ರೈಃ ।
ಸಂಸಾರಧರ್ಮೈಃ ಅವಿಮುಹ್ಯಮಾನಃ
ಸ್ಮೃತ್ಯಾ ಹರೇಃ ಭಾಗವತಪ್ರಧಾನಃ ॥ 49 ॥
ನ ಕಾಮಕರ್ಮಬೀಜಾನಾಂ ಯಸ್ಯ ಚೇತಸಿ ಸಂಭವಃ ।
ವಾಸುದೇವಏಕನಿಲಯಃ ಸಃ ವೈ ಭಾಗವತ ಉತ್ತಮಃ ॥ 50 ॥
ನ ಯಸ್ಯ ಜನ್ಮಕರ್ಮಭ್ಯಾಂ ನ ವರ್ಣಾಶ್ರಮಜಾತಿಭಿಃ ।
ಸಜ್ಜತೇ ಅಸ್ಮಿನ್ ಅಹಂಭಾವಃ ದೇಹೇ ವೈ ಸಃ ಹರೇಃ ಪ್ರಿಯಃ ॥ 51 ॥
ನ ಯಸ್ಯ ಸ್ವಃ ಪರಃ ಇತಿ ವಿತ್ತೇಷು ಆತ್ಮನಿ ವಾ ಭಿದಾ ।
ಸರ್ವಭೂತಸಮಃ ಶಾಂತಃ ಸಃ ವೌ ಭಾಗವತ ಉತ್ತಮಃ ॥ 52 ॥
ತ್ರಿಭುವನವಿಭವಹೇತವೇ ಅಪಿ ಅಕುಂಠಸ್ಮೃತಿಃ
ಅಜಿತಆತ್ಮಸುರಆದಿಭಿಃ ವಿಮೃಗ್ಯಾತ್ ।
ನ ಚಲತಿ ಭಗವತ್ ಪದ ಅರವಿಂದಾತ್
ಲವನಿಮಿಷ ಅರ್ಧಂ ಅಪಿ ಯಃ ಸಃ ವೈಷ್ಣವ ಅಗ್ರ್ಯಃ ॥ 53 ॥
ಭಗವತಃ ಉರುವಿಕ್ರಮ ಅಂಘ್ರಿಶಾಖಾ
ನಖಮಣಿಚಂದ್ರಿಕಯಾ ನಿರಸ್ತತಾಪೇ ।
ಹೃದಿ ಕಥಂ ಉಪಸೀದತಾಂ ಪುನಃ ಸಃ
ಪ್ರಭವತಿ ಚಂದ್ರಃ ಇವ ಉದಿತೇ ಅರ್ಕತಾಪಃ ॥ 54 ॥
ವಿಸೃಜತಿ ಹೃದಯಂ ನ ಯಸ್ಯ ಸಾಕ್ಷಾತ್
ಹರಿಃ ಅವಶ ಅಭಿಹಿತಃ ಅಪಿ ಅಘೌಘನಾಶಃ ।
ಪ್ರಣಯಃ ಅಶನಯಾ ಧೃತ ಅಂಘ್ರಿಪದ್ಮಃ
ಸಃ ಭವತಿ ಭಾಗವತಪ್ರಧಾನಃ ಉಕ್ತಃ ॥ 55 ॥
ಇತಿ ಶ್ರೀಮತ್ ಭಾಗವತೇ ಮಹಾಪುರಾಣೇ ಪಾರಮಹಂಸ್ಯಾಂ
ಸಂಹಿತಾಯಾಂ ಏಕಾದಶಸ್ಕಂಧೇ ನಿಮಿಜಾಯಂತಸಂವಾದೇ ದ್ವಿತೀಯಃ
ಅಧ್ಯಾಯಃ ॥ 2 ॥
ಅಥ ತೃತೀಯೋಽಧ್ಯಾಯಃ ।
ಪರಸ್ಯ ವಿಷ್ಣೋಃ ಈಶಸ್ಯ ಮಾಯಿನಾಮ ಅಪಿ ಮೋಹಿನೀಂ ।
ಮಾಯಾಂ ವೇದಿತುಂ ಇಚ್ಛಾಮಃ ಭಗವಂತಃ ಬ್ರುವಂತು ನಃ ॥ 1 ॥
ನ ಅನುತೃಪ್ಯೇ ಜುಷನ್ ಯುಷ್ಮತ್ ವಚಃ ಹರಿಕಥಾ ಅಮೃತಂ ।
ಸಂಸಾರತಾಪನಿಃತಪ್ತಃ ಮರ್ತ್ಯಃ ತತ್ ತಾಪ ಭೇಷಜಂ ॥ 2 ॥
ಅಂತರಿಕ್ಷಃ ಉವಾಚ ।
ಏಭಿಃ ಭೂತಾನಿ ಭೂತಾತ್ಮಾ ಮಹಾಭೂತೈಃ ಮಹಾಭುಜ ।
ಸಸರ್ಜೋತ್ ಚ ಅವಚಾನಿ ಆದ್ಯಃ ಸ್ವಮಾತ್ರಪ್ರಸಿದ್ಧಯೇ ॥ 3 ॥
ಏವಂ ಸೃಷ್ಟಾನಿ ಭೂತಾನಿ ಪ್ರವಿಷ್ಟಃ ಪಂಚಧಾತುಭಿಃ ।
ಏಕಧಾ ದಶಧಾ ಆತ್ಮಾನಂ ವಿಭಜನ್ ಜುಷತೇ ಗುಣಾನ್ ॥ 4 ॥
ಗುಣೈಃ ಗುಣಾನ್ ಸಃ ಭುಂಜಾನಃ ಆತ್ಮಪ್ರದ್ಯೋದಿತೈಃ ಪ್ರಭುಃ ।
ಮನ್ಯಮಾನಃ ಇದಂ ಸೃಷ್ಟಂ ಆತ್ಮಾನಂ ಇಹ ಸಜ್ಜತೇ ॥ 5 ॥
ಕರ್ಮಾಣಿ ಕರ್ಮಭಿಃ ಕುರ್ವನ್ ಸನಿಮಿತ್ತಾನಿ ದೇಹಭೃತ್ ।
ತತ್ ತತ್ ಕರ್ಮಫಲಂ ಗೃಹ್ಣನ್ ಭ್ರಮತಿ ಇಹ ಸುಖೈತರಂ ॥ 6 ॥
ಇತ್ಥಂ ಕರ್ಮಗತೀಃ ಗಚ್ಛನ್ ಬಹ್ವಭದ್ರವಹಾಃ ಪುಮಾನ್ ।
ಆಭೂತಸಂಪ್ಲವಾತ್ ಸರ್ಗಪ್ರಲಯೌ ಅಶ್ನುತೇ ಅವಶಃ ॥ 7 ॥
ಧಾತು ಉಪಪ್ಲವಃ ಆಸನ್ನೇ ವ್ಯಕ್ತಂ ದ್ರವ್ಯಗುಣಾತ್ಮಕಂ ।
ಅನಾದಿನಿಧನಃ ಕಾಲಃ ಹಿ ಅವ್ಯಕ್ತಾಯ ಅಪಕರ್ಷತಿ ॥ 8 ॥
ಶತವರ್ಷಾಃ ಹಿ ಅನಾವೃಷ್ಟಿಃ ಭವಿಷ್ಯತಿ ಉಲ್ಬಣಾ ಭುವಿ ।
ತತ್ ಕಾಲ ಉಪಚಿತ ಉಷ್ಣ ಅರ್ಕಃ ಲೋಕಾನ್ ತ್ರೀನ್ ಪ್ರತಪಿಷ್ಯತಿ
॥9 ॥
ಪಾತಾಲತಲಂ ಆರಭ್ಯ ಸಂಕರ್ಷಣಮುಖ ಅನಲಃ ।
ದಹನ್ ಊರ್ಧ್ವಶಿಖಃ ವಿಷ್ವಕ್ ವರ್ಧತೇ ವಾಯುನಾ ಈರಿತಃ ॥ 10 ॥
ಸಾಂವರ್ತಕಃ ಮೇಘಗಣಃ ವರ್ಷತಿ ಸ್ಮ ಶತಂ ಸಮಾಃ ।
ಧಾರಾಭಿಃ ಹಸ್ತಿಹಸ್ತಾಭಿಃ ಲೀಯತೇ ಸಲಿಲೇ ವಿರಾಟ್ ॥ 11 ॥
ತತಃ ವಿರಾಜಂ ಉತ್ಸೃಜ್ಯ ವೈರಾಜಃ ಪುರುಷಃ ನೃಪ ।
ಅವ್ಯಕ್ತಂ ವಿಶತೇ ಸೂಕ್ಷ್ಮಂ ನಿರಿಂಧನಃ ಇವ ಅನಲಃ ॥ 12 ॥
ವಾಯುನಾ ಹೃತಗಂಧಾ ಭೂಃ ಸಲಿಲತ್ವಾಯ ಕಲ್ಪತೇ ।
ಸಲಿಲಂ ತತ್ ಧೃತರಸಂ ಜ್ಯೋತಿಷ್ಟ್ವಾಯ ಉಪಕಲ್ಪತೇ ॥ 13 ॥
ಹೃತರೂಪಂ ತು ತಮಸಾ ವಾಯೌ ಜ್ಯೋತಿಃ ಪ್ರಲೀಯತೇ ।
ಹೃತಸ್ಪರ್ಶಃ ಅವಕಾಶೇನ ವಾಯುಃ ನಭಸಿ ಲೀಯತೇ ।
ಕಾಲಾತ್ಮನಾ ಹೃತಗುಣಂ ನವಃ ಆತ್ಮನಿ ಲೀಯತೇ ॥ 14 ॥
ಇಂದ್ರಿಯಾಣಿ ಮನಃ ಬುದ್ಧಿಃ ಸಹ ವೈಕಾರಿಕೈಃ ನೃಪ ।
ಪ್ರವಿಶಂತಿ ಹಿ ಅಹಂಕಾರಂ ಸ್ವಗುಣೈಃ ಅಹಂ ಆತ್ಮನಿ ॥ 15 ॥
ಏಷಾ ಮಾಯಾ ಭಗವತಃ ಸರ್ಗಸ್ಥಿತಿ ಅಂತಕಾರಿಣೀ ।
ತ್ರಿವರ್ಣಾ ವರ್ಣಿತಾ ಅಸ್ಮಾಭಿಃ ಕಿಂ ಭೂಯಃ ಶ್ರೋತುಂ ಇಚ್ಛಸಿ ॥ 16 ॥
ರಾಜಾ ಉವಾಚ ।
ಯಥಾ ಏತಾಂ ಐಶ್ವರೀಂ ಮಾಯಾಂ ದುಸ್ತರಾಂ ಅಕೃತಾತ್ಮಭಿಃ ।
ತರಂತಿ ಅಂಜಃ ಸ್ಥೂಲಧಿಯಃ ಮಹರ್ಷಃ ಇದಂ ಉಚ್ಯತಾಂ ॥ 17 ॥
ಪ್ರಬುದ್ಧಃ ಉವಾಚ ।
ಕರ್ಮಾಣಿ ಆರಭಮಾಣಾನಾಂ ದುಃಖಹತ್ಯೈ ಸುಖಾಯ ಚ ।
ಪಶ್ಯೇತ್ ಪಾಕವಿಪರ್ಯಾಸಂ ಮಿಥುನೀಚಾರಿಣಾಂ ನೃಣಾಂ ॥ 18 ॥
ನಿತ್ಯಾರ್ತಿದೇನ ವಿತ್ತೇನ ದುರ್ಲಭೇನ ಆತ್ಮಮೃತ್ಯುನಾ ।
ಗೃಹ ಅಪತ್ಯಆಪ್ತಪಶುಭಿಃ ಕಾ ಪ್ರೀತಿಃ ಸಾಧಿತೈಃ ಚಲೈಃ ॥
19 ॥
ಏವಂ ಲೋಕಂ ಪರಂ ವಿದ್ಯಾತ್ ನಶ್ವರಂ ಕರ್ಮನಿರ್ಮಿತಂ ।
ಸತುಲ್ಯ ಅತಿಶಯ ಧ್ವಂಸಂ ಯಥಾ ಮಂಡಲವರ್ತಿನಾಂ ॥ 20 ॥
ತಸ್ಮಾತ್ ಗುರುಂ ಪ್ರಪದ್ಯೇತ ಜಿಜ್ಞಾಸುಃ ಶ್ರೇಯಃ ಉತ್ತಮಂ ।
ಶಾಬ್ದೇ ಪರೇ ಚ ನಿಷ್ಣಾತಂ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ಉಪಶಮಆಶ್ರಯಂ ॥ 21 ॥
ತತ್ರ ಭಾಗವತಾನ್ ಧರ್ಮಾನ್ ಶಿಕ್ಷೇತ್ ಗುರುಆತ್ಮದೈವತಃ ।
ಅಮಾಯಯಾ ಅನುವೃತ್ಯಾ ಯೈಃ ತುಷ್ಯೇತ್ ಆತ್ಮಾ ಆತ್ಮದಃ ಹರಿಃ ॥ 22 ॥
ಸರ್ವತಃ ಮನಸಃ ಅಸಂಗಂ ಆದೌ ಸಂಗಂ ಚ ಸಾಧುಷು ।
ದಯಾಂ ಮೈತ್ರೀಂ ಪ್ರಶ್ರಯಂ ಚ ಭೂತೇಷು ಅದ್ಧಾ ಯಥಾ ಉಚಿತಂ
॥ 23 ॥
ಶೌಚಂ ತಪಃ ತಿತಿಕ್ಷಾಂ ಚ ಮೌನಂ ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯಂ ಆರ್ಜವಂ ।
ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯಂ ಅಹಿಂಸಾಂ ಚ ಸಮತ್ವಂ ದ್ವಂದ್ವಸಂಜ್ಞಯೋಃ ॥ 24 ॥
ಸರ್ವತ್ರ ಆತ್ಮೇಶ್ವರ ಅನ್ವೀಕ್ಷಾಂ ಕೈವಲ್ಯಂ ಅನಿಕೇತತಾಂ ।
ವಿವಿಕ್ತಚೀರವಸನಂ ಸಂತೋಷಂ ಯೇನ ಕೇನಚಿತ್ ॥ 25 ॥
ಶ್ರದ್ಧಾಂ ಭಾಗವತೇ ಶಾಸ್ತ್ರೇ ಅನಿಂದಾಂ ಅನ್ಯತ್ರ ಚ ಅಪಿ ಹಿ ।
ಮನೋವಾಕ್ ಕರ್ಮದಂಡಂ ಚ ಸತ್ಯಂ ಶಮದಮೌ ಅಪಿ ॥ 26 ॥
ಶ್ರವಣಂ ಕೀರ್ತನಂ ಧ್ಯಾನಂ ಹರೇಃ ಅದ್ಭುತಕರ್ಮಣಃ ।
ಜನ್ಮಕರ್ಮಗುಣಾನಾಂ ಚ ತದರ್ಥೇ ಅಖಿಲಚೇಷ್ಟಿತಂ ॥ 27 ॥
ಇಷ್ಟಂ ದತ್ತಂ ತಪಃ ಜಪ್ತಂ ವೃತ್ತಂ ಯತ್ ಚ ಆತ್ಮನಃ ಪ್ರಿಯಂ ।
ದಾರಾನ್ ಸುತಾನ್ ಗೃಹಾನ್ ಪ್ರಾಣಾನ್ ಯತ್ ಪರಸ್ಮೈ ನಿವೇದನಂ ॥ 28 ॥
ಏವಂ ಕೃಷ್ಣಆತ್ಮನಾಥೇಷು ಮನುಷ್ಯೇಷು ಚ ಸೌಹೃದಂ ।
ಪರಿಚರ್ಯಾಂ ಚ ಉಭಯತ್ರ ಮಹತ್ಸು ನೃಷು ಸಾಧುಷು ॥ 29 ॥
ಪರಸ್ಪರ ಅನುಕಥನಂ ಪಾವನಂ ಭಗವತ್ ಯಶಃ ।
ಮಿಥಃ ರತಿಃ ಮಿಥಃ ತುಷ್ಟಿಃ ನಿವೃತ್ತಿಃ ಮಿಥಃ ಆತ್ಮನಃ ॥ 30 ॥
ಸ್ಮರಂತಃ ಸ್ಮಾರಯಂತಃ ಚ ಮಿಥಃ ಅಘೌಘಹರಂ ಹರಿಂ ।
ಭಕ್ತ್ಯಾ ಸಂಜಾತಯಾ ಭಕ್ತ್ಯಾ ಬಿಭ್ರತಿ ಉತ್ಪುಲಕಾಂ ತನುಂ ॥ 31 ॥
ಕ್ವಚಿತ್ ರುದಂತಿ ಅಚ್ಯುತಚಿಂತಯಾ ಕ್ವಚಿತ್
ಹಸಂತಿ ನಂದಂತಿ ವದಂತಿ ಅಲೌಕಿಕಾಃ ।
ನೃತ್ಯಂತಿ ಗಾಯಂತಿ ಅನುಶೀಲಯಂತಿ
ಅಜಂ ಭವಂತಿ ತೂಷ್ಣೀಂ ಪರಂ ಏತ್ಯ ನಿರ್ವೃತಾಃ ॥ 32 ॥
ಇತಿ ಭಾಗವತಾನ್ ಧರ್ಮಾನ್ ಶಿಕ್ಷನ್ ಭಕ್ತ್ಯಾ ತದುತ್ಥಯಾ ।
ನಾರಾಯಣಪರಃ ಮಾಯಂ ಅಂಜಃ ತರತಿ ದುಸ್ತರಾಂ ॥ 33 ॥
ರಾಜಾ ಉವಾಚ ।
ನಾರಾಯಣ ಅಭಿಧಾನಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಪರಮಾತ್ಮನಃ ।
ನಿಷ್ಠಾಂ ಅರ್ಹಥ ನಃ ವಕ್ತುಂ ಯೂಯಂ ಹಿ ಬ್ರಹ್ಮವಿತ್ತಮಾಃ ॥ 34 ॥
ಪಿಪ್ಪಲಾಯನಃ ಉವಾಚ ।
ಸ್ಥಿತಿ ಉದ್ಭವಪ್ರಲಯಹೇತುಃ ಅಹೇತುಃ ಅಸ್ಯ
ಯತ್ ಸ್ವಪ್ನಜಾಗರಸುಷುಪ್ತಿಷು ಸತ್ ಬಹಿಃ ಚ ।
ದೇಹ ಇಂದ್ರಿಯಾಸುಹೃದಯಾನಿ ಚರಂತಿ ಯೇನ
ಸಂಜೀವಿತಾನಿ ತತ್ ಅವೇಹಿ ಪರಂ ನರೇಂದ್ರ ॥ 35 ॥
ನ ಏತತ್ ಮನಃ ವಿಶತಿ ವಾಗುತ ಚಕ್ಷುಃ ಆತ್ಮಾ
ಪ್ರಾಣೇಂದ್ರಿಯಾಣಿ ಚ ಯಥಾ ಅನಲಂ ಅರ್ಚಿಷಃ ಸ್ವಾಃ ।
ಶಬ್ದಃ ಅಪಿ ಬೋಧಕನಿಷೇಧತಯಾ ಆತ್ಮಮೂಲಂ
ಅರ್ಥ ಉಕ್ತಂ ಆಹ ಯದೃತೇ ನ ನಿಷೇಧಸಿದ್ಧಿಃ ॥ 36 ॥
ಸತ್ವಂ ರಜಃ ತಮಃ ಇತಿ ತ್ರಿವೃದೇಕಂ ಆದೌ
ಸೂತ್ರಂ ಮಹಾನ್ ಅಹಂ ಇತಿ ಪ್ರವದಂತಿ ಜೀವಂ ।
ಜ್ಞಾನಕ್ರಿಯಾ ಅರ್ಥಫಲರೂಪತಯೋಃ ಉಶಕ್ತಿ
ಬ್ರಹ್ಮ ಏವ ಭಾತಿ ಸತ್ ಅಸತ್ ಚ ತಯೋಃ ಪರಂ ಯತ್ ॥ 37 ॥
ನ ಆತ್ಮಾ ಜಜಾನ ನ ಮರಿಷ್ಯತಿ ನ ಏಧತೇ ಅಸೌ
ನ ಕ್ಷೀಯತೇ ಸವನವಿತ್ ವ್ಯಭಿಚಾರಿಣಾಂ ಹಿ ।
ಸರ್ವತ್ರ ಶಸ್ವದನಪಾಯಿ ಉಪಲಬ್ಧಿಮಾತ್ರಂ
ಪ್ರಾಣಃ ಯಥಾ ಇಂದ್ರಿಯವಲೇನ ವಿಕಲ್ಪಿತಂ ಸತ್ ॥ 38 ॥
ಅಂಡೇಷು ಪೇಶಿಷು ತರುಷು ಅವಿನಿಶ್ಚಿತೇಷು
ಪ್ರಾಣಃ ಹಿ ಜೀವಂ ಉಪಧಾವತಿ ತತ್ರ ತತ್ರ ।
ಸನ್ನೇ ಯತ್ ಇಂದ್ರಿಯಗಣೇ ಅಹಮಿ ಚ ಪ್ರಸುಪ್ತೇ
ಕೂಟಸ್ಥಃ ಆಶಯಮೃತೇ ತತ್ ಅನುಸ್ಮೃತಿಃ ನಃ ॥ 39 ॥
ಯಃ ಹಿ ಅಬ್ಜ ನಾಭ ಚರಣ ಏಷಣಯೋಃ ಉಭಕ್ತ್ಯಾ
ಚೇತೋಮಲಾನಿ ವಿಧಮೇತ್ ಗುಣಕರ್ಮಜಾನಿ ।
ತಸ್ಮಿನ್ ವಿಶುದ್ಧಃ ಉಪಲಭ್ಯತಃ ಆತ್ಮತತ್ತ್ವಂ
ಸಾಕ್ಷಾತ್ ಯಥಾ ಅಮಲದೃಶಃ ಸವಿತೃಪ್ರಕಾಶಃ ॥ 40 ॥
ಕರ್ಮಯೋಗಂ ವದತ ನಃ ಪುರುಷಃ ಯೇನ ಸಂಸ್ಕೃತಃ ।
ವಿಧೂಯ ಇಹ ಆಶು ಕರ್ಮಾಣಿ ನೈಷ್ಕರ್ಮ್ಯಂ ವಿಂದತೇ ಪರಂ ॥ 41 ॥
ಏವಂ ಪ್ರಶ್ನಂ ಋಷಿನ್ ಪೂರ್ವಂ ಅಪೃಚ್ಛಂ ಪಿತುಃ ಅಂತಿಕೇ ।
ನ ಅಬ್ರುವನ್ ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಪುತ್ರಾಃ ತತ್ರ ಕಾರಣಂ ಉಚ್ಯತಾಂ ॥ 42 ॥
ಆವಿರ್ಹೋತ್ರಃ ಉವಾಚ ।
ಕರ್ಮ ಅಕರ್ಮವಿಕರ್ಮ ಇತಿ ವೇದವಾದಃ ನ ಲೌಕಿಕಃ ।
ವೇದಸ್ಯ ಚ ಈಶ್ವರಆತ್ಮತ್ವಾತ್ ತತ್ರ ಮುಹ್ಯಂತಿ ಸೂರಯಃ ॥ 43 ॥
ಪರೋಕ್ಷವಾದಃ ವೇದಃ ಅಯಂ ಬಾಲಾನಾಂ ಅನುಶಾಸನಂ ।
ಕರ್ಮಮೋಕ್ಷಾಯ ಕರ್ಮಾಣಿ ವಿಧತ್ತೇ ಹಿ ಅಗದಂ ಯಥಾ ॥ 44 ॥
ನ ಆಚರೇತ್ ಯಃ ತು ವೇದ ಉಕ್ತಂ ಸ್ವಯಂ ಅಜ್ಞಃ ಅಜಿತೇಂದ್ರಿಯಃ ।
ವಿಕರ್ಮಣಾ ಹಿ ಅಧರ್ಮೇಣ ಮೃತ್ಯೋಃ ಮೃತ್ಯುಂ ಉಪೈತಿ ಸಃ ॥ 45 ॥
ವೇದ ಉಕ್ತಂ ಏವ ಕುರ್ವಾಣಃ ನಿಃಸಂಗಃ ಅರ್ಪಿತಂ ಈಶ್ವರೇ ।
ನೈಷ್ಕರ್ಮ್ಯಾಂ ಲಭತೇ ಸಿದ್ಧಿಂ ರೋಚನಾರ್ಥಾ ಫಲಶ್ರುತಿಃ ॥ 46 ॥
ಯಃ ಆಶು ಹೃದಯಗ್ರಂಥಿಂ ನಿರ್ಜಿಹೀಷುಃ ಪರಾತ್ಮನಃ ।
ವಿಧಿನಾ ಉಪಚರೇತ್ ದೇವಂ ತಂತ್ರ ಉಕ್ತೇನ ಚ ಕೇಶವಂ ॥ 47 ॥
ಲಬ್ಧ ಅನುಗ್ರಹಃ ಆಚಾರ್ಯಾತ್ ತೇನ ಸಂದರ್ಶಿತಆಗಮಃ ।
ಮಹಾಪುರುಷಂ ಅಭ್ಯರ್ಚೇತ್ ಮೂರ್ತ್ಯಾ ಅಭಿಮತಯಾ ಆತ್ಮನಃ ॥ 48 ॥
ಶುಚಿಃ ಸಂಮುಖಂ ಆಸೀನಃ ಪ್ರಾಣಸಂಯಮನಆದಿಭಿಃ ।
ಪಿಂಡಂ ವಿಶೋಧ್ಯ ಸಂನ್ಯಾಸಕೃತರಕ್ಷಃ ಅರ್ಚಯೇತ್ ಹರಿಂ ॥ 49 ॥
ಅರ್ಚಆದೌ ಹೃದಯೇ ಚ ಅಪಿ ಯಥಾಲಬ್ಧ ಉಪಚಾರಕೈಃ ।
ದ್ರವ್ಯಕ್ಷಿತಿಆತ್ಮಲಿಂಗಾನಿ ನಿಷ್ಪಾದ್ಯ ಪ್ರೋಕ್ಷ್ಯ ಚ ಆಸನಂ
॥ 50 ॥
ಪಾದ್ಯಆದೀನ್ ಉಪಕಲ್ಪ್ಯಾ ಅಥ ಸಂನಿಧಾಪ್ಯ ಸಮಾಹಿತಃ ।
ಹೃತ್ ಆದಿಭಿಃ ಕೃತನ್ಯಾಸಃ ಮೂಲಮಂತ್ರೇಣ ಚ ಅರ್ಚಯೇತ್ ॥ 51 ॥
ಸಾಂಗೋಪಾಂಗಾಂ ಸಪಾರ್ಷದಾಂ ತಾಂ ತಾಂ ಮೂರ್ತಿಂ ಸ್ವಮಂತ್ರತಃ ।
ಪಾದ್ಯ ಅರ್ಘ್ಯಆಚಮನೀಯಆದ್ಯೈಃ ಸ್ನಾನವಾಸಃವಿಭೂಷಣೈಃ
॥ 52 ॥
ಗಂಧಮಾಲ್ಯಾಕ್ಷತಸ್ರಗ್ಭಿಃ ಧೂಪದೀಪಹಾರಕೈಃ ।
ಸಾಂಗಂ ಸಂಪೂಜ್ಯ ವಿಧಿವತ್ ಸ್ತವೈಃ ಸ್ತುತ್ವಾ ನಮೇತ್ ಹರಿಂ ॥ 53 ॥
ಆತ್ಮಾಂ ತನ್ಮಯಂ ಧ್ಯಾಯನ್ ಮೂರ್ತಿಂ ಸಂಪೂಜಯೇತ್ ಹರೇಃ ।
ಶೇಷಾಂ ಆಧಾಯ ಶಿರಸಿ ಸ್ವಧಾಮ್ನಿ ಉದ್ವಾಸ್ಯ ಸತ್ಕೃತಂ ॥ 54 ॥
ಏವಂ ಅಗ್ನಿ ಅರ್ಕತೋಯಆದೌ ಅತಿಥೌ ಹೃದಯೇ ಚ ಯಃ ।
ಯಜತಿ ಈಶ್ವರಂ ಆತ್ಮಾನಂ ಅಚಿರಾತ್ ಮುಚ್ಯತೇ ಹಿ ಸಃ ॥ 55 ॥
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಭಾಗವತೇ ಮಹಾಪುರಾಣೇ ಪಾರಮಹಂಸ್ಯಾಂ
ಸಂಹಿತಾಯಾಮೇಕಾದಶಸ್ಕಂಧೇ ನಿಮಿಜಾಯಂತಸಂವಾದೇ
ಮಾಯಾಕರ್ಮಬ್ರಹ್ಮನಿರೂಪಣಂ ತೃತೀಯೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥ 3 ॥
ಅಥ ಚತುರ್ಥೋಽಧ್ಯಾಯಃ ।
ರಾಜಾ ಉವಾಚ ।
ಯಾನಿ ಯಾನಿ ಇಹ ಕರ್ಮಾಣಿ ಯೈಃ ಯೈಃ ಸ್ವಚ್ಛಂದಜನ್ಮಭಿಃ ।
ಚಕ್ರೇ ಕರೋತಿ ಕರ್ತಾ ವಾ ಹರಿಃ ತಾನಿ ಬ್ರುವಂತು ನಃ ॥ 1 ॥
ದ್ರುಮಿಲಃ ಉವಾಚ ।
ಯಃ ವಾ ಅನಂತಸ್ಯ ಗುಣಾನ್ ಅನಂತಾನ್
ಅನುಕ್ರಮಿಷ್ಯನ್ ಸಃ ತು ಬಾಲಬುದ್ಧಿಃ ।
ರಜಾಂಸಿ ಭೂಮೇಃ ಗಣಯೇತ್ ಕಥಂಚಿತ್
ಕಾಲೇನ ನ ಏವ ಅಖಿಲಶಕ್ತಿಧಾಮ್ನಃ ॥ 2 ॥
ಭೂತೈಃ ಯದಾ ಪಂಚಭಿಃ ಆತ್ಮಸೃಷ್ಟೈಃ
ಪುರಂ ವಿರಾಜಂ ವಿರಚಯ್ಯ ತಸ್ಮಿನ್ ।
ಸ್ವಾಂಶೇನ ವಿಷ್ಟಃ ಪುರುಷಾಭಿಧಾನ
ಮವಾಪ ನಾರಾಯಣಃ ಆದಿದೇವಃ ॥ 3 ॥
ಯತ್ ಕಾಯಃ ಏಷಃ ಭುವನತ್ರಯಸಂನಿವೇಶಃ
ಯಸ್ಯ ಇಂದ್ರಿಯೈಃ ತನುಭೃತಾಂ ಉಭಯೈಂದ್ರಿಯಾಣಿ ।
ಜ್ಞಾನಂ ಸ್ವತಃ ಶ್ವಸನತಃ ಬಲಂ ಓಜಃ ಈಹಾ
ಸತ್ತ್ವಆದಿಭಿಃ ಸ್ಥಿತಿಲಯೌದ್ಭವಃ ಆದಿಕರ್ತಾ ॥ 4 ॥
ಆದೌ ಅಭೂತ್ ಶತಧೃತೀ ರಜಸ ಅಸ್ಯ ಸರ್ಗೇ
ವಿಷ್ಣು ಸ್ಥಿತೌ ಕ್ರತುಪತಿಃ ದ್ವಿಜಧರ್ಮಸೇತುಃ ।
ರುದ್ರಃ ಅಪಿ ಅಯಾಯ ತಮಸಾ ಪುರುಷಃ ಸಃ ಆದ್ಯಃ
ಇತಿ ಉದ್ಭವಸ್ಥಿತಿಲಯಾಃ ಸತತಂ ಪ್ರಜಾಸು ॥ 5 ॥
ಧರ್ಮಸ್ಯ ದಕ್ಷದುಹಿತರ್ಯಜನಿಷ್ಟಃ ಮೂರ್ತ್ಯಾ
ನಾರಾಯಣಃ ನರಃ ಋಷಿಪ್ರವರಃ ಪ್ರಶಾಂತಃ ।
ನೈಷ್ಕರ್ಮ್ಯಲಕ್ಷಣಂ ಉವಾಚ ಚಚಾರ ಕರ್ಮ
ಯಃ ಅದ್ಯ ಅಪಿ ಚ ಆಸ್ತ ಋಷಿವರ್ಯನಿಷೇವಿತಾಂಘ್ರಿಃ ॥ 6 ॥
ಇಂದ್ರಃ ವಿಶಂಕ್ಯ ಮಮ ಧಾಮ ಜಿಘೃಕ್ಷತಿ ಇತಿ
ಕಾಮಂ ನ್ಯಯುಂಕ್ತ ಸಗಣಂ ಸಃ ಬದರಿಉಪಾಖ್ಯಂ ।
ಗತ್ವಾ ಅಪ್ಸರೋಗಣವಸಂತಸುಮಂದವಾತೈಃ
ಸ್ತ್ರೀಪ್ರೇಕ್ಷಣ ಇಷುಭಿಃ ಅವಿಧ್ಯತತ್ ಮಹಿಜ್ಞಃ ॥ 7 ॥
ವಿಜ್ಞಾಯ ಶಕ್ರಕೃತಂ ಅಕ್ರಮಂ ಆದಿದೇವಃ
ಪ್ರಾಹ ಪ್ರಹಸ್ಯ ಗತವಿಸ್ಮಯಃ ಏಜಮಾನಾನ್ ।
ಮಾ ಭೈಷ್ಟ ಭೋ ಮದನ ಮಾರುತ ದೇವವಧ್ವಃ
ಗೃಹ್ಣೀತ ನಃ ಬಲಿಂ ಅಶೂನ್ಯಂ ಇಮಂ ಕುರುಧ್ವಂ ॥ 8 ॥
ಇತ್ಥಂ ಬ್ರುವತಿ ಅಭಯದೇ ನರದೇವ ದೇವಾಃ
ಸವ್ರೀಡನಮ್ರಶಿರಸಃ ಸಘೃಣಂ ತಂ ಊಚುಃ ।
ನ ಏತತ್ ವಿಭೋ ತ್ವಯಿ ಪರೇ ಅವಿಕೃತೇ ವಿಚಿತ್ರಂ
ಸ್ವಾರಾಮಧೀಃ ಅನಿಕರಾನತಪಾದಪದ್ಮೇ ॥ 9 ॥
ತ್ವಾಂ ಸೇವತಾಂ ಸುರಕೃತಾ ಬಹವಃ ಅಂತರಾಯಾಃ
ಸ್ವೌಕೋ ವಿಲಂಘ್ಯ ಪರಮಂ ವ್ರಜತಾಂ ಪದಂ ತೇ ।
ನ ಅನ್ಯಸ್ಯ ಬರ್ಹಿಷಿ ಬಲೀನ್ ದದತಃ ಸ್ವಭಾಗಾನ್
ಧತ್ತೇ ಪದಂ ತ್ವಂ ಅವಿತಾ ಯದಿ ವಿಘ್ನಮೂರ್ಧ್ನಿ ॥ 10 ॥
ಕ್ಷುತ್ ತೃಟ್ತ್ರಿಕಾಲಗುಣಮಾರುತಜೈವ್ಹ್ಯಶೈಶ್ನ್ಯಾನ್
ಅಸ್ಮಾನ್ ಅಪಾರಜಲಧೀನ್ ಅತಿತೀರ್ಯ ಕೇಚಿತ್ ।
ಕ್ರೋಧಸ್ಯ ಯಾಂತಿ ವಿಫಲಸ್ಯ ವಶ ಪದೇ ಗೋಃ
ಮಜ್ಜಂತಿ ದುಶ್ಚರತಪಃ ಚ ವೃಥಾ ಉತ್ಸೃಜಂತಿ ॥ 11 ॥
ಇತಿ ಪ್ರಗೃಣತಾಂ ತೇಷಾಂ ಸ್ತ್ರಿಯಃ ಅತಿ ಅದ್ಭುತದರ್ಶನಾಃ ।
ದರ್ಶಯಾಮಾಸ ಶುಶ್ರೂಷಾಂ ಸ್ವರ್ಚಿತಾಃ ಕುರ್ವತೀಃ ವಿಭುಃ ॥ 12 ॥
ತೇ ದೇವ ಅನುಚರಾಃ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಸ್ತ್ರಿಯಃ ಶ್ರೀಃ ಇವ ರೂಪಿಣೀಃ ।
ಗಂಧೇನ ಮುಮುಹುಃ ತಾಸಾಂ ರೂಪ ಔದಾರ್ಯಹತಶ್ರಿಯಃ ॥ 13 ॥
ತಾನ್ ಆಹ ದೇವದೇವ ಈಶಃ ಪ್ರಣತಾನ್ ಪ್ರಹಸನ್ ಇವ ।
ಆಸಾಂ ಏಕತಮಾಂ ವೃಂಗ್ಧ್ವಂ ಸವರ್ಣಾಂ ಸ್ವರ್ಗಭೂಷಣಾಂ ॥
14 ॥
ಓಂ ಇತಿ ಆದೇಶಂ ಆದಾಯ ನತ್ವಾ ತಂ ಸುರವಂದಿನಃ ।
ಉರ್ವಶೀಂ ಅಪ್ಸರಃಶ್ರೇಷ್ಠಾಂ ಪುರಸ್ಕೃತ್ಯ ದಿವಂ ಯಯುಃ ॥ 15 ॥
ಇಂದ್ರಾಯ ಆನಮ್ಯ ಸದಸಿ ಶ್ರುಣ್ವತಾಂ ತ್ರಿದಿವೌಕಸಾಂ ।
ಊಚುಃ ನಾರಾಯಣಬಲಂ ಶಕ್ರಃ ತತ್ರ ಆಸ ವಿಸ್ಮಿತಃ ॥ 16 ॥
ಹಂಸಸ್ವರೂಪೀ ಅವದದತ್ ಅಚ್ಯುತಃ ಆತ್ಮಯೋಗಂ
ದತ್ತಃ ಕುಮಾರ ಋಷಭಃ ಭಗವಾನ್ ಪಿತಾ ನಃ ।
ವಿಷ್ಣುಃ ಶಿವಾಯ ಜಗತಾಂ ಕಲಯಾ ಅವತೀರ್ಣಃ
ತೇನ ಆಹೃತಾಃ ಮಧುಭಿದಾ ಶ್ರುತಯಃ ಹಯಾಸ್ಯೇ ॥ 17 ॥
ಗುಪ್ತಃ ಅಪಿ ಅಯೇ ಮನುಃ ಇಲಾ ಓಷಧಯಃ ಚ ಮಾತ್ಸ್ಯೇ
ಕ್ರೌಡೇ ಹತಃ ದಿತಿಜಃ ಉದ್ಧರತಾ ಅಂಭಸಃ ಕ್ಷ್ಮಾಂ ।
ಕೌರ್ಮೇ ಧೃತಃ ಅದ್ರಿಃ ಅಮೃತ ಉನ್ಮಥನೇ ಸ್ವಪೃಷ್ಠೇ
ಗ್ರಾಹಾತ್ ಪ್ರಪನ್ನಮಿಭರಾಜಂ ಅಮುಂಚತ್ ಆರ್ತಂ ॥ 18 ॥
ಸಂಸ್ತುನ್ವತಃ ಅಬ್ಧಿಪತಿತಾನ್ ಶ್ರಮಣಾನ್ ಋಷೀಂ ಚ
ಶಕ್ರಂ ಚ ವೃತ್ರವಧತಃ ತಮಸಿ ಪ್ರವಿಷ್ಟಂ ।
ದೇವಸ್ತ್ರಿಯಃ ಅಸುರಗೃಹೇ ಪಿಹಿತಾಃ ಅನಾಥಾಃ
ಜಘ್ನೇ ಅಸುರೇಂದ್ರಂ ಅಭಯಾಯ ಸತಾಂ ನೃಸಿಂಹೇ ॥ 19 ॥
ದೇವ ಅಸುರೇ ಯುಧಿ ಚ ದೈತ್ಯಪತೀನ್ ಸುರಾರ್ಥೇ
ಹತ್ವಾ ಅಂತರೇಷು ಭುವನಾನಿ ಅದಧಾತ್ ಕಲಾಭಿಃ ।
ಭೂತ್ವಾ ಅಥ ವಾಮನಃ ಇಮಾಂ ಅಹರತ್ ಬಲೇಃ ಕ್ಷ್ಮಾಂ
ಯಾಂಚಾಚ್ಛಲೇನ ಸಮದಾತ್ ಅದಿತೇಃ ಸುತೇಭ್ಯಃ ॥ 20 ॥
ನಿಃಕ್ಷತ್ರಿಯಾಂ ಅಕೃತ ಗಾಂ ಚ ತ್ರಿಃಸಪ್ತಕೃತ್ವಃ
ರಾಮಃ ತು ಹೈಹಯಕುಲ ಅಪಿ ಅಯಭಾರ್ಗವ ಅಗ್ನಿಃ ।
ಸಃ ಅಬ್ಧಿಂ ಬಬಂಧ ದಶವಕ್ತ್ರಂ ಅಹನ್ ಸಲಂಕಂ
ಸೀತಾಪತಿಃ ಜಯತಿ ಲೋಕಂ ಅಲಘ್ನಕೀರ್ತಿಃ ॥ 21 ॥
ಭೂಮೇಃ ಭರ ಅವತರಣಾಯ ಯದುಷಿ ಅಜನ್ಮಾ ಜಾತಃ
ಕರಿಷ್ಯತಿ ಸುರೈಃ ಅಪಿ ದುಷ್ಕರಾಣಿ ।
ವಾದೈಃ ವಿಮೋಹಯತಿ ಯಜ್ಞಕೃತಃ ಅತದರ್ಹಾನ್
ಶೂದ್ರಾಂ ಕಲೌ ಕ್ಷಿತಿಭುಜಃ ನ್ಯಹನಿಷ್ಯದಂತೇ ॥ 22 ॥
ಏವಂವಿಧಾನಿ ಕರ್ಮಾಣಿ ಜನ್ಮಾನಿ ಚ ಜಗತ್ ಪತೇಃ ।
ಭೂರೀಣಿ ಭೂರಿಯಶಸಃ ವರ್ಣಿತಾನಿ ಮಹಾಭುಜ ॥ 23 ॥
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವತೇ ಮಹಾಪುರಾಣೇ ಪಾರಮಹಂಸ್ಯಾಂ
ಸಂಹಿತಾಯಾಮೇಕಾದಶಸ್ಕಂಧೇ ನಿಮಿಜಾಯಂತಸಂವಾದೇ
ಚತುರ್ಥೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥ 4 ॥
ಅಥ ಪಂಚಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ ।
ರಾಜಾ ಉವಾಚ ।
ಭಗವಂತಂ ಹರಿಂ ಪ್ರಾಯಃ ನ ಭಜಂತಿ ಆತ್ಮವಿತ್ತಮಾಃ ।
ತೇಷಾಂ ಅಶಾಂತಕಾಮಾನಾಂ ಕಾ ನಿಷ್ಠಾ ಅವಿಜಿತಾತ್ಮನಾಂ ॥ 1 ॥
ಚಮಸಃ ಉವಾಚ ।
ಮುಖಬಾಹೂರೂಪಆದೇಭ್ಯಃ ಪುರುಷಸ್ಯ ಆಶ್ರಮೈಃ ಸಹ ।
ಚತ್ವಾರಃ ಜಜ್ಞಿರೇ ವರ್ಣಾಃ ಗುಣೈಃ ವಿಪ್ರಆದಯಃ ಪೃಥಕ್ ॥ 2 ॥
ಯಃ ಏಷಾಂ ಪುರುಷಂ ಸಾಕ್ಷಾತ್ ಆತ್ಮಪ್ರಭವಂ ಈಶ್ವರಂ ।
ನ ಭಜಂತಿ ಅವಜಾನಂತಿ ಸ್ಥಾನಾತ್ ಭ್ರಷ್ಟಾಃ ಪತಂತಿ ಅಧಃ ॥ 3 ॥
ದೂರೇ ಹರಿಕಥಾಃ ಕೇಚಿತ್ ದೂರೇ ಚ ಅಚ್ಯುತಕೀರ್ರ್ತನಾಃ ।
ಸ್ತ್ರಿಯಃ ಶೂದ್ರಆದಯಃ ಚ ಏವ ತೇ ಅನುಕಂಪ್ಯಾ ಭವಾದೃಶಾಂ ॥ 4 ॥
ವಿಪ್ರಃ ರಾಜನ್ಯವೈಶ್ಯೌ ಚ ಹರೇಃ ಪ್ರಾಪ್ತಾಃ ಪದಾಂತಿಕಂ ।
ಶ್ರೌತೇನ ಜನ್ಮನಾ ಅಥ ಅಪಿ ಮುಹ್ಯಂತಿ ಆಮ್ನಾಯವಾದಿನಃ ॥ 5 ॥
ಕರ್ಮಣಿ ಅಕೋವಿದಾಃ ಸ್ತಬ್ಧಾಃ ಮೂರ್ಖಾಃ ಪಂಡಿತಮಾನಿನಃ ।
ವದಂತಿ ಚಾಟುಕಾತ್ ಮೂಢಾಃ ಯಯಾ ಮಾಧ್ವ್ಯಾ ಗಿರ ಉತ್ಸುಕಾಃ ॥ 6 ॥
ರಜಸಾ ಘೋರಸಂಕಲ್ಪಾಃ ಕಾಮುಕಾಃ ಅಹಿಮನ್ಯವಃ ।
ದಾಂಭಿಕಾಃ ಮಾನಿನಃ ಪಾಪಾಃ ವಿಹಸಂತಿ ಅಚ್ಯುತಪ್ರಿಯಾನ್ ॥ 7 ॥
ವದಂತಿ ತೇ ಅನ್ಯೋನ್ಯಂ ಉಪಾಸಿತಸ್ತ್ರಿಯಃ
ಗೃಹೇಷು ಮೈಥುನ್ಯಸುಖೇಷು ಚ ಆಶಿಷಃ ।
ಯಜಂತಿ ಅಸೃಷ್ಟಾನ್ ಅವಿಧಾನ್ ಅದಕ್ಷಿಣಂ
ವೃತ್ತ್ಯೈ ಪರಂ ಘ್ನಂತಿ ಪಶೂನ್ ಅತದ್ವಿದಃ ॥ 8 ॥
ಶ್ರಿಯಾ ವಿಭೂತ್ಯಾ ಅಭಿಜನೇನ ವಿದ್ಯಯಾ
ತ್ಯಾಗೇನ ರೂಪೇಣ ಬಲೇನ ಕರ್ಮಣಾ
ಸತಃ ಅವಮನ್ಯಂತಿ ಹರಿಪ್ರಿಯಾನ್ ಖಲಾಃ ॥ 9 ॥
ಸರ್ವೇಷು ಶಶ್ವತ್ ತನುಭೃತ್ ಸ್ವವಸ್ಥಿತಂ
ಯಥಾ ಸ್ವಂ ಆತ್ಮಾನಂ ಅಭೀಷ್ಟಂ ಈಶ್ವರಂ ।
ವೇದೋಪಗೀತಂ ಚ ನ ಶ್ರುಣ್ವತೇ ಅಬುಧಾಃ
ಮನೋರಥಾನಾಂ ಪ್ರವದಂತಿ ವಾರ್ತಯಾ ॥ 10 ॥
ಲೋಕೇ ವ್ಯವಾಯ ಆಮಿಷಂ ಅದ್ಯಸೇವಾ
ನಿತ್ಯಾಃ ತು ಜಂತೋಃ ನ ಹಿ ತತ್ರ ಚೋದನಾ ।
ವ್ಯವಸ್ಥಿತಿಃ ತೇಷು ವಿವಾಹಯಜ್ಞ
ಸುರಾಗ್ರಹೈಃ ಆಸು ನಿವೃತ್ತಿಃ ಇಷ್ಟಾ ॥ 11 ॥
ಧನಂ ಚ ಧರ್ಮಏಕಫಲಂ ಯತಃ ವೈ
ಜ್ಞಾನಂ ಸವಿಜ್ಞಾನಂ ಅನುಪ್ರಶಾಂತಿ ।
ಗೃಹೇಷು ಯುಂಜಂತಿ ಕಲೇವರಸ್ಯ
ಮೃತ್ಯುಂ ನ ಪಶ್ಯಂತಿ ದುರಂತವೀರ್ಯಂ ॥ 12 ॥
ಯತ್ ಘ್ರಾಣಭಕ್ಷಃ ವಿಹಿತಃ ಸುರಾಯಾಃ
ತಥಾ ಪಶೋಃ ಆಲಭನಂ ನ ಹಿಂಸಾ ।
ಏವಂ ವ್ಯವಾಯಃ ಪ್ರಜಯಾ ನ ರತ್ಯಾ
ಇಅಮಂ ವಿಶುದ್ಧಂ ನ ವಿದುಃ ಸ್ವಧರ್ಮಂ ॥ 13 ॥
ಯೇ ತು ಅನೇವಂವಿದಃ ಅಸಂತಃ ಸ್ತಬ್ಧಾಃ ಸತ್ ಅಭಿಮಾನಿನಃ ।
ಪಶೂನ್ ದ್ರುಹ್ಯಂತಿ ವಿಸ್ರಬ್ಧಾಃ ಪ್ರೇತ್ಯ ಖಾದಂತಿ ತೇ ಚ ತಾನ್ ॥ 14 ॥
ದ್ವಿಷಂತಃ ಪರಕಾಯೇಷು ಸ್ವಾತ್ಮಾನಂ ಹರಿಂ ಈಶ್ವರಂ ।
ಮೃತಕೇ ಸಾನುಬಂಧೇ ಅಸ್ಮಿನ್ ಬದ್ಧಸ್ನೇಹಾಃ ಪತಂತಿ ಅಧಃ ॥ 15 ॥
ಯೇ ಕೈವಲ್ಯಂ ಅಸಂಪ್ರಾಪ್ತಾಃ ಯೇ ಚ ಅತೀತಾಃ ಚ ಮೂಢತಾಂ ।
ತ್ರೈವರ್ಗಿಕಾಃ ಹಿ ಅಕ್ಷಣಿಕಾಃ ಆತ್ಮಾನಂ ಘಾತಯಂತಿ ತೇ ॥ 16 ॥
ಏತಃ ಆತ್ಮಹನಃ ಅಶಾಂತಾಃ ಅಜ್ಞಾನೇ ಜ್ಞಾನಮಾನಿನಃ ।
ಸೀದಂತಿ ಅಕೃತಕೃತ್ಯಾಃ ವೈ ಕಾಲಧ್ವಸ್ತಮನೋರಥಾಃ ॥ 17 ॥
ಹಿತ್ವಾ ಆತ್ಯಾಯ ಅಸರಚಿತಾಃ ಗೃಹ ಅಪತ್ಯಸುಹೃತ್ ಶ್ರಿಯಃ ।
ತಮಃ ವಿಶಂತಿ ಅನಿಚ್ಛಂತಃ ವಾಸುದೇವಪರಾಙ್ಮುಖಾಃ ॥ 18 ॥
ರಾಜಾ ಉವಾಚ ।
ಕಸ್ಮಿನ್ ಕಾಲೇ ಸಃ ಭಗವಾನ್ ಕಿಂ ವರ್ಣಃ ಕೀದೃಶಃ ನೃಭಿಃ ।
ನಾಮ್ನಾ ವಾ ಕೇನ ವಿಧಿನಾ ಪೂಜ್ಯತೇ ತತ್ ಇಹ ಉಚ್ಯತಾಂ ॥ 19 ॥
ಕರಭಾಜನಃ ಉವಾಚ ।
ಕೃತಂ ತ್ರೇತಾ ದ್ವಾಪರಂ ಚ ಕಲಿಃ ಇತ್ಯೇಷು ಕೇಶವಃ ।
ನಾನಾವರ್ಣ ಅಭಿಧಆಕಾರಃ ನಾನಾ ಏವ ವಿಧಿನಾ ಇಜ್ಯತೇ ॥ 20 ॥
ಕೃತೇ ಶುಕ್ಲಃ ಚತುರ್ಬಾಹುಃ ಜಟಿಲಃ ವಲ್ಕಲಾಂಬರಃ ।
ಕೃಷ್ಣಾಜಿನೌಪವೀತಾಕ್ಷಾನ್ ಬಿಭ್ರತ್ ದಂಡಕಮಂಡಲೂನ್ ॥ 21 ॥
ಮನುಷ್ಯಾಃ ತು ತದಾ ಶಾಂತಾಃ ನಿರ್ವೈರಾಃ ಸುಹೃದಃ ಸಮಾಃ ।
ಯಜಂತಿ ತಪಸಾ ದೇವಂ ಶಮೇನ ಚ ದಮೇನ ಚ ॥ 22 ॥
ಹಂಸಃ ಸುಪರ್ಣಃ ವೈಕುಂಠಃ ಧರ್ಮಃ ಯೋಗೇಶ್ವರಃ ಅಮಲಃ ।
ಈಶ್ವರಃ ಪುರುಷಃ ಅವ್ಯಕ್ತಃ ಪರಮಾತ್ಮಾ ಇತಿ ಗೀಯತೇ ॥ 23 ॥
ತ್ರೇತಾಯಾಂ ರಕ್ತವರ್ಣಃ ಅಸೌ ಚತುರ್ಬಾಹುಃ ತ್ರಿಮೇಖಲಃ ।
ಹಿರಣ್ಯಕೇಶಃ ತ್ರಯೀ ಆತ್ಮಾ ಸ್ರುಕ್ಸ್ರುವಆದಿ ಉಪಲಕ್ಷಣಃ ॥ 24 ॥
ತಂ ತದಾ ಮನುಜಾ ದೇವಂ ಸರ್ವದೇವಮಯಂ ಹರಿಂ ।
ಯಜಂತಿ ವಿದ್ಯಯಾ ತ್ರಯ್ಯಾ ಧರ್ಮಿಷ್ಠಾಃ ಬ್ರಹ್ಮವಾದಿನಃ ॥ 25 ॥
ವಿಷ್ಣುಃ ಯಜ್ಞಃ ಪೃಷ್ಣಿಗರ್ಭಃ ಸರ್ವದೇವಃ ಉರುಕ್ರಮಃ ।
ವೃಷಾಕಪಿಃ ಜಯಂತಃ ಚ ಉರುಗಾಯ ಇತಿ ಈರ್ಯತೇ ॥ 26 ॥
ದ್ವಾಪರೇ ಭಗವಾನ್ ಶ್ಯಾಮಃ ಪೀತವಾಸಾ ನಿಜಾಯುಧಃ ।
ಶ್ರೀವತ್ಸಆದಿಭಿಃ ಅಂಕೈಃ ಚ ಲಕ್ಷಣೈಃ ಉಪಲಕ್ಷಿತಃ ॥ 27 ॥
ತಂ ತದಾ ಪುರುಷಂ ಮರ್ತ್ಯಾ ಮಹಾರಾಜೌಪಲಕ್ಷಣಂ ।
ಯಜಂತಿ ವೇದತಂತ್ರಾಭ್ಯಾಂ ಪರಂ ಜಿಜ್ಞಾಸವಃ ನೃಪ ॥ 28 ॥
ನಮಃ ತೇ ವಾಸುದೇವಾಯ ನಮಃ ಸಂಕರ್ಷಣಾಯ ಚ ।
ಪ್ರದ್ಯುಮ್ನಾಯ ಅನಿರುದ್ಧಾಯ ತುಭ್ಯಂ ಭಗವತೇ ನಮಃ ॥ 29 ॥
ನಾರಾಯಣಾಯ ಋಷಯೇ ಪುರುಷಾಯ ಮಹಾತ್ಮನೇ ।
ವಿಶ್ವೇಶ್ವರಾಯ ವಿಶ್ವಾಯ ಸರ್ವಭೂತಆತ್ಮನೇ ನಮಃ ॥ 30 ॥
ಇತಿ ದ್ವಾಪರಃ ಉರ್ವೀಶ ಸ್ತುವಂತಿ ಜಗದೀಶ್ವರಂ ।
ನಾನಾತಂತ್ರವಿಧಾನೇನ ಕಲೌ ಅಪಿ ಯಥಾ ಶ್ರುಣು ॥ 31 ॥
ಕೃಷ್ಣವರ್ಣಂ ತ್ವಿಷಾಕೃಷ್ಣಂ ಸಾಂಗೌಪಾಂಗಾಸ್ತ್ರ
ಪಾರ್ಷದಂ ।
ಯಜ್ಞೈಃ ಸಂಕೀರ್ತನಪ್ರಾಯೈಃ ಯಜಂತಿ ಹಿ ಸುಮೇಧಸಃ ॥ 32 ॥
ಧ್ಯೇಯಂ ಸದಾ ಪರಿಭವಘ್ನಂ ಅಭೀಷ್ಟದೋಹಂ
ತೀರ್ಥಾಸ್ಪದಂ ಶಿವವಿರಿಂಚಿನುತಂ ಶರಣ್ಯಂ ।
ಭೃತ್ಯಾರ್ತಿಹನ್ ಪ್ರಣತಪಾಲ ಭವಾಬ್ಧಿಪೋತಂ
ವಂದೇ ಮಹಾಪುರುಷ ತೇ ಚರಣಾರವಿಂದಂ ॥ 33 ॥
ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಸುದುಸ್ತ್ಯಜಸುರೈಪ್ಸಿತರಾಜ್ಯಲಕ್ಷ್ಮೀಂ
ಧರ್ಮಿಷ್ಠಃ ಆರ್ಯವಚಸಾ ಯತ್ ಅಗಾತ್ ಅರಣ್ಯಂ ।
ಮಾಯಾಮೃಗಂ ದಯಿತಯಾ ಇಪ್ಸಿತಂ ಅನ್ವಧಾವತ್
ವಂದೇ ಮಹಾಪುರುಷ ತೇ ಚರಣಾರವಿಂದಂ ॥ 34 ॥
ಏವಂ ಯುಗಾನುರೂಪಾಭ್ಯಾಂ ಭಗವಾನ್ ಯುಗವರ್ತಿಭಿಃ ।
ಮನುಜೈಃ ಇಜ್ಯತೇ ರಾಜನ್ ಶ್ರೇಯಸಾಂ ಈಶ್ವರಃ ಹರಿಃ ॥ 35 ॥
ಕಲಿಂ ಸಭಾಜಯಂತಿ ಆರ್ಯಾ ಗುಣಜ್ಞಾಃ ಸಾರಭಾಗಿನಃ ।
ಯತ್ರ ಸಂಕೀರ್ತನೇನ ಏವ ಸರ್ವಃ ಸ್ವಾರ್ಥಃ ಅಭಿಲಭ್ಯತೇ ॥ 36 ॥
ನ ಹಿ ಅತಃ ಪರಮಃ ಲಾಭಃ ದೇಹಿನಾಂ ಭ್ರಾಮ್ಯತಾಂ ಇಹ ।
ಯತಃ ವಿಂದೇತ ಪರಮಾಂ ಶಾಂತಿಂ ನಶ್ಯತಿ ಸಂಸೃತಿಃ ॥ 37 ॥
ಕೃತಆದಿಷು ಪ್ರಜಾ ರಾಜನ್ ಕಲೌ ಇಚ್ಛಂತಿ ಸಂಭವಂ ।
ಕಲೌ ಖಲು ಭವಿಷ್ಯಂತಿ ನಾರಾಯಣಪರಾಯಣಾಃ ॥ 38 ॥
ಕ್ವಚಿತ್ ಕ್ವಚಿತ್ ಮಹಾರಾಜ ದ್ರವಿಡೇಷು ಚ ಭೂರಿಶಃ ।
ತಾಮ್ರಪರ್ಣೀ ನದೀ ಯತ್ರ ಕೃತಮಾಲಾ ಪಯಸ್ವಿನೀ ॥ 39 ॥
ಕಾವೇರೀ ಚ ಮಹಾಪುಣ್ಯಾ ಪ್ರತೀಚೀ ಚ ಮಹಾನದೀ ।
ಯೇ ಪಿಬಂತಿ ಜಲಂ ತಾಸಾಂ ಮನುಜಾ ಮನುಜೇಶ್ವರ ।
ಪ್ರಾಯಃ ಭಕ್ತಾಃ ಭಗವತಿ ವಾಸುದೇವಃ ಅಮಲ ಆಶಯಾಃ ॥ 40 ॥
ದೇವರ್ಷಿಭೂತಆಪ್ತನೃಣಾ ಪಿತೄಣಾಂ
ನ ಕಿಂಕರಃ ನ ಅಯಂ ಋಣೀ ಚ ರಾಜನ್ ।
ಸರ್ವಆತ್ಮನಾ ಯಃ ಶರಣಂ ಶರಣ್ಯಂ
ಗತಃ ಮುಕುಂದಂ ಪರಿಹೃತ್ಯ ಕರ್ತುಂ ॥ 41 ॥
ಸ್ವಪಾದಮೂಲಂ ಭಜತಃ ಪ್ರಿಯಸ್ಯ
ತ್ಯಕ್ತಾನ್ಯಭಾವಸ್ಯ ಹರಿಃ ಪರೇಶಃ ।
ವಿಕರ್ಮ ಯತ್ ಚ ಉತ್ಪತಿತಂ ಕಥಂಚಿತ್
ಧುನೋತಿ ಸರ್ವಂ ಹೃದಿ ಸಂನಿವಿಷ್ಟಃ ॥ 42 ॥
ನಾರದಃ ಉವಾಚ ।
ಧರ್ಮಾನ್ ಭಾಗವತಾನ್ ಇತ್ಥಂ ಶ್ರುತ್ವಾ ಅಥ ಮಿಥಿಲೇಶ್ವರಃ ।
ಜಾಯಂತ ಇಯಾನ್ ಮುನೀನ್ ಪ್ರೀತಃ ಸೋಪಾಧ್ಯಾಯಃ ಹಿ ಅಪೂಜಯತ್ ॥ 43 ॥
ತತಃ ಅಂತಃ ದಧಿರೇ ಸಿದ್ಧಾಃ ಸರ್ವಲೋಕಸ್ಯ ಪಶ್ಯತಃ ।
ರಾಜಾ ಧರ್ಮಾನ್ ಉಪಾತಿಷ್ಠನ್ ಅವಾಪ ಪರಮಾಂ ಗತಿಂ ॥ 44 ॥
ತ್ವಂ ಅಪಿ ಏತಾನ್ ಮಹಾಭಾಗ ಧರ್ಮಾನ್ ಭಾಗವತಾನ್ ಶ್ರುತಾನ್ ।
ಆಸ್ಥಿತಃ ಶ್ರದ್ಧಯಾ ಯುಕ್ತಃ ನಿಃಸಂಗಃ ಯಾಸ್ಯಸೇ ಪರಂ ॥ 45 ॥
ಯುವಯೋಃ ಖಲು ದಂಪತ್ಯೋಃ ಯಶಸಾ ಪೂರಿತಂ ಜಗತ್ ।
ಪುತ್ರತಾಂ ಅಗಮತ್ ಯತ್ ವಾಂ ಭಗವಾನ್ ಈಶ್ವರಃ ಹರಿಃ ॥ 46 ॥
ದರ್ಶನಆಲಿಂಗನಆಲಾಪೈಃ ಶಯನಆಸನಭೋಜನೈಃ ।
ಆತ್ಮಾ ವಾಂ ಪಾವಿತಃ ಕೃಷ್ಣೇ ಪುತ್ರಸ್ನೇಹ ಪ್ರಕುರ್ವತೋಃ ॥ 47 ॥
ವೈರೇಣ ಯಂ ನೃಪತಯಃ ಶಿಶುಪಾಲಪೌಂಡ್ರ
ಶಾಲ್ವಆದಯಃ ಗತಿವಿಲಾಸವಿಲೋಕನಆದಯೈಃ ।
ಧ್ಯಾಯಂತಃ ಆಕೃತಧಿಯಃ ಶಯನಆಸನಆದೌ
ತತ್ ಸಾಮ್ಯಂ ಆಪುಃ ಅನುರಕ್ತಧಿಯಾಂ ಪುನಃ ಕಿಂ ॥ 48 ॥
ಮಾ ಅಪತ್ಯಬುದ್ಧಿಂ ಅಕೃಥಾಃ ಕೃಷ್ಣೇ ಸರ್ವಆತ್ಮನಈಶ್ವರೇ ।
ಮಾಯಾಮನುಷ್ಯಭಾವೇನ ಗೂಢ ಐಶ್ವರ್ಯೇ ಪರೇ ಅವ್ಯಯೇ ॥ 49 ॥
ಭೂಭಾರರಾಜನ್ಯಹಂತವೇ ಗುಪ್ತಯೇ ಸತಾಂ ।
ಅವತೀರ್ಣಸ್ಯ ನಿರ್ವೃತ್ಯೈ ಯಶಃ ಲೋಕೇ ವಿತನ್ಯತೇ ॥ 50 ॥
ಶ್ರೀಶುಕಃ ಉವಾಚ ।
ಏತತ್ ಶ್ರುತ್ವಾ ಮಹಾಭಾಗಃ ವಸುದೇವಃ ಅತಿವಿಸ್ಮಿತಃ ।
ದೇವಕೀ ಚ ಮಹಾಭಾಗಾಃ ಜಹತುಃ ಮೋಹಂ ಆತ್ಮನಃ ॥ 51 ॥
ಇತಿಹಾಸಂ ಇಮಂ ಪುಣ್ಯಂ ಧಾರಯೇತ್ ಯಃ ಸಮಾಹಿತಃ ।
ಸಃ ವಿಧೂಯ ಇಹ ಶಮಲಂ ಬ್ರಹ್ಮಭೂಯಾಯ ಕಲ್ಪತೇ ॥ 52 ॥
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಭಾಗವತೇ ಮಹಾಪುರಾಣೇ ಪಾರಮಹಂಸ್ಯಾಂ
ಸಂಹಿತಾಯಾಮೇಕಾದಶಸ್ಕಂಧೇ ವಸುದೇವನಾರದಸಂವಾದೇ
ಪಂಚಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥ 5 ॥
ಅಥ ಷಷ್ಠೋಽಧ್ಯಾಯಃ ।
ಶ್ರೀಶುಕಃ ಉವಾಚ ।
ಅಥ ಬ್ರಹ್ಮಾ ಆತ್ಮಜೈಃ ದೇವೈಃ ಪ್ರಜೇಶೈಃ ಆವೃತಃ ಅಭ್ಯಗಾತ್ ।
ಭವಃ ಚ ಭೂತಭವ್ಯಈಶಃ ಯಯೌ ಭೂತಗಣೈಃ ವೃತಃ ॥ 1 ॥
ಇಂದ್ರಃ ಮರುದ್ಭಿಃ ಭಗವಾನ್ ಆದಿತ್ಯಾಃ ವಸವಃ ಅಶ್ವಿನೌ ।
ಋಭವಃ ಅಂಗಿರಸಃ ರುದ್ರಾಃ ವಿಶ್ವೇ ಸಾಧ್ಯಾಃ ಚ ದೇವತಾಃ ॥ 2 ॥
ಗಂಧರ್ವಾಪ್ಸರಸಃ ನಾಗಾಃ ಸಿದ್ಧಚಾರಣಗುಹ್ಯಕಾಃ ।
ಋಷಯಃ ಪಿತರಃ ಚ ಏವ ಸವಿದ್ಯಾಧರಕಿನ್ನರಾಃ ॥ 3 ॥
ದ್ವಾರಕಾಂ ಉಪಸಂಜಗ್ಮುಃ ಸರ್ವೇ ಕೃಷ್ಣಆದಿದೃಕ್ಷವಃ ।
ವಪುಷಾ ಯೇನ ಭಗವಾನ್ ನರಲೋಕಮನೋರಮಃ ।
ಯಶಃ ವಿತೇನೇ ಲೋಕೇಷು ಸರ್ವಲೋಕಮಲಾಪಹಂ ॥ 4 ॥
ತಸ್ಯಾಂ ವಿಭ್ರಾಜಮಾನಾಯಾಂ ಸಮೃದ್ಧಾಯಾಂ ಮಹರ್ಧಿಭಿಃ ।
ವ್ಯಚಕ್ಷತ ಅವಿತೃಪ್ತಾಕ್ಷಾಃ ಕೃಷ್ಣಂ ಅದ್ಭುತದರ್ಶನಂ ॥
5 ॥
ಸ್ವರ್ಗೌದ್ಯಾನೌಅಪಗೈಃ ಮಾಲ್ಯೈಃ ಛಾದಯಂತಃ ಯದು ಉತ್ತಮಂ ।
ಗೀರ್ಭಿಃ ಚಿತ್ರಪದಾರ್ಥಾಭಿಃ ತುಷ್ಟುವುಃ ಜಗತ್ ಈಶ್ವರಂ ॥6 ॥
ದೇವಾಃ ಊಚುಃ ।
ನತಾಃ ಸ್ಮ ತೇ ನಾಥ ಪದಾರವಿಂದಂ
ಬುದ್ಧೀಂದ್ರಿಯಪ್ರಾಣಮನೋವಚೋಭಿಃ ।
ಯತ್ ಚಿಂತ್ಯತೇ ಅಂತರ್ಹೃದಿ ಭಾವಯುಕ್ತೈಃ
ಮುಮುಕ್ಷುಭಿಃ ಕರ್ಮಮಯ ಊರುಪಾಶಾತ್ ॥ 7 ॥
ತ್ವಂ ಮಾಯಯಾ ತ್ರಿಗುಣಯಾ ಆತ್ಮನಿ ದುರ್ವಿಭಾವ್ಯಂ
ವ್ಯಕ್ತಂ ಸೃಜಸಿ ಅವಸಿ ಲುಂಪಸಿ ತತ್ ಗುಣಸ್ಥಃ ।
ನ ಏತೈಃ ಭವಾನ್ ಅಜಿತ ಕರ್ಮಭಿಃ ಅಜ್ಯತೇ ವೈ
ಯತ್ ಸ್ವೇ ಸುಖೇ ಅವ್ಯವಹಿತೇ ಅಭಿರತಃ ಅನವದ್ಯಃ ॥ 8 ॥
ಶುದ್ಧಿಃ ನೃಣಾಂ ನ ತು ತಥಾ ಈಡ್ಯ ದುರಾಶಯಾನಾಂ
ವಿದ್ಯಾಶ್ರುತಾಧ್ಯಯನದಾನತಪಕ್ರಿಯಾಭಿಃ ।
ಸತ್ತ್ವಆತ್ಮನಾಂ ಋಷಭ ತೇ ಯಶಸಿ ಪ್ರವೃದ್ಧ
ಸತ್ ಶ್ರದ್ಧಯಾ ಶ್ರವಣಸಂಭೃತಯಾ ಯಥಾ ಸ್ಯಾತ್ ॥ 9 ॥
ಸ್ಯಾತ್ ನಃ ತವ ಅಂಘ್ರಿಃ ಅಶುಭಾಶಯಧೂಮಕೇತುಃ
ಕ್ಷೇಮಾಯ ಯಃ ಮುನಿಭಿಃ ಆರ್ದ್ರಹೃದೌಹ್ಯಮಾನಃ ।
ಯಃ ಸಾತ್ವತೈಃ ಸಮವಿಭೂತಯಃ ಆತ್ಮವದ್ಭಿಃ
ವ್ಯೂಹೇ ಅರ್ಚಿತಃ ಸವನಶಃ ಸ್ವಃ ಅತಿಕ್ರಮಾಯ ॥ 10 ॥
ಯಃ ಚಿಂತ್ಯತೇ ಪ್ರಯತಪಾಣಿಭಿಃ ಅಧ್ವರಾಗ್ನೌ
ತ್ರಯ್ಯಾ ನಿರುಕ್ತವಿಧಿನಾ ಈಶ ಹವಿಃ ಗೃಹೀತ್ವಾ ।
ಅಧ್ಯಾತ್ಮಯೋಗಃ ಉತ ಯೋಗಿಭಿಃ ಆತ್ಮಮಾಯಾಂ
ಜಿಜ್ಞಾಸುಭಿಃ ಪರಮಭಾಗವತೈಃ ಪರೀಷ್ಟಃ ॥ 11 ॥
ಪರ್ಯುಷ್ಟಯಾ ತವ ವಿಭೋ ವನಮಾಲಯಾ ಇಯಂ
ಸಂಸ್ಪರ್ಧಿನೀ ಭಗವತೀ ಪ್ರತಿಪತ್ನಿವತ್ ಶ್ರೀಃ ।
ಯಃ ಸುಪ್ರಣೀತಂ ಅಮುಯಾರ್ಹಣಂ ಆದತ್ ಅನ್ನಃ
ಭೂಯಾತ್ ಸದಾ ಅಂಘ್ರಿಃ ಅಶುಭಆಶಯಧೂಮಕೇತುಃ ॥ 12 ॥
ಕೇತುಃ ತ್ರಿವಿಕ್ರಮಯುತಃ ತ್ರಿಪತ್ ಪತಾಕಃ
ಯಃ ತೇ ಭಯಾಭಯಕರಃ ಅಸುರದೇವಚಮ್ವೋಃ ।
ಸ್ವರ್ಗಾಯ ಸಾಧುಷು ಖಲು ಏಷು ಇತರಾಯ ಭೂಮನ್
ಪಾದಃ ಪುನಾತು ಭಗವನ್ ಭಜತಾಂ ಅಧಂ ನಃ ॥ 13 ॥
ನಸ್ಯೋತಗಾವಃ ಇವ ಯಸ್ಯ ವಶೇ ಭವಂತಿ
ಬ್ರಹ್ಮಆದಯಃ ಅನುಭೃತಃ ಮಿಥುರರ್ದ್ಯಮಾನಾಃ ।
ಕಾಲಸ್ಯ ತೇ ಪ್ರಕೃತಿಪೂರುಷಯಓಃ ಪರಸ್ಯ
ಶಂ ನಃ ತನೋತು ಚರಣಃ ಪುರುಷೋತ್ತಮಸ್ಯ ॥ 14 ॥
ಅಸ್ಯ ಅಸಿ ಹೇತುಃ ಉದಯಸ್ಥಿತಿಸಂಯಮಾನಾಂ
ಅವ್ಯಕ್ತಜೀವಮಹತಾಂ ಅಪಿ ಕಾಲಂ ಆಹುಃ ।
ಸಃ ಅಯಂ ತ್ರಿಣಾಭಿಃ ಅಖಿಲ ಅಪಚಯೇ ಪ್ರವೃತ್ತಃ
ಕಾಲಃ ಗಭೀರರಯಃ ಉತ್ತಮಪೂರುಷಃ ತ್ವಂ ॥ 15 ॥
ತ್ವತ್ತಃ ಪುಮಾನ್ ಸಮಧಿಗಮ್ಯ ಯಯಾ ಸ್ವವೀರ್ಯ
ಧತ್ತೇ ಮಹಾಂತಂ ಇವ ಗರ್ಭಂ ಅಮೋಘವೀರ್ಯಃ ।
ಸಃ ಅಯಂ ತಯಾ ಅನುಗತಃ ಆತ್ಮನಃ ಆಂಡಕೋಶಂ
ಹೈಮಂ ಸಸರ್ಜ ಬಹಿಃ ಆವರಣೈಃ ಉಪೇತಂ ॥ 16 ॥
ತತ್ತಸ್ಥುಷಃ ಚ ಜಗತಃ ಚ ಭವಾನ್ ಅಧೀಶಃ
ಯತ್ ಮಾಯಯಾ ಉತ್ಥಗುಣವಿಕ್ರಿಯಯಾ ಉಪನೀತಾನ್ ।
ಅರ್ಥಾನ್ ಜುಷನ್ ಅಪಿ ಹೃಷೀಕಪತೇ ನ ಲಿಪ್ತಃ
ಯೇ ಅನ್ಯೇ ಸ್ವತಃ ಪರಿಹೃತಾತ್ ಅಪಿ ಬಿಭ್ಯತಿ ಸ್ಮ ॥ 17 ॥
ಸ್ಮಾಯಾ ಅವಲೋಕಲವದರ್ಶಿತಭಾವಹಾರಿ
ಭ್ರೂಮಂಡಲಪ್ರಹಿತಸೌರತಮಂತ್ರಶೌಂಡೈಃ ।
ಪತ್ನ್ಯಃ ತು ಷೋಡಶಸಹಸ್ರಂ ಅನಂಗಬಾಣೈಃ
ಯಸ್ಯ ಇಂದ್ರಿಯಂ ವಿಮಥಿತುಂ ಕರಣೈಃ ವಿಭ್ವ್ಯಃ ॥ 18 ॥
ವಿಭ್ವ್ಯಃ ತವ ಅಮೃತಕಥಾ ಉದವಹಾಃ ತ್ರಿಲೋಕ್ಯಾಃ
ಪಾದೌ ಅನೇಜಸರಿತಃ ಶಮಲಾನಿ ಹಂತುಂ ।
ಆನುಶ್ರವಂ ಶ್ರುತಿಭಿಃ ಅಂಘ್ರಿಜಂ ಅಂಗಸಂಗೈಃ
ತೀರ್ಥದ್ವಯಂ ಶುಚಿಷದಸ್ತಃ ಉಪಸ್ಪೃಶಂತಿ ॥ 19 ॥
ಬಾದರಾಯಣಿಃ ಉವಾಚ ।
ಇತಿ ಅಭಿಷ್ಟೂಯ ವಿಬುಧೈಃ ಸೇಶಃ ಶತಧೃತಿಃ ಹರಿಂ ।
ಅಭ್ಯಭಾಷತ ಗೋವಿಂದಂ ಪ್ರಣಮ್ಯ ಅಂಬರಂ ಆಶ್ರಿತಃ ॥ 20 ॥
ಬ್ರಹ್ಮ ಉವಾಚ ।
ಭೂಮೇಃ ಭಾರ ಅವತಾರಾಯ ಪುರಾ ವಿಜ್ಞಾಪಿತಃ ಪ್ರಭೋ ।
ತ್ವಂ ಅಸ್ಮಾಭಿಃ ಅಶೇಷಆತ್ಮನ್ ತತ್ ತಥಾ ಏವ ಉಪಪಾದಿತಂ ॥ 21 ॥
ಧರ್ಮಃ ಚ ಸ್ಥಾಪಿತಃ ಸತ್ಸು ಸತ್ಯಸಂಧೇಷು ವೈ ತ್ವಯಾ ।
ಕೀರ್ತಿಃ ಚ ದಿಕ್ಷು ವಿಕ್ಷಿಪ್ತಾ ಸರ್ವಲೋಕಮಲಆಪಹಾ ॥ 22 ॥
ಅವತೀರ್ಯ ಯದೋಃ ವಂಶೇ ಬಿಭ್ರತ್ ರೂಪಂ ಅನುತ್ತಮಂ ।
ಕರ್ಮಾಣಿ ಉದ್ದಾಮವೃತ್ತಾನಿ ಹಿತಾಯ ಜಗತಃ ಅಕೃಥಾಃ ॥ 23 ॥
ಯಾನಿ ತೇ ಚರಿತಾನಿ ಈಶ ಮನುಷ್ಯಾಃ ಸಾಧವಃ ಕಲೌ ।
ಶೃಣ್ವಂತಃ ಕೀರ್ತಯಂತಃ ಚ ತರಿಷ್ಯಂತಿ ಅಂಜಸಾ ತಮಃ ॥ 24 ॥
ಯದುವಂಶೇ ಅವತೀರ್ಣಸ್ಯ ಭವತಃ ಪುರುಷೋತ್ತಮ ।
ಶರತ್ ಶತಂ ವ್ಯತೀಯಾಯ ಪಂಚವಿಂಶ ಅಧಿಕಂ ಪ್ರಭೋಃ ॥ 25 ॥
ನ ಅಧುನಾ ತೇ ಅಖಿಲ ಆಧಾರ ದೇವಕಾರ್ಯ ಅವಶೇಷಿತಂ ।
ಕುಲಂ ಚ ವಿಪ್ರಶಾಪೇನ ನಷ್ಟಪ್ರಾಯಂ ಅಭೂತ್ ಇದಂ ॥ 26 ॥
ತತಃ ಸ್ವಧಾಮ ಪರಮಂ ವಿಶಸ್ವ ಯದಿ ಮನ್ಯಸೇ ।
ಸಲೋಕಾನ್ ಲೋಕಪಾಲಾನ್ ನಃ ಪಾಹಿ ವೈಕುಂಠಕಿಂಕರಾನ್ ॥ 27 ॥
ಶ್ರೀ ಭಗವಾನ್ ಉವಾಚ ।
ಅವಧಾರಿತಂ ಏತತ್ ಮೇ ಯದಾತ್ಥ ವಿಬುಧೇಶ್ವರ ।
ಕೃತಂ ವಃ ಕಾರ್ಯಂ ಅಖಿಲಂ ಭೂಮೇಃ ಭಾರಃ ಅವತಾರಿತಃ ॥ 28 ॥
ತತ್ ಇದಂ ಯಾದವಕುಲಂ ವೀರ್ಯಶೌರ್ಯಶ್ರಿಯೋದ್ಧತಂ ।
ಲೋಕಂ ಜಿಘೃಕ್ಷತ್ ರುದ್ಧಂ ಮೇ ವೇಲಯಾ ಇವ ಮಹಾರ್ಣವಃ ॥ 29 ॥
ಯದಿ ಅಸಂಹೃತ್ಯ ದೃಪ್ತಾನಾಂ ಯದುನಾಂ ವಿಪುಲಂ ಕುಲಂ ।
ಗಂತಾಸ್ಮಿ ಅನೇನ ಲೋಕಃ ಅಯಂ ಉದ್ವೇಲೇನ ವಿನಂಕ್ಷ್ಯತಿ ॥ 30 ॥
ಇದಾನೀಂ ನಾಶಃ ಆರಬ್ಧಃ ಕುಲಸ್ಯ ದ್ವಿಜಶಾಪತಃ ।
ಯಾಸ್ಯಾಮಿ ಭವನಂ ಬ್ರಹ್ಮನ್ ನ ಏತತ್ ಅಂತೇ ತವ ಆನಘ ॥ 31 ॥
ಶ್ರೀ ಶುಕಃ ಉವಾಚ ।
ಇತಿ ಉಕ್ತಃ ಲೋಕನಾಥೇನ ಸ್ವಯಂಭೂಃ ಪ್ರಣಿಪತ್ಯ ತಂ ।
ಸಹ ದೇವಗಣೈಃ ದೇವಃ ಸ್ವಧಾಮ ಸಮಪದ್ಯತ ॥ 32 ॥
ಅಥ ತಸ್ಯಾಂ ಮಹೋತ್ಪಾತಾನ್ ದ್ವಾರವತ್ಯಾಂ ಸಮುತ್ಥಿತಾನ್ ।
ವಿಲೋಕ್ಯ ಭಗವಾನ್ ಆಹ ಯದುವೃದ್ಧಾನ್ ಸಮಾಗತಾನ್ ॥ 33 ॥
ಶ್ರೀ ಭಗವಾನ್ ಉವಾಚ ।
ಏತೇ ವೈ ಸುಮಹೋತ್ಪಾತಾಃ ವ್ಯುತ್ತಿಷ್ಠಂತಿ ಇಹ ಸರ್ವತಃ ।
ಶಾಪಃ ಚ ನಃ ಕುಲಸ್ಯ ಆಸೀತ್ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಭ್ಯಃ ದುರತ್ಯಯಃ ॥ 34 ॥
ನ ವಸ್ತವ್ಯಂ ಇಹ ಅಸ್ಮಾಭಿಃ ಜಿಜೀವಿಷುಭಿಃ ಆರ್ಯಕಾಃ ।
ಪ್ರಭಾಸಂ ಸುಮಹತ್ ಪುಣ್ಯಂ ಯಾಸ್ಯಾಮಃ ಅದ್ಯ ಏವ ಮಾ ಚಿರಂ ॥ 35 ॥
ಯತ್ರ ಸ್ನಾತ್ವಾ ದಕ್ಷಶಾಪಾತ್ ಗೃಹೀತಃ ಯಕ್ಷ್ಮಣೌಡುರಾಟ್ ।
ವಿಮುಕ್ತಃ ಕಿಲ್ಬಿಷಾತ್ ಸದ್ಯಃ ಭೇಜೇ ಭೂಯಃ ಕಲೋದಯಂ ॥ 36 ॥
ವಯಂ ಚ ತಸ್ಮಿನ್ ಆಪ್ಲುತ್ಯ ತರ್ಪಯಿತ್ವಾ ಪಿತೄನ್ಸುರಾನ್ ।
ಭೋಜಯಿತ್ವಾ ಉಶಿಜಃ ವಿಪ್ರಾನ್ ನಾನಾಗುಣವತಾ ಅಂಧಸಾ ॥ 37 ॥
ತೇಷು ದಾನಾನಿ ಪಾತ್ರೇಷು ಶ್ರದ್ಧಯಾ ಉಪ್ತ್ವಾ ಮಹಾಂತಿ ವೈ ।
ವೃಜಿನಾನಿ ತರಿಷ್ಯಾಮಃ ದಾನೈಃ ನೌಭಿಃ ಇವ ಅರ್ಣವಂ ॥ 38 ॥
ಶ್ರೀ ಶುಕಃ ಉವಾಚ ।
ಏವಂ ಭಗವತಾ ಆದಿಷ್ಟಾಃ ಯಾದವಾಃ ಕುಲನಂದನ ।
ಗಂತುಂ ಕೃತಧಿಯಃ ತೀರ್ಥಂ ಸ್ಯಂದನಾನ್ ಸಮಯೂಯುಜನ್ ॥ 39 ॥
ತತ್ ನಿರೀಕ್ಷ್ಯ ಉದ್ಧವಃ ರಾಜನ್ ಶ್ರುತ್ವಾ ಭಗವತಾ ಉದಿತಂ ।
ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಅರಿಷ್ಟಾನಿ ಘೋರಾಣಿ ನಿತ್ಯಂ ಕೃಷ್ಣಂ ಅನುವ್ರತಃ ॥ 40 ॥
ವಿವಿಕ್ತಃ ಉಪಸಂಗಮ್ಯ ಜಗತಾಂ ಈಶ್ವರೇಶ್ವರಂ ।
ಪ್ರಣಮ್ಯ ಶಿರಸಾ ಪಾದೌ ಪ್ರಾಂಜಲಿಃ ತಂ ಅಭಾಷತ ॥ 41 ॥
ಉದ್ಧವಃ ಉವಾಚ ।
ದೇವದೇವೇಶ ಯೋಗೇಶ ಪುಣ್ಯಶ್ರವಣಕೀರ್ತನ ।
ಸಂಹೃತ್ಯ ಏತತ್ ಕುಲಂ ನೂನಂ ಲೋಕಂ ಸಂತ್ಯಕ್ಷ್ಯತೇ ಭವಾನ್ ।
ವಿಪ್ರಶಾಪಂ ಸಮರ್ಥಃ ಅಪಿ ಪ್ರತ್ಯಹನ್ ನ ಯದಿ ಈಶ್ವರಃ ॥ 42 ॥
ನ ಅಹಂ ತವ ಅಂಘ್ರಿಕಮಲಂ ಕ್ಷಣಾರ್ಧಂ ಅಪಿ ಕೇಶವ ।
ತ್ಯಕ್ತುಂ ಸಮುತ್ಸಹೇ ನಾಥ ಸ್ವಧಾಮ ನಯ ಮಾಂ ಅಪಿ ॥ 43 ॥
ತವ ವಿಕ್ರೀಡಿತಂ ಕೃಷ್ಣ ನೃಣಾಂ ಪರಮಮಂಗಲಂ ।
ಕರ್ಣಪೀಯೂಷಂ ಆಸ್ವಾದ್ಯ ತ್ಯಜತಿ ಅನ್ಯಸ್ಪೃಹಾಂ ಜನಃ ॥ 44 ॥
ಶಯ್ಯಆಸನಾಟನಸ್ಥಾನಸ್ನಾನಕ್ರೀಡಾಶನಆದಿಷು ।
ಕಥಂ ತ್ವಾಂ ಪ್ರಿಯಂ ಆತ್ಮಾನಂ ವಯಂ ಭಕ್ತಾಃ ತ್ಯಜೇಮಹಿ ॥ 45 ॥
ತ್ವಯಾ ಉಪಭುಕ್ತಸ್ರಕ್ಗಂಧವಾಸಃ ಅಲಂಕಾರಚರ್ಚಿತಾಃ ।
ಉಚ್ಛಿಷ್ಟಭೋಜಿನಃ ದಾಸಾಃ ತವ ಮಾಯಾಂ ಜಯೇಮಹಿ ॥ 46 ॥
ವಾತಾಶನಾಃ ಯಃ ಋಷಯಃ ಶ್ರಮಣಾ ಊರ್ಧ್ವಮಂಥಿನಃ ।
ಬ್ರಹ್ಮಆಖ್ಯಂ ಧಾಮ ತೇ ಯಾಂತಿ ಶಾಂತಾಃ ಸಂನ್ಯಾಸಿನಃ ಅಮಲಾಃ ॥
47 ॥
ವಯಂ ತು ಇಹ ಮಹಾಯೋಗಿನ್ ಭ್ರಮಂತಃ ಕರ್ಮವರ್ತ್ಮಸು ।
ತ್ವತ್ ವಾರ್ತಯಾ ತರಿಷ್ಯಾಮಃ ತಾವಕೈಃ ದುಸ್ತರಂ ತಮಃ ॥ 48 ॥
ಸ್ಮರಂತಃ ಕೀರ್ತಯಂತಃ ತೇ ಕೃತಾನಿ ಗದಿತಾನಿ ಚ ।
ಗತಿಉತ್ಸ್ಮಿತಈಕ್ಷಣಕ್ಷ್ವೇಲಿ ಯತ್ ನೃಲೋಕವಿಡಂಬನಂ ॥ 49 ॥
ಶ್ರೀ ಶುಕಃ ಉವಾಚ ।
ಏವಂ ವಿಜ್ಞಾಪಿತಃ ರಾಜನ್ ಭಗವಾನ್ ದೇವಕೀಸುತಃ ।
ಏಕಾಂತಿನಂ ಪ್ರಿಯಂ ಭೃತ್ಯಂ ಉದ್ಧವಂ ಸಮಭಾಷತ ॥ 50 ॥
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಭಾಗವತೇ ಮಹಾಪುರಾಣೇ ಪಾರಮಹಂಸ್ಯಾಂ
ಸಂಹಿತಾಯಾಮೇಕಾದಶಸ್ಕಂಧೇ ದೇವಸ್ತುತ್ಯುದ್ಧ್ವವಿಜ್ಞಾಪನಂ ನಾಮ
ಷಷ್ಠೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥ 6 ॥
ಅಥ ಸಪ್ತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ ।
ಶ್ರೀ ಭಗವಾನ್ ಉವಾಚ ।
ಯತ್ ಆತ್ಥ ಮಾಂ ಮಹಾಭಾಗ ತತ್ ಚಿಕೀರ್ಷಿತಂ ಏವ ಮೇ ।
ಬ್ರಹ್ಮಾ ಭವಃ ಲೋಕಪಾಲಾಃ ಸ್ವರ್ವಾಸಂ ಮೇ ಅಭಿಕಾಂಕ್ಷಿಣಃ ॥ 1 ॥
ಮಯಾ ನಿಷ್ಪಾದಿತಂ ಹಿ ಅತ್ರ ದೇವಕಾರ್ಯಂ ಅಶೇಷತಃ ।
ಯದರ್ಥಂ ಅವತೀರ್ಣಃ ಅಹಂ ಅಂಶೇನ ಬ್ರಹ್ಮಣಾರ್ಥಿತಃ ॥ 2 ॥
ಕುಲಂ ವೈ ಶಾಪನಿರ್ದಗ್ಧಂ ನಂಕ್ಷ್ಯತಿ ಅನ್ಯೋನ್ಯವಿಗ್ರಹಾತ್ ।
ಸಮುದ್ರಃ ಸಪ್ತಮೇ ಅಹ್ನ್ಹ್ಯೇತಾಂ ಪುರೀಂ ಚ ಪ್ಲಾವಯಿಷ್ಯತಿ ॥ 3 ॥
ಯಃ ಹಿ ಏವ ಅಯಂ ಮಯಾ ತ್ಯಕ್ತಃ ಲೋಕಃ ಅಯಂ ನಷ್ಟಮಂಗಲಃ ।
ಭವಿಷ್ಯತಿ ಅಚಿರಾತ್ ಸಾಧೋ ಕಲಿನಾಽಪಿ ನಿರಾಕೃತಃ ॥ 4 ॥
ನ ವಸ್ತವ್ಯಂ ತ್ವಯಾ ಏವ ಇಹ ಮಯಾ ತ್ಯಕ್ತೇ ಮಹೀತಲೇ ।
ಜನಃ ಅಧರ್ಮರುಚಿಃ ಭದ್ರಃ ಭವಿಷ್ಯತಿ ಕಲೌ ಯುಗೇ ॥ 5 ॥
ತ್ವಂ ತು ಸರ್ವಂ ಪರಿತ್ಯಜ್ಯ ಸ್ನೇಹಂ ಸ್ವಜನಬಂಧುಷು ।
ಮಯಿ ಆವೇಶ್ಯ ಮನಃ ಸಮ್ಯಕ್ ಸಮದೃಕ್ ವಿಚರಸ್ವ ಗಾಂ ॥ 6 ॥
ಯತ್ ಇದಂ ಮನಸಾ ವಾಚಾ ಚಕ್ಷುರ್ಭ್ಯಾಂ ಶ್ರವಣಆದಿಭಿಃ ।
ನಶ್ವರಂ ಗೃಹ್ಯಮಾಣಂ ಚ ವಿದ್ಧಿ ಮಾಯಾಮನೋಮಯಂ ॥ 7 ॥
ಪುಂಸಃ ಅಯುಕ್ತಸ್ಯ ನಾನಾರ್ಥಃ ಭ್ರಮಃ ಸಃ ಗುಣದೋಷಭಾಕ್ ।
ಕರ್ಮಾಕರ್ಮವಿಕರ್ಮ ಇತಿ ಗುಣದೋಷಧಿಯಃ ಭಿದಾ ॥ 8 ॥
ತಸ್ಮಾತ್ ಯುಕ್ತೈಂದ್ರಿಯಗ್ರಾಮಃ ಯುಕ್ತಚಿತ್ತಃ ಇದಂ ಜಗತ್ ।
ಆತ್ಮನಿ ಈಕ್ಷಸ್ವ ವಿತತಂ ಆತ್ಮಾನಂ ಮಯಿ ಅಧೀಶ್ವರೇ ॥ 9 ॥
ಜ್ಞಾನವಿಜ್ಞಾನಸಂಯುಕ್ತಃ ಆತ್ಮಭೂತಃ ಶರೀರಿಣಾಂ ।
ಆತ್ಮಾನುಭವತುಷ್ಟಆತ್ಮಾ ನ ಅಂತರಾಯೈಃ ವಿಹನ್ಯಸೇ ॥ 10 ॥
ದೋಷಬುದ್ಧ್ಯಾ ಉಭಯಾತೀತಃ ನಿಷೇಧಾತ್ ನ ನಿವರ್ತತೇ ।
ಗುಣಬುದ್ಧ್ಯಾ ಚ ವಿಹಿತಂ ನ ಕರೋತಿ ಯಥಾ ಅರ್ಭಕಃ ॥ 11 ॥
ಸರ್ವಭೂತಸುಹೃತ್ ಶಾಂತಃ ಜ್ಞಾನವಿಜ್ಞಾನನಿಶ್ಚಯಃ ।
ಪಶ್ಯನ್ ಮದಾತ್ಮಕಂ ವಿಶ್ವಂ ನ ವಿಪದ್ಯೇತ ವೈ ಪುನಃ ॥ 12 ॥
ಶ್ರೀ ಶುಕಃ ಉವಾಚ ।
ಇತಿ ಆದಿಷ್ಟಃ ಭಗವತಾ ಮಹಾಭಾಗವತಃ ನೃಪ ।
ಉದ್ಧವಃ ಪ್ರಣಿಪತ್ಯ ಆಹ ತತ್ತ್ವಜಿಜ್ಞಾಸುಃ ಅಚ್ಯುತಂ ॥ 13 ॥
ಉದ್ಧವಃ ಉವಾಚ ।
ಯೋಗೇಶ ಯೋಗವಿನ್ನ್ಯಾಸ ಯೋಗಾತ್ಮ ಯೋಗಸಂಭವ ।
ನಿಃಶ್ರೇಯಸಾಯ ಮೇ ಪ್ರೋಕ್ತಃ ತ್ಯಾಗಃ ಸಂನ್ಯಾಸಲಕ್ಷಣಃ ॥ 14 ॥
ತ್ಯಾಗಃ ಅಯಂ ದುಷ್ಕರಃ ಭೂಮನ್ ಕಾಮಾನಾಂ ವಿಷಯಆತ್ಮಭಿಃ ।
ಸುತರಾಂ ತ್ವಯಿ ಸರ್ವಆತ್ಮನ್ ನ ಅಭಕ್ತೈಃ ಇತಿ ಮೇ ಮತಿಃ ॥ 15 ॥
ಸಃ ಅಹಂ ಮಮ ಅಹಂ ಇತಿ ಮೂಢಮತಿಃ ವಿಗಾಢಃ
ತ್ವತ್ ಮಾಯಯಾ ವಿರಚಿತ ಆತ್ಮನಿ ಸಾನುಬಂಧೇ ।
ತತ್ ತು ಅಂಜಸಾ ನಿಗದಿತಂ ಭವತಾ ಯಥಾ ಅಹಂ
ಸಂಸಾಧಯಾಮಿ ಭಗವನ್ ಅನುಶಾಧಿ ಭೃತ್ಯಂ ॥ 16 ॥
ಸತ್ಯಸ್ಯ ತೇ ಸ್ವದೃಶಃ ಆತ್ಮನಃ ಆತ್ಮನಃ ಅನ್ಯಂ
ವಕ್ತಾರಂ ಈಶ ವಿಬುಧೇಷು ಅಪಿ ನ ಅನುಚಕ್ಷೇ ।
ಸರ್ವೇ ವಿಮೋಹಿತಧಿಯಃ ತವ ಮಾಯಯಾ ಇಮೇ
ಬ್ರಹ್ಮಆದಯಃ ತನುಭೃತಃ ಬಹಿಃ ಅರ್ಥಭಾವಃ ॥ 17 ॥
ತಸ್ಮಾತ್ ಭವಂತಂ ಅನವದ್ಯಂ ಅನಂತಪಾರಂ
ಸರ್ವಜ್ಞಂ ಈಶ್ವರಂ ಅಕುಂಠವಿಕುಂಠಧಿಷ್ಣಿ ಅಯಂ ।
ನಿರ್ವಿಣ್ಣಧೀಃ ಅಹಂ ಉ ಹ ವೃಜನಾಭಿತಪ್ತಃ
ನಾರಾಯಣಂ ನರಸಖಂ ಶರಣಂ ಪ್ರಪದ್ಯೇ ॥ 18 ॥
ಶ್ರೀ ಭಗವಾನ್ ಉವಾಚ ।
ಪ್ರಾಯೇಣ ಮನುಜಾ ಲೋಕೇ ಲೋಕತತ್ತ್ವವಿಚಕ್ಷಣಾಃ ।
ಸಮುದ್ಧರಂತಿ ಹಿ ಆತ್ಮಾನಂ ಆತ್ಮನಾ ಏವ ಅಶುಭಆಶಯಾತ್ ॥ 19 ॥
ಆತ್ಮನಃ ಗುರುಃ ಆತ್ಮಾ ಏವ ಪುರುಷಸ್ಯ ವಿಶೇಷತಃ ।
ಯತ್ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ಅನುಮಾನಾಭ್ಯಾಂ ಶ್ರೇಯಃ ಅಸೌ ಅನುವಿಂದತೇ ॥ 20 ॥
ಪುರುಷತ್ವೇ ಚ ಮಾಂ ಧೀರಾಃ ಸಾಂಖ್ಯಯೋಗವಿಶಾರದಾಃ ।
ಆವಿಸ್ತರಾಂ ಪ್ರಪಶ್ಯಂತಿ ಸರ್ವಶಕ್ತಿ ಉಪಬೃಂಹಿತಂ ॥ 21 ॥
ಏಕದ್ವಿತ್ರಿಚತುಷ್ಪಾದಃ ಬಹುಪಾದಃ ತಥಾ ಅಪದಃ ।
ಬಹ್ವ್ಯಃ ಸಂತಿ ಪುರಃ ಸೃಷ್ಟಾಃ ತಾಸಾಂ ಮೇ ಪೌರುಷೀ ಪ್ರಿಯಾ ॥ 22 ॥
ಅತ್ರ ಮಾಂ ಮಾರ್ಗಯಂತ್ಯದ್ಧಾಃ ಯುಕ್ತಾಃ ಹೇತುಭಿಃ ಈಶ್ವರಂ ।
ಗೃಹ್ಯಮಾಣೈಃ ಗುಣೈಃ ಲಿಂಗೈಃ ಅಗ್ರಾಹ್ಯಂ ಅನುಮಾನತಃ ॥ 23 ॥
ಅತ್ರ ಅಪಿ ಉದಾಹರಂತಿ ಇಮಂ ಇತಿಹಾಸಂ ಪುರಾತನಂ ।
ಅವಧೂತಸ್ಯ ಸಂವಾದಂ ಯದೋಃ ಅಮಿತತೇಜಸಃ ॥ 24 ॥
(ಅಥ ಅವಧೂತಗೀತಂ ।)
ಅವಧೂತಂ ದ್ವಿಜಂ ಕಂಚಿತ್ ಚರಂತಂ ಅಕುತೋಭಯಂ ।
ಕವಿಂ ನಿರೀಕ್ಷ್ಯ ತರುಣಂ ಯದುಃ ಪಪ್ರಚ್ಛ ಧರ್ಮವಿತ್ ॥ 25 ॥
ಯದುಃ ಉವಾಚ ।
ಕುತಃ ಬುದ್ಧಿಃ ಇಯಂ ಬ್ರಹ್ಮನ್ ಅಕರ್ತುಃ ಸುವಿಶಾರದಾ ।
ಯಾಂ ಆಸಾದ್ಯ ಭವಾನ್ ಲೋಕಂ ವಿದ್ವಾನ್ ಚರತಿ ಬಾಲವತ್ ॥ 26 ॥
ಪ್ರಾಯಃ ಧರ್ಮಾರ್ಥಕಾಮೇಷು ವಿವಿತ್ಸಾಯಾಂ ಚ ಮಾನವಾಃ ।
ಹೇತುನಾ ಏವ ಸಮೀಹಂತೇ ಆಯುಷಃ ಯಶಸಃ ಶ್ರಿಯಃ ॥ 27 ॥
ತ್ವಂ ತು ಕಲ್ಪಃ ಕವಿಃ ದಕ್ಷಃ ಸುಭಗಃ ಅಮೃತಭಾಷಣಃ ।
ನ ಕರ್ತಾ ನೇಹಸೇ ಕಿಂಚಿತ್ ಜಡೌನ್ಮತ್ತಪಿಶಾಚವತ್ ॥ 28 ॥
ಜನೇಷು ದಹ್ಯಮಾನೇಷು ಕಾಮಲೋಭದವಾಗ್ನಿನಾ ।
ನ ತಪ್ಯಸೇ ಅಗ್ನಿನಾ ಮುಕ್ತಃ ಗಂಗಾಂಭಸ್ಥಃ ಇವ ದ್ವಿಪಃ ॥ 29 ॥
ತ್ವಂ ಹಿ ನಃ ಪೃಚ್ಛತಾಂ ಬ್ರಹ್ಮನ್ ಆತ್ಮನಿ ಆನಂದಕಾರಣಂ ।
ಬ್ರೂಹಿ ಸ್ಪರ್ಶವಿಹೀನಸ್ಯ ಭವತಃ ಕೇವಲ ಆತ್ಮನಃ ॥ 30 ॥
ಶ್ರೀ ಭಗವಾನ್ ಉವಾಚ ।
ಯದುನಾ ಏವಂ ಮಹಾಭಾಗಃ ಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯೇನ ಸುಮೇಧಸಾ ।
ಪೃಷ್ಟಃ ಸಭಾಜಿತಃ ಪ್ರಾಹ ಪ್ರಶ್ರಯ ಅವನತಂ ದ್ವಿಜಃ ॥ 31 ॥
ಬ್ರಾಹ್ಮಣಃ ಉವಾಚ ।
ಸಂತಿ ಮೇ ಗುರವಃ ರಾಜನ್ ಬಹವಃ ಬುದ್ಧ್ಯಾ ಉಪಾಶ್ರಿತಾಃ ।
ಯತಃ ಬುದ್ಧಿಂ ಉಪಾದಾಯ ಮುಕ್ತಃ ಅಟಾಮಿ ಇಹ ತಾನ್ ಶ್ರುಣು ॥ 32 ॥
ಪೃಥಿವೀ ವಾಯುಃ ಆಕಾಶಂ ಆಪಃ ಅಗ್ನಿಃ ಚಂದ್ರಮಾ ರವಿಃ ।
ಕಪೋತಃ ಅಜಗರಃ ಸಿಂಧುಃ ಪತಂಗಃ ಮಧುಕೃದ್ ಗಜಃ ॥ 33 ॥
ಮಧುಹಾ ಹರಿಣಃ ಮೀನಃ ಪಿಂಗಲಾ ಕುರರಃ ಅರ್ಭಕಃ ।
ಕುಮಾರೀ ಶರಕೃತ್ ಸರ್ಪಃ ಊರ್ಣನಾಭಿಃ ಸುಪೇಶಕೃತ್ ॥ 34 ॥
ಏತೇ ಮೇ ಗುರವಃ ರಾಜನ್ ಚತುರ್ವಿಂಶತಿಃ ಆಶ್ರಿತಾಃ ।
ಶಿಕ್ಷಾ ವೃತ್ತಿಭಿಃ ಏತೇಷಾಂ ಅನ್ವಶಿಕ್ಷಂ ಇಹ ಆತ್ಮನಃ ॥ 35 ॥
ಯತಃ ಯತ್ ಅನುಶಿಕ್ಷಾಮಿ ಯಥಾ ವಾ ನಾಹುಷಆತ್ಮಜ ।
ತತ್ ತಥಾ ಪುರುಷವ್ಯಾಘ್ರ ನಿಬೋಧ ಕಥಯಾಮಿ ತೇ ॥ 36 ॥
ಭೂತೈಃ ಆಕ್ರಮಾಣಃ ಅಪಿ ಧೀರಃ ದೈವವಶಾನುಗೈಃ ।
ತತ್ ವಿದ್ವಾನ್ ನ ಚಲೇತ್ ಮಾರ್ಗಾತ್ ಅನ್ವಶಿಕ್ಷಂ ಕ್ಷಿತೇಃ ವ್ರತಂ ॥ 37 ॥
ಶಶ್ವತ್ ಪರಾರ್ಥಸರ್ವೇಹಃ ಪರಾರ್ಥ ಏಕಾಂತಸಂಭವಃ ।
ಸಾಧುಃ ಶಿಕ್ಷೇತ ಭೂಭೃತ್ತಃ ನಗಶಿಷ್ಯಃ ಪರಾತ್ಮತಾಂ ॥
38 ॥
ಪ್ರಾಣವೃತ್ತ್ಯಾ ಏವ ಸಂತುಷ್ಯೇತ್ ಮುನಿಃ ನ ಏವ ಇಂದ್ರಿಯಪ್ರಿಯೈಃ ।
ಜ್ಞಾನಂ ಯಥಾ ನ ನಶ್ಯೇತ ನ ಅವಕೀರ್ಯೇತ ವಾಙ್ಮನಃ ॥ 39 ॥
ವಿಷಯೇಷು ಆವಿಶನ್ ಯೋಗೀ ನಾನಾಧರ್ಮೇಷು ಸರ್ವತಃ ।
ಗುಣದೋಷವ್ಯಪೇತ ಆತ್ಮಾ ನ ವಿಷಜ್ಜೇತ ವಾಯುವತ್ ॥ 40 ॥
ಪಾರ್ಥಿವೇಷು ಇಹ ದೇಹೇಷು ಪ್ರವಿಷ್ಟಃ ತತ್ ಗುಣಆಶ್ರಯಃ ।
ಗುಣೈಃ ನ ಯುಜ್ಯತೇ ಯೋಗೀ ಗಂಧೈಃ ವಾಯುಃ ಇವ ಆತ್ಮದೃಕ್ ॥ 41 ॥
ಅಂತಃ ಹಿತಃ ಚ ಸ್ಥಿರಜಂಗಮೇಷು
ಬ್ರಹ್ಮ ಆತ್ಮಭಾವೇನ ಸಮನ್ವಯೇನ ।
ವ್ಯಾಪ್ತ್ಯ ಅವಚ್ಛೇದಂ ಅಸಂಗಂ ಆತ್ಮನಃ
ಮುನಿಃ ನಭಃ ತ್ವಂ ವಿತತಸ್ಯ ಭಾವಯೇತ್ ॥ 42 ॥
ತೇಜಃ ಅಬನ್ನಮಯೈಃ ಭಾವೈಃ ಮೇಘ ಆದ್ಯೈಃ ವಾಯುನಾ ಈರಿತೈಃ ।
ನ ಸ್ಪೃಶ್ಯತೇ ನಭಃ ತದ್ವತ್ ಕಾಲಸೃಷ್ಟೈಃ ಗುಣೈಃ ಪುಮಾನ್ ॥
43 ॥
ಸ್ವಚ್ಛಃ ಪ್ರಕೃತಿತಃ ಸ್ನಿಗ್ಧಃ ಮಾಧುರ್ಯಃ ತೀರ್ಥಭೂಃ ನೃಣಾಂ ।
ಮುನಿಃ ಪುನಾತಿ ಅಪಾಂ ಮಿತ್ರಂ ಈಕ್ಷ ಉಪಸ್ಪರ್ಶಕೀರ್ತನೈಃ ॥ 44 ॥
ತೇಜಸ್ವೀ ತಪಸಾ ದೀಪ್ತಃ ದುರ್ಧರ್ಷೌದರಭಾಜನಃ ।
ಸರ್ವಭಕ್ಷಃ ಅಪಿ ಯುಕ್ತ ಆತ್ಮಾ ನ ಆದತ್ತೇ ಮಲಂ ಅಗ್ನಿವತ್ ॥ 45 ॥
ಕ್ವಚಿತ್ ಶನ್ನಃ ಕ್ವಚಿತ್ ಸ್ಪಷ್ಟಃ ಉಪಾಸ್ಯಃ ಶ್ರೇಯಃ ಇಚ್ಛತಾಂ ।
ಭುಂಕ್ತೇ ಸರ್ವತ್ರ ದಾತೄಣಾಂ ದಹನ್ ಪ್ರಾಕ್ ಉತ್ತರ ಅಶುಭಂ ॥
46 ॥
ಸ್ವಮಾಯಯಾ ಸೃಷ್ಟಂ ಇದಂ ಸತ್ ಅಸತ್ ಲಕ್ಷಣಂ ವಿಭುಃ ।
ಪ್ರವಿಷ್ಟಃ ಈಯತೇ ತತ್ ತತ್ ಸ್ವರೂಪಃ ಅಗ್ನಿಃ ಇವ ಏಧಸಿ ॥ 47 ॥
ವಿಸರ್ಗಾದ್ಯಾಃ ಶ್ಮಶಾನಾಂತಾಃ ಭಾವಾಃ ದೇಹಸ್ಯ ನ ಆತ್ಮನಃ ।
ಕಲಾನಾಂ ಇವ ಚಂದ್ರಸ್ಯ ಕಾಲೇನ ಅವ್ಯಕ್ತವರ್ತ್ಮನಾ ॥ 48 ॥
ಕಾಲೇನ ಹಿ ಓಘವೇಗೇನ ಭೂತಾನಾಂ ಪ್ರಭವ ಅಪಿ ಅಯೌ ।
ನಿತ್ಯೌ ಅಪಿ ನ ದೃಶ್ಯೇತೇ ಆತ್ಮನಃ ಅಗ್ನೇಃ ಯಥಾ ಅರ್ಚಿಷಾಂ ॥ 49 ॥
ಗುಣೈಃ ಗುಣಾನ್ ಉಪಾದತ್ತೇ ಯಥಾಕಾಲಂ ವಿಮುಂಚತಿ ।
ನ ತೇಷು ಯುಜ್ಯತೇ ಯೋಗೀ ಗೋಭಿಃ ಗಾಃ ಇವ ಗೋಪತಿಃ ॥ 50 ॥
ಬುಧ್ಯತೇ ಸ್ವೇನ ಭೇದೇನ ವ್ಯಕ್ತಿಸ್ಥಃ ಇವ ತತ್ ಗತಃ ।
ಲಕ್ಷ್ಯತೇ ಸ್ಥೂಲಮತಿಭಿಃ ಆತ್ಮಾ ಚ ಅವಸ್ಥಿತಃ ಅರ್ಕವತ್ ॥ 51 ॥
ನ ಅತಿಸ್ನೇಹಃ ಪ್ರಸಂಗಃ ವಾ ಕರ್ತವ್ಯಃ ಕ್ವ ಅಪಿ ಕೇನಚಿತ್ ।
ಕುರ್ವನ್ ವಿಂದೇತ ಸಂತಾಪಂ ಕಪೋತಃ ಇವ ದೀನಧೀಃ ॥ 52 ॥
ಕಪೋತಃ ಕಶ್ಚನ ಅರಣ್ಯೇ ಕೃತನೀಡಃ ವನಸ್ಪತೌ ।
ಕಪೋತ್ಯಾ ಭಾರ್ಯಯಾ ಸಾರ್ಧಂ ಉವಾಸ ಕತಿಚಿತ್ ಸಮಾಃ ॥ 53 ॥
ಕಪೋತೌ ಸ್ನೇಹಗುಣಿತಹೃದಯೌ ಗೃಹಧರ್ಮಿಣೌ ।
ದೃಷ್ಟಿಂ ದೃಷ್ಟ್ಯಾಂಗಂ ಅಂಗೇನ ಬುದ್ಧಿಂ ಬುದ್ಧ್ಯಾ ಬಬಂಧತುಃ ॥
54 ॥
ಶಯ್ಯಾಸನಾಟನಸ್ಥಾನವಾರ್ತಾಕ್ರೀಡಾಶನಆದಿಕಂ ।
ಮಿಥುನೀಭೂಯ ವಿಸ್ರಬ್ಧೌ ಚೇರತುಃ ವನರಾಜಿಷು ॥ 55 ॥
ಯಂ ಯಂ ವಾಂಛತಿ ಸಾ ರಾಜನ್ ತರ್ಪಯಂತಿ ಅನುಕಂಪಿತಾ ।
ತಂ ತಂ ಸಮನಯತ್ ಕಾಮಂ ಕೃಚ್ಛ್ರೇಣ ಅಪಿ ಅಜಿತೈಂದ್ರಿಯಃ ॥ 56 ॥
ಕಪೋತೀ ಪ್ರಥಮಂ ಗರ್ಭಂ ಗೃಹ್ಣತಿ ಕಾಲಃ ಆಗತೇ ।
ಅಂಡಾನಿ ಸುಷುವೇ ನೀಡೇ ಸ್ವಪತ್ಯುಃ ಸಂನಿಧೌ ಸತೀ ॥ 57 ॥
ತೇಷೂ ಕಾಲೇ ವ್ಯಜಾಯಂತ ರಚಿತಾವಯವಾ ಹರೇಃ ।
ಶಕ್ತಿಭಿಃ ದುರ್ವಿಭಾವ್ಯಾಭಿಃ ಕೋಮಲಾಂಗತನೂರುಹಾಃ ॥ 58 ॥
ಪ್ರಜಾಃ ಪುಪುಷತುಃ ಪ್ರೀತೌ ದಂಪತೀ ಪುತ್ರವತ್ಸಲೌ ।
ಶೃಣ್ವಂತೌ ಕೂಜಿತಂ ತಾಸಾಂ ನಿರ್ವೃತೌ ಕಲಭಾಷಿತೈಃ ॥ 59 ॥
ತಾಸಾಂ ಪತತ್ರೈಃ ಸುಸ್ಪರ್ಶೈಃ ಕೂಜಿತೈಃ ಮುಗ್ಧಚೇಷ್ಟಿತೈಃ ।
ಪ್ರತ್ಯುದ್ಗಮೈಃ ಅದೀನಾನಾಂ ಪಿತರೌ ಮುದಂ ಆಪತುಃ ॥ 60 ॥
ಸ್ನೇಹಾನುಬದ್ಧಹೃದಯೌ ಅನ್ಯೋನ್ಯಂ ವಿಷ್ಣುಮಾಯಯಾ ।
ವಿಮೋಹಿತೌ ದೀನಧಿಯೌ ಶಿಶೂನ್ ಪುಪುಷತುಃ ಪ್ರಜಾಃ ॥ 61 ॥
ಏಕದಾ ಜಗ್ಮತುಃ ತಾಸಾಂ ಅನ್ನಾರ್ಥಂ ತೌ ಕುಟುಂಬಿನೌ ।
ಪರಿತಃ ಕಾನನೇ ತಸ್ಮಿನ್ ಅರ್ಥಿನೌ ಚೇರತುಃ ಚಿರಂ ॥ 62 ॥
ದೃಷ್ಟ್ವಾ ತಾನ್ ಲುಬ್ಧಕಃ ಕಶ್ಚಿತ್ ಯದೃಚ್ಛ ಅತಃ ವನೇಚರಃ ।
ಜಗೃಹೇ ಜಾಲಂ ಆತತ್ಯ ಚರತಃ ಸ್ವಾಲಯಾಂತಿಕೇ ॥ 63 ॥
ಕಪೋತಃ ಚ ಕಪೋತೀ ಚ ಪ್ರಜಾಪೋಷೇ ಸದಾ ಉತ್ಸುಕೌ ।
ಗತೌ ಪೋಷಣಂ ಆದಾಯ ಸ್ವನೀಡಂ ಉಪಜಗ್ಮತುಃ ॥ 64 ॥
ಕಪೋತೀ ಸ್ವಾತ್ಮಜಾನ್ ವೀಕ್ಷ್ಯ ಬಾಲಕಾನ್ ಜಾಲಸಂವೃತಾನ್ ।
ತಾನ್ ಅಭ್ಯಧಾವತ್ ಕ್ರೋಶಂತೀ ಕ್ರೋಶತಃ ಭೃಶದುಃಖಿತಾ ॥ 65 ॥
ಸಾ ಅಸಕೃತ್ ಸ್ನೇಹಗುಣಿತಾ ದೀನಚಿತ್ತಾ ಅಜಮಾಯಯಾ ।
ಸ್ವಯಂ ಚ ಅಬಧ್ಯತ ಶಿಚಾ ಬದ್ಧಾನ್ ಪಶ್ಯಂತಿ ಅಪಸ್ಮೃತಿಃ ॥ 66 ॥
ಕಪೋತಃ ಚ ಆತ್ಮಜಾನ್ ಬದ್ಧಾನ್ ಆತ್ಮನಃ ಅಪಿ ಅಧಿಕಾನ್ ಪ್ರಿಯಾನ್ ।
ಭಾರ್ಯಾಂ ಚ ಆತ್ಮಸಮಾಂ ದೀನಃ ವಿಲಲಾಪ ಅತಿದುಃಖಿತಃ ॥ 67 ॥
ಅಹೋ ಮೇ ಪಶ್ಯತ ಅಪಾಯಂ ಅಲ್ಪಪುಣ್ಯಸ್ಯ ದುರ್ಮತೇಃ ।
ಅತೃಪ್ತಸ್ಯ ಅಕೃತಾರ್ಥಸ್ಯ ಗೃಹಃ ತ್ರೈವರ್ಗಿಕಃ ಹತಃ ॥ 68 ॥
ಅನುರೂಪಾ ಅನುಕೂಲಾ ಚ ಯಸ್ಯ ಮೇ ಪತಿದೇವತಾ ।
ಶೂನ್ಯೇ ಗೃಹೇ ಮಾಂ ಸಂತ್ಯಜ್ಯ ಪುತ್ರೈಃ ಸ್ವರ್ಯಾತಿ ಸಾಧುಭಿಃ ॥ 69 ॥
ಸಃ ಅಹಂ ಶೂನ್ಯೇ ಗೃಹೇ ದೀನಃ ಮೃತದಾರಃ ಮೃತಪ್ರಜಃ ।
ಜಿಜೀವಿಷೇ ಕಿಮರ್ಥಂ ವಾ ವಿಧುರಃ ದುಃಖಜೀವಿತಃ ॥ 70 ॥
ತಾನ್ ತಥಾ ಏವ ಆವೃತಾನ್ ಶಿಗ್ಭಿಃ ಮೃತ್ಯುಗ್ರಸ್ತಾನ್ ವಿಚೇಷ್ಟತಃ ।
ಸ್ವಯಂ ಚ ಕೃಪಣಃ ಶಿಕ್ಷು ಪಶ್ಯನ್ ಅಪಿ ಅಬುಧಃ ಅಪತತ್ ॥ 71 ॥
ತಂ ಲಬ್ಧ್ವಾ ಲುಬ್ಧಕಃ ಕ್ರೂರಃ ಕಪೋತಂ ಗೃಹಮೇಧಿನಂ ।
ಕಪೋತಕಾನ್ ಕಪೋತೀಂ ಚ ಸಿದ್ಧಾರ್ಥಃ ಪ್ರಯಯೌ ಗೃಹಂ ॥ 72 ॥
ಏವಂ ಕುಟುಂಬೀ ಅಶಾಂತ ಆತ್ಮಾ ದ್ವಂದ್ವ ಆರಾಮಃ ಪತತ್ ತ್ರಿವತ್ ।
ಪುಷ್ಣನ್ ಕುಟುಂಬಂ ಕೃಪಣಃ ಸಾನುಬಂಧಃ ಅವಸೀದತಿ ॥ 73 ॥
ಯಃ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಮಾನುಷಂ ಲೋಕಂ ಮುಕ್ತಿದ್ವಾರಂ ಅಪಾವೃತಂ ।
ಗೃಹೇಷು ಖಗವತ್ ಸಕ್ತಃ ತಂ ಆರೂಢಚ್ಯುತಂ ವಿದುಃ ॥ 74 ॥
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಭಾಗವತೇ ಮಹಾಪುರಾಣೇ ಪಾರಮಹಂಸ್ಯಾಂ
ಸಂಹಿತಾಯಾಮೇಕಾದಶಸ್ಕಂಧೇ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣೋದ್ಧವಸಂವಾದೇ
ಯದ್ವಧೂತೇತಿಹಾಸೇ ಸಪ್ತಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥ 7 ॥
ಅಥಾಸ್ಶ್ಟಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ ।
ಸುಖಂ ಐಂದ್ರಿಯಕಂ ರಾಜನ್ ಸ್ವರ್ಗೇ ನರಕಃ ಏವ ಚ ।
ದೇಹಿನಃ ಯತ್ ಯಥಾ ದುಃಖಂ ತಸ್ಮಾತ್ ನ ಇಚ್ಛೇತ ತತ್ ಬುಧಾಃ ॥ 1 ॥
ಗ್ರಾಸಂ ಸುಮೃಷ್ಟಂ ವಿರಸಂ ಮಹಾಂತಂ ಸ್ತೋಕಂ ಏವ ವಾ ।
ಯದೃಚ್ಛಯಾ ಏವ ಅಪತಿತಂ ಗ್ರಸೇತ್ ಆಜಗರಃ ಅಕ್ರಿಯಃ ॥ 2 ॥
ಶಯೀತ ಅಹಾನಿ ಭೂರೀಣಿ ನಿರಾಹಾರಃ ಅನುಪಕ್ರಮಃ ।
ಯದಿ ನ ಉಪನಮೇತ್ ಗ್ರಾಸಃ ಮಹಾಹಿಃ ಇವ ದಿಷ್ಟಭುಕ್ ॥ 3 ॥
ಓಜಃ ಸಹೋಬಲಯುತಂ ಬಿಭ್ರತ್ ದೇಹಂ ಅಕರ್ಮಕಂ ।
ಶಯಾನಃ ವೀತನಿದ್ರಃ ಚ ನೇಹೇತ ಇಂದ್ರಿಯವಾನ್ ಅಪಿ ॥ 4 ॥
ಮುನಿಃ ಪ್ರಸನ್ನಗಂಭೀರಃ ದುರ್ವಿಗಾಹ್ಯಃ ದುರತ್ಯಯಃ ।
ಅನಂತಪಾರಃ ಹಿ ಅಕ್ಷೋಭ್ಯಃ ಸ್ತಿಮಿತ ಉದಃ ಇವ ಅರ್ಣವಃ ॥ 5 ॥
ಸಮೃದ್ಧಕಾಮಃ ಹೀನಃ ವಾ ನಾರಾಯಣಪರಃ ಮುನಿಃ ।
ನ ಉತ್ಸರ್ಪೇತ ನ ಶುಷ್ಯೇತ ಸರಿದ್ಭಿಃ ಇವ ಸಾಗರಃ ॥ 6 ॥
ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಸ್ತ್ರಿಯಂ ದೇವಮಾಯಾಂ ತತ್ ಭಾವೈಃ ಅಜಿತೇಂದ್ರಿಯಃ ।
ಪ್ರಲೋಭಿತಃ ಪತತಿ ಅಂಧೇ ತಮಸಿ ಅಗ್ನೌ ಪತಂಗವತ್ ॥ 7 ॥
ಯೋಷಿತ್ ಹಿರಣ್ಯ ಆಭರಣ ಅಂಬರಾದಿ
ದ್ರವ್ಯೇಷು ಮಾಯಾರಚಿತೇಷು ಮೂಢಃ ।
ಪ್ರಲೋಭಿತಾತ್ಮಾ ಹಿ ಉಪಭೋಗಬುದ್ಧ್ಯಾ
ಪತಂಗವತ್ ನಶ್ಯತಿ ನಷ್ಟದೃಷ್ಟಿಃ ॥ 8 ॥
ಸ್ತೋಕಂ ಸ್ತೋಕಂ ಗ್ರಸೇತ್ ಗ್ರಾಸಂ ದೇಹಃ ವರ್ತೇತ ಯಾವತಾ ।
ಗೃಹಾನ್ ಅಹಿಂಸತ್ ನ ಆತಿಷ್ಠೇತ್ ವೃತ್ತಿಂ ಮಾಧುಕರೀಂ ಮುನಿಃ ॥ 9 ॥
ಅಣುಭ್ಯಃ ಚ ಮಹದ್ಭ್ಯಃ ಚ ಶಾಸ್ತ್ರೇಭ್ಯಃ ಕುಶಲಃ ನರಃ ।
ಸರ್ವತಃ ಸಾರಂ ಆದದ್ಯಾತ್ ಪುಷ್ಪೇಭ್ಯಃ ಇವ ಷಟ್ಪದಃ ॥ 10 ॥
ಸಾಯಂತನಂ ಶ್ವಸ್ತನಂ ವಾ ನ ಸಂಗೃಹ್ಣೀತ ಭಿಕ್ಷಿತಂ ।
ಪಾಣಿಪಾತ್ರ ಉದರಾಮತ್ರಃ ಮಕ್ಷಿಕಾ ಇವ ನ ಸಂಗ್ರಹೀ ॥ 11 ॥
ಸಾಯಂತನಂ ಶ್ವಸ್ತನಂ ವಾ ನ ಸಂಗೃಹ್ಣೀತ ಭಿಕ್ಷುಕಃ ।
ಮಕ್ಷಿಕಾಃ ಇವ ಸಂಗೃಹ್ಣನ್ ಸಹ ತೇನ ವಿನಶ್ಯತಿ ॥ 12 ॥
ಪದ ಅಪಿ ಯುವತೀಂ ಭಿಕ್ಷುಃ ನ ಸ್ಪೃಶೇತ್ ದಾರವೀಂ ಅಪಿ ।
ಸ್ಪೃಶನ್ ಕರೀವ ಬಧ್ಯೇತ ಕರಿಣ್ಯಾ ಅಂಗಸಂಗತಃ ॥ 13 ॥
ನ ಅಧಿಗಚ್ಛೇತ್ ಸ್ತ್ರಿಯಂ ಪ್ರಾಜ್ಞಃ ಕರ್ಹಿಚಿತ್ ಮೃತ್ಯುಂ ಆತ್ಮನಃ ।
ಬಲ ಅಧಿಕೈಃ ಸ ಹನ್ಯೇತ ಗಜೈಃ ಅನ್ಯೈಃ ಗಜಃ ಯಥಾ ॥ 14 ॥
ನ ದೇಯಂ ನ ಉಪಭೋಗ್ಯಂ ಚ ಲುಬ್ಧೈಃ ಯತ್ ದುಃಖ ಸಂಚಿತಂ ।
ಭುಂಕ್ತೇ ತತ್ ಅಪಿ ತತ್ ಚ ಅನ್ಯಃ ಮಧುಹೇವ ಅರ್ಥವಿತ್ ಮಧು ॥ 15 ॥
ಸುಖ ದುಃಖ ಉಪಾರ್ಜಿತೈಃ ವಿತ್ತೈಃ ಆಶಾಸಾನಾಂ ಗೃಹ ಆಶಿಷಃ ।
ಮಧುಹೇವ ಅಗ್ರತಃ ಭುಂಕ್ತೇ ಯತಿಃ ವೈ ಗೃಹಮೇಧಿನಾಂ ॥ 16 ॥
ಗ್ರಾಮ್ಯಗೀತಂ ನ ಶ್ರುಣುಯಾತ್ ಯತಿಃ ವನಚರಃ ಕ್ವಚಿತ್ ।
ಶಿಖೇತ ಹರಿಣಾತ್ ವದ್ಧಾತ್ ಮೃಗಯೋಃ ಗೀತಮೋಹಿತಾತ್ ॥ 17 ॥
ನೃತ್ಯವಾದಿತ್ರಗೀತಾನಿ ಜುಷನ್ ಗ್ರಾಮ್ಯಾಣಿ ಯೋಷಿತಾಂ ।
ಆಸಾಂ ಕ್ರೀಡನಕಃ ವಶ್ಯಃ ಋಷ್ಯಶೃಂಗಃ ಮೃಗೀಸುತಃ ॥ 18 ॥
ಜಿಹ್ವಯಾ ಅತಿಪ್ರಮಾಥಿನ್ಯಾ ಜನಃ ರಸವಿಮೋಹಿತಃ ।
ಮೃತ್ಯುಂ ಋಚ್ಛತಿ ಅಸತ್ ಬುದ್ಧಿಃ ಮೀನಃ ತು ಬಡಿಶೈಃ ಯಥಾ ॥ 19 ॥
ಇಂದ್ರಿಯಾಣಿ ಜಯಂತಿ ಆಶುಃ ನಿರಾಹಾರಾಃ ಮನೀಷಿಣಃ ।
ವರ್ಜಯಿತ್ವಾ ತು ರಸನಂ ತತ್ ನಿರನ್ನಸ್ಯ ವರ್ಧತೇ ॥ 20 ॥
ತಾವತ್ ಜಿತೇಂದ್ರಿಯಃ ನ ಸ್ಯಾತ್ ವಿಜಿತಾನಿ ಇಂದ್ರಿಯಃ ಪುಮಾನ್ ।
ನ ಜಯೇತ್ ರಸನಂ ಯಾವತ್ ಜಿತಂ ಸರ್ವಂ ಜಿತೇ ರಸೇ ॥ 21 ॥
ಪಿಂಗಲಾ ನಾಮ ವೇಶ್ಯಾ ಆಸೀತ್ ವಿದೇಹನಗರೇ ಪುರಾ ।
ತಸ್ಯಾ ಮೇ ಶಿಕ್ಷಿತಂ ಕಿಂಚಿತ್ ನಿಬೋಧ ನೃಪನಂದನ ॥ 22 ॥
ಸಾ ಸ್ವೈರಿಣ್ಯೇಕದಾ ಕಾಂತಂ ಸಂಕೇತ ಉಪನೇಷ್ಯತೀ ।
ಅಭೂತ್ಕಾಲೇ ಬಹಿರ್ದ್ವಾರಿ ಬಿಭ್ರತೀ ರೂಪಮುತ್ತಮಂ ॥ 23 ॥
ಮಾರ್ಗ ಆಗಚ್ಛತೋ ವೀಕ್ಷ್ಯ ಪುರುಷಾನ್ಪುರುಷರ್ಷಭ ।
ತಾನ್ ಶುಲ್ಕದಾನ್ವಿತ್ತವತಃ ಕಾಂತಾನ್ಮೇನೇಽರ್ಥಕಾಮುಕಾ ॥ 24 ॥
ಆಗತೇಷ್ವಪಯಾತೇಷು ಸಾ ಸಂಕೇತೋಪಜೀವನೀ ।
ಅಪ್ಯನ್ಯೋ ವಿತ್ತವಾನ್ಕೋಽಪಿ ಮಾಮುಪೈಷ್ಯತಿ ಭೂರಿದಃ ॥ 25 ॥
ಏಅವಂ ದುರಾಶಯಾ ಧ್ವಸ್ತನಿದ್ರಾ ದ್ವಾರ್ಯವಲಂಬತೀ ।
ನಿರ್ಗಚ್ಛಂತೀ ಪ್ರವಿಶತೀ ನಿಶೀಥಂ ಸಮಪದ್ಯತ ॥ 26 ॥
ತಸ್ಯಾ ವಿತ್ತಾಶಯಾ ಶುಷ್ಯದ್ವಕ್ತ್ರಾಯಾ ದೀನಚೇತಸಃ ।
ನಿರ್ವೇದಃ ಪರಮೋ ಜಜ್ಞೇ ಚಿಂತಾಹೇತುಃ ಸುಖಾವಹಃ ॥ 27 ॥
ತಸ್ಯಾ ನಿರ್ವಿಣ್ಣಚಿತ್ತಾಯಾ ಗೀತಂ ಶ್ರುಣು ಯಥಾ ಮಮ ।
ನಿರ್ವೇದ ಆಶಾಪಾಶಾನಾಂ ಪುರುಷಸ್ಯ ಯಥಾ ಹ್ಯಸಿಃ ॥ 28 ॥
ನ ಹಿ ಅಂಗಾಜಾತನಿರ್ವೇದಃ ದೇಹಬಂಧಂ ಜಿಹಾಸತಿ ।
ಯಥಾ ವಿಜ್ಞಾನರಹಿತಃ ಮನುಜಃ ಮಮತಾಂ ನೃಪ ॥ 29 ॥
ಪಿಂಗಲಾ ಉವಾಚ ।
ಅಹೋ ಮೇ ಮೋಹವಿತತಿಂ ಪಶ್ಯತ ಅವಿಜಿತ ಆತ್ಮನಃ ।
ಯಾ ಕಾಂತಾತ್ ಅಸತಃ ಕಾಮಂ ಕಾಮಯೇ ಯೇನ ಬಾಲಿಶಾ ॥ 30 ॥
ಸಂತಂ ಸಮೀಪೇ ರಮಣಂ ರತಿಪ್ರದಂ
ವಿತ್ತಪ್ರದಂ ನಿತ್ಯಂ ಇಮಂ ವಿಹಾಯ ।
ಅಕಾಮದಂ ದುಃಖಭಯ ಆದಿ ಶೋಕ
ಮೋಹಪ್ರದಂ ತುಚ್ಛಂ ಅಹಂ ಭಜೇ ಅಜ್ಞಾ ॥ 31 ॥
ಅಹೋ ಮಯಾತ್ಮಾ ಪರಿತಾಪಿತೋ ವೃಥಾ
ಸಾಂಕೇತ್ಯವೃತ್ತ್ಯಾಽತಿವಿಗರ್ಹ್ಯವಾರ್ತಯಾ ।
ಸ್ತ್ರೈಣಾನ್ನರಾದ್ಯಾಽರ್ಥತೃಷೋಽನುಶೋಚ್ಯಾ
ತ್ಕ್ರೀತೇನ ವಿತ್ತಂ ರತಿಮಾತ್ಮನೇಚ್ಛತೀ ॥ 32 ॥
ಯದಸ್ಥಿಭಿರ್ನಿರ್ಮಿತವಂಶವಂಶ್ಯ
ಸ್ಥೂಣಂ ತ್ವಚಾ ರೋಮನಖೈಃ ಪಿನದ್ಧಂ ।
ಕ್ಷರನ್ನವದ್ವಾರಮಗಾರಮೇತದ್
ವಿಣ್ಮೂತ್ರಪೂರ್ಣಂ ಮದುಪೈತಿ ಕಾನ್ಯಾ ॥ 33 ॥
ವಿದೇಹಾನಾಂ ಪುರೇ ಹ್ಯಸ್ಮಿನ್ನಹಮೇಕೈವ ಮೂಢಧೀಃ ।
ಯಾಽನ್ಯಸ್ಮಿಚ್ಛಂತ್ಯಸತ್ಯಸ್ಮಾದಾತ್ಮದಾತ್ಕಾಮಮಚ್ಯುತಾತ್ ॥ 34 ॥
ಸುಹೃತ್ಪ್ರೇಷ್ಠತಮೋ ನಾಥ ಆತ್ಮಾ ಚಾಯಂ ಶರೀರಿಣಾಂ ।
ತಂ ವಿಕ್ರೀಯಾತ್ಮನೈವಾಹಂ ರಮೇಽನೇನ ಯಥಾ ರಮಾ ॥ 35 ॥
ಕಿಯತ್ಪ್ರಿಯಂ ತೇ ವ್ಯಭಜನ್ಕಾಮಾ ಯೇ ಕಾಮದಾ ನರಾಃ ।
ಆದ್ಯಂತವಂತೋ ಭಾರ್ಯಾಯಾ ದೇವಾ ವಾ ಕಾಲವಿದ್ರುತಾಃ ॥ 36 ॥
ನೂನಂ ಮೇ ಭಗವಾನ್ ಪ್ರೀತಃ ವಿಷ್ಣುಃ ಕೇನ ಅಪಿ ಕರ್ಮಣಾ ।
ನಿರ್ವೇದಃ ಅಯಂ ದುರಾಶಾಯಾ ಯತ್ ಮೇ ಜಾತಃ ಸುಖಾವಹಃ ॥ 37 ॥
ಮೈವಂ ಸ್ಯುರ್ಮಂದಭಗ್ಯಾಯಾಃ ಕ್ಲೇಶಾ ನಿರ್ವೇದಹೇತವಃ ।
ಯೇನಾನುಬಂಧಂ ನಿಹೃತ್ಯ ಪುರುಷಃ ಶಮಮೃಚ್ಛತಿ ॥ 38 ॥
ತೇನ ಉಪಕೃತಂ ಆದಾಯ ಶಿರಸಾ ಗ್ರಾಮ್ಯಸಂಗತಾಃ ।
ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ದುರಾಶಾಃ ಶರಣಂ ವ್ರಜಾಮಿ ತಂ ಅಧೀಶ್ವರಂ ॥ 39 ॥
ಸಂತುಷ್ಟಾ ಶ್ರದ್ದಧತ್ಯೇತದ್ಯಥಾಲಾಭೇನ ಜೀವತೀ ।
ವಿಹರಾಮ್ಯಮುನೈವಾಹಮಾತ್ಮನಾ ರಮಣೇನ ವೈ ॥ 40 ॥
ಸಂಸಾರಕೂಪೇ ಪತಿತಂ ವಿಷಯೈರ್ಮುಷಿತೇಕ್ಷಣಂ ।
ಗ್ರಸ್ತಂ ಕಾಲಾಹಿನಾಽಽತ್ಮಾನಂ ಕೋಽನ್ಯಸ್ತ್ರಾತುಮಧೀಶ್ವರಃ ॥ 41 ॥
ಆತ್ಮಾ ಏವ ಹಿ ಆತ್ಮನಃ ಗೋಪ್ತಾ ನಿರ್ವಿದ್ಯೇತ ಯದಾಖಿಲಾತ್ ।
ಅಪ್ರಮತ್ತಃ ಇದಂ ಪಶ್ಯತ್ ಗ್ರಸ್ತಂ ಕಾಲಾಹಿನಾ ಜಗತ್ ॥ 42 ॥
ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಉವಾಚ ।
ಏಅವಂ ವ್ಯವಸಿತಮತಿರ್ದುರಾಶಾಂ ಕಾಂತತರ್ಷಜಾಂ ।
ಛಿತ್ವೋಪಶಮಮಾಸ್ಥಾಯ ಶಯ್ಯಾಮುಪವಿವೇಶ ಸಾ ॥ 43 ॥
ಆಶಾ ಹಿ ಪರಮಂ ದುಃಖಂ ನೈರಾಶ್ಯಂ ಪರಮಂ ಸುಖಂ ।
ಯಥಾ ಸಂಛಿದ್ಯ ಕಾಂತಾಶಾಂ ಸುಖಂ ಸುಷ್ವಾಪ ಪಿಂಗಲಾ ॥ 44 ॥
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಭಾಗವತೇ ಮಹಾಪುರಾಣೇ ಪಾರಮಹಂಸ್ಯಾಂ
ಸಂಹಿತಾಯಾಮೇಕಾದಶಸ್ಕಂಧೇ ಪಿಂಗಲೋಪಾಖ್ಯಾಽನೇಷ್ಟಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ
॥ 8 ॥
ಅಥ ನವಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ ।
ಬ್ರಾಹ್ಮಣಃ ಉವಾಚ ।
ಪರಿಗ್ರಹಃ ಹಿ ದುಃಖಾಯ ಯತ್ ಯತ್ ಪ್ರಿಯತಮಂ ನೃಣಾಂ ।
ಅನಂತಂ ಸುಖಂ ಆಪ್ನೋತಿ ತತ್ ವಿದ್ವಾನ್ ಯಃ ತು ಅಕಿಂಚನಃ ॥ 1 ॥
ಸಾಮಿಷಂ ಕುರರಂ ಜಘ್ನುಃ ಬಲಿನಃ ಯೇ ನಿರಾಮಿಷಾಃ ।
ತತ್ ಆಮಿಷಂ ಪರಿತ್ಯಜ್ಯ ಸಃ ಸುಖಂ ಸಮವಿಂದತ ॥ 2 ॥
ನ ಮೇ ಮಾನಾವಮಾನೌ ಸ್ತಃ ನ ಚಿಂತಾ ಗೇಹಪುತ್ರಿಣಾಂ ।
ಆತ್ಮಕ್ರೀಡಃ ಆತ್ಮರತಿಃ ವಿಚರಾಮಿ ಇಹ ಬಾಲವತ್ ॥ 3 ॥
ದ್ವೌ ಏವ ಚಿಂತಯಾ ಮುಕ್ತೌ ಪರಮ ಆನಂದಃ ಆಪ್ಲುತೌ ।
ಯಃ ವಿಮುಗ್ಧಃ ಜಡಃ ಬಾಲಃ ಯಃ ಗುಣೇಭ್ಯಃ ಪರಂ ಗತಃ ॥ 4 ॥
ಕ್ವಚಿತ್ ಕುಮಾರೀ ತು ಆತ್ಮಾನಂ ವೃಣಾನಾನ್ ಗೃಹಂ ಆಗತಾನ್ ।
ಸ್ವಯಂ ತಾನ್ ಅರ್ಹಯಾಮಾಸ ಕ್ವಾಪಿ ಯಾತೇಷು ಬಂಧುಷು ॥ 5 ॥
ತೇಷಂ ಅಭ್ಯವಹಾರಾರ್ಥಂ ಶಾಲೀನ್ ರಹಸಿ ಪಾರ್ಥಿವ ।
ಅವಘ್ನಂತ್ಯಾಃ ಪ್ರಕೋಷ್ಠಸ್ಥಾಃ ಚಕ್ರುಃ ಶಂಖಾಃ ಸ್ವನಂ ಮಹತ್ ॥
6 ॥
ಸಾ ತತ್ ಜುಗುಪ್ಸಿತಂ ಮತ್ವಾ ಮಹತೀ ವ್ರೀಡಿತಾ ತತಃ ।
ಬಭಂಜ ಏಕೈಕಶಃ ಶಂಖಾನ್ ದ್ವೌ ದ್ವೌ ಪಾಣ್ಯೋಃ ಅಶೇಷಯತ್ ॥
7 ॥
ಉಭಯೋಃ ಅಪಿ ಅಭೂತ್ ಘೋಷಃ ಹಿ ಅವಘ್ನಂತ್ಯಾಃ ಸ್ಮ ಶಂಖಯೋಃ ।
ತತ್ರ ಅಪಿ ಏಕಂ ನಿರಭಿದತ್ ಏಕಸ್ಮಾನ್ ನ ಅಭವತ್ ಧ್ವನಿಃ ॥ 8 ॥
ಅನ್ವಶಿಕ್ಷಂ ಇಮಂ ತಸ್ಯಾಃ ಉಪದೇಶಂ ಅರಿಂದಮ ।
ಲೋಕಾನ್ ಅನುಚರನ್ ಏತಾನ್ ಲೋಕತತ್ತ್ವವಿವಿತ್ಸಯಾ ॥ 9 ॥
ವಾಸೇ ಬಹೂನಾಂ ಕಲಹಃ ಭವೇತ್ ವಾರ್ತಾ ದ್ವಯೋಃ ಅಪಿ ।
ಏಕಃ ಏವ ಚರೇತ್ ತಸ್ಮಾತ್ ಕುಮಾರ್ಯಾಃ ಇವ ಕಂಕಣಃ ॥ 10 ॥
ಮನಃ ಏಕತ್ರ ಸಂಯುಜ್ಯಾತ್ ಜಿತಶ್ವಾಸಃ ಜಿತ ಆಸನಃ ।
ವೈರಾಗ್ಯಾಭ್ಯಾಸಯೋಗೇನ ಧ್ರಿಯಮಾಣಂ ಅತಂದ್ರಿತಃ ॥ 11 ॥
ಯಸ್ಮಿನ್ ಮನಃ ಲಬ್ಧಪದಂ ಯತ್ ಏತತ್
ಶನೈಃ ಶನೈಃ ಮುಂಚತಿ ಕರ್ಮರೇಣೂನ್ ।
ಸತ್ತ್ವೇನ ವೃದ್ಧೇನ ರಜಃ ತಮಃ ಚ
ವಿಧೂಯ ನಿರ್ವಾಣಂ ಉಪೈತಿ ಅನಿಂಧನಂ ॥ 12 ॥
ತತ್ ಏವಂ ಆತ್ಮನಿ ಅವರುದ್ಧಚಿತ್ತಃ
ನ ವೇದ ಕಿಂಚಿತ್ ಬಹಿಃ ಅಂತರಂ ವಾ ।
ಯಥಾ ಇಷುಕಾರಃ ನೃಪತಿಂ ವ್ರಜಂತಂ
ಇಷೌ ಗತಾತ್ಮಾ ನ ದದರ್ಶ ಪಾರ್ಶ್ವೇ ॥ 13 ॥
ಏಕಚಾರ್ಯನಿಕೇತಃ ಸ್ಯಾತ್ ಅಪ್ರಮತ್ತಃ ಗುಹಾಶಯಃ ।
ಅಲಕ್ಷ್ಯಮಾಣಃ ಆಚಾರೈಃ ಮುನಿಃ ಏಕಃ ಅಲ್ಪಭಾಷಣಃ ॥ 14 ॥
ಗೃಹಾರಂಭಃ ಅತಿದುಃಖಾಯ ವಿಫಲಃ ಚ ಅಧ್ರುವಾತ್ಮನಃ ।
ಸರ್ಪಃ ಪರಕೃತಂ ವೇಶ್ಮ ಪ್ರವಿಶ್ಯ ಸುಖಂ ಏಧತೇ ॥ 15 ॥
ಏಕೋ ನಾರಾಯಣೋ ದೇವಃ ಪೂರ್ವಸೃಷ್ಟಂ ಸ್ವಮಾಯಯಾ ।
ಸಂಹೃತ್ಯ ಕಾಲಕಲಯಾ ಕಲ್ಪಾಂತ ಇದಮೀಶ್ವರಃ ॥ 16 ॥
ಏಕ ಏವಾದ್ವಿತೀಯೋಽಭೂದಾತ್ಮಾಧಾರೋಽಖಿಲಾಶ್ರಯಃ ।
ಕಾಲೇನಾತ್ಮಾನುಭಾವೇನ ಸಾಮ್ಯಂ ನೀತಾಸು ಶಕ್ತಿಷು ।
ಸತ್ತ್ವಾದಿಷ್ವಾದಿಪುಏರುಷಃ ಪ್ರಧಾನಪುರುಷೇಶ್ವರಃ ॥ 17 ॥
ಪರಾವರಾಣಾಂ ಪರಮ ಆಸ್ತೇ ಕೈವಲ್ಯಸಂಜ್ಞಿತಃ ।
ಕೇವಲಾನುಭವಾನಂದಸಂದೋಹೋ ನಿರುಪಾಧಿಕಃ ॥ 18 ॥
ಕೇವಲಾತ್ಮಾನುಭಾವೇನ ಸ್ವಮಾಯಾಂ ತ್ರಿಗುಣಾತ್ಮಿಕಾಂ ।
ಸಂಕ್ಷೋಭಯನ್ಸೃಜತ್ಯಾದೌ ತಯಾ ಸೂತ್ರಮರಿಂದಮ ॥ 19 ॥
ತಾಮಾಹುಸ್ತ್ರಿಗುಣವ್ಯಕ್ತಿಂ ಸೃಜಂತೀಂ ವಿಶ್ವತೋಮುಖಂ ।
ಯಸ್ಮಿನ್ಪ್ರೋತಮಿದಂ ವಿಶ್ವಂ ಯೇನ ಸಂಸರತೇ ಪುಮಾನ್ ॥ 20 ॥
ಯಥಾ ಊರ್ಣನಾಭಿಃ ಹೃದಯಾತ್ ಊರ್ಣಾಂ ಸಂತತ್ಯ ವಕ್ತ್ರತಃ ।
ತಯಾ ವಿಹೃತ್ಯ ಭೂಯಸ್ತಾಂ ಗ್ರಸತಿ ಏವಂ ಮಹೇಶ್ವರಃ ॥ 21 ॥
ಯತ್ರ ಯತ್ರ ಮನಃ ದೇಹೀ ಧಾರಯೇತ್ ಸಕಲಂ ಧಿಯಾ ।
ಸ್ನೇಹಾತ್ ದ್ವೇಷಾತ್ ಭಯಾತ್ ವಾ ಅಪಿ ಯಾತಿ ತತ್ ತತ್ ಸರೂಪತಾಂ ॥ 22 ॥
ಕೀಟಃ ಪೇಶಸ್ಕೃತಂ ಧ್ಯಾಯನ್ ಕುಡ್ಯಾಂ ತೇನ ಪ್ರವೇಶಿತಃ ।
ಯಾತಿ ತತ್ ಸ್ಸತ್ಮತಾಂ ರಾಜನ್ ಪೂರ್ವರೂಪಂ ಅಸಂತ್ಯಜನ್ ॥ 23 ॥
ಏವಂ ಗುರುಭ್ಯಃ ಏತೇಭ್ಯಃ ಏಷ ಮೇ ಶಿಕ್ಷಿತಾ ಮತಿಃ ।
ಸ್ವಾತ್ಮಾ ಉಪಶಿಕ್ಷಿತಾಂ ಬುದ್ಧಿಂ ಶ್ರುಣು ಮೇ ವದತಃ ಪ್ರಭೋ ॥ 24 ॥
ದೇಹಃ ಗುರುಃ ಮಮ ವಿರಕ್ತಿವಿವೇಕಹೇತುಃ
ಬಿಭ್ರತ್ ಸ್ಮ ಸತ್ತ್ವನಿಧನಂ ಸತತ ಅರ್ತ್ಯುತ್ ಅರ್ಕಂ ।
ತತ್ತ್ವಾನಿ ಅನೇನ ವಿಮೃಶಾಮಿ ಯಥಾ ತಥಾ ಅಪಿ
ಪಾರಕ್ಯಂ ಇತಿ ಅವಸಿತಃ ವಿಚರಾಮಿ ಅಸಂಗಃ ॥ 25 ॥
ಜಾಯಾತ್ಮಜಾರ್ಥಪಶುಭೃತ್ಯಗೃಹಾಪ್ತವರ್ಗಾನ್
ಪುಷ್ಣಾತಿ ಯತ್ ಪ್ರಿಯಚಿಕೀರ್ಷಯಾ ವಿತನ್ವನ್ ॥
ಸ್ವಾಂತೇ ಸಕೃಚ್ಛ್ರಂ ಅವರುದ್ಧಧನಃ ಸಃ ದೇಹಃ
ಸೃಷ್ಟ್ವಾ ಅಸ್ಯ ಬೀಜಂ ಅವಸೀದತಿ ವೃಕ್ಷಧರ್ಮಾ ॥ 26 ॥
ಜಿಹ್ವಾ ಏಕತಃ ಅಮುಂ ಅವಕರ್ಷತಿ ಕರ್ಹಿ ತರ್ಷಾ
ಶಿಶ್ನಃ ಅನ್ಯತಃ ತ್ವಕ್ ಉದರಂ ಶ್ರವಣಂ ಕುತಶ್ಚಿತ್ ।
ಗ್ರಾಣಃ ಅನ್ಯತಃ ಚಪಲದೃಕ್ ಕ್ವ ಚ ಕರ್ಮಶಕ್ತಿಃ
ಬಹ್ವ್ಯಃ ಸಪತ್ನ್ಯಃ ಇವ ಗೇಹಪತಿಂ ಲುನಂತಿ ॥ 27 ॥
ಸೃಷ್ಟ್ವಾ ಪುರಾಣಿ ವಿವಿಧಾನಿ ಅಜಯಾ ಆತ್ಮಶಕ್ತ್ಯಾ
ವೃಕ್ಷಾನ್ ಸರೀಸೃಪಪಶೂನ್ಖಗದಂಶಮತ್ಸ್ಯಾನ್ ।
ತೈಃ ತೈಃ ಅತುಷ್ಟಹೃದಯಃ ಪುರುಷಂ ವಿಧಾಯ
ಬ್ರಹ್ಮಾವಲೋಕಧಿಷಣಂ ಮುದಮಾಪ ದೇವಃ ॥ 28 ॥
ಲಬ್ಧ್ವಾ ಸುದುರ್ಲಭಂ ಇದಂ ಬಹುಸಂಭವಾಂತೇ
ಮಾನುಷ್ಯಮರ್ಥದಮನಿತ್ಯಮಪೀಹ ಧೀರಃ ।
ತೂರ್ಣಂ ಯತೇತ ನ ಪತೇತ್ ಅನುಮೃತ್ಯುಃ ಯಾವತ್
ನಿಃಶ್ರೇಯಸಾಯ ವಿಷಯಃ ಖಲು ಸರ್ವತಃ ಸ್ಯಾತ್ ॥ 29 ॥
ಏವಂ ಸಂಜಾತವೈರಾಗ್ಯಃ ವಿಜ್ಞಾನಲೋಕ ಆತ್ಮನಿ ।
ವಿಚರಾಮಿ ಮಹೀಂ ಏತಾಂ ಮುಕ್ತಸಂಗಃ ಅನಹಂಕೃತಿಃ ॥ 30 ॥
ನ ಹಿ ಏಕಸ್ಮಾತ್ ಗುರೋಃ ಜ್ಞಾನಂ ಸುಸ್ಥಿರಂ ಸ್ಯಾತ್ ಸುಪುಷ್ಕಲಂ ।
ಬ್ರಹ್ಮ ಏತತ್ ಅದ್ವಿತೀಯಂ ವೈ ಗೀಯತೇ ಬಹುಧಾ ಋಷಿಭಿಃ ॥ 31 ॥
ಶ್ರೀಭಗವಾನುವಾಚ ।
ಇತ್ಯುಕ್ತ್ವಾ ಸ ಯದುಂ ವಿಪ್ರಸ್ತಮಾಮಂತ್ರಯ ಗಭೀರಧೀಃ ।
ವಂದಿತೋ.ಆಭ್ಯರ್ಥಿತೋ ರಾಜ್ಞಾ ಯಯೌ ಪ್ರೀತೋ ಯಥಾಗತಂ ॥ 32 ॥
ಅವಧೂತವಚಃ ಶ್ರುತ್ವಾ ಪೂರ್ವೇಷಾಂ ನಃ ಸ ಪೂರ್ವಜಃ ।
ಸರ್ವಸಂಗವಿನಿರ್ಮುಕ್ತಃ ಸಮಚಿತ್ತೋ ಬಭೂವ ಹ ॥ 33 ॥
(ಇತಿ ಅವಧೂತಗೀತಂ ।)
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಭಾಗವತೇ ಮಹಾಪುರಾಣೇ ಪಾರಮಹಂಸ್ಯಾಂ
ಸಂಹಿತಾಯಾಮೇಕಾದಶಸ್ಕಂಧೇ ಭಗವದುದ್ಧವಸಂವಾದೇ
ನವಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥ 9 ॥
ಅಥ ದಶಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ ।
ಶ್ರೀಭಗವಾನ್ ಉವಾಚ ।
ಮಯಾ ಉದಿತೇಷು ಅವಹಿತಃ ಸ್ವಧರ್ಮೇಷು ಮದಾಶ್ರಯಃ ।
ವರ್ಣಾಶ್ರಮಕುಲ ಆಚಾರಂ ಅಕಾಮಾತ್ಮಾ ಸಮಾಚರೇತ್ ॥ 1 ॥
ಅನ್ವೀಕ್ಷೇತ ವಿಶುದ್ಧಾತ್ಮಾ ದೇಹಿನಾಂ ವಿಷಯಾತ್ಮನಾಂ ।
ಗುಣೇಷು ತತ್ತ್ವಧ್ಯಾನೇನ ಸರ್ವಾರಂಭವಿಪರ್ಯಯಂ ॥ 2 ॥
ಸುಪ್ತಸ್ಯ ವಿಷಯಾಲೋಕಃ ಧ್ಯಾಯತಃ ವಾ ಮನೋರಥಃ ।
ನಾನಾಮಕತ್ವಾತ್ ವಿಫಲಃ ತಥಾ ಭೇದಾತ್ಮದೀಃ ಗುಣೈಃ ॥ 3 ॥
ನಿವೃತ್ತಂ ಕರ್ಮ ಸೇವೇತ ಪ್ರವೃತ್ತಂ ಮತ್ಪರಃ ತ್ಯಜೇತ್ ।
ಜಿಜ್ಞಾಸಾಯಾಂ ಸಂಪ್ರವೃತ್ತಃ ನ ಅದ್ರಿಯೇತ್ ಕರ್ಮ ಚೋದನಾಂ ॥ 4 ॥
ಯಮಾನಭೀಕ್ಷ್ಣಂ ಸೇವೇತ ನಿಯಮಾನ್ ಮತ್ಪರಃ ಕ್ವಚಿತ್ ।
ಮದಭಿಜ್ಞಂ ಗುರ್ಂ ಶಾಂತಂ ಉಪಾಸೀತ ಮದಾತ್ಮಕಂ ॥ 5 ॥
ಅಮಾನ್ಯಮತ್ಸರಃ ದಕ್ಷಃ ನಿರ್ಮಮಃ ದೃಢಸೌಹೃದಃ ।
ಅಸತ್ವರಃ ಅರ್ಥಜಿಜ್ಞಾಸುಃ ಅನಸೂಯೌಃ ಅಮೋಘವಾಕ್ ॥ 6 ॥
ಜಾಯಾಪತ್ಯಗೃಹಕ್ಷೇತ್ರಸ್ವಜನದ್ರವಿಣ ಆದಿಷು ।
ಉದಾಸೀನಃ ಸಮಂ ಪಶ್ಯನ್ ಸರ್ವೇಷು ಅರ್ಥಂ ಇವ ಆತ್ಮನಃ ॥ 7 ॥
ವಿಲಕ್ಷಣಃ ಸ್ಥೂಲಸೂಕ್ಷ್ಮಾತ್ ದೇಹಾತ್ ಆತ್ಮೇಕ್ಷಿತಾ ಸ್ವದೃಕ್ ।
ಯಥಾಗ್ನಿಃ ದಾರುಣಃ ದಾಹ್ಯಾತ್ ದಾಹಕಃ ಅನ್ಯಃ ಪ್ರಕಾಶಕಃ ॥ 8 ॥
ನಿರೋಧ ಉತ್ಪತ್ತಿ ಅಣು ಬೃಹನ್ ನಾನಾತ್ವಂ ತತ್ಕೃತಾನ್ ಗುಣಾನ್ ।
ಅಂತಃ ಪ್ರವಿಷ್ಟಃ ಆಧತ್ತಃ ಏವಂ ದೇಹಗುಣಾನ್ ಪರಃ ॥ 9 ॥
ಯಃ ಅಸೌ ಗುಣೈಃ ವಿರಚಿತಃ ದೇಹಃ ಅಯಂ ಪುರುಷಸ್ಯ ಹಿ ।
ಸಂಸಾರಃ ತತ್ ನಿಬಂಧಃ ಅಯಂ ಪುಂಸಃ ವಿದ್ಯಾತ್ ಛಿದಾತ್ಮನಃ ॥ 10 ॥
ತಸ್ಮಾತ್ ಜಿಜ್ಞಾಸಯಾ ಆತ್ಮಾನಂ ಆತ್ಮಸ್ಥಂ ಪರಂ ।
ಸಂಗಮ್ಯ ನಿರಸೇತ್ ಏತತ್ ವಸ್ತುಬುದ್ಧಿಂ ಯಥಾಕ್ರಮಂ ॥ 11 ॥
ಆಚಾರ್ಯಃ ಅರಣಿಃ ಆದ್ಯಃ ಸ್ಯಾತ್ ಅಂತೇವಾಸಿ ಉತ್ತರ ಅರಣಿಃ ।
ತತ್ ಸಂಧಾನಂ ಪ್ರವಚನಂ ವಿದ್ಯಾ ಸಂಧಿಃ ಸುಖಾವಹಃ ॥ 12 ॥
ವೈಶಾರದೀ ಸಾ ಅತಿವಿಶುದ್ಧಬುದ್ಧಿಃ
ಧುನೋತಿ ಮಾಯಾಂ ಗುಣಸಂಪ್ರಸೂತಾಂ ।
ಗುಣಾನ್ ಚ ಸಂದಹ್ಯ ಯತ್ ಆತ್ಮಂ ಏತತ್
ಸ್ವಯಂ ಚ ಶಾಮ್ಯತಿ ಅಸಮಿದ್ ಯಥಾ ಅಗ್ನಿಃ ॥ 13 ॥
ಅಥ ಏಷಾಂ ಕರ್ಮಕರ್ತೄಣಾಂ ಭೋಕ್ತೄಣಾಂ ಸುಖದುಃಖಯೋಃ ।
ನಾನಾತ್ವಂ ಅಥ ನಿತ್ಯತ್ವಂ ಲೋಕಕಾಲಾಗಮ ಆತ್ಮನಾಂ ॥ 14 ॥
ಮನ್ಯಸೇ ಸರ್ವಭಾವಾನಾಂ ಸಂಸ್ಥಾ ಹಿ ಔತ್ಪತ್ತಿಕೀ ಯಥಾ ।
ತತ್ ತತ್ ಆಕೃತಿಭೇದೇನ ಜಾಯತೇ ಭಿದ್ಯತೇ ಚ ಧೀಃ ॥ 15 ॥
ಏವಂ ಅಪಿ ಅಂಗ ಸರ್ವೇಷಾಂ ದೇಹಿನಾಂ ದೇಹಯೋಗತಃ ।
ಕಾಲ ಅವಯವತಃ ಸಂತಿ ಭಾವಾ ಜನ್ಮಾದಯೋಃ ಅಸಕೃತ್ ॥ 16 ॥
ಅತ್ರ ಅಪಿ ಕರ್ಮಣಾಂ ಕರ್ತುಃ ಅಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಂ ಚ ಲಕ್ಷ್ಯತೇ ।
ಭೋಕ್ತುಃ ಚ ದುಃಖಸುಖಯೋಃ ಕಃ ಅನ್ವರ್ಥಃ ವಿವಶಂ ಭಜೇತ್ ॥ 17 ॥
ನ ದೇಹಿನಾಂ ಸುಖಂ ಕಿಂಚಿತ್ ವಿದ್ಯತೇ ವಿದುಷಾಂ ಅಪಿ ।
ತಥಾ ಚ ದುಃಖಂ ಮೂಢಾನಾಂ ವೃಥಾ ಅಹಂಕರಣಂ ಪರಂ ॥ 18 ॥
ಯದಿ ಪ್ರಾಪ್ತಿಂ ವಿಘಾತಂ ಚ ಜಾನಂತಿ ಸುಖದುಃಖಯೋಃ ।
ತೇ ಅಪಿ ಅದ್ಧಾ ನ ವಿದುಃ ಯೋಗಂ ಮೃತ್ಯುಃ ನ ಪ್ರಭವೇತ್ ಯಥಾ ॥ 19 ॥
ಕಃ ಅನ್ವರ್ಥಃ ಸುಖಯತಿ ಏನಂ ಕಾಮಃ ವಾ ಮೃತ್ಯುಃ ಅಂತಿಕೇ ।
ಆಘಾತಂ ನೀಯಮಾನಸ್ಯ ವಧ್ಯಸಿ ಏವ ನ ತುಷ್ಟಿದಃ ॥ 20 ॥
ಶ್ರುತಂ ಚ ದೃಷ್ಟವತ್ ದುಷ್ಟಂ ಸ್ಪರ್ಧಾ ಅಸೂಯಾ ಅತ್ಯಯವ್ಯಯೈಃ ।
ಬಹು ಅಂತರಾಯ ಕಾಮತ್ವಾತ್ ಕೃಷಿವತ್ ಚ ಅಪಿ ನಿಷ್ಫಲಂ ॥ 21 ॥
ಅಂತರಾಯೈಃ ಅವಿಹತಃ ಯದಿ ಧರ್ಮಃ ಸ್ವನುಷ್ಠಿತಃ ।
ತೇನಾಪಿ ನಿರ್ಜಿತಂ ಸ್ಥಾನಂ ಯಥಾ ಗಚ್ಛತಿ ತತ್ ಶ್ರುಣು ॥ 22 ॥
ಇಷ್ತ್ವಾ ಇಹ ದೇವತಾಃ ಯಜ್ಞೈಃ ಸ್ವರ್ಲೋಕಂ ಯಾತಿ ಯಾಜ್ಞಿಕಃ ।
ಭುಂಜೀತ ದೇವವತ್ ತತ್ರ ಭೋಗಾನ್ ದಿವ್ಯಾನ್ ನಿಜ ಅರ್ಜಿತಾನ್ ॥ 23 ॥
ಸ್ವಪುಣ್ಯ ಉಪಚಿತೇ ಶುಭ್ರೇ ವಿಮಾನಃ ಉಪಗೀಯತೇ ।
ಗಂಧರ್ವೈಃ ವಿಹರನ್ಮಧ್ಯೇ ದೇವೀನಾಂ ಹೃದ್ಯವೇಷಧೃಕ್ ॥ 24 ॥
ಸ್ತ್ರೀಭಿಃ ಕಾಮಗಯಾನೇನ ಕಿಂಕಿಣೀಜಾಲಮಾಲಿನಾ ।
ಕ್ರೀಡನ್ ನ ವೇದ ಆತ್ಮಪಾತಂ ಸುರಾಕ್ರೀಡೇಷು ನಿರ್ವೃತಃ ॥ 25 ॥
ತಾವತ್ ಪ್ರಮೋದತೇ ಸ್ವರ್ಗೇ ಯಾವತ್ ಪುಣ್ಯಂ ಸಮಾಪ್ಯತೇ ।
ಕ್ಷೀಣಪುಣ್ಯಃ ಪತತಿ ಅರ್ವಾಕ್ ಅನಿಚ್ಛನ್ ಕಾಲಚಾಲಿತಃ ॥ 26 ॥
ಯದಿ ಅಧರ್ಮರತಃ ಸಂಗಾತ್ ಅಸತಾಂ ವಾ ಅಜಿತೇಂದ್ರಿಯಃ ।
ಕಾಮಾತ್ಮಾ ಕೃಪಣಃ ಲುಬ್ಧಃ ಸ್ತ್ರೈಣಃ ಭೂತವಿಹಿಂಸಕಃ ॥ 27 ॥
ಪಶೂನ್ ಅವಿಧಿನಾ ಆಲಭ್ಯ ಪ್ರೇತಭೂತಗಣಾನ್ ಯಜನ್ ।
ನರಕಾನ್ ಅವಶಃ ಜಂತುಃ ಗತ್ವಾ ಯಾತಿ ಉಲ್ಬಣಂ ತಮಃ ॥ 28 ॥
ಕರ್ಮಾಣಿ ದುಃಖ ಉದರ್ಕಾಣಿ ಕುರ್ವನ್ ದೇಹೇನ ತೈಃ ಪುನಃ ।
ದೇಹಂ ಆಭಜತೇ ತತ್ರ ಕಿಂ ಸುಖಂ ಮರ್ತ್ಯಧರ್ಮಿಣಃ ॥ 29 ॥
ಲೋಕಾನಾಂ ಲೋಕ ಪಾಲಾನಾಂ ಮದ್ಭಯಂ ಕಲ್ಪಜೀವಿನಾಂ ।
ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಅಪಿ ಭಯಂ ಮತ್ತಃ ದ್ವಿಪರಾಧಪರ ಆಯುಷಃ ॥ 30 ॥
ಗುಣಾಃ ಸೃಜಂತಿ ಕರ್ಮಾಣಿ ಗುಣಃ ಅನುಸೃಜತೇ ಗುಣಾನ್ ।
ಜೀವಃ ತು ಗುಣಸಂಯುಕ್ತಃ ಭುಂಕ್ತೇ ಕರ್ಮಫಲಾನಿ ಅಸೌ ॥ 31 ॥
ಯಾವತ್ ಸ್ಯಾತ್ ಗುಣವೈಷಮ್ಯಂ ತಾವತ್ ನಾನಾತ್ವಂ ಆತ್ಮನಃ ।
ನಾನಾತ್ವಂ ಆತ್ಮನಃ ಯಾವತ್ ಪಾರತಂತ್ರ್ಯಂ ತದಾ ಏವ ಹಿ ॥ 32 ॥
ಯಾವತ್ ಅಸ್ಯ ಅಸ್ವತಂತ್ರತ್ವಂ ತಾವತ್ ಈಶ್ವರತಃ ಭಯಂ ।
ಯಃ ಏತತ್ ಸಮುಪಾಸೀರನ್ ತೇ ಮುಹ್ಯಂತಿ ಶುಚಾರ್ಪಿತಾಃ ॥ 33 ॥
ಕಾಲಃ ಆತ್ಮಾ ಆಗಮಃ ಲೋಕಃ ಸ್ವಭಾವಃ ಧರ್ಮಃ ಏವ ಚ ।
ಇತಿ ಮಾಂ ಬಹುಧಾ ಪ್ರಾಹುಃ ಗುಣವ್ಯತಿಕರೇ ಸತಿ ॥ 34 ॥
ಉದ್ಧವಃ ಉವಾಚ ।
ಗುಣೇಷು ವರ್ತಮಾನಃ ಅಪಿ ದೇಹಜೇಷು ಅನಪಾವೃತಾಃ ।
ಗುಣೈಃ ನ ಬಧ್ಯತೇ ದೇಹೀ ಬಧ್ಯತೇ ವಾ ಕಥಂ ವಿಭೋ ॥ 35 ॥
ಕಥಂ ವರ್ತೇತ ವಿಹರೇತ್ ಕೈಃ ವಾ ಜ್ಞಾಯೇತ ಲಕ್ಷಣೈಃ ।
ಕಿಂ ಭುಂಜೀತ ಉತ ವಿಸೃಜೇತ್ ಶಯೀತ ಆಸೀತ ಯಾತಿ ವಾ ॥ 36 ॥
ಏತತ್ ಅಚ್ಯುತ ಮೇ ಬ್ರೂಹಿ ಪ್ರಶ್ನಂ ಪ್ರಶ್ನವಿದಾಂ ವರ ।
ನಿತ್ಯಮುಕ್ತಃ ನಿತ್ಯಬದ್ಧಃ ಏಕಃ ಏವ ಇತಿ ಮೇ ಭ್ರಮಃ ॥ 37 ॥
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಭಾಗವತೇ ಮಹಾಪುರಾಣೇ ಪಾರಮಹಂಸ್ಯಾಂ
ಸಂಹಿತಾಯಾಮೇಕಾದಶಸ್ಕಂಧೇ ಭಗವದುದ್ಧವಸಂವಾದೇ
ದಶಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥ 10 ॥
ಅಥ ಏಕಾದಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ ।
ಶ್ರೀಭಗವಾನ್ ಉವಾಚ ।
ಬದ್ಧಃ ಮುಕ್ತಃ ಇತಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾ ಗುಣತಃ ಮೇ ನ ವಸ್ತುತಃ ।
ಗುಣಸ್ಯ ಮಾಯಾಮೂಲತ್ವಾತ್ ನ ಮೇ ಮೋಕ್ಷಃ ನ ಬಂಧನಂ ॥ 1 ॥
ಶೋಕಮೋಹೌ ಸುಖಂ ದುಃಖಂ ದೇಹಾಪತ್ತಿಃ ಚ ಮಾಯಯಾ ।
ಸ್ವಪ್ನಃ ಯಥಾ ಆತ್ಮನಃ ಖ್ಯಾತಿಃ ಸಂಸೃತಿಃ ನ ತು ವಾಸ್ತವೀ ॥ 2 ॥
ವಿದ್ಯಾ ಅವಿದ್ಯೇ ಮಮ ತನೂ ವಿದ್ಧಿ ಉದ್ಧವ ಶರೀರಿಣಾಂ ।
ಮೋಕ್ಷಬಂಧಕರೀ ಆದ್ಯೇ ಮಾಯಯಾ ಮೇ ವಿನಿರ್ಮಿತೇ ॥ 3 ॥
ಏಕಸ್ಯ ಏವ ಮಮ ಅಂಶಸ್ಯ ಜೀವಸ್ಯ ಏವ ಮಹಾಮತೇ ।
ಬಂಧಃ ಅಸ್ಯ ಅವಿದ್ಯಯಾ ಅನಾದಿಃ ವಿದ್ಯಯಾ ಚ ತಥಾ ಇತರಃ ॥ 4 ॥
ಅಥ ಬದ್ಧಸ್ಯ ಮುಕ್ತಸ್ಯ ವೈಲಕ್ಷಣ್ಯಂ ವದಾಮಿ ತೇ ।
ವಿರುದ್ಧಧರ್ಮಿಣೋಃ ತಾತ ಸ್ಥಿತಯೋಃ ಏಕಧರ್ಮಿಣಿ ॥ 5 ॥
ಸುಪರ್ಣೌ ಏತೌ ಸದೃಶೌ ಸಖಾಯೌ
ಯದೃಚ್ಛಯಾ ಏತೌ ಕೃತನೀಡೌ ಚ ವೃಕ್ಷೇ ।
ಏಕಃ ತಯೋಃ ಖಾದತಿ ಪಿಪ್ಪಲಾನ್ನಂ
ಅನ್ಯಃ ನಿರನ್ನಃ ಅಪಿ ಬಲೇನ ಭೂಯಾನ್ ॥ 6 ॥
ಆತ್ಮಾನಂ ಅನ್ಯಂ ಚ ಸಃ ವೇದ ವಿದ್ವಾನ್
ಅಪಿಪ್ಪಲಾದಃ ನ ತು ಪಿಪ್ಪಲಾದಃ ।
ಯಃ ಅವಿದ್ಯಯಾ ಯುಕ್ ಸ ತು ನಿತ್ಯಬದ್ಧಃ
ವಿದ್ಯಾಮಯಃ ಯಃ ಸ ತು ನಿತ್ಯಮುಕ್ತಃ ॥ 7 ॥
ದೇಹಸ್ಥಃ ಅಪಿ ನ ದೇಹಸ್ಥಃ ವಿದ್ವಾನ್ ಸ್ವಪ್ನಾತ್ ಯಥಾ ಉತ್ಥಿತಃ ।
ಅದೇಹಸ್ಥಃ ಅಪಿ ದೇಹಸ್ಥಃ ಕುಮತಿಃ ಸ್ವಪ್ನದೃಕ್ ಯಥಾ ॥ 8 ॥
ಇಂದ್ರಿಯೈಃ ಇಂದ್ರಿಯಾರ್ಥೇಷು ಗುಣೈಃ ಅಪಿ ಗುಣೇಷು ಚ ।
ಗೃಹ್ಯಮಾಣೇಷು ಅಹಂಕುರ್ಯಾತ್ ನ ವಿದ್ವಾನ್ ಯಃ ತು ಅವಿಕ್ರಿಯಃ ॥ 9 ॥
ದೈವಾಧೀನೇ ಶರೀರೇ ಅಸ್ಮಿನ್ ಗುಣಭಾವ್ಯೇನ ಕರ್ಮಣಾ ।
ವರ್ತಮಾನಃ ಅಬುಧಃ ತತ್ರ ಕರ್ತಾ ಅಸ್ಮಿ ಇತಿ ನಿಬಧ್ಯತೇ ॥ 10 ॥
ಏವಂ ವಿರಕ್ತಃ ಶಯನಃ ಆಸನಾಟನಮಜ್ಜನೇ ।
ದರ್ಶನಸ್ಪರ್ಶನಘ್ರಾಣಭೋಜನಶ್ರವಣಆದಿಷು ॥ 11 ॥
ನ ತಥಾ ಬಧ್ಯತೇ ವಿದ್ವಾನ್ ತತ್ರ ತತ್ರ ಆದಯನ್ ಗುಣಾನ್ ।
ಪ್ರಕೃತಿಸ್ಥಃ ಅಪಿ ಅಸಂಸಕ್ತಃ ಯಥಾ ಖಂ ಸವಿತಾ ಅನಿಲಃ ॥ 12 ॥
ವೈಶಾರದ್ಯೇಕ್ಷಯಾ ಅಸಂಗಶಿತಯಾ ಛಿನ್ನಸಂಶಯಃ ।
ಪ್ರತಿಬುದ್ಧಃ ಇವ ಸ್ವಪ್ನಾತ್ ನಾನಾತ್ವಾತ್ ವಿನಿವರ್ತತೇ ॥ 13 ॥
ಯಸ್ಯ ಸ್ಯುಃ ವೀತಸಂಕಲ್ಪಾಃ ಪ್ರಾಣೇಂದ್ರಿಯಮನೋಧಿಯಾಂ ।
ವೃತ್ತಯಃ ಸಃ ವಿನಿರ್ಮುಕ್ತಃ ದೇಹಸ್ಥಃ ಅಪಿ ಹಿ ತತ್ ಗುಣೈಃ ॥ 14 ॥
ಯಸ್ಯ ಆತ್ಮಾ ಹಿಂಸ್ಯತೇ ಹಿಂಸ್ರ್ಯೈಃ ಯೇನ ಕಿಂಚಿತ್ ಯದೃಚ್ಛಯಾ ।
ಅರ್ಚ್ಯತೇ ವಾ ಕ್ವಚಿತ್ ತತ್ರ ನ ವ್ಯತಿಕ್ರಿಯತೇ ಬುಧಃ ॥ 15 ॥
ನ ಸ್ತುವೀತ ನ ನಿಂದೇತ ಕುರ್ವತಃ ಸಾಧು ಅಸಾಧು ವಾ ।
ವದತಃ ಗುಣದೋಷಾಭ್ಯಾಂ ವರ್ಜಿತಃ ಸಮದೃಕ್ ಮುನಿಃ ॥ 16 ॥
ನ ಕುರ್ಯಾತ್ ನ ವದೇತ್ ಕಿಂಚಿತ್ ನ ಧ್ಯಾಯೇತ್ ಸಾಧು ಅಸಾಧು ವಾ ।
ಆತ್ಮಾರಾಮಃ ಅನಯಾ ವೃತ್ತ್ಯಾ ವಿಚರೇತ್ ಜಡವತ್ ಮುನಿಃ ॥ 17 ॥
ಶಬ್ದಬ್ರಹ್ಮಣಿ ನಿಷ್ಣಾತಃ ನ ನಿಷ್ಣಾಯಾತ್ ಪರೇ ಯದಿ ।
ಶ್ರಮಃ ತಸ್ಯ ಶ್ರಮಫಲಃ ಹಿ ಅಧೇನುಂ ಇವ ರಕ್ಷತಃ ॥ 18 ॥
ಗಾಂ ದುಗ್ಧದೋಹಾಂ ಅಸತೀಂ ಚ ಭಾರ್ಯಾಂ
ದೇಹಂ ಪರಾಧೀನಂ ಅಸತ್ಪ್ರಜಾಂ ಚ ।
ವಿತ್ತಂ ತು ಅತೀರ್ಥೀಕೃತಂ ಅಂಗ ವಾಚಂ
ಹೀನಾಂ ಮಯಾ ರಕ್ಷತಿ ದುಃಖದುಃಖೀ ॥ 19 ॥
ಯಸ್ಯಾಂ ನ ಮೇ ಪಾವನಂ ಅಂಗ ಕರ್ಮ
ಸ್ಥಿತಿಉದ್ಭವಪ್ರಾಣ ನಿರೋಧನಂ ಅಸ್ಯ ।
ಲೀಲಾವತಾರಈಪ್ಸಿತಜನ್ಮ ವಾ ಸ್ಯಾತ್
ಬಂಧ್ಯಾಂ ಗಿರಂ ತಾಂ ಬಿಭೃಯಾತ್ ನ ಧೀರಃ ॥ 20 ॥
ಏವಂ ಜಿಜ್ಞಾಸಯಾ ಅಪೋಹ್ಯ ನಾನಾತ್ವಭ್ರಮಂ ಆತ್ಮನಿ ।
ಉಪಾರಮೇತ ವಿರಜಂ ಮನಃ ಮಯಿ ಅರ್ಪ್ಯ ಸರ್ವಗೇ ॥ 21 ॥
ಯದಿ ಅನೀಶಃ ಧಾರಯಿತುಂ ಮನಃ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ನಿಶ್ಚಲಂ ।
ಮಯಿ ಸರ್ವಾಣಿ ಕರ್ಮಾಣಿ ನಿರಪೇಕ್ಷಃ ಸಮಾಚರ ॥ 22 ॥
ಶ್ರದ್ಧಾಲುಃ ಮೇ ಕಥಾಃ ಶೃಣ್ವನ್ ಸುಭದ್ರಾ ಲೋಕಪಾವನೀಃ ।
ಗಾಯನ್ ಅನುಸ್ಮರನ್ ಕರ್ಮ ಜನ್ಮ ಚ ಅಭಿನಯನ್ ಮುಹುಃ ॥ 23 ॥
ಮದರ್ಥೇ ಧರ್ಮಕಾಮಾರ್ಥಾನ್ ಆಚರನ್ ಮದಪಾಶ್ರಯಃ ।
ಲಭತೇ ನಿಶ್ಚಲಾಂ ಭಕ್ತಿಂ ಮಯಿ ಉದ್ಧವ ಸನಾತನೇ ॥ 24 ॥
ಸತ್ಸಂಗಲಬ್ಧಯಾ ಭಕ್ತ್ಯಾ ಮಯಿ ಮಾಂ ಸಃ ಉಪಾಸಿತಾ ।
ಸಃ ವೈ ಮೇ ದರ್ಶಿತಂ ಸದ್ಭಿಃ ಅಂಜಸಾ ವಿಂದತೇ ಪದಂ ॥ 25 ॥
ಉದ್ಧವ ಉವಾಚ ।
ಸಾಧುಃ ತವ ಉತ್ತಮಶ್ಲೋಕ ಮತಃ ಕೀದೃಗ್ವಿಧಃ ಪ್ರಭೋ ।
ಭಕ್ತಿಃ ತ್ವಯಿ ಉಪಯುಜ್ಯೇತ ಕೀದೃಶೀ ಸದ್ಭಿಃ ಆದೃತಾ ॥ 26 ॥
ಏತತ್ ಮೇ ಪುರುಷಾಧ್ಯಕ್ಷ ಲೋಕಾಧ್ಯಕ್ಷ ಜಗತ್ ಪ್ರಭೋ ।
ಪ್ರಣತಾಯ ಅನುರಕ್ತಾಯ ಪ್ರಪನ್ನಾಯ ಚ ಕಥ್ಯತಾಂ ॥ 27 ॥
ತ್ವಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಪರಮಂ ವ್ಯೋಮ ಪುರುಷಃ ಪ್ರಕೃತೇಃ ಪರಃ ।
ಅವತೀರ್ಣಃ ಅಸಿ ಭಗವನ್ ಸ್ವೇಚ್ಛಾಉಪಾತ್ತಪೃಥಕ್ ವಪುಃ ॥ 28 ॥
ಶ್ರೀಭಗವಾನ್ ಉವಾಚ ।
ಕೃಪಾಲುಃ ಅಕೃತದ್ರೋಹಃ ತಿತಿಕ್ಷುಃ ಸರ್ವದೇಹಿನಾಂ ।
ಸತ್ಯಸಾರಃ ಅನವದ್ಯಾತ್ಮಾ ಸಮಃ ಸರ್ವೋಪಕಾರಕಃ ॥ 29 ॥
ಕಾಮೈಃ ಅಹತಧೀಃ ದಾಂತಃ ಮೃದುಃ ಶುಚಿಃ ಅಕಿಂಚನಃ ।
ಅನೀಹಃ ಮಿತಭುಕ್ ಶಾಂತಃ ಸ್ಥಿರಃ ಮತ್ ಶರಣಃ ಮುನಿಃ ॥ 30 ॥
ಅಪ್ರಮತ್ತಃ ಗಭೀರಾತ್ಮಾ ಧೃತಿಮಾಂಜಿತಷಡ್ಗುಣಃ ।
ಅಮಾನೀ ಮಾನದಃ ಕಲ್ಪಃ ಮೈತ್ರಃ ಕಾರುಣಿಕಃ ಕವಿಃ ॥ 31 ॥
ಆಜ್ಞಾಯ ಏವಂ ಗುಣಾನ್ ದೋಷಾನ್ಮಯಾದಿಷ್ಟಾನ್ ಅಪಿ ಸ್ವಕಾನ್ ।
ಧರ್ಮಾನ್ ಸಂತ್ಯಜ್ಯ ಯಃ ಸರ್ವಾನ್ ಮಾಂ ಭಜೇತ ಸಃ ಸತ್ತಮಃ ॥ 32 ॥
ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಅಜ್ಞಾತ್ವಾ ಅಥ ಯೇ ವೈ ಮಾಂ ಯಾವಾನ್ ಯಃ ಚ ಅಸ್ಮಿ
ಯಾದೃಶಃ ।
ಭಜಂತಿ ಅನನ್ಯಭಾವೇನ ತೇ ಮೇ ಭಕ್ತತಮಾಃ ಮತಾಃ ॥ 33 ॥
ಮಲ್ಲಿಂಗಮದ್ಭಕ್ತಜನದರ್ಶನಸ್ಪರ್ಶನಾರ್ಚನಂ ।
ಪರಿಚರ್ಯಾ ಸ್ತುತಿಃ ಪ್ರಹ್ವಗುಣಕರ್ಮ ಅನುಕೀರ್ತನಂ ॥ 34 ॥
ಮತ್ಕಥಾಶ್ರವಣೇ ಶ್ರದ್ಧಾ ಮತ್ ಅನುಧ್ಯಾನಂ ಉದ್ಧವ ।
ಸರ್ವಲಾಭ ಉಪಹರಣಂ ದಾಸ್ಯೇನ ಆತ್ಮನಿವೇದನಂ ॥ 35 ॥
ಮಜ್ಜನ್ಮಕರ್ಮಕಥನಂ ಮಮ ಪರ್ವಾನುಮೋದನಂ ।
ಗೀತತಾಂಡವವಾದಿತ್ರಗೋಷ್ಠೀಭಿಃ ಮದ್ಗೃಹ ಉತ್ಸವಃ ॥ 36 ॥
ಯಾತ್ರಾ ಬಲಿವಿಧಾನಂ ಚ ಸರ್ವವಾರ್ಷಿಕಪರ್ವಸು ।
ವೈದಿಕೀ ತಾಂತ್ರಿಕೀ ದೀಕ್ಷಾ ಮದೀಯವ್ರತಧಾರಣಂ ॥ 37 ॥
ಮಮ ಅರ್ಚಾಸ್ಥಾಪನೇ ಶ್ರದ್ಧಾ ಸ್ವತಃ ಸಂಹತ್ಯ ಚ ಉದ್ಯಮಃ ।
ಉದ್ಯಾನ ಉಪವನಾಕ್ರೀಡಪುರಮಂದಿರಕರ್ಮಣಿ । 38 ॥
ಸಂಮಾರ್ಜನ ಉಪಲೇಪಾಭ್ಯಾಂ ಸೇಕಮಂಡಲವರ್ತನೈಃ ।
ಗೃಹಶುಶ್ರೂಷಣಂ ಮಹ್ಯಂ ದಾಸವದ್ಯದಮಾಯಯಾ ॥ 39 ॥
ಅಮಾನಿತ್ವಂ ಅದಂಭಿತ್ವಂ ಕೃತಸ್ಯ ಅಪರಿಕೀರ್ತನಂ ।
ಅಪಿ ದೀಪಾವಲೋಕಂ ಮೇ ನ ಉಪಯುಂಜ್ಯಾತ್ ನಿವೇದಿತಂ ॥ 40 ॥
ಯತ್ ಯತ್ ಇಷ್ಟತಮಂ ಲೋಕೇ ಯತ್ ಚ ಅತಿಪ್ರಿಯಂ ಆತ್ಮನಃ ।
ತತ್ ತತ್ ನಿವೇದಯೇತ್ ಮಹ್ಯಂ ತತ್ ಆನಂತ್ಯಾಯ ಕಲ್ಪತೇ ॥ 41 ॥
ಸೂರ್ಯಃ ಅಗ್ನಿಃ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಃ ಗಾವಃ ವೈಷ್ಣವಃ ಖಂ ಮರುತ್ ಜಲಂ ।
ಭೂಃ ಆತ್ಮಾ ಸರ್ವಭೂತಾನಿ ಭದ್ರ ಪೂಜಾಪದಾನಿ ಮೇ ॥ 42 ॥
ಸೂರ್ಯೇ ತು ವಿದ್ಯಯಾ ತ್ರಯ್ಯಾ ಹವಿಷಾಗ್ನೌ ಯಜೇತ ಮಾಂ ।
ಆತಿಥ್ಯೇನ ತು ವಿಪ್ರಾಗ್ರ್ಯಃ ಗೋಷ್ವಂಗ ಯವಸಾದಿನಾ ॥ 43 ॥
ವೈಷ್ಣವೇ ಬಂಧುಸತ್ಕೃತ್ಯಾ ಹೃದಿ ಖೇ ಧ್ಯಾನನಿಷ್ಠಯಾ ।
ವಾಯೌ ಮುಖ್ಯಧಿಯಾ ತೋಯೇ ದ್ರವ್ಯೈಃ ತೋಯಪುರಸ್ಕೃತೈಃ ॥ 44 ॥
ಸ್ಥಂಡಿಲೇ ಮಂತ್ರಹೃದಯೈಃ ಭೋಗೈಃ ಆತ್ಮಾನಂ ಆತ್ಮನಿ ।
ಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞಂ ಸರ್ವಭೂತೇಷು ಸಮತ್ವೇನ ಯಜೇತ ಮಾಂ ॥ 45 ॥
ಧಿಷ್ಣ್ಯೇಷು ಏಷು ಇತಿ ಮದ್ರೂಪಂ ಶಂಖಚಕ್ರಗದಾಂಬುಜೈಃ ।
ಯುಕ್ತಂ ಚತುರ್ಭುಜಂ ಶಾಂತಂ ಧ್ಯಾಯನ್ ಅರ್ಚೇತ್ ಸಮಾಹಿತಃ ॥ 46 ॥
ಇಷ್ಟಾಪೂರ್ತೇನ ಮಾಂ ಏವಂ ಯಃ ಯಜೇತ ಸಮಾಹಿತಃ ।
ಲಭತೇ ಮಯಿ ಸದ್ಭಕ್ತಿಂ ಮತ್ಸ್ಮೃತಿಃ ಸಾಧುಸೇವಯಾ ॥ 47 ॥
ಪ್ರಾಯೇಣ ಭಕ್ತಿಯೋಗೇನ ಸತ್ಸಂಗೇನ ವಿನಾ ಉದ್ಧವ ।
ನ ಉಪಾಯಃ ವಿದ್ಯತೇ ಸಧ್ರ್ಯಙ್ ಪ್ರಾಯಣಂ ಹಿ ಸತಾಂ ಅಹಂ ॥ 48 ॥
ಅಥ ಏತತ್ ಪರಮಂ ಗುಹ್ಯಂ ಶ್ರುಣ್ವತಃ ಯದುನಂದನ ।
ಸುಗೋಪ್ಯಂ ಅಪಿ ವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ತ್ವಂ ಮೇ ಭೃತ್ಯಃ ಸುಹೃತ್ ಸಖಾ ॥ 49 ॥
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಭಾಗವತೇ ಮಹಾಪುರಾಣೇ ಪಾರಮಹಂಸ್ಯಾಂ
ಸಂಹಿತಾಯಾಮೇಕಾದಶಸ್ಕಂಧೇ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣೋದ್ಧವಸಂವಾದೇ
ಏಕಾದಶಪೂಜಾವಿಧಾನಯೋಗೋ ನಾಮ ಏಕಾದಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥ 11 ॥
ಅಥ ದ್ವಾದಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ ।
ಶ್ರೀಭಗವಾನ್ ಉವಾಚ ।
ನ ರೋಧಯತಿ ಮಾಂ ಯೋಗಃ ನ ಸ್ಸಾಂಖ್ಯಂ ಧರ್ಮಃ ಏವ ಚ ।
ನ ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯಃ ತಪಃ ತ್ಯಾಗಃ ನ ಇಷ್ಟಾಪೂರ್ತಂ ನ ದಕ್ಷಿಣಾ ॥ 1 ॥
ವ್ರತಾನಿ ಯಜ್ಞಃ ಛಂದಾಂಸಿ ತೀರ್ಥಾನಿ ನಿಯಮಾಃ ಯಮಾಃ ।
ಯಥಾ ಅವರುಂಧೇ ಸತ್ಸಂಗಃ ಸರ್ವಸಂಗ ಅಪಹಃ ಹಿ ಮಾಂ ॥ 2 ॥
ಸತ್ಸಂಗೇನ ಹಿ ದೈತೇಯಾ ಯಾತುಧಾನಃ ಮೃಗಾಃ ಖಗಾಃ ।
ಗಂಧರ್ವ ಅಪ್ಸರಸಃ ನಾಗಾಃ ಸಿದ್ಧಾಃ ಚಾರಣಗುಹ್ಯಕಾಃ ॥ 3 ॥
ವಿದ್ಯಾಧರಾಃ ಮನುಷ್ಯೇಷು ವೈಶ್ಯಾಃ ಶೂದ್ರಾಃ ಸ್ತ್ರಿಯಃ ಅಂತ್ಯಜಾಃ ।
ರಜಃ ತಮಃ ಪ್ರಕೃತಯಃ ತಸ್ಮಿನ್ ತಸ್ಮಿನ್ ಯುಗೇ ಅನಘ ॥ 4 ॥
ಬಹವಃ ಮತ್ಪದಂ ಪ್ರಾಪ್ತಾಃ ತ್ವಾಷ್ಟ್ರಕಾಯಾಧವಾದಯಃ ।
ವೃಷಪರ್ವಾ ಬಲಿಃ ವಾಣಃ ಮಯಃ ಚ ಅಥ ವಿಭೀಷಣಃ ॥ 5 ॥
ಸುಗ್ರೀವಃ ಹನುಮಾನ್ ಋಕ್ಷಃ ಗಜಃ ಗೃಧ್ರಃ ವಣಿಕ್ಪಥಃ ।
ವ್ಯಾಧಃ ಕುಬ್ಜಾ ವ್ರಜೇ ಗೋಪ್ಯಃ ಯಜ್ಞಪತ್ನ್ಯಃ ತಥಾ ಅಪರೇ ॥ 6 ॥
ತೇ ನ ಅಧಿತಶ್ರುತಿಗಣಾಃ ನ ಉಪಾಸಿತಮಹತ್ತಮಾಃ ।
ಅವ್ರತಾತಪ್ತತಪಸಃ ಮತ್ಸಂಗಾತ್ ಮಾಂ ಉಪಾಗತಾಃ ॥ 7 ॥
ಕೇವಲೇನ ಹಿ ಭಾವೇನ ಗೋಪ್ಯಃ ಗಾವಃ ನಗಾಃ ಮೃಗಾಃ ।
ಯೇ ಅನ್ಯೇ ಮೂಢಧಿಯಃ ನಾಗಾಃ ಸಿದ್ಧಾಃ ಮಾಂ ಈಯುಃ ಅಂಜಸಾ ॥ 8 ॥
ಯಂ ನ ಯೋಗೇನ ಸಾಂಖ್ಯೇನ ದಾನವ್ರತತಪಃ ಅಧ್ವರೈಃ ।
ವ್ಯಾಖ್ಯಾಃ ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯಸಂನ್ಯಾಸೈಃ ಪ್ರಾಪ್ನುಯಾತ್ ಯತ್ನವಾನ್ ಅಪಿ ॥ 9 ॥
ರಾಮೇಣ ಸಾರ್ಧಂ ಮಥುರಾಂ ಪ್ರಣೀತೇ
ಶ್ವಾಫಲ್ಕಿನಾ ಮಯಿ ಅನುರಕ್ತಚಿತ್ತಾಃ ।
ವಿಗಾಢಭಾವೇನ ನ ಮೇ ವಿಯೋಗ
ತೀವ್ರಾಧಯಃ ಅನ್ಯಂ ದದೃಶುಃ ಸುಖಾಯ ॥ 10 ॥
ತಾಃ ತಾಃ ಕ್ಷಪಾಃ ಪ್ರೇಷ್ಠತಮೇನ ನೀತಾಃ
ಮಯಾ ಏವ ವೃಂದಾವನಗೋಚರೇಣ ।
ಕ್ಷಣಾರ್ಧವತ್ ತಾಃ ಪುನರಂಗ ತಾಸಾಂ
ಹೀನಾ ಮಾಯಾ ಕಲ್ಪಸಮಾ ಬಭೂವುಃ ॥ 11 ॥
ತಾಃ ನ ಅವಿದನ್ ಮಯಿ ಅನುಷಂಗಬದ್ಧ
ಧಿಯಃ ಸ್ವಮಾತ್ಮಾನಂ ಅದಃ ತಥಾ ಇದಂ ।
ಯಥಾ ಸಮಾಧೌ ಮುನಯಃ ಅಬ್ಧಿತೋಯೇ
ನದ್ಯಃ ಪ್ರವಿಷ್ಟಾಃ ಇವ ನಾಮರೂಪೇ ॥ 12 ॥
ಮತ್ಕಾಮಾ ರಮಣಂ ಜಾರಂ ಅಸ್ವರೂಪವಿದಃ ಅಬಲಾಃ ।
ಬ್ರಹ್ಮ ಮಾಂ ಪರಮಂ ಪ್ರಾಪುಃ ಸಂಗಾತ್ ಶತಸಹಸ್ರಶಃ ॥ 13 ॥
ತಸ್ಮಾತ್ ತ್ವಂ ಉದ್ಧವ ಉತ್ಸೃಜ್ಯ ಚೋದನಾಂ ಪ್ರತಿಚೋದನಾಂ ।
ಪ್ರವೃತ್ತಂ ಚ ನಿವೃತ್ತಂ ಚ ಶ್ರೋತವ್ಯಂ ಶ್ರುತಂ ಏವ ಚ ॥ 14 ॥
ಮಾಂ ಏಕಂ ಏವ ಶರಣಂ ಆತ್ಮಾನಂ ಸರ್ವದೇಹಿನಾಂ ।
ಯಾಹಿ ಸರ್ವಾತ್ಮಭಾವೇನ ಮಯಾ ಸ್ಯಾಃ ಹಿ ಅಕುತೋಭಯಃ ॥ 15 ॥
ಉದ್ಧವಃ ಉವಾಚ ।
ಸಂಶಯಃ ಶ್ರುಣ್ವತಃ ವಾಚಂ ತವ ಯೋಗೇಶ್ವರ ಈಶ್ವರ ।
ನ ನಿವರ್ತತಃ ಆತ್ಮಸ್ಥಃ ಯೇನ ಭ್ರಾಮ್ಯತಿ ಮೇ ಮನಃ ॥ 16 ॥
ಶ್ರೀಭಗವಾನ್ ಉವಾಚ ।
ಸಃ ಏಷ ಜೀವಃ ವಿವರಪ್ರಸೂತಿಃ
ಪ್ರಾಣೇನ ಘೋಷೇಣ ಗುಹಾಂ ಪ್ರವಿಷ್ಟಃ ।
ಮನೋಮಯಂ ಸೂಕ್ಷ್ಮಂ ಉಪೇತ್ಯ ರೂಪಂ
ಮಾತ್ರಾ ಸ್ವರಃ ವರ್ಣಃ ಇತಿ ಸ್ಥವಿಷ್ಠಃ ॥ 17 ॥
ಯಥಾ ಅನಲಃ ಖೇ ಅನಿಲಬಂಧುಃ ಊಷ್ಮಾ
ಬಲೇನ ದಾರುಣ್ಯಧಿಮಥ್ಯಮಾನಃ ।
ಅಣುಃ ಪ್ರಜಾತಃ ಹವಿಷಾ ಸಮಿಧ್ಯತೇ
ತಥಾ ಏವ ಮೇ ವ್ಯಕ್ತಿಃ ಇಯಂ ಹಿ ವಾಣೀ ॥ 18 ॥
ಏವಂ ಗದಿಃ ಕರ್ಮಗತಿಃ ವಿಸರ್ಗಃ
ಘ್ರಾಣಃ ರಸಃ ದೃಕ್ ಸ್ಪರ್ಶಃ ಶ್ರುತಿಃ ಚ ।
ಸಂಕಲ್ಪವಿಜ್ಞಾನಂ ಅಥ ಅಭಿಮಾನಃ
ಸೂತ್ರಂ ರಜಃ ಸತ್ತ್ವತಮೋವಿಕಾರಃ ॥ 19 ॥
ಅಯಂ ಹಿ ಜೀವಃ ತ್ರಿವೃತ್ ಅಬ್ಜಯೋನಿಃ
ಅವ್ಯಕ್ತಃ ಏಕಃ ವಯಸಾ ಸಃ ಆದ್ಯಃ ।
ವಿಶ್ಲಿಷ್ಟಶಕ್ತಿಃ ಬಹುಧಾ ಏವ ಭಾತಿ
ಬೀಜಾನಿ ಯೋನಿಂ ಪ್ರತಿಪದ್ಯ ಯದ್ವತ್ ॥ 20 ॥
ಯಸ್ಮಿನ್ ಇದಂ ಪ್ರೋತಂ ಅಶೇಷಂ ಓತಂ
ಪಟಃ ಯಥಾ ತಂತುವಿತಾನಸಂಸ್ಥಃ ।
ಯಃ ಏಷ ಸಂಸಾರತರುಃ ಪುರಾಣಃ
ಕರ್ಮಾತ್ಮಕಃ ಪುಷ್ಪಫಲೇ ಪ್ರಸೂತೇ ॥ 21 ॥
ದ್ವೇ ಅಸ್ಯ ಬೀಜೇ ಶತಮೂಲಃ ತ್ರಿನಾಲಃ
ಪಂಚಸ್ಕಂಧಃ ಪಂಚರಸಪ್ರಸೂತಿಃ ।
ದಶ ಏಕಶಾಖಃ ದ್ವಿಸುಪರ್ಣನೀಡಃ
ತ್ರಿವಲ್ಕಲಃ ದ್ವಿಫಲಃ ಅರ್ಕಂ ಪ್ರವಿಷ್ಟಃ ॥ 22 ॥
ಅದಂತಿ ಚ ಏಕಂ ಫಲಂ ಅಸ್ಯ ಗೃಧ್ರಾ
ಗ್ರಾಮೇಚರಾಃ ಏಕಂ ಅರಣ್ಯವಾಸಾಃ ।
ಹಂಸಾಃ ಯಃ ಏಕಂ ಬಹುರೂಪಂ ಇಜ್ಯೈಃ
ಮಾಯಾಮಯಂ ವೇದ ಸಃ ವೇದ ವೇದಂ ॥ 23 ॥
ಏವಂ ಗುರು ಉಪಾಸನಯಾ ಏಕಭಕ್ತ್ಯಾ
ವಿದ್ಯಾಕುಠಾರೇಣ ಶಿತೇನ ಧೀರಃ ।
ವಿವೃಶ್ಚ್ಯ ಜೀವಾಶಯಂ ಅಪ್ರಮತ್ತಃ
ಸಂಪದ್ಯ ಚ ಆತ್ಮಾನಂ ಅಥ ತ್ಯಜ ಅಸ್ತ್ರಂ ॥ 24 ॥
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಭಾಗವತೇ ಮಹಾಪುರಾಣೇ ಪಾರಮಹಂಸ್ಯಾಂ
ಸಂಹಿತಾಯಾಮೇಕಾದಶಸ್ಕಂಧೇ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣೋದ್ಧವಸಂವಾದೇ
ದ್ವಾದಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥ 12 ॥
ಅಥ ತ್ರಯೋದಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ ।
ಶ್ರೀಭಗವಾನ್ ಉವಾಚ ।
ಸತ್ತ್ವಂ ರಜಃ ತಮಃ ಇತಿ ಗುಣಾಃ ಬುದ್ಧೇಃ ನ ಚ ಆತ್ಮನಃ ।
ಸತ್ತ್ವೇನ ಅನ್ಯತಮೌ ಹನ್ಯಾತ್ ಸತ್ತ್ವಂ ಸತ್ತ್ವೇನ ಚ ಏವ ಹಿ ॥ 1 ॥
ಸತ್ತ್ವಾತ್ ಧರ್ಮಃ ಭವೇತ್ ವೃದ್ಧಾತ್ ಪುಂಸಃ ಮದ್ಭಕ್ತಿಲಕ್ಷಣಃ ।
ಸಾತ್ವಿಕ ಉಪಾಸಯಾ ಸತ್ತ್ವಂ ತತಃ ಧರ್ಮಃ ಪ್ರವರ್ತತೇ ॥ 2 ॥
ಧರ್ಮಃ ರಜಃ ತಮಃ ಹನ್ಯಾತ್ ಸತ್ತ್ವವೃದ್ಧಿಃ ಅನುತ್ತಮಃ ।
ಆಶು ನಶ್ಯತಿ ತತ್ ಮೂಲಃ ಹಿ ಅಧರ್ಮಃ ಉಭಯೇ ಹತೇ ॥ 3 ॥
ಆಗಮಃ ಅಪಃ ಪ್ರಜಾ ದೇಶಃ ಕಾಲಃ ಕರ್ಮ ಚ ಜನ್ಮ ಚ ।
ಧ್ಯಾನಂ ಮಂತ್ರಃ ಅಥ ಸಂಸ್ಕಾರಃ ದಶ ಏತೇ ಗುಣಹೇತವಃ ॥ 4 ॥
ತತ್ ತತ್ ಸಾತ್ವಿಕಂ ಏವ ಏಷಾಂ ಯತ್ ಯತ್ ವೃದ್ಧಾಃ ಪ್ರಚಕ್ಷತೇ ।
ನಿಂದಂತಿ ತಾಮಸಂ ತತ್ ತತ್ ರಾಜಸಂ ತತ್ ಉಪೇಕ್ಷಿತಂ ॥ 5 ॥
ಸಾತ್ತ್ವಿಕಾನಿ ಏವ ಸೇವೇತ ಪುಮಾನ್ ಸತ್ತ್ವವಿವೃದ್ಧಯೇ ।
ತತಃ ಧರ್ಮಃ ತತಃ ಜ್ಞಾನಂ ಯಾವತ್ ಸ್ಮೃತಿಃ ಅಪೋಹನಂ ॥ 6 ॥
ವೇಣುಸಂಘರ್ಷಜಃ ವಹ್ನಿಃ ದಗ್ಧ್ವಾ ಶಾಮ್ಯತಿ ತತ್ ವನಂ ।
ಏವಂ ಗುಣವ್ಯತ್ಯಯಜಃ ದೇಹಃ ಶಾಮ್ಯತಿ ತತ್ ಕ್ರಿಯಃ ॥ 7 ॥
ಉದ್ಧವಃ ಉವಾಚ ।
ವಿದಂತಿ ಮರ್ತ್ಯಾಃ ಪ್ರಾಯೇಣ ವಿಷಯಾನ್ ಪದಂ ಆಪದಾಂ ।
ತಥಾ ಅಪಿ ಭುಂಜತೇ ಕೃಷ್ಣ ತತ್ ಕಥಂ ಶ್ವ ಖರ ಅಜಾವತ್ ॥ 8 ॥
ಶ್ರೀಭಗವಾನ್ ಉವಾಚ ।
ಅಹಂ ಇತಿ ಅನ್ಯಥಾಬುದ್ಧಿಃ ಪ್ರಮತ್ತಸ್ಯ ಯಥಾ ಹೃದಿ ।
ಉತ್ಸರ್ಪತಿ ರಜಃ ಘೋರಂ ತತಃ ವೈಕಾರಿಕಂ ಮನಃ ॥ 9 ॥
ರಜೋಯುಕ್ತಸ್ಯ ಮನಸಃ ಸಂಕಲ್ಪಃ ಸವಿಕಲ್ಪಕಃ ।
ತತಃ ಕಾಮಃ ಗುಣಧ್ಯಾನಾತ್ ದುಃಸಹಃ ಸ್ಯಾತ್ ಹಿ ದುರ್ಮತೇಃ ॥ 10 ॥
ಕರೋತಿ ಕಾಮವಶಗಃ ಕರ್ಮಾಣಿ ಅವಿಜಿತೇಂದ್ರಿಯಃ ।
ದುಃಖೋದರ್ಕಾಣಿ ಸಂಪಶ್ಯನ್ ರಜೋವೇಗವಿಮೋಹಿತಃ ॥ 11.
ರಜಃ ತಮೋಭ್ಯಾಂ ಯತ್ ಅಪಿ ವಿದ್ವಾನ್ ವಿಕ್ಷಿಪ್ತಧೀಃ ಪುನಃ ।
ಅತಂದ್ರಿತಃ ಮನಃ ಯುಂಜನ್ ದೋಷದೃಷ್ಟಿಃ ನ ಸಜ್ಜತೇ ॥ 12 ॥
ಅಪ್ರಮತ್ತಃ ಅನುಯುಂಜೀತಃ ಮನಃ ಮಯಿ ಅರ್ಪಯನ್ ಶನೈಃ ।
ಅನಿರ್ವಿಣ್ಣಃ ಯಥಾಕಾಲಂ ಜಿತಶ್ವಾಸಃ ಜಿತಾಸನಃ ॥ 13 ॥
ಏತಾವಾನ್ ಯೋಗಃ ಆದಿಷ್ಟಃ ಮತ್ ಶಿಷ್ಯೈಃ ಸನಕ ಆದಿಭಿಃ ।
ಸರ್ವತಃ ಮನಃ ಆಕೃಷ್ಯ ಮಯ್ಯದ್ಧಾ ಆವೇಶ್ಯತೇ ಯಥಾ ॥ 14 ॥
ಉದ್ಧವಃ ಉವಾಚ ।
ಯದಾ ತ್ವಂ ಸನಕ ಆದಿಭ್ಯಃ ಯೇನ ರೂಪೇಣ ಕೇಶವ ।
ಯೋಗಂ ಆದಿಷ್ಟವಾನ್ ಏತತ್ ರೂಪಂ ಇಚ್ಛಾಮಿ ವೇದಿತುಂ ॥ 15 ॥
ಶ್ರೀಭಗವಾನ್ ಉವಾಚ ।
ಪುತ್ರಾಃ ಹಿರಣ್ಯಗರ್ಭಸ್ಯ ಮಾನಸಾಃ ಸನಕ ಆದಯಃ ।
ಪಪ್ರಚ್ಛುಃ ಪಿತರಂ ಸೂಕ್ಷ್ಮಾಂ ಯೋಗಸ್ಯ ಐಕಾಂತಿಕೀಂ ಗತಿಂ ॥
16 ॥
ಸನಕ ಆದಯಃ ಊಚುಃ ।
ಗುಣೇಷು ಆವಿಶತೇ ಚೇತಃ ಗುಣಾಃ ಚೇತಸಿ ಚ ಪ್ರಭೋ ।
ಕಥಂ ಅನ್ಯೋನ್ಯಸಂತ್ಯಾಗಃ ಮುಮುಕ್ಷೋಃ ಅತಿತಿತೀರ್ಷೋಃ ॥ 17 ॥
ಶ್ರೀಭಗವಾನ್ ಉವಾಚ ।
ಏವಂ ಪೃಷ್ಟಃ ಮಹಾದೇವಃ ಸ್ವಯಂಭೂಃ ಭೂತಭಾವನಃ ।
ಧ್ಯಾಯಮಾನಃ ಪ್ರಶ್ನಬೀಜಂ ನ ಅಭ್ಯಪದ್ಯತ ಕರ್ಮಧೀಃ ॥ 18 ॥
ಸಃ ಮಾಂ ಅಚಿಂತಯತ್ ದೇವಃ ಪ್ರಶ್ನಪಾರತಿತೀರ್ಷಯಾ ।
ತಸ್ಯ ಅಹಂ ಹಂಸರೂಪೇಣ ಸಕಾಶಂ ಅಗಮಂ ತದಾ ॥ 19 ॥
ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಮಾಂ ತ ಉಪವ್ರಜ್ಯ ಕೃತ್ವಾ ಪಾದ ಅಭಿವಂದನಂ ।
ಬ್ರಹ್ಮಾಣಂ ಅಗ್ರತಃ ಕೃತ್ವಾ ಪಪ್ರಚ್ಛುಃ ಕಃ ಭವಾನ್ ಇತಿ ॥ 20 ॥
ಇತಿ ಅಹಂ ಮುನಿಭಿಃ ಪೃಷ್ಟಃ ತತ್ತ್ವಜಿಜ್ಞಾಸುಭಿಃ ತದಾ ।
ಯತ್ ಅವೋಚಂ ಅಹಂ ತೇಭ್ಯಃ ತತ್ ಉದ್ಧವ ನಿಬೋಧ ಮೇ ॥ 21 ॥
ವಸ್ತುನಃ ಯದಿ ಅನಾನಾತ್ವಂ ಆತ್ಮನಃ ಪ್ರಶ್ನಃ ಈದೃಶಃ ।
ಕಥಂ ಘಟೇತ ವಃ ವಿಪ್ರಾಃ ವಕ್ತುಃ ವಾ ಮೇ ಕಃ ಆಶ್ರಯಃ ॥ 22 ॥
ಪಂಚಾತ್ಮಕೇಷು ಭೂತೇಷು ಸಮಾನೇಷು ಚ ವಸ್ತುತಃ ।
ಕಃ ಭವಾನ್ ಇತಿ ವಃ ಪ್ರಶ್ನಃ ವಾಚಾರಂಭಃ ಹಿ ಅನರ್ಥಕಃ ॥ 23 ॥
ಮನಸಾ ವಚಸಾ ದೃಷ್ಟ್ಯಾ ಗೃಹ್ಯತೇ ಅನ್ಯೈಃ ಅಪಿ ಇಂದ್ರಿಯೈಃ ।
ಅಹಂ ಏವ ನ ಮತ್ತಃ ಅನ್ಯತ್ ಇತಿ ಬುಧ್ಯಧ್ವಂ ಅಂಜಸಾ ॥ 24 ॥
ಗುಣೇಷು ಆವಿಶತೇ ಚೇತಃ ಗುಣಾಃ ಚೇತಸಿ ಚ ಪ್ರಜಾಃ ।
ಜೀವಸ್ಯ ದೇಹಃ ಉಭಯಂ ಗುಣಾಃ ಚೇತಃ ಮತ್ ಆತ್ಮನಃ ॥ 25 ॥
ಗುಣೇಷು ಚ ಆವಿಶತ್ ಚಿತ್ತಂ ಅಭೀಕ್ಷ್ಣಂ ಗುಣಸೇವಯಾ ।
ಗುಣಾಃ ಚ ಚಿತ್ತಪ್ರಭವಾಃ ಮತ್ ರೂಪಃ ಉಭಯಂ ತ್ಯಜೇತ್ ॥ 26 ॥
ಜಾಗ್ರತ್ ಸ್ವಪ್ನಃ ಸುಷುಪ್ತಂ ಚ ಗುಣತಃ ಬುದ್ಧಿವೃತ್ತಯಃ ।
ತಾಸಾಂ ವಿಲಕ್ಷಣಃ ಜೀವಃ ಸಾಕ್ಷಿತ್ವೇನ ವಿನಿಶ್ಚಿತಃ ॥ 27 ॥
ಯಃ ಹಿ ಸಂಸೃತಿಬಂಧಃ ಅಯಂ ಆತ್ಮನಃ ಗುಣವೃತ್ತಿದಃ ।
ಮಯಿ ತುರ್ಯೇ ಸ್ಥಿತಃ ಜಹ್ಯಾತ್ ತ್ಯಾಗಃ ತತ್ ಗುಣಚೇತಸಾಂ ॥ 28 ॥
ಅಹಂಕಾರಕೃತಂ ಬಂಧಂ ಆತ್ಮನಃ ಅರ್ಥವಿಪರ್ಯಯಂ ।
ವಿದ್ವಾನ್ ನಿರ್ವಿದ್ಯ ಸಂಸಾರಚಿಂತಾಂ ತುರ್ಯೇ ಸ್ಥಿತಃ ತ್ಯಜೇತ್ ॥ 29 ॥
ಯಾವತ್ ನಾನಾರ್ಥಧೀಃ ಪುಂಸಃ ನ ನಿವರ್ತೇತ ಯುಕ್ತಿಭಿಃ ।
ಜಾಗರ್ತಿ ಅಪಿ ಸ್ವಪನ್ ಅಜ್ಞಃ ಸ್ವಪ್ನೇ ಜಾಗರಣಂ ಯಥಾ ॥ 30 ॥
ಅಸತ್ತ್ವಾತ್ ಆತ್ಮನಃ ಅನ್ಯೇಷಾಂ ಭಾವಾನಾಂ ತತ್ ಕೃತಾ ಭಿದಾ ।
ಗತಯಃ ಹೇತವಃ ಚ ಅಸ್ಯ ಮೃಷಾ ಸ್ವಪ್ನದೃಶಃ ಯಥಾ ॥ 31 ॥
ಯೋ ಜಾಗರೇ ಬಹಿಃ ಅನುಕ್ಷಣಧರ್ಮಿಣಃ ಅರ್ಥಾನ್
ಭುಂಕ್ತೇ ಸಮಸ್ತಕರಣೈಃ ಹೃದಿ ತತ್ ಸದೃಕ್ಷಾನ್ ।
ಸ್ವಪ್ನೇ ಸುಷುಪ್ತಃ ಉಪಸಂಹರತೇ ಸಃ ಏಕಃ
ಸ್ಮೃತಿ ಅನ್ವಯಾತ್ ತ್ರಿಗುಣವೃತ್ತಿದೃಕ್ ಇಂದ್ರಿಯ ಈಶಃ ॥ 32 ॥
ಏವಂ ವಿಮೃಶ್ಯ ಗುಣತಃ ಮನಸಃ ತ್ರ್ಯವಸ್ಥಾ
ಮತ್ ಮಾಯಯಾ ಮಯಿ ಕೃತಾ ಇತಿ ನಿಶ್ಚಿತಾರ್ಥಾಃ ।
ಸಂಛಿದ್ಯ ಹಾರ್ದಂ ಅನುಮಾನಸ್ತ್ ಉಕ್ತಿತೀಕ್ಷ್ಣ
ಜ್ಞಾನಾಸಿನಾ ಭಜತಃ ಮಾ ಅಖಿಲಸಂಶಯಾಧಿಂ ॥ 33 ॥
ಈಕ್ಷೇತ ವಿಭ್ರಮಂ ಇದಂ ಮನಸಃ ವಿಲಾಸಂ
ದೃಷ್ಟಂ ವಿನಷ್ಟಂ ಅತಿಲೋಲಂ ಅಲಾತಚಕ್ರಂ ।
ವಿಜ್ಞಾನಂ ಏಕಂ ಉರುಧಾ ಇವ ವಿಭಾತಿ ಮಾಯಾ
ಸ್ವಪ್ನಃ ತ್ರಿಧಾ ಗುಣವಿಸರ್ಗಕೃತಃ ವಿಕಲ್ಪಃ ॥ 34 ॥
ದೃಷ್ಟಿಂ ತತಃ ಪ್ರತಿನಿವರ್ತ್ಯ ನಿವೃತ್ತತೃಷ್ಣಃ
ತೂಷ್ಣೀಂ ಭವೇತ್ ನಿಜಸುಖ ಅನುಭವಃ ನಿರೀಹಃ ।
ಸಂದೃಶ್ಯತೇ ಕ್ವ ಚ ಯದಿ ಇದಂ ಅವಸ್ತುಬುದ್ಧ್ಯಾ
ತ್ಯಕ್ತಂ ಭ್ರಮಾಯ ನ ಭವೇತ್ ಸ್ಮೃತಿಃ ಆನಿಪಾತಾತ್ ॥ 35 ॥
ದೇಹಂ ಚ ನಶ್ವರಂ ಅವಸ್ಥಿತಂ ಉತ್ಥಿತಂ ವಾ
ಸಿದ್ಧಃ ನ ಪಶ್ಯತಿ ಯತಃ ಅಧ್ಯಗಮತ್ಸ್ವರೂಪಂ ।
ದೈವಾತ್ ಅಪೇತಂ ಉತ ದೈವಶಾತ್ ಉಪೇತಂ
ವಾಸಃ ಯಥಾ ಪರಿಕೃತಂ ಮದಿರಾಮದಾಂಧಃ ॥ 36 ॥
ದೇಹಃ ಅಪಿ ದೈವವಶಗಃ ಖಲು ಕರ್ಮ ಯಾವತ್
ಸ್ವಾರಂಭಕಂ ಪ್ರತಿಸಮೀಕ್ಷತಃ ಏವ ಸಾಸುಃ ।
ತಂ ಅಪ್ರಪಂಚಂ ಅಧಿರೂಢಸಮಾಧಿಯೋಗಃ
ಸ್ವಾಪ್ನಂ ಪುನಃ ನ ಭಜತೇ ಪ್ರತಿಬುದ್ಧವಸ್ತುಃ ॥ 37 ॥
ಮಯಾ ಏತತ್ ಉಕ್ತಂ ವಃ ವಿಪ್ರಾಃ ಗುಹ್ಯಂ ಯತ್ ಸಾಂಖ್ಯಯೋಗಯೋಃ ।
ಜಾನೀತಂ ಆಗತಂ ಯಜ್ಞಂ ಯುಷ್ಮತ್ ಧರ್ಮವಿವಕ್ಷಯಾ ॥ 38 ॥
ಅಹಂ ಯೋಗಸ್ಯ ಸಾಂಖ್ಯಸ್ಯ ಸತ್ಯಸ್ಯರ್ತಸ್ಯ ತೇಜಸಃ ।
ಪರಾಯಣಂ ದ್ವಿಜಶ್ರೇಷ್ಠಾಃ ಶ್ರಿಯಃ ಕೀರ್ತೇಃ ದಮಸ್ಯ ಚ ॥ 39 ॥
ಮಾಂ ಭಜಂತಿ ಗುಣಾಃ ಸರ್ವೇ ನಿರ್ಗುಣಂ ನಿರಪೇಕ್ಷಕಂ ।
ಸುಹೃದಂ ಪ್ರಿಯಂ ಆತ್ಮಾನಂ ಸಾಮ್ಯ ಅಸಂಗ ಆದಯಃ ಗುಣಾಃ ॥ 40 ॥
ಇತಿ ಮೇ ಛಿನ್ನಸಂದೇಹಾಃ ಮುನಯಃ ಸನಕ ಆದಯಃ ।
ಸಭಾಜಯಿತ್ವಾ ಪರಯಾ ಭಕ್ತ್ಯಾ ಅಗೃಣತ ಸಂಸ್ತವೈಃ ॥ 41 ॥
ತೈಃ ಅಹಂ ಪೂಜಿತಃ ಸಮ್ಯಕ್ ಸಂಸ್ತುತಃ ಪರಮ ಋಷಿಭಿಃ ।
ಪ್ರತ್ಯೇಯಾಯ ಸ್ವಕಂ ಧಾಮ ಪಶ್ಯತಃ ಪರಮೇಷ್ಠಿನಃ ॥ 42 ॥
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಭಾಗವತೇ ಮಹಾಪುರಾಣೇ ಪಾರಮಹಂಸ್ಯಾಂ
ಸಂಹಿತಾಯಾಮೇಕಾದಶಸ್ಕಂಧೇ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣೋದ್ಧವಸಂವಾದೇ
ಹಂಸಗೀತಾನಿರೂಪಣಂ ನಾಮ ತ್ರಯೋದಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥ 13 ॥
ಅಥ ಚತುರ್ದಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ ।
ಉದ್ಧವಃ ಉವಾಚ ।
ವದಂತಿ ಕೃಷ್ಣ ಶ್ರೇಯಾಂಸಿ ಬಹೂನಿ ಬ್ರಹ್ಮವಾದಿನಃ ।
ತೇಷಾಂ ವಿಕಲ್ಪಪ್ರಾಧಾನ್ಯಂ ಉತ ಅಹೋ ಏಕಮುಖ್ಯತಾ ॥ 1 ॥
ಭವತ್ ಉದಾಹೃತಃ ಸ್ವಾಮಿನ್ ಭಕ್ತಿಯೋಗಃ ಅನಪೇಕ್ಷಿತಃ ।
ನಿರಸ್ಯ ಸರ್ವತಃ ಸಂಗಂ ಯೇನ ತ್ವಯಿ ಆವಿಶೇತ್ ಮನಃ ॥ 2 ॥
ಶ್ರೀಭಗವಾನ್ ಉವಾಚ ।
ಕಾಲೇನ ನಷ್ಟಾ ಪ್ರಲಯೇ ವಾಣೀಯಂ ವೇದಸಂಜ್ಞಿತಾ ।
ಮಯಾ ಆದೌ ಬ್ರಹ್ಮಣೇ ಪ್ರೋಕ್ತಾ ಧರ್ಮಃ ಯಸ್ಯಾಂ ಮದಾತ್ಮಕಃ ॥ 3 ॥
ತೇನ ಪ್ರೋಕ್ತಾ ಚ ಪುತ್ರಾಯ ಮನವೇ ಪೂರ್ವಜಾಯ ಸಾ ।
ತತಃ ಭೃಗು ಆದಯಃ ಅಗೃಹ್ಣನ್ ಸಪ್ತಬ್ರಹ್ಮಮಹರ್ಷಯಃ ॥ 4 ॥
ತೇಭ್ಯಃ ಪಿತೃಭ್ಯಃ ತತ್ ಪುತ್ರಾಃ ದೇವದಾನವಗುಹ್ಯಕಾಃ ।
ಮನುಷ್ಯಾಃ ಸಿದ್ಧಗಂಧರ್ವಾಃ ಸವಿದ್ಯಾಧರಚಾರಣಾಃ ॥ 5 ॥
ಕಿಂದೇವಾಃ ಕಿನ್ನರಾಃ ನಾಗಾಃ ರಕ್ಷಃ ಕಿಂಪುರುಷ ಆದಯಃ ।
ಬಹ್ವ್ಯಃ ತೇಷಾಂ ಪ್ರಕೃತಯಃ ರಜಃಸತ್ತ್ವತಮೋಭುವಃ ॥ 6 ॥
ಯಾಭಿಃ ಭೂತಾನಿ ಭಿದ್ಯಂತೇ ಭೂತಾನಾಂ ಮತಯಃ ತಥಾ ।
ಯಥಾಪ್ರಕೃತಿ ಸರ್ವೇಷಾಂ ಚಿತ್ರಾಃ ವಾಚಃ ಸ್ರವಂತಿ ಹಿ ॥ 7 ॥
ಏವಂ ಪ್ರಕೃತಿವೈಚಿತ್ರ್ಯಾತ್ ಭಿದ್ಯಂತೇ ಮತಯಃ ನೃಣಾಂ ।
ಪಾರಂಪರ್ಯೇಣ ಕೇಷಾಂಚಿತ್ ಪಾಖಂಡಮತಯಃ ಅಪರೇ ॥ 8 ॥
ಮನ್ಮಾಯಾಮೋಹಿತಧಿಯಃ ಪುರುಷಾಃ ಪುರುಷರ್ಷಭ ।
ಶ್ರೇಯಃ ವದಂತಿ ಅನೇಕಾಂತಂ ಯಥಾಕರ್ಮ ಯಥಾರುಚಿ ॥ 9 ॥
ಧರ್ಮಂ ಏಕೇ ಯಶಃ ಚ ಅನ್ಯೇ ಕಾಮಂ ಸತ್ಯಂ ದಮಂ ಶಮಂ ।
ಅನ್ಯೇ ವದಂತಿ ಸ್ವಾರ್ಥಂ ವಾ ಐಶ್ವರ್ಯಂ ತ್ಯಾಗಭೋಜನಂ ।
ಕೇಚಿತ್ ಯಜ್ಞತಪೋದಾನಂ ವ್ರತಾನಿ ನಿಯಮ ಅನ್ಯಮಾನ್ ॥ 10 ॥
ಆದಿ ಅಂತವಂತಃ ಏವ ಏಷಾಂ ಲೋಕಾಃ ಕರ್ಮವಿನಿರ್ಮಿತಾಃ ।
ದುಃಖ ಉದರ್ಕಾಃ ತಮೋನಿಷ್ಠಾಃ ಕ್ಷುದ್ರ ಆನಂದಾಃ ಶುಚ ಅರ್ಪಿತಾಃ ॥
11 ॥
ಮಯಿ ಅರ್ಪಿತ ಮನಃ ಸಭ್ಯ ನಿರಪೇಕ್ಷಸ್ಯ ಸರ್ವತಃ ।
ಮಯಾ ಆತ್ಮನಾ ಸುಖಂ ಯತ್ ತತ್ ಕುತಃ ಸ್ಯಾತ್ ವಿಷಯ ಆತ್ಮನಾಂ ॥
12 ॥
ಅಕಿಂಚನಸ್ಯ ದಾಂತಸ್ಯ ಶಾಂತಸ್ಯ ಸಮಚೇತಸಃ ।
ಮಯಾ ಸಂತುಷ್ಟಮನಸಃ ಸರ್ವಾಃ ಸುಖಮಯಾಃ ದಿಶಃ ॥ 13 ॥
ನ ಪಾರಮೇಷ್ಠ್ಯಂ ನ ಮಹೇಂದ್ರಧಿಷ್ಣ್ಯಂ
ನ ಸಾರ್ವಭೌಮಂ ನ ರಸಾಧಿಪತ್ಯಂ ।
ನ ಯೋಗಸಿದ್ಧೀಃ ಅಪುನರ್ಭವಂ ವಾ
ಮಯಿ ಅರ್ಪಿತ ಆತ್ಮಾ ಇಚ್ಛತಿ ಮತ್ ವಿನಾ ಅನ್ಯತ್ ॥ 14 ॥
ನ ತಥಾ ಮೇ ಪ್ರಿಯತಮಃ ಆತ್ಮಯೋನಿಃ ನ ಶಂಕರಃ ।
ನ ಚ ಸಂಕರ್ಷಣಃ ನ ಶ್ರೀಃ ನ ಏವ ಆತ್ಮಾ ಚ ಯಥಾ ಭವಾನ್
॥ 15 ॥
ನಿರಪೇಕ್ಷಂ ಮುನಿಂ ಶಾತಂ ನಿರ್ವೈರಂ ಸಮದರ್ಶನಂ ।
ಅನುವ್ರಜಾಮಿ ಅಹಂ ನಿತ್ಯಂ ಪೂಯೇಯೇತಿ ಅಂಘ್ರಿರೇಣುಭಿಃ ॥ 16 ॥
ನಿಷ್ಕಿಂಚನಾ ಮಯಿ ಅನುರಕ್ತಚೇತಸಃ
ಶಾಂತಾಃ ಮಹಾಂತಃ ಅಖಿಲಜೀವವತ್ಸಲಾಃ ।
ಕಾಮೈಃ ಅನಾಲಬ್ಧಧಿಯಃ ಜುಷಂತಿ ಯತ್
ತತ್ ನೈರಪೇಕ್ಷ್ಯಂ ನ ವಿದುಃ ಸುಖಂ ಮಮ ॥ 17 ॥
ಬಾಧ್ಯಮಾನಃ ಅಪಿ ಮದ್ಭಕ್ತಃ ವಿಷಯೈಃ ಅಜಿತೇಂದ್ರಿಯಃ ।
ಪ್ರಾಯಃ ಪ್ರಗಲ್ಭಯಾ ಭಕ್ತ್ಯಾ ವಿಷಯೈಃ ನ ಅಭಿಭೂಯತೇ ॥ 18 ॥
ಯಥಾ ಅಗ್ನಿಃ ಸುಸಮೃದ್ಧ ಅರ್ಚಿಃ ಕರೋತಿ ಏಧಾಂಸಿ ಭಸ್ಮಸಾತ್ ।
ತಥಾ ಮದ್ವಿಷಯಾ ಭಕ್ತಿಃ ಉದ್ಧವ ಏನಾಂಸಿ ಕೃತ್ಸ್ನಶಃ ॥ 19 ॥
ನ ಸಾಧಯತಿ ಮಾಂ ಯೋಗಃ ನ ಸಾಂಖ್ಯಂ ಧರ್ಮಃ ಉದ್ಧವ ।
ನ ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯಃ ತಪಃ ತ್ಯಾಗಃ ಯಥಾ ಭಕ್ತಿಃ ಮಮ ಊರ್ಜಿತಾ ॥ 20 ॥
ಭಕ್ತ್ಯಾ ಅಹಂ ಏಕಯಾ ಗ್ರಾಹ್ಯಃ ಶ್ರದ್ಧಯಾ ಆತ್ಮಾ ಪ್ರಿಯಃ ಸತಾಂ ।
ಭಕ್ತಿಃ ಪುನಾತಿ ಮನ್ನಿಷ್ಠಾ ಶ್ವಪಾಕಾನ್ ಅಪಿ ಸಂಭವಾತ್ ॥ 21 ॥
ಧರ್ಮಃ ಸತ್ಯದಯಾ ಉಪೇತಃ ವಿದ್ಯಾ ವಾ ತಪಸಾನ್ವಿತಾ ।
ಮದ್ಭ್ಕ್ತ್ಯಾಪೇತಂ ಆತ್ಮಾನಂ ನ ಸಮ್ಯಕ್ ಪ್ರಪುನಾತಿ ಹಿ ॥ 22 ॥
ಕಥಂ ವಿನಾ ರೋಮಹರ್ಷಂ ದ್ರವತಾ ಚೇತಸಾ ವಿನಾ ।
ವಿನಾನಂದ ಅಶ್ರುಕಲಯಾ ಶುಧ್ಯೇತ್ ಭಕ್ತ್ಯಾ ವಿನಾಶಯಃ ॥ 23 ॥
ವಾಕ್ ಗದ್ಗದಾ ದ್ರವತೇ ಯಸ್ಯ ಚಿತ್ತಂ
ರುದತಿ ಅಭೀಕ್ಷ್ಣಂ ಹಸತಿ ಕ್ವಚಿತ್ ಚ ।
ವಿಲಜ್ಜಃ ಉದ್ಗಾಯತಿ ನೃತ್ಯತೇ ಚ
ಮದ್ಭಕ್ತಿಯುಕ್ತಃ ಭುವನಂ ಪುನಾತಿ ॥ 24 ॥
ಯಥಾ ಅಗ್ನಿನಾ ಹೇಮ ಮಲಂ ಜಹಾತಿ
ಧ್ಮಾತಂ ಪುನಃ ಸ್ವಂ ಭಜತೇ ಚ ರೂಪಂ ।
ಆತ್ಮಾ ಚ ಕರ್ಮಾನುಶಯಂ ವಿಧೂಯ
ಮದ್ಭಕ್ತಿಯೋಗೇನ ಭಜತಿ ಅಥಃ ಮಾಂ ॥ 25 ॥
ಯಥಾ ಯಥಾ ಆತ್ಮಾ ಪರಿಮೃಜ್ಯತೇ ಅಸೌ
ಮತ್ಪುಣ್ಯಗಾಥಾಶ್ರವಣ ಅಭಿಧಾನೈಃ ।
ತಥಾ ತಥಾ ಪಶ್ಯತಿ ವಸ್ತು ಸೂಕ್ಷ್ಮಂ
ಚಕ್ಷುಃ ಯಥಾ ಏವ ಅಂಜನಸಂಪ್ರಯುಕ್ತಂ ॥ 26 ॥
ವಿಷಯಾನ್ ಧ್ಯಾಯತಃ ಚಿತ್ತಂ ವಿಷಯೇಷು ವಿಷಜ್ಜತೇ ।
ಮಾಂ ಅನುಸ್ಮರತಃ ಚಿತ್ತಂ ಮಯಿ ಏವ ಪ್ರವಿಲೀಯತೇ ॥ 27 ॥
ತಸ್ಮಾತ್ ಅಸತ್ ಅಭಿಧ್ಯಾನಂ ಯಥಾ ಸ್ವಪ್ನಮನೋರಥಂ ।
ಹಿತ್ವಾ ಮಯಿ ಸಮಾಧತ್ಸ್ವ ಮನಃ ಮದ್ಭಾವಭಾವಿತಂ ॥ 28 ॥
ಸ್ತ್ರೀಣಾಂ ಸ್ತ್ರೀಸಂಗಿನಾಂ ಸಂಗಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ದೂರತಃ ಆತ್ಮವಾನ್ ।
ಕ್ಷೇಮೇ ವಿವಿಕ್ತಃ ಆಸೀನಃ ಚಿಂತಯೇತ್ ಮಾಂ ಅತಂದ್ರಿತಃ ॥ 29 ॥
ನ ತಥಾ ಅಸ್ಯ ಭವೇತ್ ಕ್ಲೇಶಃ ಬಂಧಃ ಚ ಅನ್ಯಪ್ರಸಂಗತಃ ।
ಯೋಷಿತ್ ಸಂಗಾತ್ ಯಥಾ ಪುಂಸಃ ಯಥಾ ತತ್ ಸಂಗಿಸಂಗತಃ ॥ 30 ॥
ಉದ್ಧವಃ ಉವಾಚ ।
ಯಥಾ ತ್ವಾಂ ಅರವಿಂದಾಕ್ಷ ಯಾದೃಶಂ ವಾ ಯದಾತ್ಮಕಂ ।
ಧ್ಯಾಯೇತ್ ಮುಮುಕ್ಷುಃ ಏತತ್ ಮೇ ಧ್ಯಾನಂ ಮೇ ವಕ್ತುಂ ಅರ್ಹಸಿ ॥ 31 ॥
ಶ್ರೀಭಗವಾನ್ ಉವಾಚ ।
ಸಮಃ ಆಸನಃ ಆಸೀನಃ ಸಮಕಾಯಃ ಯಥಾಸುಖಂ ।
ಹಸ್ತೌ ಉತ್ಸಂಗಃ ಆಧಾಯ ಸ್ವನಾಸಾಗ್ರಕೃತ ಈಕ್ಷಣಃ । 32 ॥
ಪ್ರಾಣಸ್ಯ ಶೋಧಯೇತ್ ಮಾರ್ಗಂ ಪೂರಕುಂಭಕರೇಚಕೈಃ ।
ವಿಪರ್ಯಯೇಣ ಅಪಿ ಶನೈಃ ಅಭ್ಯಸೇತ್ ನಿರ್ಜಿತೇಂದ್ರಿಯಃ ॥ 33 ॥
ಹೃದಿ ಅವಿಚ್ಛಿನ್ನಂ ಓಂಕಾರಂ ಘಂಟಾನಾದಂ ಬಿಸೋರ್ಣವತ್ ।
ಪ್ರಾಣೇನ ಉದೀರ್ಯ ತತ್ರ ಅಥ ಪುನಃ ಸಂವೇಶಯೇತ್ ಸ್ವರಂ ॥ 34 ॥
ಏವಂ ಪ್ರಣವಸಂಯುಕ್ತಂ ಪ್ರಾಣಂ ಏವ ಸಮಭ್ಯಸೇತ್ ।
ದಶಕೃತ್ವಃ ತ್ರಿಷವಣಂ ಮಾಸಾತ್ ಅರ್ವಾಕ್ ಜಿತ ಅನಿಲಃ ॥35 ॥
ಹೃತ್ಪುಂಡರೀಕಂ ಅಂತಸ್ಥಂ ಊರ್ಧ್ವನಾಲಂ ಅಧೋಮುಖಂ ।
ಧ್ಯಾತ್ವಾ ಊರ್ಧ್ವಮುಖಂ ಉನ್ನಿದ್ರಂ ಅಷ್ಟಪತ್ರಂ ಸಕರ್ಣಿಕಂ ॥ 36 ॥
ಕರ್ಣಿಕಾಯಾಂ ನ್ಯಸೇತ್ ಸೂರ್ಯಸೋಮಾಗ್ನೀನ್ ಉತ್ತರೋತ್ತರಂ ।
ವಹ್ನಿಮಧ್ಯೇ ಸ್ಮರೇತ್ ರೂಪಂ ಮಮ ಏತತ್ ಧ್ಯಾನಮಂಗಲಂ ॥ 37 ॥
ಸಮಂ ಪ್ರಶಾಂತಂ ಸುಮುಖಂ ದೀರ್ಘಚಾರುಚತುರ್ಭುಜಂ ।
ಸುಚಾರುಸುಂದರಗ್ರೀವಂ ಸುಕಪೋಲಂ ಶುಚಿಸ್ಮಿತಂ ॥ 38 ॥
ಸಮಾನ ಕರ್ಣ ವಿನ್ಯಸ್ತ ಸ್ಫುರನ್ ಮಕರ ಕುಂಡಲಂ ।
ಹೇಮ ಅಂಬರಂ ಘನಶ್ಯಾಮಂ ಶ್ರೀವತ್ಸ ಶ್ರೀನಿಕೇತನಂ ॥ 39 ॥
ಶಂಖ ಚಕ್ರ ಗದಾ ಪದ್ಮ ವನಮಾಲಾ ವಿಭೂಷಿತಂ ।
ನೂಪುರೈಃ ವಿಲಸತ್ ಪಾದಂ ಕೌಸ್ತುಭ ಪ್ರಭಯಾ ಯುತಂ ॥ 40 ॥
ದ್ಯುಮತ್ ಕಿರೀಟ ಕಟಕ ಕಟಿಸೂತ್ರ ಅಂಗದ ಅಯುತಂ ।
ಸರ್ವಾಂಗ ಸುಂದರಂ ಹೃದ್ಯಂ ಪ್ರಸಾದ ಸುಮುಖ ಈಕ್ಷಣಂ ॥ 41 ॥
ಸುಕುಮಾರಂ ಅಭಿಧ್ಯಾಯೇತ್ ಸರ್ವಾಂಗೇಷು ಮನಃ ದಧತ್ ।
ಇಂದ್ರಿಯಾಣಿ ಇಂದ್ರಿಯೇಭ್ಯಃ ಮನಸಾ ಆಕೃಷ್ಯ ತತ್ ಮನಃ ।
ಬುದ್ಧ್ಯಾ ಸಾರಥಿನಾ ಧೀರಃ ಪ್ರಣಯೇತ್ ಮಯಿ ಸರ್ವತಃ ॥ 42 ॥
ತತ್ ಸರ್ವ ವ್ಯಾಪಕಂ ಚಿತ್ತಂ ಆಕೃಷ್ಯ ಏಕತ್ರ ಧಾರಯೇತ್ ।
ನ ಅನ್ಯಾನಿ ಚಿಂತಯೇತ್ ಭೂಯಃ ಸುಸ್ಮಿತಂ ಭಾವಯೇತ್ ಮುಖಂ ॥ 43 ॥
ತತ್ರ ಲಬ್ಧಪದಂ ಚಿತ್ತಂ ಆಕೃಷ್ಯ ವ್ಯೋಮ್ನಿ ಧಾರಯೇತ್ ।
ತತ್ ಚ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಮದಾರೋಹಃ ನ ಕಿಂಚಿತ್ ಅಪಿ ಚಿಂತಯೇತ್ ॥ 44 ॥
ಏವಂ ಸಮಾಹಿತಮತಿಃ ಮಾಂ ಏವ ಆತ್ಮಾನಂ ಆತ್ಮನಿ ।
ವಿಚಷ್ಟೇ ಮಯಿ ಸರ್ವಾತ್ಮತ್ ಜ್ಯೋತಿಃ ಜ್ಯೋತಿಷಿ ಸಂಯುತಂ ॥ 45 ॥
ಧ್ಯಾನೇನ ಇತ್ಥಂ ಸುತೀವ್ರೇಣ ಯುಂಜತಃ ಯೋಗಿನಃ ಮನಃ ।
ಸಂಯಾಸ್ಯತಿ ಆಶು ನಿರ್ವಾಣಂ ದ್ರವ್ಯ ಜ್ಞಾನ ಕ್ರಿಯಾ ಭ್ರಮಃ ॥ 46 ॥
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಭಾಗವತೇ ಮಹಾಪುರಾಣೇ ಪಾರಮಹಂಸ್ಯಾಂ
ಸಂಹಿತಾಯಾಮೇಕಾದಶಸ್ಕಂಧೇ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣೋದ್ಧವಸಂವಾದೇ
ಭಕ್ತಿರಹಸ್ಯಾವಧಾರಣಯೋಗೋ ನಾಮ ಚತುರ್ದಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥ 14 ॥
ಅಥ ಪಂಚದಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ ।
ಶ್ರೀಭಗವಾನ್ ಉವಾಚ ।
ಜಿತೇಂದ್ರಿಯಸ್ಯ ಯುಕ್ತಸ್ಯ ಜಿತಶ್ವಾಸಸ್ಯ ಯೋಗಿನಃ
ಮಯಿ ಧಾರಯತಃ ಚೇತಃ ಉಪತಿಷ್ಠಂತಿ ಸಿದ್ಧಯಃ ॥ 1 ॥
ಉದ್ಧವಃ ಉವಾಚ ।
ಕಯಾ ಧಾರಣಯಾ ಕಾಸ್ವಿತ್ ಕಥಂಸ್ವಿತ್ ಸಿದ್ಧಿಃ ಅಚ್ಯುತ ।
ಕತಿ ವಾ ಸಿದ್ಧಯಃ ಬ್ರೂಹಿ ಯೋಗಿನಾಂ ಸಿದ್ಧಿದಃ ಭವಾನ್ ॥ 2 ॥
ಶ್ರೀಭಗವಾನ್ ಉವಾಚ ।
ಸಿದ್ಧಯಃ ಅಷ್ಟಾದಶ ಪ್ರೋಕ್ತಾ ಧಾರಣಾಯೋಗಪಾರಗೈಃ ।
ತಾಸಾಂ ಅಷ್ಟೌ ಮತ್ ಪ್ರಧಾನಾಃ ದಶಃ ಏವ ಗುಣಹೇತವಃ ॥ 3 ॥
ಅಣಿಮಾ ಮಹಿಮಾ ಮೂರ್ತೇಃ ಲಘಿಮಾ ಪ್ರಾಪ್ತಿಃ ಇಂದ್ರಿಯೈಃ ।
ಪ್ರಾಕಾಮ್ಯಂ ಶ್ರುತದೃಷ್ಟೇಷು ಶಕ್ತಿಪ್ರೇರಣಂ ಈಶಿತಾ ॥ 4 ॥
ಗುಣೇಷು ಅಸಂಗಃ ವಶಿತಾ ಯತ್ ಕಾಮಃ ತತ್ ಅವಸ್ಯತಿ ।
ಏತಾಃ ಮೇ ಸಿದ್ಧಯಃ ಸೌಮ್ಯ ಅಷ್ಟೌ ಉತ್ಪತ್ತಿಕಾಃ ಮತಾಃ ॥ 5 ॥
ಅನೂರ್ಮಿಮತ್ತ್ವಂ ದೇಹೇ ಅಸ್ಮಿನ್ ದೂರಶ್ರವಣದರ್ಶನಂ ।
ಮನೋಜವಃ ಕಾಮರೂಪಂ ಪರಕಾಯಪ್ರವೇಶನಂ ॥ 6 ॥
ಸ್ವಚ್ಛಂದಮೃತ್ಯುಃ ದೇವಾನಾಂ ಸಹಕ್ರೀಡಾನುದರ್ಶನಂ ।
ಯಥಾಸಂಕಲ್ಪಸಂಸಿದ್ಧಿಃ ಆಜ್ಞಾಪ್ರತಿಹತಾ ಗತಿಃ ॥ 7 ॥
ತ್ರಿಕಾಲಜ್ಞತ್ವಂ ಅದ್ವಂದ್ವಂ ಪರಚಿತ್ತಾದಿ ಅಭಿಜ್ಞತಾ ।
ಅಗ್ನಿ ಅರ್ಕ ಅಂಬು ವಿಷ ಆದೀನಾಂ ಪ್ರತಿಷ್ಟಂಭಃ ಅಪರಾಜಯಃ ॥ 8 ॥
ಏತಾಃ ಚ ಉದ್ದೇಶತಃ ಪ್ರೋಕ್ತಾ ಯೋಗಧಾರಣಸಿದ್ಧಯಃ ।
ಯಯಾ ಧಾರಣಯಾ ಯಾ ಸ್ಯಾತ್ ಯಥಾ ವಾ ಸ್ಯಾತ್ ನಿಬೋಧ ಮೇ ॥ 9 ॥
ಭೂತಸೂಕ್ಷ್ಮ ಆತ್ಮನಿ ಮಯಿ ತನ್ಮಾತ್ರಂ ಧಾರಯೇತ್ ಮನಃ ।
ಅಣಿಮಾನಂ ಅವಾಪ್ನೋತಿ ತನ್ಮಾತ್ರ ಉಪಾಸಕಃ ಮಮ ॥ 10 ॥
ಮಹತಿ ಆತ್ಮನ್ ಮಯಿ ಪರೇ ಯಥಾಸಂಸ್ಥಂ ಮನಃ ದಧತ್ ।
ಮಹಿಮಾನಂ ಅವಾಪ್ನೋತಿ ಭೂತಾನಾಂ ಚ ಪೃಥಕ್ ಪೃಥಕ್ ॥ 11 ॥
ಪರಮಾಣುಮಯೇ ಚಿತ್ತಂ ಭೂತಾನಾಂ ಮಯಿ ರಂಜಯನ್ ।
ಕಾಲಸೂಕ್ಷ್ಮಾತ್ಮತಾಂ ಯೋಗೀ ಲಘಿಮಾನಂ ಅವಾಪ್ನುಯಾತ್ ॥ 12 ॥
ಧಾರಯನ್ ಮಯಿ ಅಹಂತತ್ತ್ವೇ ಮನಃ ವೈಕಾರಿಕೇ ಅಖಿಲಂ ।
ಸರ್ವೇಂದ್ರಿಯಾಣಾಂ ಆತ್ಮತ್ವಂ ಪ್ರಾಪ್ತಿಂ ಪ್ರಾಪ್ನೋತಿ ಮನ್ಮನಾಃ ॥ 13 ॥
ಮಹತಿ ಆತ್ಮನಿ ಯಃ ಸೂತ್ರೇ ಧಾರಯೇತ್ ಮಯಿ ಮಾನಸಂ ।
ಪ್ರಾಕಾಮ್ಯಂ ಪಾರಮೇಷ್ಠ್ಯಂ ಮೇ ವಿಂದತೇ ಅವ್ಯಕ್ತಜನ್ಮನಃ ॥ 14 ॥
ವಿಷ್ಣೌ ತ್ರ್ಯಧಿ ಈಶ್ವರೇ ಚಿತ್ತಂ ಧಾರಯೇತ್ ಕಾಲವಿಗ್ರಹೇ ।
ಸಃ ಈಶಿತ್ವಂ ಅವಾಪ್ನೋತಿ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞಚೋದನಾಂ ॥ 15 ॥
ನಾರಾಯಣೇ ತುರೀಯಾಖ್ಯೇ ಭಗವತ್ ಶಬ್ದಶಬ್ದಿತೇ ।
ಮನಃ ಮಯಿ ಆದಧತ್ ಯೋಗೀ ಮತ್ ಧರ್ಮಾಃ ವಹಿತಾಂ ಇಯಾತ್ ॥ 16 ॥
ನಿರ್ಗುಣೇ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ಮಯಿ ಧಾರಯನ್ ವಿಶದಂ ಮನಃ ।
ಪರಮಾನಂದಂ ಆಪ್ನೋತಿ ಯತ್ರ ಕಾಮಃ ಅವಸೀಯತೇ ॥ 17 ॥
ಶ್ವೇತದೀಪಪತೌ ಚಿತ್ತಂ ಶುದ್ಧೇ ಧರ್ಮಮಯೇ ಮಯಿ ।
ಧಾರಯನ್ ಶ್ವೇತತಾಂ ಯಾತಿ ಷಡೂರ್ಮಿರಹಿತಃ ನರಃ ॥ 18 ॥
ಮಯಿ ಆಕಾಶ ಆತ್ಮನಿ ಪ್ರಾಣೇ ಮನಸಾ ಘೋಷಂ ಉದ್ವಹನ್ ।
ತತ್ರ ಉಪಲಬ್ಧಾ ಭೂತಾನಾಂ ಹಂಸಃ ವಾಚಃ ಶ್ರುಣೋತಿ ಅಸೌ ॥ 19 ॥
ಚಕ್ಷುಃ ತ್ವಷ್ಟರಿ ಸಂಯೋಜ್ಯ ತ್ವಷ್ಟಾರಂ ಅಪಿ ಚಕ್ಷುಷಿ ।
ಮಾಂ ತತ್ರ ಮನಸಾ ಧ್ಯಾಯನ್ ವಿಶ್ವಂ ಪಶ್ಯತಿ ಸೂಕ್ಷ್ಮದೃಕ್ ॥ 20 ॥
ಮನಃ ಮಯಿ ಸುಸಂಯೋಜ್ಯ ದೇಹಂ ತದನು ವಾಯುನಾ ।
ಮದ್ಧಾರಣ ಅನುಭಾವೇನ ತತ್ರ ಆತ್ಮಾ ಯತ್ರ ವೈ ಮನಃ ॥ 21 ॥
ಯದಾ ಮನಃ ಉಪಾದಾಯ ಯತ್ ಯತ್ ರೂಪಂ ಬುಭೂಷತಿ ।
ತತ್ ತತ್ ಭವೇತ್ ಮನೋರೂಪಂ ಮದ್ಯೋಗಬಲಂ ಆಶ್ರಯಃ ॥ 22 ॥
ಪರಕಾಯಂ ವಿಶನ್ ಸಿದ್ಧಃ ಆತ್ಮಾನಂ ತತ್ರ ಭಾವಯೇತ್ ।
ಪಿಂಡಂ ಹಿತ್ವಾ ವಿಶೇತ್ ಪ್ರಾಣಃ ವಾಯುಭೂತಃ ಷಡಂಘ್ರಿವತ್ ॥ 23 ॥
ಪಾರ್ಷ್ಣ್ಯಾ ಆಪೀಡ್ಯ ಗುದಂ ಪ್ರಾಣಂ ಹೃತ್ ಉರಃ ಕಂಠ ಮೂರ್ಧಸು ।
ಆರೋಪ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮರಂಧ್ರೇಣ ಬ್ರಹ್ಮ ನೀತ್ವಾ ಉತ್ಸೃಜೇತ್ ತನುಂ ॥ 24 ॥
ವಿಹರಿಷ್ಯನ್ ಸುರಾಕ್ರೀಡೇ ಮತ್ಸ್ಥಂ ಸತ್ತ್ವಂ ವಿಭಾವಯೇತ್ ।
ವಿಮಾನೇನ ಉಪತಿಷ್ಠಂತಿ ಸತ್ತ್ವವೃತ್ತೀಃ ಸುರಸ್ತ್ರಿಯಃ ॥ 25 ॥
ಯಥಾ ಸಂಕಲ್ಪಯೇತ್ ಬುದ್ಧ್ಯಾ ಯದಾ ವಾ ಮತ್ಪರಃ ಪುಮಾನ್ ।
ಮಯಿ ಸತ್ಯೇ ಮನಃ ಯುಂಜನ್ ತಥಾ ತತ್ ಸಮುಪಾಶ್ನುತೇ ॥ 26 ॥
ಯಃ ವೈ ಮದ್ಭಾವಂ ಆಪನ್ನಃ ಈಶಿತುಃ ವಶಿತುಃ ಪುಮಾನ್ ।
ಕುತಶ್ಚಿತ್ ನ ವಿಹನ್ಯೇತ ತಸ್ಯ ಚ ಆಜ್ಞಾ ಯಥಾ ಮಮ ॥ 27 ॥
ಮದ್ಭಕ್ತ್ಯಾ ಶುದ್ಧಸತ್ತ್ವಸ್ಯ ಯೋಗಿನಃ ಧಾರಣಾವಿದಃ ।
ತಸ್ಯ ತ್ರೈಕಾಲಿಕೀ ಬುದ್ಧಿಃ ಜನ್ಮ ಮೃತ್ಯು ಉಪಬೃಂಹಿತಾ ॥ 28 ॥
ಅಗ್ನಿ ಆದಿಭಿಃ ನ ಹನ್ಯೇತ ಮುನೇಃ ಯೋಗಂ ಅಯಂ ವಪುಃ ।
ಮದ್ಯೋಗಶ್ರಾಂತಚಿತ್ತಸ್ಯ ಯಾದಸಾಂ ಉದಕಂ ಯಥಾ ॥ 29 ॥
ಮದ್ವಿಭೂತಿಃ ಅಭಿಧ್ಯಾಯನ್ ಶ್ರೀವತ್ಸ ಅಸ್ತ್ರಬಿಭೂಷಿತಾಃ ।
ಧ್ವಜಾತಪತ್ರವ್ಯಜನೈಃ ಸಃ ಭವೇತ್ ಅಪರಾಜಿತಃ ॥ 30 ॥
ಉಪಾಸಕಸ್ಯ ಮಾಂ ಏವಂ ಯೋಗಧಾರಣಯಾ ಮುನೇಃ ।
ಸಿದ್ಧಯಃ ಪೂರ್ವಕಥಿತಾಃ ಉಪತಿಷ್ಠಂತಿ ಅಶೇಷತಃ ॥ 31 ॥
ಜಿತೇಂದ್ರಿಯಸ್ಯ ದಾಂತಸ್ಯ ಜಿತಶ್ವಾಸ ಆತ್ಮನಃ ಮುನೇಃ ।
ಮದ್ಧಾರಣಾಂ ಧಾರಯತಃ ಕಾ ಸಾ ಸಿದ್ಧಿಃ ಸುದುರ್ಲಭಾ ॥ 32 ॥
ಅಂತರಾಯಾನ್ ವದಂತಿ ಏತಾಃ ಯುಂಜತಃ ಯೋಗಂ ಉತ್ತಮಂ ।
ಮಯಾ ಸಂಪದ್ಯಮಾನಸ್ಯ ಕಾಲಕ್ಷೇಪಣಹೇತವಃ ॥ 33 ॥
ಜನ್ಮ ಓಷಧಿ ತಪೋ ಮಂತ್ರೈಃ ಯಾವತೀಃ ಇಹ ಸಿದ್ಧಯಃ ।
ಯೋಗೇನ ಆಪ್ನೋತಿ ತಾಃ ಸರ್ವಾಃ ನ ಅನ್ಯೈಃ ಯೋಗಗತಿಂ ವ್ರಜೇತ್ ॥ 34 ॥
ಸರ್ವಾಸಾಂ ಅಪಿ ಸಿದ್ಧೀನಾಂ ಹೇತುಃ ಪತಿಃ ಅಹಂ ಪ್ರಭುಃ ।
ಅಹಂ ಯೋಗಸ್ಯ ಸಾಂಖ್ಯಸ್ಯ ಧರ್ಮಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮವಾದಿನಾಂ ॥ 35 ॥
ಅಹಂ ಆತ್ಮಾ ಅಂತರಃ ಬಾಹ್ಯಃ ಅನಾವೃತಃ ಸರ್ವದೇಹಿನಾಂ ।
ಯಥಾ ಭೂತಾನಿ ಭೂತೇಷು ಬಹಿಃ ಅಂತಃ ಸ್ವಯಂ ತಥಾ ॥ 36 ॥
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಭಾಗವತೇ ಮಹಾಪುರಾಣೇ ಪಾರಮಹಂಸ್ಯಾಂ
ಸಂಹಿತಾಯಾಮೇಕಾದಶಸ್ಕಂಧೇ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣೋದ್ಧವಸಂವಾದೇ
ಸಿದ್ಧನಿರೂಪಣಯೋಗೋ ನಾಮ ಪಂಚದಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥ 15 ॥
ಅಥ ಷೋಡಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ ।
ಉದ್ಧವಃ ಉವಾಚ ।
ತ್ವಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಪರಮಂ ಸಾಕ್ಷಾತ್ ಅನಾದಿ ಅನಂತಂ ಅಪಾವೃತಂ ।
ಸರ್ವೇಷಾಂ ಅಪಿ ಭಾವಾನಾಂ ತ್ರಾಣಸ್ಥಿತಿ ಅಪ್ಯಯ ಉದ್ಭವಃ ॥ 1 ॥
ಉಚ್ಚಾವಚೇಷು ಭೂತೇಷು ದುರ್ಜ್ಞೇಯಂ ಅಕೃತ ಆತ್ಮಭಿಃ ।
ಉಪಾಸತೇ ತ್ವಾಂ ಭಗವನ್ ಯಾಥಾತಥ್ಯೇನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಃ ॥ 2 ॥
ಯೇಷು ಯೇಷು ಚ ಭಾವೇಷು ಭಕ್ತ್ಯಾ ತ್ವಾಂ ಪರಮರ್ಷಯಃ ।
ಉಪಾಸೀನಾಃ ಪ್ರಪದ್ಯಂತೇ ಸಂಸಿದ್ಧಿಂ ತತ್ ವದಸ್ವ ಮೇ ॥ 3 ॥
ಗೂಢಃ ಚರಸಿ ಭೂತಾತ್ಮಾ ಭೂತಾನಾಂ ಭೂತಭಾವನ ।
ನ ತ್ವಾಂ ಪಶ್ಯಂತಿ ಭೂತಾನಿ ಪಶ್ಯಂತಂ ಮೋಹಿತಾನಿ ತೇ ॥ 4 ॥
ಯಾಃ ಕಾಃ ಚ ಭೂಮೌ ದಿವಿ ವೈ ರಸಾಯಾಂ
ವಿಭೂತಯಃ ದಿಕ್ಷು ಮಹಾವಿಭೂತೇ ।
ತಾಃ ಮಹ್ಯಂ ಆಖ್ಯಾಹಿ ಅನುಭಾವಿತಾಃ ತೇ
ನಮಾಮಿ ತೇ ತೀರ್ಥ ಪದ ಅಂಘ್ರಿಪದ್ಮಂ ॥ 5 ॥
ಶ್ರೀಭಗವಾನ್ ಉವಾಚ ।
ಏವಂ ಏತತ್ ಅಹಂ ಪೃಷ್ಟಃ ಪ್ರಶ್ನಂ ಪ್ರಶ್ನವಿದಾಂ ವರ ।
ಯುಯುತ್ಸುನಾ ವಿನಶನೇ ಸಪತ್ನೈಃ ಅರ್ಜುನೇನ ವೈ ॥ 6 ॥
ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಜ್ಞಾತಿವಧಂ ಗರ್ಹ್ಯಂ ಅಧರ್ಮಂ ರಾಜ್ಯಹೇತುಕಂ ।
ತತಃ ನಿವೃತ್ತಃ ಹಂತಾ ಅಹಂ ಹತಃ ಅಯಂ ಇತಿ ಲೌಕಿಕಃ ॥ 7 ॥
ಸಃ ತದಾ ಪುರುಷವ್ಯಾಘ್ರಃ ಯುಕ್ತ್ಯಾ ಮೇ ಪ್ರತಿಬೋಧಿತಃ ।
ಅಭ್ಯಭಾಷತ ಮಾಂ ಏವಂ ಯಥಾ ತ್ವಂ ರಣಮೂರ್ಧನಿ ॥ 8 ॥
ಅಹಂ ಆತ್ಮಾ ಉದ್ಧವ ಆಮೀಷಾಂ ಭೂತಾನಾಂ ಸುಹೃತ್ ಈಶ್ವರಃ ।
ಅಹಂ ಸರ್ವಾಣಿ ಭೂತಾನಿ ತೇಷಾಂ ಸ್ಥಿತಿ ಉದ್ಭವ ಅಪ್ಯಯಃ ॥ 9 ॥
ಅಹಂ ಗತಿಃ ಗತಿಮತಾಂ ಕಾಲಃ ಕಲಯತಾಂ ಅಹಂ ।
ಗುಣಾನಾಂ ಚ ಅಪಿ ಅಹಂ ಸಾಮ್ಯಂ ಗುಣಿನ್ಯಾ ಉತ್ಪತ್ತಿಕಃ ಗುಣಃ ॥ 10 ॥
ಗುಣಿನಾಂ ಅಪಿ ಅಹಂ ಸೂತ್ರಂ ಮಹತಾಂ ಚ ಮಹಾನ್ ಅಹಂ ।
ಸೂಕ್ಷ್ಮಾಣಾಂ ಅಪಿ ಅಹಂ ಜೀವಃ ದುರ್ಜಯಾನಾಂ ಅಹಂ ಮನಃ ॥ 11 ॥
ಹಿರಣ್ಯಗರ್ಭಃ ವೇದಾನಾಂ ಮಂತ್ರಾಣಾಂ ಪ್ರಣವಃ ತ್ರಿವೃತ್ ।
ಅಕ್ಷರಾಣಾಂ ಅಕಾರಃ ಅಸ್ಮಿ ಪದಾನಿ ಛಂದಸಾಂ ಅಹಂ ॥ 12 ॥
ಇಂದ್ರಃ ಅಹಂ ಸರ್ವದೇವಾನಾಂ ವಸೂನಾಮಸ್ಮಿ ಹವ್ಯವಾಟ್ ।
ಆದಿತ್ಯಾನಾಂ ಅಹಂ ವಿಷ್ಣೂ ರುದ್ರಾಣಾಂ ನೀಲಲೋಹಿತಃ ॥ 13 ॥
ಬ್ರಹ್ಮರ್ಷೀಣಾಂ ಭೃಗುಃ ಅಹಂ ರಾಜರ್ಷೀಣಾಂ ಅಹಂ ಮನುಃ ।
ದೇವರ್ಷಿಣಾಂ ನಾರದಃ ಅಹಂ ಹವಿರ್ಧಾನಿ ಅಸ್ಮಿ ಧೇನುಷು ॥ 14 ॥
ಸಿದ್ಧೇಶ್ವರಾಣಾಂ ಕಪಿಲಃ ಸುಪರ್ಣಃ ಅಹಂ ಪತತ್ರಿಣಾಂ ।
ಪ್ರಜಾಪತೀನಾಂ ದಕ್ಷಃ ಅಹಂ ಪಿತೄಣಾಂ ಅಹಂ ಅರ್ಯಮಾ ॥ 15 ॥
ಮಾಂ ವಿದ್ಧಿ ಉದ್ಧವ ದೈತ್ಯಾನಾಂ ಪ್ರಹ್ಲಾದಂ ಅಸುರೇಶ್ವರಂ ।
ಸೋಮಂ ನಕ್ಷತ್ರ ಓಷಧೀನಾಂ ಧನೇಶಂ ಯಕ್ಷರಕ್ಷಸಾಂ ॥ 16 ॥
ಐರಾವತಂ ಗಜೇಂದ್ರಾಣಾಂ ಯಾದಸಾಂ ವರುಣಂ ಪ್ರಭುಂ ।
ತಪತಾಂ ದ್ಯುಮತಾಂ ಸೂರ್ಯಂ ಮನುಷ್ಯಾಣಾಂ ಚ ಭೂಪತಿಂ ॥ 17 ॥
ಉಚ್ಚೈಃಶ್ರವಾಃ ತುರಂಗಾಣಾಂ ಧಾತೂನಾಂ ಅಸ್ಮಿ ಕಾಂಚನಂ ।
ಯಮಃ ಸಂಯಮತಾಂ ಚ ಅಹಂ ಸರ್ಪಾಣಾಂ ಅಸ್ಮಿ ವಾಸುಕಿಃ ॥ 18 ॥
ನಾಗೇಂದ್ರಾಣಾಂ ಅನಂತಃ ಅಹಂ ಮೃಗೇಂದ್ರಃ ಶೃಂಗಿದಂಷ್ಟ್ರಿಣಾಂ ।
ಆಶ್ರಮಾಣಾಂ ಅಹಂ ತುರ್ಯಃ ವರ್ಣಾನಾಂ ಪ್ರಥಮಃ ಅನಘ ॥ 19 ॥
ತೀರ್ಥಾನಾಂ ಸ್ರೋತಸಾಂ ಗಂಗಾ ಸಮುದ್ರಃ ಸರಸಾಂ ಅಹಂ ।
ಆಯುಧಾನಾಂ ಧನುಃ ಅಹಂ ತ್ರಿಪುರಘ್ನಃ ಧನುಷ್ಮತಾಂ ॥ 20 ॥
ಧಿಷ್ಣ್ಯಾನಾಂ ಅಸ್ಮಿ ಅಹಂ ಮೇರುಃ ಗಹನಾನಾಂ ಹಿಮಾಲಯಃ ।
ವನಸ್ಪತೀನಾಂ ಅಶ್ವತ್ಥಃ ಓಷಧೀನಾಂ ಅಹಂ ಯವಃ ॥ 21 ॥
ಪುರೋಧಸಾಂ ವಸಿಷ್ಠಃ ಅಹಂ ಬ್ರಹ್ಮಿಷ್ಠಾನಾಂ ಬೃಹಸ್ಪತಿಃ ।
ಸ್ಕಂದಃ ಅಹಂ ಸರ್ವಸೇನಾನ್ಯಾಂ ಅಗ್ರಣ್ಯಾಂ ಭಗವಾನ್ ಅಜಃ ॥ 22 ॥
ಯಜ್ಞಾನಾಂ ಬ್ರಹ್ಮಯಜ್ಞಃ ಅಹಂ ವ್ರತಾನಾಂ ಅವಿಹಿಂಸನಂ ।
ವಾಯು ಅಗ್ನಿ ಅರ್ಕ ಅಂಬು ವಾಕ್ ಆತ್ಮಾ ಶುಚೀನಾಂ ಅಪಿ ಅಹಂ ಶುಚಿಃ ॥ 23 ॥
ಯೋಗಾನಾಂ ಆತ್ಮಸಂರೋಧಃ ಮಂತ್ರಃ ಅಸ್ಮಿ ವಿಜಿಗೀಷತಾಂ ।
ಆನ್ವೀಕ್ಷಿಕೀ ಕೌಶಲಾನಾಂ ವಿಕಲ್ಪಃ ಖ್ಯಾತಿವಾದಿನಾಂ ॥ 24 ॥
ಸ್ತ್ರೀಣಾಂ ತು ಶತರೂಪಾ ಅಹಂ ಪುಂಸಾಂ ಸ್ವಾಯಂಭುವಃ ಮನುಃ ।
ನಾರಾಯಣಃ ಮುನೀನಾಂ ಚ ಕುಮಾರಃ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಣಾಂ ॥ 25 ॥
ಧರ್ಮಾಣಾಂ ಅಸ್ಮಿ ಸಂನ್ಯಾಸಃ ಕ್ಷೇಮಾಣಾಂ ಅಬಹಿಃ ಮತಿಃ ।
ಗುಹ್ಯಾನಾಂ ಸೂನೃತಂ ಮೌನಂ ಮಿಥುನಾನಾಂ ಅಜಃ ತು ಅಹಂ ॥ 26 ॥
ಸಂವತ್ಸರಃ ಅಸ್ಮಿ ಅನಿಮಿಷಾಂ ಋತೂನಾಂ ಮಧುಮಾಧವೌ ।
ಮಾಸಾನಾಂ ಮಾರ್ಗಶೀರ್ಷಃ ಅಹಂ ನಕ್ಷತ್ರಾಣಾಂ ತಥಾ ಅಭಿಜಿತ್
॥ 27 ॥
ಅಹಂ ಯುಗಾನಾಂ ಚ ಕೃತಂ ಧೀರಾಣಾಂ ದೇವಲಃ ಅಸಿತಃ ।
ದ್ವೈಪಾಯನಃ ಅಸ್ಮಿ ವ್ಯಾಸಾನಾಂ ಕವೀನಾಂ ಕಾವ್ಯಃ ಆತ್ಮವಾನ್ ॥ 28 ॥
ವಾಸುದೇವಃ ಭಗವತಾಂ ತ್ವಂ ಭಾಗವತೇಷು ಅಹಂ ।
ಕಿಂಪುರುಷಾಣಾಂ ಹನುಮಾನ್ ವಿದ್ಯಾಘ್ರಾಣಾಂ ಸುದರ್ಶನಃ ॥ 29 ॥
ರತ್ನಾನಾಂ ಪದ್ಮರಾಗಃ ಅಸ್ಮಿ ಪದ್ಮಕೋಶಃ ಸುಪೇಶಸಾಂ ।
ಕುಶಃ ಅಸ್ಮಿ ದರ್ಭಜಾತೀನಾಂ ಗವ್ಯಂ ಆಜ್ಯಂ ಹವಿಷ್ಷು ಅಹಂ ॥
30 ॥
ವ್ಯವಸಾಯಿನಾಂ ಅಹಂ ಲಕ್ಷ್ಮೀಃ ಕಿತವಾನಾಂ ಛಲಗ್ರಹಃ ।
ತಿತಿಕ್ಷಾ ಅಸ್ಮಿ ತಿತಿಕ್ಷಣಾಂ ಸತ್ತ್ವಂ ಸತ್ತ್ವವತಾಂ ಅಹಂ ॥ 31 ॥
ಓಜಃ ಸಹೋಬಲವತಾಂ ಕರ್ಮ ಅಹಂ ವಿದ್ಧಿ ಸಾತ್ತ್ವತಾಂ ।
ಸಾತ್ತ್ವತಾಂ ನವಮೂರ್ತೀನಾಂ ಆದಿಮೂರ್ತಿಃ ಅಹಂ ಪರಾ ॥ 32 ॥
ವಿಶ್ವಾವಸುಃ ಪೂರ್ವಚಿತ್ತಿಃ ಗಂಧರ್ವ ಅಪ್ಸರಸಾಂ ಅಹಂ ।
ಭೂಧರಾಣಾಂ ಅಹಂ ಸ್ಥೈರ್ಯಂ ಗಂಧಮಾತ್ರಂ ಅಹಂ ಭುವಃ ॥ 33 ॥
ಅಪಾಂ ರಸಃ ಚ ಪರಮಃ ತೇಜಿಷ್ಠಾನಾಂ ವಿಭಾವಸುಃ ।
ಪ್ರಭಾ ಸೂರ್ಯ ಇಂದು ತಾರಾಣಾಂ ಶಬ್ದಃ ಅಹಂ ನಭಸಃ ಪರಃ ॥ 34 ॥
ಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಾನಾಂ ಬಲಿಃ ಅಹಂ ವಿರಾಣಾಂ ಅಹಂ ಅರ್ಜುನಃ ।
ಭೂತಾನಾಂ ಸ್ಥಿತಿಃ ಉತ್ಪತ್ತಿಃ ಅಹಂ ವೈ ಪ್ರತಿಸಂಕ್ರಮಃ ॥ 35 ॥
ಗತಿ ಉಕ್ತಿ ಉತ್ಸರ್ಗ ಉಪಾದಾನಂ ಆನಂದ ಸ್ಪರ್ಶ ಲಕ್ಷಣಂ ।
ಆಸ್ವಾದ ಶ್ರುತಿ ಅವಘ್ರಾಣಂ ಅಹಂ ಸರ್ವೇಂದ್ರಿಯ ಇಂದ್ರಿಯಂ ॥ 36 ॥
ಪೃಥಿವೀ ವಾಯುಃ ಆಕಾಶಃ ಆಪಃ ಜ್ಯೋತಿಃ ಅಹಂ ಮಹಾನ್ ।
ವಿಕಾರಃ ಪುರುಷಃ ಅವ್ಯಕ್ತಂ ರಜಃ ಸತ್ತ್ವಂ ತಮಃ ಪರಂ ।
ಅಹಂ ಏತತ್ ಪ್ರಸಂಖ್ಯಾನಂ ಜ್ಞಾನಂ ಸತ್ತ್ವವಿನಿಶ್ಚಯಃ ॥ 37 ॥
ಮಯಾ ಈಶ್ವರೇಣ ಜೀವೇನ ಗುಣೇನ ಗುಣಿನಾ ವಿನಾ ।
ಸರ್ವಾತ್ಮನಾ ಅಪಿ ಸರ್ವೇಣ ನ ಭಾವಃ ವಿದ್ಯತೇ ಕ್ವಚಿತ್ ॥ 38 ॥
ಸಂಖ್ಯಾನಂ ಪರಮಾಣೂನಾಂ ಕಾಲೇನ ಕ್ರಿಯತೇ ಮಯಾ ।
ನ ತಥಾ ಮೇ ವಿಭೂತೀನಾಂ ಸೃಜತಃ ಅಂಡಾನಿ ಕೋಟಿಶಃ ॥ 39 ॥
ತೇಜಃ ಶ್ರೀಃ ಕೀರ್ತಿಃ ಐಶ್ವರ್ಯಂ ಹ್ರೀಃ ತ್ಯಾಗಃ ಸೌಭಗಂ ಭಗಃ ।
ವೀರ್ಯಂ ತಿತಿಕ್ಷಾ ವಿಜ್ಞಾನಂ ಯತ್ರ ಯತ್ರ ಸ ಮೇ ಅಂಶಕಃ ॥ 40 ॥
ಏತಾಃ ತೇ ಕೀರ್ತಿತಾಃ ಸರ್ವಾಃ ಸಂಕ್ಷೇಪೇಣ ವಿಭೂತಯಃ ।
ಮನೋವಿಕಾರಾಃ ಏವ ಏತೇ ಯಥಾ ವಾಚಾ ಅಭಿಧೀಯತೇ ॥ 41 ॥
ವಾಚಂ ಯಚ್ಛ ಮನಃ ಯಚ್ಛ ಪ್ರಾಣಾನಿ ಯಚ್ಛ ಇಂದ್ರಿಯಾಣಿ ಚ ।
ಆತ್ಮಾನಂ ಆತ್ಮನಾ ಯಚ್ಛ ನ ಭೂಯಃ ಕಲ್ಪಸೇ ಅಧ್ವನೇ ॥ 42 ॥
ಯಃ ವೈ ವಾಕ್ ಮನಸಿ ಸಮ್ಯಕ್ ಅಸಂಯಚ್ಛನ್ ಧಿಯಾ ಯತಿಃ ।
ತಸ್ಯ ವ್ರತಂ ತಪಃ ದಾನಂ ಸ್ರವತ್ಯಾಮಘಟಾಂಬುವತ್ ॥ 43 ॥
ತಸ್ಮಾತ್ ಮನಃ ವಚಃ ಪ್ರಾಣಾನ್ ನಿಯಚ್ಛೇತ್ ಮತ್ ಪರಾಯಣಃ ।
ಮತ್ ಭಕ್ತಿ ಯುಕ್ತಯಾ ಬುದ್ಧ್ಯಾ ತತಃ ಪರಿಸಮಾಪ್ಯತೇ ॥ 44 ॥
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಭಾಗವತೇ ಮಹಾಪುರಾಣೇ ಪಾರಮಹಂಸ್ಯಾಂ
ಸಂಹಿತಾಯಾಮೇಕಾದಶಸ್ಕಂಧೇ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣೋದ್ಧವಸಂವಾದೇ
ವಿಭೂತಿಯೋಗೋ ನಾಮ ಷೋಡಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥ 16 ॥
ಅಥ ಸಪ್ತದಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ ।
ಉದ್ಧವಃ ಉವಾಚ ।
ಯಃ ತ್ವಯಾ ಅಭಿತಃ ಪೂರ್ವಂ ಧರ್ಮಃ ತ್ವತ್ ಭಕ್ತಿಲಕ್ಷಣಃ ।
ವರ್ಣಾಶ್ರಮ ಆಚಾರವತಾಂ ಸರ್ವೇಷಾಂ ದ್ವಿಪದಾಂ ಅಪಿ ॥ 1 ॥
ಯಥಾ ಅನುಷ್ಠೀಯಮಾನೇನ ತ್ವಯಿ ಭಕ್ತಿಃ ನೃಣಾಂ ಭವೇತ್ ।
ಸ್ವಧರ್ಮೇಣ ಅರವಿಂದಾಕ್ಷ ತತ್ ಸಮಾಖ್ಯಾತುಂ ಅರ್ಹಸಿ ॥ 2 ॥
ಪುರಾ ಕಿಲ ಮಹಾಬಾಹೋ ಧರ್ಮಂ ಪರಮಕಂ ಪ್ರಭೋ ।
ಯತ್ ತೇನ ಹಂಸರೂಪೇಣ ಬ್ರಹ್ಮಣೇ ಅಭ್ಯಾತ್ಥ ಮಾಧವ ॥ 3 ॥
ಸಃ ಇದಾನೀಂ ಸುಮಹತಾ ಕಾಲೇನ ಅಮಿತ್ರಕರ್ಶನ ।
ನ ಪ್ರಾಯಃ ಭವಿತಾ ಮರ್ತ್ಯಲೋಕೇ ಪ್ರಾಕ್ ಅನುಶಾಸಿತಃ ॥ 4 ॥
ವಕ್ತಾ ಕರ್ತಾ ಅವಿತಾ ನ ಅನ್ಯಃ ಧರ್ಮಸ್ಯ ಅಚ್ಯುತ ತೇ ಭುವಿ ।
ಸಭಾಯಾಂ ಅಪಿ ವೈರಿಂಚ್ಯಾಂ ಯತ್ರ ಮೂರ್ತಿಧರಾಃ ಕಲಾಃ ॥ 5 ॥
ಕರ್ತ್ರಾ ಅವಿತ್ರಾ ಪ್ರವಕ್ತ್ರಾ ಚ ಭವತಾ ಮಧುಸೂದನ ।
ತ್ಯಕ್ತೇ ಮಹೀತಲೇ ದೇವ ವಿನಷ್ಟಂ ಕಃ ಪ್ರವಕ್ಷ್ಯತಿ ॥ 6 ॥
ತತ್ತ್ವಂ ನಃ ಸರ್ವಧರ್ಮಜ್ಞ ಧರ್ಮಃ ತ್ವತ್ ಭಕ್ತಿಲಕ್ಷಣಃ ।
ಯಥಾ ಯಸ್ಯ ವಿಧೀಯೇತ ತಥಾ ವರ್ಣಯ ಮೇ ಪ್ರಭೋ ॥ 7 ॥
ಶ್ರೀಶುಕಃ ಉವಾಚ ।
ಇತ್ಥಂ ಸ್ವಭೃತ್ಯಮುಖ್ಯೇನ ಪೃಷ್ಟಃ ಸಃ ಭಗವಾನ್ ಹರಿಃ ।
ಪ್ರೀತಃ ಕ್ಷೇಮಾಯ ಮರ್ತ್ಯಾನಾಂ ಧರ್ಮಾನ್ ಆಹ ಸನಾತನಾನ್ ॥ 8 ॥
ಶ್ರೀಭಗವಾನ್ ಉವಾಚ ।
ಧರ್ಮ್ಯಃ ಏಷ ತವ ಪ್ರಶ್ನಃ ನೈಃಶ್ರೇಯಸಕರಃ ನೃಣಾಂ ।
ವರ್ಣಾಶ್ರಮ ಆಚಾರವತಾಂ ತಂ ಉದ್ಧವ ನಿಬೋಧ ಮೇ ॥ 9 ॥
ಆದೌ ಕೃತಯುಗೇ ವರ್ಣಃ ನೃಣಾಂ ಹಂಸಃ ಇತಿ ಸ್ಮೃತಃ ।
ಕೃತಕೃತ್ಯಾಃ ಪ್ರಜಾಃ ಜಾತ್ಯಾಃ ತಸ್ಮಾತ್ ಕೃತಯುಗಂ ವಿದುಃ ॥ 10 ॥
ವೇದಃ ಪ್ರಣವಃ ಏವ ಅಗ್ರೇ ಧರ್ಮಃ ಅಹಂ ವೃಷರೂಪಧೃಕ್ ।
ಉಪಾಸತೇ ತಪೋನಿಷ್ಠಾಂ ಹಂಸಂ ಮಾಂ ಮುಕ್ತಕಿಲ್ಬಿಷಾಃ ॥ 11 ॥
ತ್ರೇತಾಮುಖೇ ಮಹಾಭಾಗ ಪ್ರಾಣಾತ್ ಮೇ ಹೃದಯಾತ್ ತ್ರಯೀ ।
ವಿದ್ಯಾ ಪ್ರಾದುಃ ಅಭೂತ್ ತಸ್ಯಾಃ ಅಹಂ ಆಸಂ ತ್ರಿವೃನ್ಮಖಃ ॥ 12 ॥
ವಿಪ್ರ ಕ್ಷತ್ರಿಯ ವಿಟ್ ಶೂದ್ರಾಃ ಮುಖ ಬಾಹು ಉರು ಪಾದಜಾಃ ।
ವೈರಾಜಾತ್ ಪುರುಷಾತ್ ಜಾತಾಃ ಯಃ ಆತ್ಮಾಚಾರಲಕ್ಷಣಾಃ ॥ 13 ॥
ಗೃಹಾಶ್ರಮಃ ಜಘನತಃ ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯಂ ಹೃದಃ ಮಮ ।
ವಕ್ಷಃಸ್ಥಾನಾತ್ ವನೇ ವಾಸಃ ನ್ಯಾಸಃ ಶೀರ್ಷಣಿ ಸಂಸ್ಥಿತಃ ॥ 14 ॥
ವರ್ಣಾನಾಂ ಆಶ್ರಮಾಣಾಂ ಚ ಜನ್ಮಭೂಮಿ ಅನುಸಾರಿಣೀಃ ।
ಆಸನ್ ಪ್ರಕೃತಯಃ ನೄಣಾಂ ನೀಚೈಃ ನೀಚ ಉತ್ತಮ ಉತ್ತಮಾಃ ॥ 15 ॥
ಶಮಃ ದಮಃ ತಪಃ ಶೌಚಂ ಸಂತೋಷಃ ಕ್ಷಾಂತಿಃ ಆರ್ಜವಂ ।
ಮದ್ಭಕ್ತಿಃ ಚ ದಯಾ ಸತ್ಯಂ ಬ್ರಹ್ಮಪ್ರಕೃತಯಃ ತು ಇಮಾಃ ॥ 16 ॥
ತೇಜಃ ಬಲಂ ಧೃತಿಃ ಶೌರ್ಯಂ ತಿತಿಕ್ಷಾ ಔದಾರ್ಯಂ ಉದ್ಯಮಃ ।
ಸ್ಥೈರ್ಯಂ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ಅತ ಐಶ್ವರ್ಯಂ ಕ್ಷತ್ರಪ್ರಕೃತಯಃ ತು ಇಮಾಃ ॥
17 ॥
ಆಸ್ತಿಕ್ಯಂ ದಾನನಿಷ್ಠಾ ಚ ಅದಂಭಃ ಬ್ರಹ್ಮಸೇವನಂ ।
ಅತುಷ್ಟಿಃ ಅರ್ಥ ಉಪಚಯೈಃ ವೈಶ್ಯಪ್ರಕೃತಯಃ ತು ಇಮಾಃ ॥ 18 ॥
ಶುಶ್ರೂಷಣಂ ದ್ವಿಜಗವಾಂ ದೇವಾನಾಂ ಚ ಅಪಿ ಅಮಾಯಯಾ ।
ತತ್ರ ಲಬ್ಧೇನ ಸಂತೋಷಃ ಶೂದ್ರಪ್ರಕೃತಯಃ ತು ಇಮಾಃ ॥ 19 ॥
ಅಶೌಚಂ ಅನೃತಂ ಸ್ತೇಯಂ ನಾಸ್ತಿಕ್ಯಂ ಶುಷ್ಕವಿಗ್ರಹಃ ।
ಕಾಮಃ ಕ್ರೋಧಃ ಚ ತರ್ಷಃ ಚ ಸ್ವಭಾವಃ ಅಂತೇವಸಾಯಿನಾಂ ॥ 20 ॥
ಅಹಿಂಸಾ ಸತ್ಯಂ ಅಸ್ತೇಯಂ ಅಕಾಮಕ್ರೋಧಲೋಭತಾ ।
ಭೂತಪ್ರಿಯಹಿತೇಹಾ ಚ ಧರ್ಮಃ ಅಯಂ ಸಾರ್ವವರ್ಣಿಕಃ ॥ 21 ॥
ದ್ವಿತೀಯಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಅನುಪೂರ್ವ್ಯಾತ್ ಜನ್ಮ ಉಪನಯನಂ ದ್ವಿಜಃ ।
ವಸನ್ ಗುರುಕುಲೇ ದಾಂತಃ ಬ್ರಹ್ಮ ಅಧೀಯೀತ ಚ ಆಹುತಃ ॥ 22 ॥
ಮೇಖಲಾ ಅಜಿನ ದಂಡ ಅಕ್ಷ ಬ್ರಹ್ಮಸೂತ್ರ ಕಮಂಡಲೂನ್ ।
ಜಟಿಲಃ ಅಧೌತದದ್ವಾಸಃ ಅರಕ್ತಪೀಠಃ ಕುಶಾನ್ ದಧತ್ ॥ 23 ॥
ಸ್ನಾನ ಭೋಜನ ಹೋಮೇಷು ಜಪ ಉಚ್ಚಾರೇ ಚ ವಾಗ್ಯತಃ ।
ನ ಚ್ಛಿಂದ್ಯಾತ್ ನಖ ರೋಮಾಣಿ ಕಕ್ಷ ಉಪಸ್ಥಗತಾನಿ ಅಪಿ ॥ 24 ॥
ರೇತಃ ನ ಅವರಿಕೇತ್ ಜಾತು ಬ್ರಹ್ಮವ್ರತಧರಃ ಸ್ವಯಂ ।
ಅವಕೀರ್ಣೇ ಅವಗಾಹ್ಯ ಅಪ್ಸು ಯತಾಸುಃ ತ್ರಿಪದೀಂ ಜಪೇತ್ ॥ 25 ॥
ಅಗ್ನಿ ಅರ್ಕ ಆಚಾರ್ಯ ಗೋ ವಿಪ್ರ ಗುರು ವೃದ್ಧ ಸುರಾನ್ ಶುಚಿಃ ।
ಸಮಾಹಿತಃ ಉಪಾಸೀತ ಸಂಧ್ಯೇ ಚ ಯತವಾಕ್ ಜಪನ್ ॥ 26 ॥
ಆಚಾರ್ಯಂ ಮಾಂ ವಿಜಾನೀಯಾತ್ ನ ಅವಮನ್ಯೇತ ಕರ್ಹಿಚಿತ್ ।
ನ ಮರ್ತ್ಯಬುದ್ಧಿ ಆಸೂಯೇತ ಸರ್ವದೇವಮಯಃ ಗುರುಃ ॥ 27 ॥
ಸಾಯಂ ಪ್ರಾತಃ ಉಪಾನೀಯ ಭೈಕ್ಷ್ಯಂ ತಸ್ಮೈ ನಿವೇದಯೇತ್ ।
ಯತ್ ಚ ಅನ್ಯತ್ ಅಪಿ ಅನುಜ್ಞಾತಂ ಉಪಯುಂಜೀತ ಸಂಯತಃ ॥ 28 ॥
ಶುಶ್ರೂಷಮಾಣಃ ಆಚಾರ್ಯಂ ಸದಾ ಉಪಾಸೀತ ನೀಚವತ್ ।
ಯಾನ ಶಯ್ಯಾ ಆಸನ ಸ್ಥಾನೈಃ ನ ಅತಿದೂರೇ ಕೃತಾಂಜಲಿಃ ॥ 29 ॥
ಏವಂವೃತ್ತಃ ಗುರುಕುಲೇ ವಸೇತ್ ಭೋಗವಿವರ್ಜಿತಃ ।
ವಿದ್ಯಾ ಸಮಾಪ್ಯತೇ ಯಾವತ್ ಬಿಭ್ರತ್ ವ್ರತಂ ಅಖಂಡಿತಂ ॥ 30 ॥
ಯದಿ ಅಸೌ ಛಂದಸಾಂ ಲೋಕಂ ಆರೋಕ್ಷ್ಯನ್ ಬ್ರಹ್ಮವಿಷ್ಟಪಂ ।
ಗುರವೇ ವಿನ್ಯಸೇತ್ ದೇಹಂ ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯಾರ್ಥಂ ವೃಹತ್ ವ್ರತಃ ॥ 31 ॥
ಅಗ್ನೌ ಗುರೌ ಆತ್ಮನಿ ಚ ಸರ್ವಭೂತೇಷು ಮಾಂ ಪರಂ ।
ಅಪೃಥಕ್ ಧೀಃ ಉಪಾಸೀತ ಬ್ರಹ್ಮವರ್ಚಸ್ವೀ ಅಕಲ್ಮಷಃ ॥ 32 ॥
ಸ್ತ್ರೀಣಾಂ ನಿರೀಕ್ಷಣ ಸ್ಪರ್ಶ ಸಂಲಾಪ ಕ್ಷ್ವೇಲನ ಆದಿಕಂ ।
ಪ್ರಾಣಿನಃ ಮಿಥುನೀಭೂತಾನ್ ಅಗೃಹಸ್ಥಃ ಅಗ್ರತಃ ತ್ಯಜೇತ್ ॥ 33 ॥
ಶೌಚಂ ಆಚಮನಂ ಸ್ನಾನಂ ಸಂಧ್ಯಾ ಉಪಾಸನಂ ಆರ್ಜವಂ ।
ತೀರ್ಥಸೇವಾ ಜಪಃ ಅಸ್ಪೃಶ್ಯ ಅಭಕ್ಷ್ಯ ಅಸಂಭಾಷ್ಯ ವರ್ಜನಂ ॥
34 ॥
ಸರ್ವ ಆಶ್ರಮ ಪ್ರಯುಕ್ತಃ ಅಯಂ ನಿಯಮಃ ಕುಲನಂದನ.
ಮದ್ಭಾವಃ ಸರ್ಬಭೂತೇಷು ಮನೋವಾಕ್ಕಾಯ ಸಂಯಮಃ ॥ 35 ॥
ಏವಂ ಬೃಹತ್ ವ್ರತಧರಃ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಃ ಅಗ್ನಿಃ ಇವ ಜ್ವಲನ್ ।
ಮದ್ಭಕ್ತಃ ತೀವ್ರತಪಸಾ ದಗ್ಧಕರ್ಮ ಆಶಯಃ ಅಮಲಃ ॥ 36 ॥
ಅಥ ಅನಂತರಂ ಆವೇಕ್ಷ್ಯನ್ ಯಥಾ ಜಿಜ್ಞಾಸಿತ ಆಗಮಃ ।
ಗುರವೇ ದಕ್ಷಿಣಾಂ ದತ್ತ್ವಾ ಸ್ನಾಯತ್ ಗುರು ಅನುಮೋದಿತಃ ॥ 37 ॥
ಗೃಹಂ ವನಂ ವಾ ಉಪವಿಶೇತ್ ಪ್ರವ್ರಜೇತ್ ವಾ ದ್ವಿಜ ಉತ್ತಮಃ ।
ಆಶ್ರಮಾತ್ ಆಶ್ರಮಂ ಗಚ್ಛೇತ್ ನ ಅನ್ಯಥಾ ಮತ್ಪರಃ ಚರೇತ್ ॥ 38 ॥
ಗೃಹಾರ್ಥೀ ಸದೃಶೀಂ ಭಾರ್ಯಾಂ ಉದ್ವಹೇತ್ ಅಜುಗುಪ್ಸಿತಾಂ ।
ಯವೀಯಸೀಂ ತು ವಯಸಾ ಯಾಂ ಸವರ್ಣಾಂ ಅನುಕ್ರಮಾತ್ ॥ 39 ॥
ಇಜ್ಯ ಅಧ್ಯಯನ ದಾನಾನಿ ಸರ್ವೇಷಾಂ ಚ ದ್ವಿಜನ್ಮನಾಂ ।
ಪ್ರತಿಗ್ರಹಃ ಅಧ್ಯಾಪನಂ ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಯ ಏವ ಯಾಜನಂ ॥ 40 ॥
ಪ್ರತಿಗ್ರಹಂ ಮನ್ಯಮಾನಃ ತಪಃ ತೇಜೋಯಶೋನುದಂ ।
ಅನ್ಯಾಭ್ಯಾಂ ಏವ ಜೀವೇತ ಶಿಲೈಃ ವಾ ದೋಷದೃಕ್ ತಯೋಃ ॥ 41 ॥
ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಯ ಹಿ ದೇಹಃ ಅಯಂ ಕ್ಷುದ್ರಕಾಮಾಯ ನ ಇಷ್ಯತೇ ।
ಕೃಚ್ಛ್ರಾಯ ತಪಸೇ ಚ ಇಹ ಪ್ರೇತ್ಯ ಅನಂತಸುಖಾಯ ಚ ॥ 42 ॥
ಶಿಲೋಂಛವೃತ್ತ್ಯಾ ಪರಿತುಷ್ಟಚಿತ್ತಃ
ಧರ್ಮಂ ಮಹಾಂತಂ ವಿರಜಂ ಜುಷಾಣಃ ।
ಮಯಿ ಅರ್ಪಿತಾತ್ಮಾ ಗೃಹಃ ಏವ ತಿಷ್ಠನ್
ನ ಅತಿಪ್ರಸಕ್ತಃ ಸಮುಪೈತಿ ಶಾಂತಿಂ ॥ 43 ॥
ಸಮುದ್ಧರಂತಿ ಯೇ ವಿಪ್ರಂ ಸೀದಂತಂ ಮತ್ಪರಾಯಣಂ ।
ತಾನ್ ಉದ್ಧರಿಷ್ಯೇ ನ ಚಿರಾತ್ ಆಪದ್ಭ್ಯಃ ನೌಃ ಇವ ಅರ್ಣವಾತ್ ॥ 44 ॥
ಸರ್ವಾಃ ಸಮುದ್ಧರೇತ್ ರಾಜಾ ಪಿತಾ ಇವ ವ್ಯಸನಾತ್ ಪ್ರಜಾಃ ।
ಆತ್ಮಾನಂ ಆತ್ಮನಾ ಧೀರಃ ಯಥಾ ಗಜಪತಿಃ ಗಜಾನ್ ॥ 45 ॥
ಏವಂವಿಧಃ ನರಪತಿಃ ವಿಮಾನೇನ ಅರ್ಕವಚಸಾ ।
ವಿಧೂಯ ಇಹ ಅಶುಭಂ ಕೃತ್ಸ್ನಂ ಇಂದ್ರೇಣ ಸಹ ಮೋದತೇ ॥ 46 ॥
ಸೀದನ್ ವಿಪ್ರಃ ವಣಿಕ್ ವೃತ್ತ್ಯಾ ಪಣ್ಯೈಃ ಏವ ಆಪದಂ ತರೇತ್ ।
ಖಡ್ಗೇನ ವಾ ಆಪದಾಕ್ರಾಂತಃ ನ ಶ್ವವೃತ್ತ್ಯಾ ಕಥಂಚನ ॥ 47 ॥
ವೈಶ್ಯವೃತ್ತ್ಯಾ ತು ರಾಜನ್ ಯಃ ಜೀವೇತ್ ಮೃಗಯಯಾ ಆಪದಿ ।
ಚರೇತ್ ವಾ ವಿಪ್ರರೂಪೇಣ ನ ಶ್ವವೃತ್ತ್ಯಾ ಕಥಂಚನ ॥ 48 ॥
ಶೂದ್ರವೃತ್ತಿಂ ಭಜೇತ್ ವೈಶ್ಯಃ ಶೂದ್ರಃ ಕಾರುಕಟಪ್ರಿಯಾಂ ।
ಕೃಚ್ಛ್ರಾತ್ ಮುಕ್ತಃ ನ ಗರ್ಹ್ಯೇಣ ವೃತ್ತಿಂ ಲಿಪ್ಸೇತ ಕರ್ಮಣಾ ॥ 49 ॥
ವೇದ ಅಧ್ಯಾಯ ಸ್ವಧಾ ಸ್ವಾಹಾ ಬಲಿ ಅನ್ನ ಆದ್ಯೈಃ ಯಥಾ ಉದಯಂ ।
ದೇವರ್ಷಿ ಪಿತೃಭೂತಾನಿ ಮದ್ರೂಪಾಣಿ ಅನ್ವಹಂ ಯಜೇತ್ ॥ 50 ॥
ಯದೃಚ್ಛಯಾ ಉಪಪನ್ನೇನ ಶುಕ್ಲೇನ ಉಪಾರ್ಜಿತೇನ ವಾ ।
ಧನೇನ ಅಪೀಡಯನ್ ಭೃತ್ಯಾನ್ ನ್ಯಾಯೇನ ಏವ ಆಹರೇತ್ ಕ್ರತೂನ್ ॥ 51 ॥
ಕುಟುಂಬೇಷು ನ ಸಜ್ಜೇತ ನ ಪ್ರಮಾದ್ಯೇತ್ ಕುಟುಂಬಿ ಅಪಿ ।
ವಿಪಶ್ಚಿತ್ ನಶ್ವರಂ ಪಶ್ಯೇತ್ ಅದೃಷ್ಟಂ ಅಪಿ ದೃಷ್ಟವತ್ ॥ 52 ॥
ಪುತ್ರ ದಾರಾ ಆಪ್ತ ಬಂಧೂನಾಂ ಸಂಗಮಃ ಪಾಂಥಸಂಗಮಃ ।
ಅನುದೇಹಂ ವಿಯಂತಿ ಏತೇ ಸ್ವಪ್ನಃ ನಿದ್ರಾನುಗಃ ಯಥಾ ॥ 53 ॥
ಇತ್ಥಂ ಪರಿಮೃಶನ್ ಮುಕ್ತಃ ಗೃಹೇಷು ಅತಿಥಿವತ್ ವಸನ್ ।
ನ ಗೃಹೈಃ ಅನುಬಧ್ಯೇತ ನಿರ್ಮಮಃ ನಿರಹಂಕೃತಃ ॥ 54 ॥
ಕರ್ಮಭಿಃ ಗೃಹಂ ಏಧೀಯೈಃ ಇಷ್ಟ್ವಾ ಮಾಂ ಏವ ಭಕ್ತಿಮಾನ್ ।
ತಿಷ್ಠೇತ್ ವನಂ ವಾ ಉಪವಿಶೇತ್ ಪ್ರಜಾವಾನ್ ವಾ ಪರಿವ್ರಜೇತ್ ॥ 55 ॥
ಯಃ ತು ಆಸಕ್ತಂ ಅತಿಃ ಗೇಹೇ ಪುತ್ರ ವಿತ್ತೈಷಣ ಆತುರಃ ।
ಸ್ತ್ರೈಣಃ ಕೃಪಣಧೀಃ ಮೂಢಃ ಮಮ ಅಹಂ ಇತಿ ಬಧ್ಯತೇ ॥ 56 ॥
ಅಹೋ ಮೇ ಪಿತರೌ ವೃದ್ಧೌ ಭಾರ್ಯಾ ಬಾಲಾತ್ಮಜಾ ಆತ್ಮಜಾಃ ।
ಅನಾಥಾಃ ಮಾಂ ಋತೇ ದೀನಾಃ ಕಥಂ ಜೀವಂತಿ ದುಃಖಿತಾಃ ॥ 57 ॥
ಏವಂ ಗೃಹ ಆಶಯ ಆಕ್ಷಿಪ್ತ ಹೃದಯಃ ಮೂಢಧೀಃ ಅಯಂ ।
ಅತೃಪ್ತಃ ತಾನ್ ಅನುಧ್ಯಾಯನ್ ಮೃತಃ ಅಂಧಂ ವಿಶತೇ ತಮಃ ॥ 58 ॥
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಭಾಗವತೇ ಮಹಾಪುರಾಣೇ ಪಾರಮಹಂಸ್ಯಾಂ
ಸಂಹಿತಾಯಾಮೇಕಾದಶಸ್ಕಂಧೇ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣೋದ್ಧವಸಂವಾದೇ
ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯಗೃಹಸ್ಥಕರ್ಮಧರ್ಮನಿರೂಪಣೇ ಸಪ್ತದಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥
17 ॥
ಅಥ ಅಷ್ಟಾದಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ ।
ಶ್ರೀಭಗವಾನ್ ಉವಾಚ ।
ವನಂ ವಿವಿಕ್ಷುಃ ಪುತ್ರೇಷು ಭಾರ್ಯಾಂ ನ್ಯಸ್ಯ ಸಹ ಏವ ವಾ ।
ವನಃ ಏವ ವಸೇತ್ ಶಾಂತಃ ತೃತೀಯಂ ಭಾಗಂ ಆಯುಷಃ ॥ 1 ॥
ಕಂದಮೂಲಫಲೈಃ ವನ್ಯೈಃ ಮೇಧ್ಯೈಃ ವೃತ್ತಿಂ ಪ್ರಕಲ್ಪಯೇತ್ ।
ವಸೀತ ವಲ್ಕಲಂ ವಾಸಃ ತೃಣಪರ್ಣ ಅಜಿನಾನಿ ಚ ॥ 2 ॥
ಕೇಶರೋಮನಖಶ್ಮಶ್ರುಮಲಾನಿ ಬಿಭೃಯಾತ್ ಅತಃ ।
ನ ಧಾವೇತ್ ಅಪ್ಸು ಮಜ್ಜೇತ ತ್ರಿಕಾಲಂ ಸ್ಥಂಡಿಲೇಶಯಃ ॥ 3 ॥
ಗ್ರೀಷ್ಮೇ ತಪ್ಯೇತ ಪಂಚಾಗ್ನೀನ್ ವರ್ಷಾಸ್ವಾಸಾರಷಾಡ್ ಜಲೇ ।
ಆಕಂಠಮಗ್ನಃ ಶಿಶಿರಃ ಏವಂವೃತ್ತಃ ತಪಶ್ಚರೇತ್ ॥ 4 ॥
ಅಗ್ನಿಪಕ್ವಂ ಸಮಶ್ನೀಯಾತ್ ಕಾಲಪಕ್ವಂ ಅಥ ಅಪಿ ವಾ ।
ಉಲೂಖಲ ಅಶ್ಮಕುಟ್ಟಃ ವಾ ದಂತ ಉಲೂಖಲಃ ಏವ ವಾ ॥ 5 ॥
ಸ್ವಯಂ ಸಂಚಿನುಯಾತ್ ಸರ್ವಂ ಆತ್ಮನಃ ವೃತ್ತಿಕಾರಣಂ ।
ದೇಶಕಾಲಬಲ ಅಭಿಜ್ಞಃ ನ ಆದದೀತ ಅನ್ಯದಾ ಆಹೃತಂ ॥ 6 ॥
ವನ್ಯೈಃ ಚರುಪುರೋಡಾಶೈಃ ನಿರ್ವಪೇತ್ ಕಾಲಚೋದಿತಾನ್ ।
ನ ತು ಶ್ರೌತೇನ ಪಶುನಾ ಮಾಂ ಯಜೇತ ವನಾಶ್ರಮೀ ॥ 7 ॥
ಅಗ್ನಿಹೋತ್ರಂ ಚ ದರ್ಶಃ ಚ ಪೂರ್ಣಮಾಸಃ ಚ ಪೂರ್ವವತ್ ।
ಚಾತುರ್ಮಾಸ್ಯಾನಿ ಚ ಮುನೇಃ ಆಮ್ನಾತಾನಿ ಚ ನೈಗಮೈಃ ॥ 8 ॥
ಏವಂ ಚೀರ್ಣೇನ ತಪಸಾ ಮುನಿಃ ಧಮನಿಸಂತತಃ ।
ಮಾಂ ತಪೋಮಯಂ ಆರಾಧ್ಯ ಋಷಿಲೋಕಾತ್ ಉಪೈತಿ ಮಾಂ ॥ 9 ॥
ಯಃ ತು ಏತತ್ ಕೃಚ್ಛ್ರತಃ ಚೀರ್ಣಂ ತಪಃ ನಿಃಶ್ರೇಯಸಂ ಮಹತ್ ।
ಕಾಮಾಯ ಅಲ್ಪೀಯಸೇ ಯುಂಜ್ಯಾತ್ ವಾಲಿಶಃ ಕಃ ಅಪರಃ ತತಃ ॥ 10 ॥
ಯದಾ ಅಸೌ ನಿಯಮೇ ಅಕಲ್ಪಃ ಜರಯಾ ಜಾತವೇಪಥುಃ ।
ಆತ್ಮನಿ ಅಗ್ನೀನ್ ಸಮಾರೋಪ್ಯ ಮಚ್ಚಿತ್ತಃ ಅಗ್ನಿಂ ಸಮಾವಿಶೇತ್ ॥ 11 ॥
ಯದಾ ಕರ್ಮವಿಪಾಕೇಷು ಲೋಕೇಷು ನಿರಯ ಆತ್ಮಸು ।
ವಿರಾಗಃ ಜಾಯತೇ ಸಮ್ಯಕ್ ನ್ಯಸ್ತ ಅಗ್ನಿಃ ಪ್ರವ್ರಜೇತ್ ತತಃ ॥ 12 ॥
ಇಷ್ಟ್ವಾ ಯಥಾ ಉಪದೇಶಂ ಮಾಂ ದತ್ತ್ವಾ ಸರ್ವಸ್ವಂ ಋತ್ವಿಜೇ ।
ಅಗ್ನೀನ್ ಸ್ವಪ್ರಾಣಃ ಆವೇಶ್ಯ ನಿರಪೇಕ್ಷಃ ಪರಿವ್ರಜೇತ್ ॥ 13 ॥
ವಿಪ್ರಸ್ಯ ವೈ ಸಂನ್ಯಸತಃ ದೇವಾಃ ದಾರಾದಿರೂಪಿಣಃ ।
ವಿಘ್ನಾನ್ ಕುರ್ವಂತಿ ಅಯಂ ಹಿ ಅಸ್ಮಾನ್ ಆಕ್ರಮ್ಯ ಸಮಿಯಾತ್ ಪರಂ ॥ 14 ॥
ಬಿಭೃಯಾತ್ ಚೇತ್ ಮುನಿಃ ವಾಸಃ ಕೌಪೀನ ಆಚ್ಛಾದನಂ ಪರಂ ।
ತ್ಯಕ್ತಂ ನ ದಂಡಪಾತ್ರಾಭ್ಯಾಂ ಅನ್ಯತ್ ಕಿಂಚಿತ್ ಅನಾಪದಿ ॥ 15 ॥
ದೃಷ್ಟಿಪೂತಂ ನ್ಯಸೇತ್ ಪಾದಂ ವಸ್ತ್ರಪೂತಂ ಪಿಬೇತ್ ಜಲಂ ।
ಸತ್ಯಪೂತಾಂ ವದೇತ್ ವಾಚಂ ಮನಃಪೂತಂ ಸಮಾಚರೇತ್ ॥ 16 ॥
ಮೌನ ಅನೀಹಾ ಅನಿಲ ಆಯಾಮಾಃ ದಂಡಾಃ ವಾಕ್ ದೇಹ ಚೇತಸಾಂ ।
ನಹಿ ಏತೇ ಯಸ್ಯ ಸಂತಿ ಅಂಗಃ ವೇಣುಭಿಃ ನ ಭವೇತ್ ಯತಿಃ ॥ 17 ॥
ಭಿಕ್ಷಾಂ ಚತುಷು ವರ್ಣೇಷು ವಿಗರ್ಹ್ಯಾನ್ ವರ್ಜಯನ್ ಚರೇತ್ ।
ಸಪ್ತಾಗಾರಾನ್ ಅಸಂಕ್ಲೃಪ್ತಾನ್ ತುಷ್ಯೇತ್ ಲಬ್ಧೇನ ತಾವತಾ ॥ 18 ॥
ಬಹಿಃ ಜಲಾಶಯಂ ಗತ್ವಾ ತತ್ರ ಉಪಸ್ಪೃಶ್ಯ ವಾಗ್ಯತಃ ।
ವಿಭಜ್ಯ ಪಾವಿತಂ ಶೇಷಂ ಭುಂಜೀತ ಅಶೇಷಂ ಆಹೃತಂ ॥ 19 ॥
ಏಕಃ ಚರೇತ್ ಮಹೀಂ ಏತಾಂ ನಿಃಸಂಗಃ ಸಂಯತೇಂದ್ರಿಯಃ ।
ಆತ್ಮಕ್ರೀಡಃ ಆತ್ಮರತಃ ಆತ್ಮವಾನ್ ಸಮದರ್ಶನಃ ॥ 20 ॥
ವಿವಿಕ್ತಕ್ಷೇಮಶರಣಃ ಮದ್ಭಾವವಿಮಲಾಶಯಃ ।
ಆತ್ಮಾನಂ ಚಿಂತಯೇತ್ ಏಕಂ ಅಭೇದೇನ ಮಯಾ ಮುನಿಃ ॥ 21 ॥
ಅನ್ವೀಕ್ಷೇತ ಆತ್ಮನಃ ಬಂಧಂ ಮೋಕ್ಷಂ ಚ ಜ್ಞಾನನಿಷ್ಠಯಾ ।
ಬಂಧಃ ಇಂದ್ರಿಯವಿಕ್ಷೇಪಃ ಮೋಕ್ಷಃ ಏಷಾಂ ಚ ಸಂಯಮಃ ॥ 22 ॥
ತಸ್ಮಾತ್ ನಿಯಮ್ಯ ಷಡ್ವರ್ಗಂ ಮದ್ಭಾವೇನ ಚರೇತ್ ಮುನಿಃ ।
ವಿರಕ್ತಃ ಕ್ಷುಲ್ಲಕಾಮೇಭ್ಯಃ ಲಬ್ಧ್ವಾ ಆತ್ಮನಿ ಸುಖಂ ಮಹತ್ ॥ 23 ॥
ಪುರಗ್ರಾಮವ್ರಜಾನ್ ಸಾರ್ಥಾನ್ ಭಿಕ್ಷಾರ್ಥಂ ಪ್ರವಿಶನ್ ಚರೇತ್ ।
ಪುಣ್ಯದೇಶಸರಿತ್ ಶೈಲವನ ಆಶ್ರಮವತೀಂ ಮಹೀಂ ॥ 24 ॥
ವಾನಪ್ರಸ್ಥ ಆಶ್ರಮ ಪದೇಷು ಅಭೀಕ್ಷ್ಣಂ ಭೈಕ್ಷ್ಯಂ ಆಚರೇತ್ ।
ಸಂಸಿಧ್ಯತ್ಯಾಶ್ವಸಂಮೋಹಃ ಶುದ್ಧಸತ್ತ್ವಃ ಶಿಲಾಂಧಸಾ ॥ 25 ॥
ನ ಏತತ್ ವಸ್ತುತಯಾ ಪಶ್ಯೇತ್ ದೃಶ್ಯಮಾನಂ ವಿನಶ್ಯತಿ ।
ಅಸಕ್ತಚಿತ್ತಃ ವಿರಮೇತ್ ಇಹ ಅಮುತ್ರ ಚಿಕೀರ್ಷಿತಾತ್ ॥ 26 ॥
ಯತ್ ಏತತ್ ಆತ್ಮನಿ ಜಗತ್ ಮನೋವಾಕ್ಪ್ರಾಣಸಂಹತಂ ।
ಸರ್ವಂ ಮಾಯಾ ಇತಿ ತರ್ಕೇಣ ಸ್ವಸ್ಥಃ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ನ ತತ್ ಸ್ಮರೇತ್ ॥ 27 ॥
ಜ್ಞಾನನಿಷ್ಠಃ ವಿರಕ್ತಃ ವಾ ಮದ್ಭಕ್ತಃ ವಾ ಅನಪೇಕ್ಷಕಃ ।
ಸಲಿಂಗಾನ್ ಆಶ್ರಮಾಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಚರೇತ್ ಅವಿಧಿಗೋಚರಃ ॥ 28 ॥
ಬುಧಃ ಬಾಲಕವತ್ ಕ್ರೀಡೇತ್ ಕುಶಲಃ ಜಡವತ್ ಚರೇತ್ ।
ವದೇತ್ ಉನ್ಮತ್ತವತ್ ವಿದ್ವಾನ್ ಗೋಚರ್ಯಾಂ ನೈಗಮಃ ಚರೇತ್ ॥ 29 ॥
ವೇದವಾದರತಃ ನ ಸ್ಯಾತ್ ನ ಪಾಖಂಡೀ ನ ಹೈತುಕಃ ।
ಶುಷ್ಕವಾದವಿವಾದೇ ನ ಕಂಚಿತ್ ಪಕ್ಷಂ ಸಮಾಶ್ರಯೇತ್ ॥ 30 ॥
ನ ಉದ್ವಿಜೇತ ಜನಾತ್ ಧೀರಃ ಜನಂ ಚ ಉದ್ವೇಜಯೇತ್ ನ ತು ।
ಅತಿವಾದಾನ್ ತಿತಿಕ್ಷೇತ ನ ಅವಮನ್ಯೇತ ಕಂಚನ ।
ದೇಹಂ ಉದ್ದಿಶ್ಯ ಪಶುವತ್ ವೈರಂ ಕುರ್ಯಾತ್ ನ ಕೇನಚಿತ್ ॥ 31 ॥
ಏಕಃ ಏವ ಪರಃ ಹಿ ಆತ್ಮಾ ಭೂತೇಷು ಆತ್ಮನಿ ಅವಸ್ಥಿತಃ ।
ಯಥಾ ಇಂದುಃ ಉದಪಾತ್ರೇಷು ಭೂತಾನಿ ಏಕಾತ್ಮಕಾನಿ ಚ ॥ 32 ॥
ಅಲಬ್ಧ್ವಾ ನ ವಿಷೀದೇತ ಕಾಲೇ ಕಾಲೇ ಅಶನಂ ಕ್ವಚಿತ್ ।
ಲಬ್ಧ್ವಾ ನ ಹೃಷ್ಯೇತ್ ಧೃತಿಂ ಆನುಭಯಂ ದೈವತಂತ್ರಿತಂ ॥ 33 ॥
ಆಹಾರಾರ್ಥಂ ಸಮೀಹೇತ ಯುಕ್ತಂ ತತ್ ಪ್ರಾಣಧಾರಣಂ ।
ತತ್ತ್ವಂ ವಿಮೃಶ್ಯತೇ ತೇನ ತತ್ ವಿಜ್ಞಾಯ ವಿಮುಚ್ಯತೇ ॥ 34 ॥
ಯತ್ ಋಚ್ಛಯಾ ಉಪಪನ್ನಾತ್ ಅನ್ನಂ ಅದ್ಯಾತ್ ಶ್ರೇಷ್ಠಂ ಉತ ಅಪರಂ ।
ತಥಾ ವಾಸಃ ತಥಾ ಶಯ್ಯಾಂ ಪ್ರಾಪ್ತಂ ಪ್ರಾಪ್ತಂ ಭಜೇತ್ ಮುನಿಃ ॥ 35 ॥
ಶೌಚಂ ಆಚಮನಂ ಸ್ನಾನಂ ನ ತು ಚೋದನಯಾ ಚರೇತ್ ।
ಅನ್ಯಾನ್ ಚ ನಿಯಮಾನ್ ಜ್ಞಾನೀ ಯಥಾ ಅಹಂ ಲೀಲಯಾ ಈಶ್ವರಃ ॥ 36 ॥
ನಹಿ ತಸ್ಯ ವಿಕಲ್ಪಾಖ್ಯಾ ಯಾ ಚ ಮದ್ವೀಕ್ಷಯಾ ಹತಾ ।
ಆದೇಹಾಂತಾತ್ ಕ್ವಚಿತ್ ಖ್ಯಾತಿಃ ತತಃ ಸಂಪದ್ಯತೇ ಮಯಾ ॥ 37 ॥
ದುಃಖ ಉದರ್ಕೇಷು ಕಾಮೇಷು ಜಾತನಿರ್ವೇದಃ ಆತ್ಮವಾನ್ ।
ಅಜಿಜ್ಞಾಸಿತ ಮದ್ಧರ್ಮಃ ಗುರುಂ ಮುನಿಂ ಉಪಾವ್ರಜೇತ್ ॥ 38 ॥
ತಾವತ್ ಪರಿಚರೇತ್ ಭಕ್ತಃ ಶ್ರದ್ಧಾವಾನ್ ಅನಸೂಯಕಃ ।
ಯಾವತ್ ಬ್ರಹ್ಮ ವಿಜಾನೀಯಾತ್ ಮಾಂ ಏವ ಗುರುಂ ಆದೃತಃ ॥ 39 ॥
ಯಃ ತು ಅಸಂಯತ ಷಡ್ವರ್ಗಃ ಪ್ರಚಂಡ ಇಂದ್ರಿಯ ಸಾರಥಿಃ ।
ಜ್ಞಾನ ವೈರಾಗ್ಯ ರಹಿತಃ ತ್ರಿದಂಡಂ ಉಪಜೀವತಿ ॥ 40 ॥
ಸುರಾನ್ ಆತ್ಮಾನಂ ಆತ್ಮಸ್ಥಂ ನಿಹ್ನುತೇ ಮಾಂ ಚ ಧರ್ಮಹಾ ।
ಅವಿಪಕ್ವ ಕಷಾಯಃ ಅಸ್ಮಾತ್ ಉಷ್ಮಾತ್ ಚ ವಿಹೀಯತೇ ॥ 41 ॥
ಭಿಕ್ಷೋಃ ಧರ್ಮಃ ಶಮಃ ಅಹಿಂಸಾ ತಪಃ ಈಕ್ಷಾ ವನೌಕಸಃ ।
ಗೃಹಿಣಃ ಭೂತರಕ್ಷ ಇಜ್ಯಾಃ ದ್ವಿಜಸ್ಯ ಆಚಾರ್ಯಸೇವನಂ ॥ 42 ॥
ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯಂ ತಪಃ ಶೌಚಂ ಸಂತೋಷಃ ಭೂತಸೌಹೃದಂ ।
ಗೃಹಸ್ಥಸ್ಯ ಅಪಿ ಋತೌ ಗಂತುಃ ಸರ್ವೇಷಾಂ ಮದುಪಾಸನಂ ॥ 43 ॥
ಇತಿ ಮಾಂ ಯಃ ಸ್ವಧರ್ಮೇಣ ಭಜನ್ ನಿತ್ಯಂ ಅನನ್ಯಭಾಕ್ ।
ಸರ್ವಭೂತೇಷು ಮದ್ಭಾವಃ ಮದ್ಭಕ್ತಿಂ ವಿಂದತೇ ಅಚಿರಾತ್ ॥ 44 ॥
ಭಕ್ತ್ಯಾ ಉದ್ಧವ ಅನಪಾಯಿನ್ಯಾ ಸರ್ವಲೋಕಮಹೇಶ್ವರಂ ।
ಸರ್ವ ಉತ್ಪತ್ತಿ ಅಪಿ ಅಯಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಕಾರಣಂ ಮಾ ಉಪಯಾತಿ ಸಃ ॥ 45 ॥
ಇತಿ ಸ್ವಧರ್ಮ ನಿರ್ಣಿಕ್ತ ಸತ್ತ್ವಃ ನಿರ್ಜ್ಞಾತ್ ಮದ್ಗತಿಃ ।
ಜ್ಞಾನ ವಿಜ್ಞಾನ ಸಂಪನ್ನಃ ನ ಚಿರಾತ್ ಸಮುಪೈತಿ ಮಾಂ ॥ 46 ॥
ವರ್ಣಾಶ್ರಮವತಾಂ ಧರ್ಮಃ ಏಷಃ ಆಚಾರಲಕ್ಷಣಃ ।
ಸಃ ಏವ ಮದ್ಭಕ್ತಿಯುತಃ ನಿಃಶ್ರೇಯಸಕರಃ ಪರಃ ॥ 47 ॥
ಏತತ್ ತೇ ಅಭಿಹಿತಂ ಸಾಧೋ ಭವಾನ್ ಪೃಚ್ಛತಿ ಯತ್ ಚ ಮಾಂ ।
ಯಥಾ ಸ್ವಧರ್ಮಸಂಯುಕ್ತಃ ಭಕ್ತಃ ಮಾಂ ಸಮಿಯಾತ್ ಪರಂ ॥ 48 ॥
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಭಾಗವತೇ ಮಹಾಪುರಾಣೇ ಪಾರಮಹಂಸ್ಯಾಂ
ಸಂಹಿತಾಯಾಮೇಕಾದಶಸ್ಕಂಧೇ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣೋದ್ಧವಸಂವಾದೇ
ವಾನಪ್ರಸ್ಥಸಂನ್ಯಾಸಧರ್ಮನಿರೂಪಣಂ ನಾಮಾಷ್ಟಾದಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ
॥ 18 ॥
ಅಥ ಏಕೋನವಿಂಶಃ ಅಧ್ಯಾಯಃ ।
ಶ್ರೀಭಗವಾನ್ ಉವಾಚ ।
ಯಃ ವಿದ್ಯಾಶ್ರುತಸಂಪನ್ನಃ ಆತ್ಮವಾನ್ ನ ಅನುಮಾನಿಕಃ ।
ಮಾಯಾಮಾತ್ರಂ ಇದಂ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಜ್ಞಾನಂ ಚ ಮಯಿ ಸಂನ್ಯಸೇತ್ ॥ 1 ॥
ಜ್ಞಾನಿನಃ ತು ಅಹಂ ಏವ ಇಷ್ಟಃ ಸ್ವಾರ್ಥಃ ಹೇತುಃ ಚ ಸಂಮತಃ ।
ಸ್ವರ್ಗಃ ಚ ಏವ ಅಪವರ್ಗಃ ಚ ನ ಅನ್ಯಃ ಅರ್ಥಃ ಮದೃತೇ ಪ್ರಿಯಃ ॥ 2 ॥
ಜ್ಞಾನವಿಜ್ಞಾನಸಂಸಿದ್ಧಾಃ ಪದಂ ಶ್ರೇಷ್ಠಂ ವಿದುಃ ಮಮ ।
ಜ್ಞಾನೀ ಪ್ರಿಯತಮಃ ಅತಃ ಮೇ ಜ್ಞಾನೇನ ಅಸೌ ಬಿಭರ್ತಿ ಮಾಂ ॥ 3 ॥
ತಪಃ ತೀರ್ಥಂ ಜಪಃ ದಾನಂ ಪವಿತ್ರಾಣಿ ಇತರಾಣಿ ಚ ।
ನ ಅಲಂ ಕುರ್ವಂತಿ ತಾಂ ಸಿದ್ಧಿಂ ಯಾ ಜ್ಞಾನಕಲಯಾ ಕೃತಾ ॥ 4 ॥
ತಸ್ಮಾತ್ ಜ್ಞಾನೇನ ಸಹಿತಂ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಸ್ವಾತ್ಮಾನಂ ಉದ್ಧವ ।
ಜ್ಞಾನವಿಜ್ಞಾನಸಂಪನ್ನಃ ಭಜ ಮಾಂ ಭಕ್ತಿಭಾವತಃ ॥ 5 ॥
ಜ್ಞಾನವಿಜ್ಞಾನಯಜ್ಞೇನ ಮಾಂ ಇಷ್ಟ್ವಾ ಆತ್ಮಾನಂ ಆತ್ಮನಿ ।
ಸರ್ವಯಜ್ಞಪತಿಂ ಮಾಂ ವೈ ಸಂಸಿದ್ಧಿಂ ಮುನಯಃ ಅಗಮನ್ ॥ 6 ॥
ತ್ವಯಿ ಉದ್ಧವ ಆಶ್ರಯತಿ ಯಃ ತ್ರಿವಿಧಃ ವಿಕಾರಃ
ಮಾಯಾಂತರಾ ಆಪತತಿ ನ ಆದಿ ಅಪವರ್ಗಯೋಃ ಯತ್ ।
ಜನ್ಮಾದಯಃ ಅಸ್ಯ ಯತ್ ಅಮೀ ತವ ತಸ್ಯ ಕಿಂ ಸ್ಯುಃ
ಆದಿ ಅಂತಯೋಃ ಯತ್ ಅಸತಃ ಅಸ್ತಿ ತತ್ ಏವ ಮಧ್ಯೇ ॥ 7 ॥
ಉದ್ಧವಃ ಉವಾಚ ।
ಜ್ಞಾನಂ ವಿಶುದ್ಧಂ ವಿಪುಲಂ ಯಥಾ ಏತತ್
ವೈರಾಗ್ಯವಿಜ್ಞಾನಯುತಂ ಪುರಾಣಂ ।
ಆಖ್ಯಾಹಿ ವಿಶ್ವೇಶ್ವರ ವಿಶ್ವಮೂರ್ತೇ
ತ್ವತ್ ಭಕ್ತಿಯೋಗಂ ಚ ಮಹತ್ ವಿಮೃಗ್ಯಂ ॥ 8 ॥
ತಾಪತ್ರಯೇಣ ಅಭಿಹತಸ್ಯ ಘೋರೇ
ಸಂತಪ್ಯಮಾನಸ್ಯ ಭವಾಧ್ವನೀಶ ।
ಪಶ್ಯಾಮಿ ನ ಅನ್ಯತ್ ಶರಣಂ ತವಾಂಘ್ರಿ
ದ್ವಂದ್ವ ಆತಪತ್ರಾತ್ ಅಮೃತ ಅಭಿವರ್ಷಾತ್ ॥ 9 ॥
ದಷ್ಟಂ ಜನಂ ಸಂಪತಿತಂ ಬಿಲೇ ಅಸ್ಮಿನ್
ಕಾಲಾಹಿನಾ ಕ್ಷುದ್ರಸುಖೋಃ ಉತರ್ಷಂ ।
ಸಮುದ್ಧರ ಏನಂ ಕೃಪಯಾ ಅಪವರ್ಗ್ಯೈಃ
ವಚೋಭಿಃ ಆಸಿಂಚ ಮಹಾನುಭಾವ ॥ 10 ॥
ಶ್ರೀಭಗವಾನ್ ಉವಾಚ ।
ಇತ್ಥಂ ಏತತ್ ಪುರಾ ರಾಜಾ ಭೀಷ್ಮಂ ಧರ್ಮಭೃತಾಂ ವರಂ ।
ಅಜಾತಶತ್ರುಃ ಪಪ್ರಚ್ಛ ಸರ್ವೇಷಾಂ ನಃ ಅನುಶ್ರುಣ್ವತಾಂ ॥ 11 ॥
ನಿವೃತ್ತೇ ಭಾರತೇ ಯುದ್ಧೇ ಸುಹೃತ್ ನಿಧನವಿಹ್ವಲಃ ।
ಶ್ರುತ್ವಾ ಧರ್ಮಾನ್ ಬಹೂನ್ ಪಶ್ಚಾತ್ ಮೋಕ್ಷಧರ್ಮಾನ್ ಅಪೃಚ್ಛತ ॥
12 ॥
ತಾನ್ ಅಹಂ ತೇ ಅಭಿಧಾಸ್ಯಾಮಿ ದೇವವ್ರತಮುಖಾತ್ ಶ್ರುತಾನ್ ।
ಜ್ಞಾನವೈರಾಗ್ಯವಿಜ್ಞಾನಶ್ರದ್ಧಾಭಕ್ತಿ ಉಪಬೃಂಹಿತಾನ್ ॥ 13 ॥
ನವ ಏಕಾದಶ ಪಂಚ ತ್ರೀನ್ ಭಾವಾನ್ ಭೂತೇಷು ಯೇನ ವೈ ।
ಈಕ್ಷೇತ ಅಥ ಏಕಂ ಅಪಿ ಏಷು ತತ್ ಜ್ಞಾನಂ ಮಮ ನಿಶ್ಚಿತಂ ॥ 14 ॥
ಏತತ್ ಏವ ಹಿ ವಿಜ್ಞಾನಂ ನ ತಥಾ ಏಕೇನ ಯೇನ ಯತ್ ।
ಸ್ಥಿತಿ ಉತ್ಪತ್ತಿ ಅಪಿ ಅಯಾನ್ ಪಶ್ಯೇತ್ ಭಾವಾನಾಂ ತ್ರಿಗುಣ ಆತ್ಮನಾಂ ॥
15 ॥
ಆದೌ ಅಂತೇ ಚ ಮಧ್ಯೇ ಚ ಸೃಜ್ಯಾತ್ ಸೃಜ್ಯಂ ಯತ್ ಅನ್ವಿಯಾತ್ ।
ಪುನಃ ತತ್ ಪ್ರತಿಸಂಕ್ರಾಮೇ ಯತ್ ಶಿಷ್ಯೇತ ತತ್ ಏವ ಸತ್ ॥ 16 ॥
ಶ್ರುತಿಃ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಂ ಐತಿಹ್ಯಂ ಅನುಮಾನಂ ಚತುಷ್ಟಯಂ ।
ಪ್ರಮಾಣೇಷು ಅನವಸ್ಥಾನಾತ್ ವಿಕಲ್ಪಾತ್ ಸಃ ವಿರಜ್ಯತೇ ॥ 17 ॥
ಕರ್ಮಣಾಂ ಪರಿಣಾಮಿತ್ವಾತ್ ಆವಿರಿಂಚಾತ್ ಅಮಂಗಲಂ ।
ವಿಪಶ್ಚಿತ್ ನಶ್ವರಂ ಪಶ್ಯೇತ್ ಅದೃಷ್ಟಂ ಅಪಿ ದೃಷ್ಟವತ್ ॥ 18 ॥
ಭಕ್ತಿಯೋಗಃ ಪುರಾ ಏವ ಉಕ್ತಃ ಪ್ರೀಯಮಾಣಾಯ ತೇ ಅನಘ ।
ಪುನಃ ಚ ಕಥಯಿಷ್ಯಾಮಿ ಮದ್ಭಕ್ತೇಃ ಕಾರಣಂ ಪರಂ ॥ 19 ॥
ಶ್ರದ್ಧಾ ಅಮೃತಕಥಾಯಾಂ ಮೇ ಶಶ್ವತ್ ಮತ್ ಅನುಕೀರ್ತನಂ ।
ಪರಿನಿಷ್ಠಾ ಚ ಪೂಜಾಯಾಂ ಸ್ತುತಿಭಿಃ ಸ್ತವನಂ ಮಮ ॥ 20 ॥
ಆದರಃ ಪರಿಚರ್ಯಾಯಾಂ ಸರ್ವಾಂಗೈಃ ಅಭಿವಂದನಂ ।
ಮದ್ಭಕ್ತಪೂಜಾಭ್ಯಧಿಕಾ ಸರ್ವಭೂತೇಷು ಮನ್ಮತಿಃ ॥ 21 ॥
ಮದರ್ಥೇಷು ಅಂಗಚೇಷ್ಟಾ ಚ ವಚಸಾ ಮದ್ಗುಣೇರಣಂ ।
ಮಯ್ಯರ್ಪಣಂ ಚ ಮನಸಃ ಸರ್ವಕಾಮವಿವರ್ಜನಂ ॥ 22 ॥
ಮದರ್ಥೇ ಅರ್ಥ ಪರಿತ್ಯಾಗಃ ಭೋಗಸ್ಯ ಚ ಸುಖಸ್ಯ ಚ ।
ಇಷ್ಟಂ ದತ್ತಂ ಹುತಂ ಜಪ್ತಂ ಮದರ್ಥಂ ಯತ್ ವ್ರತಂ ತಪಃ ॥ 23 ॥
ಏವಂ ಧರ್ಮೈಃ ಮನುಷ್ಯಾಣಾಂ ಉದ್ಧವ ಆತ್ಮನಿವೇದಿನಾಂ ।
ಮಯಿ ಸಂಜಾಯತೇ ಭಕ್ತಿಃ ಕಃ ಅನ್ಯಃ ಅರ್ಥಃ ಅಸ್ಯ ಅವಶಿಷ್ಯತೇ ॥ 24 ॥
ಯದಾ ಆತ್ಮನಿ ಅರ್ಪಿತಂ ಚಿತ್ತಂ ಶಾಂತಂ ಸತ್ತ್ವ ಉಪಬೃಂಹಿತಂ ।
ಧರ್ಮಂ ಜ್ಞಾನಂ ಸವೈರಾಗ್ಯಂ ಐಶ್ವರ್ಯಂ ಚ ಅಭಿಪದ್ಯತೇ ॥ 25 ॥
ಯತ್ ಅರ್ಪಿತಂ ತತ್ ವಿಕಲ್ಪೇ ಇಂದ್ರಿಯೈಃ ಪರಿಧಾವತಿ ।
ರಜಸ್ವಲಂ ಚ ಆಸನ್ ನಿಷ್ಠಂ ಚಿತ್ತಂ ವಿದ್ಧಿ ವಿಪರ್ಯಯಂ ॥ 26 ॥
ಧರ್ಮಃ ಮದ್ಭಕ್ತಿಕೃತ್ ಪ್ರೋಕ್ತಃ ಜ್ಞಾನಂ ಚ ಏಕಾತ್ಮ್ಯದರ್ಶನಂ ।
ಗುಣೇಷು ಅಸಂಗಃ ವೈರಾಗ್ಯಂ ಐಶ್ವರ್ಯಂ ಚ ಅಣಿಂ ಆದಯಃ ॥ 27 ॥
ಉದ್ಧವಃ ಉವಾಚ ।
ಯಮಃ ಕತಿವಿಧಃ ಪ್ರೋಕ್ತಃ ನಿಯಮಃ ವಾ ಅರಿಕರ್ಶನ ।
ಕಃ ಶಮಃ ಕಃ ದಮಃ ಕೃಷ್ಣ ಕಾ ತಿತಿಕ್ಷಾ ಧೃತಿಃ ಪ್ರಭೋ ॥ 28 ॥
ಕಿಂ ದಾನಂ ಕಿಂ ತಪಃ ಶೌರ್ಯಂ ಕಿಂ ಸತ್ಯಂ ಋತಂ ಉಚ್ಯತೇ ।
ಕಃ ತ್ಯಾಗಃ ಕಿಂ ಧನಂ ಚೇಷ್ಟಂ ಕಃ ಯಜ್ಞಃ ಕಾ ಚ ದಕ್ಷಿಣಾ ॥
29 ॥
ಪುಂಸಃ ಕಿಂಸ್ವಿತ್ ಬಲಂ ಶ್ರೀಮನ್ ಭಗಃ ಲಾಭಃ ಚ ಕೇಶವ ।
ಕಾ ವಿದ್ಯಾ ಹ್ರೀಃ ಪರಾ ಕಾ ಶ್ರೀಃ ಕಿಂ ಸುಖಂ ದುಃಖಂ ಏವ ಚ ॥
30 ॥
ಕಃ ಪಂಡಿತಃ ಕಃ ಚ ಮೂರ್ಖಃ ಕಃ ಪಂಥಾಃ ಉತ್ಪಥಃ ಚ ಕಃ ।
ಕಃ ಸ್ವರ್ಗಃ ನರಕಃ ಕಃ ಸ್ವಿತ್ ಕಃ ಬಂಧುಃ ಉತ ಕಿಂ ಗೃಹಂ ॥ 31 ॥
ಕಃ ಆಢ್ಯಃ ಕಃ ದರಿದ್ರಃ ವಾ ಕೃಪಣಃ ಕಃ ಈಶ್ವರಃ ।
ಏತಾನ್ ಪ್ರಶ್ನಾನ್ ಮಮ ಬ್ರೂಹಿ ವಿಪರೀತಾನ್ ಚ ಸತ್ಪತೇ ॥ 32 ॥
ಶ್ರೀಭಗವಾನ್ ಉವಾಚ ।
ಅಹಿಂಸಾ ಸತ್ಯಂ ಅಸ್ತೇಯಂ ಅಸಂಗಃ ಹ್ರೀಃ ಅಸಂಚಯಃ ।
ಆಸ್ತಿಕ್ಯಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯಂ ಚ ಮೌನಂ ಸ್ಥೈರ್ಯಂ ಕ್ಷಮಾ ಅಭಯಂ ॥
33.
ಶೌಚಂ ಜಪಃ ತಪಃ ಹೋಮಃ ಶ್ರದ್ಧಾ ಆತಿಥ್ಯಂ ಮತ್ ಅರ್ಚನಂ ।
ತೀರ್ಥಾಟನಂ ಪರಾರ್ಥೇಹಾ ತುಷ್ಟಿಃ ಆಚಾರ್ಯಸೇವನಂ ॥ 34 ॥
ಏತೇ ಯಮಾಃ ಸನಿಯಮಾಃ ಉಭಯೋಃ ದ್ವಾದಶ ಸ್ಮೃತಾಃ ।
ಪುಂಸಾಂ ಉಪಾಸಿತಾಃ ತಾತ ಯಥಾಕಾಮಂ ದುಹಂತಿ ಹಿ ॥ 35 ॥
ಶಮಃ ಮತ್ ನಿಷ್ಠತಾ ಬುದ್ಧೇಃ ದಮಃ ಇಂದ್ರಿಯಸಂಯಮಃ ।
ತಿತಿಕ್ಷಾ ದುಃಖಸಂಮರ್ಷಃ ಜಿಹ್ವಾ ಉಪಸ್ಥಜಯಃ ಧೃತಿಃ ॥ 36 ॥
ದಂಡನ್ಯಾಸಃ ಪರಂ ದಾನಂ ಕಾಮತ್ಯಾಗಃ ತಪಃ ಸ್ಮೃತಂ ।
ಸ್ವಭಾವವಿಜಯಃ ಶೌರ್ಯಂ ಸತ್ಯಂ ಚ ಸಮದರ್ಶನಂ ॥ 37 ॥
ಋತಂ ಚ ಸೂನೃತಾ ವಾಣೀ ಕವಿಭಿಃ ಪರಿಕೀರ್ತಿತಾ ।
ಕರ್ಮಸ್ವಸಂಗಮಃ ಶೌಚಂ ತ್ಯಾಗಃ ಸಂನ್ಯಾಸಃ ಉಚ್ಯತೇ ॥ 38 ॥
ಧರ್ಮಃ ಇಷ್ಟಂ ಧನಂ ನೄಣಾಂ ಯಜ್ಞಃ ಅಹಂ ಭಗವತ್ತಮಃ ।
ದಕ್ಷಿಣಾ ಜ್ಞಾನಸಂದೇಶಃ ಪ್ರಾಣಾಯಾಮಃ ಪರಂ ಬಲಂ ॥ 39 ॥
ಭಗಃ ಮೇ ಐಶ್ವರಃ ಭಾವಃ ಲಾಭಃ ಮದ್ಭಕ್ತಿಃ ಉತ್ತಮಃ ।
ವಿದ್ಯಾ ಆತ್ಮನಿ ಭಿದ ಅಬಾಧಃ ಜುಗುಪ್ಸಾ ಹ್ರೀಃ ಅಕರ್ಮಸು ॥ 40 ॥
ಶ್ರೀಃ ಗುಣಾಃ ನೈರಪೇಕ್ಷ್ಯ ಆದ್ಯಾಃ ಸುಖಂ ದುಃಖಸುಖ ಅತ್ಯಯಃ ।
ದುಃಖಂ ಕಾಮಸುಖ ಅಪೇಕ್ಷಾ ಪಂಡಿತಃ ಬಂಧಮೋಕ್ಷವಿತ್ ॥ 41 ॥
ಮೂರ್ಖಃ ದೇಹ ಆದಿ ಅಹಂ ಬುದ್ಧಿಃ ಪಂಥಾಃ ಮತ್ ನಿಗಮಃ ಸ್ಮೃತಃ ।
ಉತ್ಪಥಃ ಚಿತ್ತವಿಕ್ಷೇಪಃ ಸ್ವರ್ಗಃ ಸತ್ತ್ವಗುಣ ಉಅದಯಃ ॥ 42 ॥
ನರಕಃ ತಮಃ ಉನ್ನಹಃ ಬಂಧುಃ ಗುರುಃ ಅಹಂ ಸಖೇ ।
ಗೃಹಂ ಶರೀರಂ ಮಾನುಷ್ಯಂ ಗುಣಾಢ್ಯಃ ಹಿ ಆಢ್ಯಃ ಉಚ್ಯತೇ ॥ 43 ॥
ದರಿದ್ರಃ ಯಃ ತು ಅಸಂತುಷ್ಟಃ ಕೃಪಣಃ ಯಃ ಅಜಿತೇಂದ್ರಿಯಃ ।
ಗುಣೇಷು ಅಸಕ್ತಧೀಃ ಈಶಃ ಗುಣಸಂಗಃ ವಿಪರ್ಯಯಃ ॥ 44 ॥
ಏತಃ ಉದ್ಧವ ತೇ ಪ್ರಶ್ನಾಃ ಸರ್ವೇ ಸಾಧು ನಿರೂಪಿತಾಃ ।
ಕಿಂ ವರ್ಣಿತೇನ ಬಹುನಾ ಲಕ್ಷಣಂ ಗುಣದೋಷಯೋಃ ।
ಗುಣದೋಷ ದೃಶಿಃ ದೋಷಃ ಗುಣಃ ತು ಉಭಯವರ್ಜಿತಃ ॥ 45 ॥
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಭಾಗವತೇ ಮಹಾಪುರಾಣೇ ಪಾರಮಹಂಸ್ಯಾಂ
ಸಂಹಿತಾಯಾಮೇಕಾದಶಸ್ಕಂಧೇ ಭಗವದುಧವಸಂವಾದೇ
ಏಕೋನವಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥ 19 ॥
ಅಥ ವಿಂಶಃ ಅಧ್ಯಾಯಃ ।
ಉದ್ಧವಃ ಉವಾಚ ।
ವಿಧಿಃ ಚ ಪ್ರತಿಷೇಧಃ ಚ ನಿಗಮಃ ಹಿ ಈಶ್ವರಸ್ಯ ತೇ ।
ಅವೇಕ್ಷತೇ ಅರವಿಂದಾಕ್ಷ ಗುಣಂ ದೋಷಂ ಚ ಕರ್ಮಣಾಂ ॥ 1 ॥
ವರ್ಣಾಶ್ರಮ ವಿಕಲ್ಪಂ ಚ ಪ್ರತಿಲೋಮ ಅನುಲೋಮಜಂ ।
ದ್ರವ್ಯ ದೇಶ ವಯಃ ಕಾಲಾನ್ ಸ್ವರ್ಗಂ ನರಕಂ ಏವ ಚ ॥ 2 ॥
ಗುಣ ದೋಷ ಭಿದಾ ದೃಷ್ಟಿಂ ಅಂತರೇಣ ವಚಃ ತವ ।
ನಿಃಶ್ರೇಯಸಂ ಕಥಂ ನೄಣಾಂ ನಿಷೇಧ ವಿಧಿ ಲಕ್ಷಣಂ ॥ 3 ॥
ಪಿತೃದೇವಮನುಷ್ಯಾಣಾಂ ವೇದಃ ಚಕ್ಷುಃ ತವ ಈಶ್ವರ ।
ಶ್ರೇಯಃ ತು ಅನುಪಲಬ್ಧೇ ಅರ್ಥೇ ಸಾಧ್ಯಸಾಧನಯೋಃ ಅಪಿ ॥ 4 ॥
ಗುಣದೋಷಭಿದಾದೃಷ್ಟಿಃ ನಿಗಮಾತ್ ತೇ ನ ಹಿ ಸ್ವತಃ ।
ನಿಗಮೇನ ಅಪವಾದಃ ಚ ಭಿದಾಯಾಃ ಇತಿ ಹಿ ಭ್ರಮಃ ॥ 5 ॥
ಶ್ರೀಭಗವಾನ್ ಉವಾಚ ।
ಯೋಗಾಃ ತ್ರಯಃ ಮಯಾ ಪ್ರೋಕ್ತಾ ನೄಣಾಂ ಶ್ರೇಯೋವಿಧಿತ್ಸಯಾ ।
ಜ್ಞಾನಂ ಕರ್ಮ ಚ ಭಕ್ತಿಃ ಚ ನ ಉಪಾಯಃ ಅನ್ಯಃ ಅಸ್ತಿ ಕುತ್ರಚಿತ್ ॥
6 ॥
ನಿರ್ವಿಣ್ಣಾನಾಂ ಜ್ಞಾನಯೋಗಃ ನ್ಯಾಸಿನಾಂ ಇಹ ಕರ್ಮಸು ।
ತೇಷು ಅನಿರ್ವಿಣ್ಣಚಿತ್ತಾನಾಂ ಕರ್ಮಯೋಗಃ ತಿ ಕಾಮಿನಾಂ ॥ 7 ॥
ಯದೃಚ್ಛಯಾ ಮತ್ ಕಥಾ ಆದೌ ಜಾತಶ್ರದ್ಧಃ ತು ಯಃ ಪುಮಾನ್ ।
ನ ನಿರ್ವಿಣ್ಣಃ ನ ಅತಿಸಕ್ತಃ ಭಕ್ತಿಯೋಗಃ ಅಸ್ಯ ಸಿದ್ಧಿದಃ ॥ 8 ॥
ತಾವತ್ ಕರ್ಮಾಣಿ ಕುರ್ವೀತ ನ ನಿರ್ವಿದ್ಯೇತ ಯಾವತಾ ।
ಮತ್ ಕಥಾಶ್ರವಣ ಆದೌ ವಾ ಶ್ರದ್ಧಾ ಯಾವತ್ ನ ಜಾಯತೇ ॥ 9 ॥
ಸ್ವಧರ್ಮಸ್ಥಃ ಯಜನ್ಯಜ್ಞೈಃ ಅನಾಶೀಃ ಕಾಮಃ ಉದ್ಧವ ।
ನ ಯಾತಿ ಸ್ವರ್ಗನರಕೌ ಯದಿ ಅನ್ಯತ್ರ ಸಮಾಚರೇತ್ ॥ 10 ॥
ಅಸ್ಮಿನ್ ಲೋಕೇ ವರ್ತಮಾನಃ ಸ್ವಧರ್ಮಸ್ಥಃ ಅನಘಃ ಶುಚಿಃ ।
ಜ್ಞಾನಂ ವಿಶುದ್ಧಂ ಆಪ್ನೋತಿ ಮದ್ಭಕ್ತಿಂ ವಾ ಯದೃಚ್ಛಯಾ ॥ 11 ॥
ಸ್ವರ್ಗಿಣಃ ಅಪಿ ಏತಂ ಇಚ್ಛಂತಿ ಲೋಕಂ ನಿರಯಿಣಃ ತಥಾ ।
ಸಾಧಕಂ ಜ್ಞಾನಭಕ್ತಿಭ್ಯಾಂ ಉಭಯಂ ತತ್ ಅಸಾಧಕಂ ॥ 12 ॥
ನ ನರಃ ಸ್ವರ್ಗತಿಂ ಕಾಂಕ್ಷೇತ್ ನಾರಕೀಂ ವಾ ವಿಚಕ್ಷಣಃ ।
ನ ಇಮಂ ಲೋಕಂ ಚ ಕಾಂಕ್ಷೇತ ದೇಹ ಆವೇಶಾತ್ ಪ್ರಮಾದ್ಯತಿ ॥ 13 ॥
ಏತತ್ ವಿದ್ವಾನ್ ಪುರಾ ಮೃತ್ಯೋಃ ಅಭವಾಯ ಘಟೇತ ಸಃ ।
ಅಪ್ರಮತ್ತಃ ಇದಂ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಮರ್ತ್ಯಂ ಅಪಿ ಅರ್ಥಸಿದ್ಧಿದಂ ॥ 14 ॥
ಛಿದ್ಯಮಾನಂ ಯಮೈಃ ಏತೈಃ ಕೃತನೀಡಂ ವನಸ್ಪತಿಂ ।
ಖಗಃ ಸ್ವಕೇತಂ ಉತ್ಸೃಜ್ಯ ಕ್ಷೇಮಂ ಯಾತಿ ಹಿ ಅಲಂಪಟಃ ॥ 15 ॥
ಅಹೋರಾತ್ರೈಃ ಛಿದ್ಯಮಾನಂ ಬುದ್ಧ್ವಾಯುಃ ಭಯವೇಪಥುಃ ।
ಮುಕ್ತಸಂಗಃ ಪರಂ ಬುದ್ಧ್ವಾ ನಿರೀಹ ಉಪಶಾಮ್ಯತಿ ॥ 16 ॥
ನೃದೇಹಂ ಆದ್ಯಂ ಸುಲಭಂ ಸುದುರ್ಲಭಂ
ಪ್ಲವಂ ಸುಕಲ್ಪಂ ಗುರುಕರ್ಣಧಾರಂ ।
ಮಯಾ ಅನುಕೂಲೇನ ನಭಸ್ವತೇರಿತಂ
ಪುಮಾನ್ ಭವಾಬ್ಧಿಂ ನ ತರೇತ್ ಸಃ ಆತ್ಮಹಾ ॥ 17 ॥
ಯದಾ ಆರಂಭೇಷು ನಿರ್ವಿಣ್ಣಃ ವಿರಕ್ತಃ ಸಂಯತೇಂದ್ರಿಯಃ ।
ಅಭ್ಯಾಸೇನ ಆತ್ಮನಃ ಯೋಗೀ ಧಾರಯೇತ್ ಅಚಲಂ ಮನಃ ॥ 18 ॥
ಧಾರ್ಯಮಾಣಂ ಮನಃ ಯಃ ಹಿ ಭ್ರಾಮ್ಯದಾಶು ಅನವಸ್ಥಿತಂ ।
ಅತಂದ್ರಿತಃ ಅನುರೋಧೇನ ಮಾರ್ಗೇಣ ಆತ್ಮವಶಂ ನಯೇತ್ ॥ 19 ॥
ಮನೋಗತಿಂ ನ ವಿಸೃಜೇತ್ ಜಿತಪ್ರಾಣಃ ಜಿತೇಂದ್ರಿಯಃ ।
ಸತ್ತ್ವಸಂಪನ್ನಯಾ ಬುದ್ಧ್ಯಾ ಮನಃ ಆತ್ಮವಶಂ ನಯೇತ್ ॥ 20 ॥
ಏಷಃ ವೈ ಪರಮಃ ಯೋಗಃ ಮನಸಃ ಸಂಗ್ರಹಃ ಸ್ಮೃತಃ ।
ಹೃದಯಜ್ಞತ್ವಂ ಅನ್ವಿಚ್ಛನ್ ದಮ್ಯಸ್ಯ ಏವ ಅರ್ವತಃ ಮುಹುಃ ॥ 21 ॥
ಸಾಂಖ್ಯೇನ ಸರ್ವಭಾವಾನಾಂ ಪ್ರತಿಲೋಮ ಅನುಲೋಮತಃ ।
ಭವ ಅಪಿ ಅಯೌ ಅನುಧ್ಯಯೇತ್ ಮನಃ ಯಾವತ್ ಪ್ರಸೀದತಿ ॥ 22 ॥
ನಿರ್ವಿಣ್ಣಸ್ಯ ವಿರಕ್ತಸ್ಯ ಪುರುಷಸ್ಯ ಉಕ್ತವೇದಿನಃ ।
ಮನಃ ತ್ಯಜತಿ ದೌರಾತ್ಮ್ಯಂ ಚಿಂತಿತಸ್ಯ ಅನುಚಿಂತಯಾ ॥ 23 ॥
ಯಮ ಆದಿಭಿಃ ಯೋಗಪಥೈಃ ಆನ್ವೀಕ್ಷಿಕ್ಯಾ ಚ ವಿದ್ಯಯಾ ।
ಮಮ ಅರ್ಚೋಪಾಸನಾಭಿಃ ವಾ ನ ಅನ್ಯೈಃ ಯೋಗ್ಯಂ ಸ್ಮರೇತ್ ಮನಃ ॥ 24 ॥
ಯದಿ ಕುರ್ಯಾತ್ ಪ್ರಮಾದೇನ ಯೋಗೀ ಕರ್ಮ ವಿಗರ್ಹಿತಂ ।
ಯೋಗೇನ ಏವ ದಹೇತ್ ಅಂಹಃ ನ ಅನ್ಯತ್ ತತ್ರ ಕದಾಚನ ॥ 25 ॥
ಸ್ವೇ ಸ್ವೇ ಅಧಿಕಾರೇ ಯಾ ನಿಷ್ಠಾ ಸಃ ಗುಣಃ ಪರಿಕೀರ್ತಿತಃ ।
ಕರ್ಮಣಾಂ ಜಾತಿ ಅಶುದ್ಧಾನಾಂ ಅನೇನ ನಿಯಮಃ ಕೃತಃ ।
ಗುಣದೋಷವಿಧಾನೇನ ಸಂಗಾನಾಂ ತ್ಯಾಜನೇಚ್ಛಯಾ ॥ 26 ॥
ಜಾತಶ್ರದ್ದಃ ಮತ್ಕಥಾಸು ನಿರ್ವಿಣ್ಣಃ ಸರ್ವಕರ್ಮಸು ।
ವೇದ ದುಃಖಾತ್ಮಕಾನ್ ಕಾಮಾನ್ ಪರಿತ್ಯಾಗೇ ಅಪಿ ಅನೀಶ್ವರಃ ॥ 27 ॥
ತತಃ ಭಜೇತ ಮಾಂ ಪ್ರೀತಃ ಶ್ರದ್ಧಾಲುಃ ದೃಢನಿಶ್ಚಯಃ ।
ಜುಷಮಾಣಃ ಚ ತಾನ್ ಕಾಮಾನ್ ದುಃಖ ಉದರ್ಕಾನ್ ಚ ಗರ್ಹಯನ್ ॥ 28 ॥
ಪ್ರೋಕ್ತೇನ ಭಕ್ತಿಯೋಗೇನ ಭಜತಃ ಮಾ ಅಸಕೃತ್ ಮುನೇಃ ।
ಕಾಮಾಃ ಹೃದಯ್ಯಾಃ ನಶ್ಯಂತಿ ಸರ್ವೇ ಮಯಿ ಹೃದಿ ಸ್ಥಿತೇ ॥ 29 ॥
ಭಿದ್ಯತೇ ಹೃದಯಗ್ರಂಥಿಃ ಛಿದ್ಯಂತೇ ಸರ್ವಸಂಶಯಾಃ ।
ಕ್ಷೀಯಂತೇ ಚ ಅಸ್ಯ ಕರ್ಮಾಣಿ ಮಯಿ ದೃಷ್ಟೇ ಅಖಿಲ ಆತ್ಮನಿ ॥ 30 ॥
ತಸ್ಮಾತ್ ಮದ್ಭಕ್ತಿಯುಕ್ತಸ್ಯ ಯೋಗಿನಃ ವೈ ಮತ್ ಆತ್ಮನಃ ।
ನ ಜ್ಞಾನಂ ನ ಚ ವೈರಾಗ್ಯಂ ಪ್ರಾಯಃ ಶ್ರೇಯಃ ಭವೇತ್ ಇಹ ॥ 31 ॥
ಯತ್ ಕರ್ಮಭಿಃ ಯತ್ ತಪಸಾ ಜ್ಞಾನವೈರಾಗ್ಯತಃ ಚ ಯತ್ ।
ಯೋಗೇನ ದಾನಧರ್ಮೇಣ ಶ್ರೇಯೋಭಿಃ ಇತರೈಃ ಅಪಿ ॥ 32 ॥
ಸರ್ವಂ ಮದ್ಭಕ್ತಿಯೋಗೇನ ಮದ್ಭಕ್ತಃ ಲಭತೇ ಅಂಜಸಾ ।
ಸ್ವರ್ಗ ಅಪವರ್ಗಂ ಮತ್ ಧಾಮ ಕಥಂಚಿತ್ ಯದಿ ವಾಂಛತಿ ॥ 33 ॥
ನ ಕಿಂಚಿತ್ ಸಾಧವಃ ಧೀರಾಃ ಭಕ್ತಾಃ ಹಿ ಏಕಾಂತಿನಃ ಮಮ ।
ವಾಂಛತಿ ಅಪಿ ಮಯಾ ದತ್ತಂ ಕೈವಲ್ಯಂ ಅಪುನರ್ಭವಂ ॥ 34 ॥
ನೈರಪೇಕ್ಷ್ಯಂ ಪರಂ ಪ್ರಾಹುಃ ನಿಃಶ್ರೇಯಸಂ ಅನಲ್ಪಕಂ ।
ತಸ್ಮಾತ್ ನಿರಾಶಿಷಃ ಭಕ್ತಿಃ ನಿರಪೇಕ್ಷಸ್ಯ ಮೇ ಭವೇತ್ ॥ 35 ॥
ನ ಮಯಿ ಏಕಾಂತಭಕ್ತಾನಾಂ ಗುಣದೋಷ ಉದ್ಭವಾಃ ಗುಣಾಃ ।
ಸಾಧೂನಾಂ ಸಮಚಿತ್ತಾನಾಂ ಬುದ್ಧೇಃ ಪರಂ ಉಪೇಯುಷಾಂ ॥ 36 ॥
ಏವಂ ಏತತ್ ಮಯಾ ಆದಿಷ್ಟಾನ್ ಅನುತಿಷ್ಠಂತಿ ಮೇ ಪಥಃ ।
ಕ್ಷೇಮಂ ವಿಂದಂತಿ ಮತ್ ಸ್ಥಾನಂ ಯತ್ ಬ್ರಹ್ಮ ಪರಮಂ ವಿದುಃ ॥ 37 ॥
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಭಾಗವತೇ ಮಹಾಪುರಾಣೇ ಪಾರಮಹಂಸ್ಯಾಂ
ಸಂಹಿತಾಯಾಮೇಕಾದಶಸ್ಕಂಧೇ ಭಗವದುದ್ಧವಸಂವಾದೇ
ವೇದತ್ರಯೀವಿಭಾಗಯೋಗೋ ನಾಮ ವಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥ 20 ॥
ಅಥ ಏಕವಿಂಶಃ ಅಧ್ಯಾಯಃ ।
ಶ್ರೀಭಗವಾನ್ ಉವಾಚ ।
ಯಃ ಏತಾನ್ ಮತ್ಪಥಃ ಹಿತ್ವಾ ಭಕ್ತಿಜ್ಞಾನಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕಾನ್ ।
ಕ್ಷುದ್ರಾನ್ ಕಾಮಾನ್ ಚಲೈಃ ಪ್ರಾಣೈಃ ಜುಷಂತಃ ಸಂಸರಂತಿ ತೇ ॥ 1 ॥
ಸ್ವೇ ಸ್ವೇ ಅಧಿಕಾರೇ ಯಾ ನಿಷ್ಠಾ ಸಃ ಗುಣಃ ಪರಿಕೀರ್ತಿತಃ ।
ವಿಪರ್ಯಯಃ ತು ದೋಷಃ ಸ್ಯಾತ್ ಉಭಯೋಃ ಏಷಃ ನಿಶ್ಚಯಃ ॥ 2 ॥
ಶುದ್ಧಿ ಅಶುದ್ಧೀ ವಿಧೀಯೇತೇ ಸಮಾನೇಷು ಅಪಿ ವಸ್ತುಷು ।
ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ವಿಚಿಕಿತ್ಸಾರ್ಥಂ ಗುಣದೋಷೌ ಶುಭ ಅಶುಭೌ ॥ 3 ॥
ಧರ್ಮಾರ್ಥಂ ವ್ಯವಹಾರಾರ್ಥಂ ಯಾತ್ರಾರ್ಥಂ ಇತಿ ಚ ಅನಘ ।
ದರ್ಶಿತಃ ಅಯಂ ಮಯಾ ಆಚಾರಃ ಧರ್ಮಂ ಉದ್ವಹತಾಂ ಧುರಂ ॥ 4 ॥
ಭೂಮಿ ಅಂಬು ಅಗ್ನಿ ಅನಿಲ ಆಕಾಶಾಃ ಭೂತಾನಾಂ ಪಂಚ ಧಾತವಃ ।
ಆಬ್ರಹ್ಮ ಸ್ಥಾವರ ಆದೀನಾಂ ಶರೀರಾಃ ಆತ್ಮಸಂಯುತಾಃ ॥ 5 ॥
ವೇದೇನ ನಾಮರೂಪಾಣಿ ವಿಷಮಾಣಿ ಸಮೇಷು ಅಪಿ ।
ಧಾತುಷು ಉದ್ಧವ ಕಲ್ಪ್ಯಂತಃ ಏತೇಷಾಂ ಸ್ವಾರ್ಥಸಿದ್ಧಯೇ ॥ 6 ॥
ದೇಶ ಕಾಲ ಆದಿ ಭಾವಾನಾಂ ವಸ್ತೂನಾಂ ಮಮ ಸತ್ತಮ ।
ಗುಣದೋಷೌ ವಿಧೀಯೇತೇ ನಿಯಮಾರ್ಥಂ ಹಿ ಕರ್ಮಣಾಂ ॥ 7 ॥
ಅಕೃಷ್ಣಸಾರಃ ದೇಶಾನಾಂ ಅಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಃ ಅಶುಚಿಃ ಭವೇತ್ ।
ಕೃಷ್ಣಸಾರಃ ಅಪಿ ಅಸೌವೀರ ಕೀಕಟ ಅಸಂಸ್ಕೃತೇರಿಣಂ ॥ 8 ॥
ಕರ್ಮಣ್ಯಃ ಗುಣವಾನ್ ಕಾಲಃ ದ್ರವ್ಯತಃ ಸ್ವತಃ ಏವ ವಾ ।
ಯತಃ ನಿವರ್ತತೇ ಕರ್ಮ ಸಃ ದೋಷಃ ಅಕರ್ಮಕಃ ಸ್ಮೃತಃ ॥ 9 ॥
ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಶುದ್ಧಿ ಅಶುದ್ಧೀ ಚ ದ್ರವ್ಯೇಣ ವಚನೇನ ಚ ।
ಸಂಸ್ಕಾರೇಣ ಅಥ ಕಾಲೇನ ಮಹತ್ತ್ವ ಅಲ್ಪತಯಾ ಅಥವಾ ॥ 10 ॥
ಶಕ್ತ್ಯಾ ಅಶಕ್ತ್ಯಾ ಅಥವಾ ಬುದ್ಧ್ಯಾ ಸಮೃದ್ಧ್ಯಾ ಚ ಯತ್ ಆತ್ಮನೇ ।
ಅಘಂ ಕುರ್ವಂತಿ ಹಿ ಯಥಾ ದೇಶ ಅವಸ್ಥಾ ಅನುಸಾರತಃ ॥ 11 ॥
ಧಾನ್ಯ ದಾರು ಅಸ್ಥಿ ತಂತೂನಾಂ ರಸ ತೈಜಸ ಚರ್ಮಣಾಂ ।
ಕಾಲ ವಾಯು ಅಗ್ನಿ ಮೃತ್ತೋಯೈಃ ಪಾರ್ಥಿವಾನಾಂ ಯುತ ಅಯುತೈಃ ॥ 12 ॥
ಅಮೇಧ್ಯಲಿಪ್ತಂ ಯತ್ ಯೇನ ಗಂಧಂ ಲೇಪಂ ವ್ಯಪೋಹತಿ ।
ಭಜತೇ ಪ್ರಕೃತಿಂ ತಸ್ಯ ತತ್ ಶೌಚಂ ತಾವತ್ ಇಷ್ಯತೇ ॥ 13 ॥
ಸ್ನಾನ ದಾನ ತಪಃ ಅವಸ್ಥಾ ವೀರ್ಯ ಸಂಸ್ಕಾರ ಕರ್ಮಭಿಃ ।
ಮತ್ ಸ್ಮೃತ್ಯಾ ಚ ಆತ್ಮನಃ ಶೌಚಂ ಶುದ್ಧಃ ಕರ್ಮ ಆಚರೇತ್ ದ್ವಿಜಃ
॥ 14 ॥
ಮಂತ್ರಸ್ಯ ಚ ಪರಿಜ್ಞಾನಂ ಕರ್ಮಶುದ್ಧಿಃ ಮದರ್ಪಣಂ ।
ಧರ್ಮಃ ಸಂಪದ್ಯತೇ ಷಡ್ಭಿಃ ಅಧರ್ಮಃ ತು ವಿಪರ್ಯಯಃ ॥ 15 ॥
ಕ್ವಚಿತ್ ಗುಣಃ ಅಪಿ ದೋಷಃ ಸ್ಯಾತ್ ದೋಷಃ ಅಪಿ ವಿಧಿನಾ ಗುಣಃ ।
ಗುಣದೋಷಾರ್ಥನಿಯಮಃ ತತ್ ಭಿದಾಂ ಏವ ಬಾಧತೇ ॥ 16 ॥
ಸಮಾನಕರ್ಮ ಆಚರಣಂ ಪತಿತಾನಾಂ ನ ಪಾತಕಂ ।
ಔತ್ಪತ್ತಿಕಃ ಗುಣಃ ಸಂಗಃ ನ ಶಯಾನಃ ಪತತಿ ಅಧಃ ॥ 17 ॥
ಯತಃ ಯತಃ ನಿವರ್ತೇತ ವಿಮುಚ್ಯೇತ ತತಃ ತತಃ ।
ಏಷಃ ಧರ್ಮಃ ನೄಣಾಂ ಕ್ಷೇಮಃ ಶೋಕಮೋಹಭಯ ಅಪಹಃ ॥ 18 ॥
ವಿಷಯೇಷು ಗುಣಾಧ್ಯಾಸಾತ್ ಪುಂಸಃ ಸಂಗಃ ತತಃ ಭವೇತ್ ।
ಸಂಗಾತ್ ತತ್ರ ಭವೇತ್ ಕಾಮಃ ಕಾಮಾತ್ ಏವ ಕಲಿಃ ನೄಣಾಂ ॥ 19 ॥
ಕಲೇಃ ದುರ್ವಿಷಹಃ ಕ್ರೋಧಃ ತಮಃ ತಂ ಅನುವರ್ತತೇ ।
ತಮಸಾ ಗ್ರಸ್ಯತೇ ಪುಂಸಃ ಚೇತನಾ ವ್ಯಾಪಿನೀ ದ್ರುತಂ ॥ 20 ॥
ತಯಾ ವಿರಹಿತಃ ಸಾಧೋ ಜಂತುಃ ಶೂನ್ಯಾಯ ಕಲ್ಪತೇ ।
ತತಃ ಅಸ್ಯ ಸ್ವಾರ್ಥವಿಭ್ರಂಶಃ ಮೂರ್ಚ್ಛಿತಸ್ಯ ಮೃತಸ್ಯ ಚ ॥ 21 ॥
ವಿಷಯಾಭಿನಿವೇಶೇನ ನ ಆತ್ಮಾನಂ ವೇದ ನ ಅಪರಂ ।
ವೃಕ್ಷಜೀವಿಕಯಾ ಜೀವನ್ ವ್ಯರ್ಥಂ ಭಸ್ತ್ರ ಇವ ಯಃ ಶ್ವಸನ್ ॥ 22 ॥
ಫಲಶ್ರುತಿಃ ಇಯಂ ನೄಣಾಂ ನ ಶ್ರೇಯಃ ರೋಚನಂ ಪರಂ ।
ಶ್ರೇಯೋವಿವಕ್ಷಯಾ ಪ್ರೋಕ್ತಂ ಯಥಾ ಭೈಷಜ್ಯರೋಚನಂ ॥ 23 ॥
ಉತ್ಪತ್ತಿ ಏವ ಹಿ ಕಾಮೇಷು ಪ್ರಾಣೇಷು ಸ್ವಜನೇಷು ಚ ।
ಆಸಕ್ತಮನಸಃ ಮರ್ತ್ಯಾ ಆತ್ಮನಃ ಅನರ್ಥಹೇತುಷು ॥ 24 ॥
ನ ತಾನ್ ಅವಿದುಷಃ ಸ್ವಾರ್ಥಂ ಭ್ರಾಮ್ಯತಃ ವೃಜಿನಾಧ್ವನಿ ।
ಕಥಂ ಯುಂಜ್ಯಾತ್ ಪುನಃ ತೇಷು ತಾನ್ ತಮಃ ವಿಶತಃ ಬುಧಃ ॥ 25 ॥
ಏವಂ ವ್ಯವಸಿತಂ ಕೇಚಿತ್ ಅವಿಜ್ಞಾಯ ಕುಬುದ್ಧಯಃ ।
ಫಲಶ್ರುತಿಂ ಕುಸುಮಿತಾಂ ನ ವೇದಜ್ಞಾಃ ವದಂತಿ ಹಿ ॥ 26 ॥
ಕಾಮಿನಃ ಕೃಪಣಾಃ ಲುಬ್ಧಾಃ ಪುಷ್ಪೇಷು ಫಲಬುದ್ಧಯಃ ।
ಅಗ್ನಿಮುಗ್ಧಾ ಧುಮತಾಂತಾಃ ಸ್ವಂ ಲೋಕಂ ನ ವಿಂದಂತಿ ತೇ ॥ 27 ॥
ನ ತೇ ಮಾಂ ಅಂಗಃ ಜಾನಂತಿ ಹೃದಿಸ್ಥಂ ಯಃ ಇದಂ ಯತಃ ।
ಉಕ್ಥಶಸ್ತ್ರಾಃ ಹಿ ಅಸುತೃಪಃ ಯಥಾ ನೀಹಾರಚಕ್ಷುಷಃ ॥ 28 ॥
ತೇ ಮೇ ಮತಂ ಅವಿಜ್ಞಾಯ ಪರೋಕ್ಷಂ ವಿಷಯಾತ್ಮಕಾಃ ।
ಹಿಂಸಾಯಾಂ ಯದಿ ರಾಗಃ ಸ್ಯಾತ್ ಯಜ್ಞಃ ಏವ ನ ಚೋದನಾ ॥ 29 ॥
ಹಿಂಸಾವಿಹಾರಾಃ ಹಿ ಅಲಬ್ಧೈಃ ಪಶುಭಿಃ ಸ್ವಸುಖಏಚ್ಛಯಾ ।
ಯಜಂತೇ ದೇವತಾಃ ಯಜ್ಞೈಃ ಪಿತೃಭೂತಪತೀನ್ ಖಲಾಃ ॥ 30 ॥
ಸ್ವಪ್ನ್ ಉಪಮಂ ಅಮುಂ ಲೋಕಂ ಅಸಂತಂ ಶ್ರವಣಪ್ರಿಯಂ ।
ಆಶಿಷಃ ಹೃದಿ ಸಂಕಲ್ಪ್ಯ ತ್ಯಜಂತಿ ಅರ್ಥಾನ್ ಯಥಾ ವಣಿಕ್ ॥ 31 ॥
ರಜಃಸತ್ತ್ವತಮೋನಿಷ್ಠಾಃ ರಜಃಸತ್ತ್ವತಮೋಜುಷಃ ।
ಉಪಾಸತಃ ಇಂದ್ರಮುಖ್ಯಾನ್ ದೇವಾದೀನ್ ನ ತಥಾ ಏವ ಮಾಂ ॥ 32 ॥
ಇಷ್ಟ್ವಾ ಇಹ ದೇವತಾಃ ಯಜ್ಞೈಃ ಗತ್ವಾ ರಂಸ್ಯಾಮಹೇ ದಿವಿ ।
ತಸ್ಯ ಅಂತಃ ಇಹ ಭೂಯಾಸ್ಮಃ ಮಹಾಶಾಲಾ ಮಹಾಕುಲಾಃ ॥ 33 ॥
ಏವಂ ಪುಷ್ಪಿತಯಾ ವಾಚಾ ವ್ಯಾಕ್ಷಿಪ್ತಮನಸಾಂ ನೄಣಾಂ ।
ಮಾನಿನಾನ್ ಚ ಅತಿಸ್ತಬ್ಧಾನಾಂ ಮದ್ವಾರ್ತಾ ಅಪಿ ನ ರೋಚತೇ ॥ 34 ॥
ವೇದಾಃ ಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮವಿಷಯಾಃ ತ್ರಿಕಾಂಡವಿಷಯಾಃ ಇಮೇ ।
ಪರೋಕ್ಷವಾದಾಃ ಋಷಯಃ ಪರೋಕ್ಷಂ ಮಮ ಚ ಪ್ರಿಯಂ ॥ 35 ॥
ಶಬ್ದಬ್ರಹ್ಮ ಸುದುರ್ಬೋಧಂ ಪ್ರಾಣ ಇಂದ್ರಿಯ ಮನೋಮಯಂ ।
ಅನಂತಪಾರಂ ಗಂಭೀರಂ ದುರ್ವಿಗಾಹ್ಯಂ ಸಮುದ್ರವತ್ ॥ 36 ॥
ಮಯಾ ಉಪಬೃಂಹಿತಂ ಭೂಮ್ನಾ ಬ್ರಹ್ಮಣಾ ಅನಂತಶಕ್ತಿನಾ ।
ಭೂತೇಷು ಘೋಷರೂಪೇಣ ಬಿಸೇಷು ಊರ್ಣ ಇವ ಲಕ್ಷ್ಯತೇ ॥ 37 ॥
ಯಥಾ ಊರ್ಣನಾಭಿಃ ಹೃದಯಾತ್ ಊರ್ಣಾಂ ಉದ್ವಮತೇ ಮುಖಾತ್ ।
ಆಕಾಶಾತ್ ಘೋಷವಾನ್ ಪ್ರಾಣಃ ಮನಸಾ ಸ್ಪರ್ಶರೂಪಿಣಾ ॥ 38 ॥
ಛಂದೋಮಯಃ ಅಮೃತಮಯಃ ಸಹಸ್ರಪದವೀಂ ಪ್ರಭುಃ ।
ಓಂಕಾರಾತ್ ವ್ಯಂಜಿತ ಸ್ಪರ್ಶ ಸ್ವರ ಉಷ್ಮ ಅಂತಸ್ಥ ಭೂಷಿತಾಂ ॥
39 ॥
ವಿಚಿತ್ರಭಾಷಾವಿತತಾಂ ಛಂದೋಭಿಃ ಚತುರ ಉತ್ತರೈಃ ।
ಅನಂತಪಾರಾಂ ಬೃಹತೀಂ ಸೃಜತಿ ಆಕ್ಷಿಪತೇ ಸ್ವಯಂ ॥ 40 ॥
ಗಾಯತ್ರೀ ಉಷ್ಣಿಕ್ ಅನುಷ್ಟುಪ್ ಚ ಬೃಹತೀ ಪಂಕ್ತಿಃ ಏವ ಚ ।
ತ್ರಿಷ್ಟುಪ್ ಜಗತೀ ಅತಿಚ್ಛಂದಃ ಹಿ ಅತ್ಯಷ್ಟಿ ಅತಿಜಗತ್ ವಿರಾಟ್ ॥ 41 ॥
ಕಿಂ ವಿಧತ್ತೇ ಕಿಂ ಆಚಷ್ಟೇ ಕಿಂ ಅನೂದ್ಯ ವಿಕಲ್ಪಯೇತ್ ।
ಇತಿ ಅಸ್ಯಾಃ ಹೃದಯಂ ಲೋಕೇ ನ ಅನ್ಯಃ ಮತ್ ವೇದ ಕಶ್ಚನ ॥42 ॥
ಮಾಂ ವಿಧತ್ತೇ ಅಭಿಧತ್ತೇ ಮಾಂ ವಿಕಲ್ಪ್ಯ ಅಪೋಹ್ಯತೇ ತು ಅಹಂ ।
ಏತಾವಾನ್ ಸರ್ವವೇದಾರ್ಥಃ ಶಬ್ದಃ ಆಸ್ಥಾಯ ಮಾಂ ಭಿದಾಂ ।
ಮಾಯಾಮಾತ್ರಂ ಅನೂದ್ಯ ಅಂತೇ ಪ್ರತಿಷಿಧ್ಯ ಪ್ರಸೀದತಿ ॥ 43 ॥
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಭಾಗವತೇ ಮಹಾಪುರಾಣೇ ಪಾರಮಹಂಸ್ಯಾಂ
ಸಂಹಿತಾಯಾಮೇಕಾದಶಸ್ಕಂಧೇ ಭಗವದ್ದ್ಧವಸಂವಾದೇ
ವೇದತ್ರಯವಿಭಾಗನಿರೂಪಣಂ ನಾಮ ಏಕವಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥ 21 ॥
ಅಥ ದ್ವಾವಿಂಶಃ ಅಧ್ಯಾಯಃ ।
ಉದ್ಧವಃ ಉವಾಚ ।
ಕತಿ ತತ್ತ್ವಾನಿ ವಿಶ್ವೇಶ ಸಂಖ್ಯಾತಾನಿ ಋಷಿಭಿಃ ಪ್ರಭೋ ।
ನವ ಏಕಾದಶ ಪಂಚ ತ್ರೀಣಿ ಆತ್ಥ ತ್ವಂ ಇಹ ಶುಶ್ರುಮ ॥ 1 ॥
ಕೇಚಿತ್ ಷಡ್ವಿಂಶತಿಂ ಪ್ರಾಹುಃ ಅಪರೇ ಪಂಚವಿಂಶತಿಂ ।
ಸಪ್ತ ಏಕೇ ನವ ಷಟ್ ಕೇಚಿತ್ ಚತ್ವಾರಿ ಏಕಾದಶ ಅಪರೇ ।
ಕೇಚಿತ್ ಸಪ್ತದಶ ಪ್ರಾಹುಃ ಷೋಡಶ ಏಕೇ ತ್ರಯೋದಶ ॥ 2 ॥
ಏತಾವತ್ ತ್ವಂ ಹಿ ಸಂಖ್ಯಾನಾಂ ಋಷಯಃ ಯತ್ ವಿವಕ್ಷಯಾ ।
ಗಾಯಂತಿ ಪೃಥಕ್ ಆಯುಷ್ಮನ್ ಇದಂ ನಃ ವಕ್ತುಂ ಅರ್ಹಸಿ ॥ 3 ॥
ಶ್ರೀಭಗವಾನ್ ಉವಾಚ ।
ಯುಕ್ತಂ ಚ ಸಂತಿ ಸರ್ವತ್ರ ಭಾಷಂತೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಃ ಯಥಾ ।
ಮಾಯಾಂ ಮದೀಯಾಂ ಉದ್ಗೃಹ್ಯ ವದತಾಂ ಕಿಂ ನು ದುರ್ಘಟಂ ॥ 4 ॥
ನ ಏತತ್ ಏವಂ ಯಥಾ ಆತ್ಥ ತ್ವಂ ಯತ್ ಅಹಂ ವಚ್ಮಿ ತತ್ ತಥಾ ।
ಏವಂ ವಿವದತಾಂ ಹೇತುಂ ಶಕ್ತಯಃ ಮೇ ದುರತ್ಯಯಾಃ ॥ 5 ॥
ಯಾಸಾಂ ವ್ಯತಿಕರಾತ್ ಆಸೀತ್ ವಿಕಲ್ಪಃ ವದತಾಂ ಪದಂ ।
ಪ್ರಾಪ್ತೇ ಶಮದಮೇ ಅಪಿ ಏತಿ ವಾದಸ್ತಮನು ಶಾಮ್ಯತಿ ॥ 6 ॥
ಪರಸ್ಪರಾನ್ ಅನುಪ್ರವೇಶಾತ್ ತತ್ತ್ವಾನಾಂ ಪುರುಷರ್ಷಭ ।
ಪೌರ್ವ ಅಪರ್ಯ ಪ್ರಸಂಖ್ಯಾನಂ ಯಥಾ ವಕ್ತುಃ ವಿವಕ್ಷಿತಂ ॥ 7 ॥
ಏಕಸ್ಮಿನ್ ಅಪಿ ದೃಶ್ಯಂತೇ ಪ್ರವಿಷ್ಟಾನಿ ಇತರಾಣಿ ಚ ।
ಪೂರ್ವಸ್ಮಿನ್ ವಾ ಪರಸ್ಮಿನ್ ವಾ ತತ್ತ್ವೇ ತತ್ತ್ವಾನಿ ಸರ್ವಶಃ ॥ 8 ॥
ಪೌರ್ವ ಅಪರ್ಯಂ ಅತಃ ಅಮೀಷಾಂ ಪ್ರಸಂಖ್ಯಾನಂ ಅಭೀಪ್ಸತಾಂ ।
ಯಥಾ ವಿವಿಕ್ತಂ ಯತ್ ವಕ್ತ್ರಂ ಗೃಹ್ಣೀಮಃ ಯುಕ್ತಿಸಂಭವಾತ್ ॥ 9 ॥
ಅನಾದಿ ಅವಿದ್ಯಾಯುಕ್ತಸ್ಯ ಪುರುಷಸ್ಯ ಆತ್ಮವೇದನಂ ।
ಸ್ವತಃ ನ ಸಂಭವಾತ್ ಅನ್ಯಃ ತತ್ತ್ವಜ್ಞಃ ಜ್ಞಾನದಃ ಭವೇತ್ ॥ 10 ॥
ಪುರುಷ ಈಶ್ವರಯೋಃ ಅತ್ರ ನ ವೈಲಕ್ಷಣ್ಯಂ ಅಣು ಅಪಿ ।
ತತ್ ಅನ್ಯಕಲ್ಪನಾಪಾರ್ಥಾ ಜ್ಞಾನಂ ಚ ಪ್ರಕೃತೇಃ ಗುಣಃ ॥ 11 ॥
ಪ್ರಕೃತಿಃ ಗುಣಸಾಮ್ಯಂ ವೈ ಪ್ರಕೃತೇಃ ನ ಆತ್ಮನಃ ಗುಣಾಃ ।
ಸತ್ತ್ವಂ ರಜಃ ತಮಃ ಇತಿ ಸ್ಥಿತಿ ಉತ್ಪತ್ತಿ ಅಂತಹೇತವಃ ॥ 12 ॥
ಸತ್ತ್ವಂ ಜ್ಞಾನಂ ರಜಃ ಕರ್ಮ ತಮಃ ಅಜ್ಞಾನಂ ಇಹ ಉಚ್ಯತೇ ।
ಗುಣವ್ಯತಿಕರಃ ಕಾಲಃ ಸ್ವಭಾವಃ ಸೂತ್ರಂ ಏವ ಚ ॥ 13 ॥
ಪುರುಷಃ ಪ್ರಕೃತಿಃ ವ್ಯಕ್ತಂ ಅಹಂಕಾರಃ ನಭಃ ಅನಿಲಃ ।
ಜ್ಯೋತಿಃ ಆಪಃ ಕ್ಷಿತಿಃ ಇತಿ ತತ್ತ್ವಾನಿ ಉಕ್ತಾನಿ ಮೇ ನವ ॥ 14 ॥
ಶ್ರೋತ್ರಂ ತ್ವಕ್ ದರ್ಶನಂ ಘ್ರಾಣಃ ಜಿಹ್ವಾ ಇತಿ ಜ್ಞಾನಶಕ್ತಯಃ ।
ವಾಕ್ ಪಾಣಿ ಉಪಸ್ಥ ಪಾಯು ಅಂಘ್ರಿಃ ಕರ್ಮಾಣ್ಯಂಗ ಉಭಯಂ ಮನಃ ॥ 15 ॥
ಶಬ್ದಃ ಸ್ಪರ್ಶಃ ರಸಃ ಗಂಧಃ ರೂಪಂ ಚ ಇತಿ ಅರ್ಥಜಾತಯಃ ।
ಗತಿ ಉಕ್ತಿ ಉತ್ಸರ್ಗ ಶಿಲ್ಪಾನಿ ಕರ್ಮ ಆಯತನ ಸಿದ್ಧಯಃ ॥ 16 ॥
ಸರ್ಗ ಆದೌ ಪ್ರಕೃತಿಃ ಹಿ ಅಸ್ಯ ಕಾರ್ಯ ಕಾರಣ ರೂಪಿಣೀ ।
ಸತ್ತ್ವ ಆದಿಭಿಃ ಗುಣೈಃ ಧತ್ತೇ ಪುರುಷಃ ಅವ್ಯಕ್ತಃ ಈಕ್ಷತೇ ॥ 17 ॥
ವ್ಯಕ್ತ ಆದಯಃ ವಿಕುರ್ವಾಣಾಃ ಧಾತವಃ ಪುರುಷ ಈಕ್ಷಯಾ ।
ಲಬ್ಧವೀರ್ಯಾಃ ಸೃಜಂತಿ ಅಂಡಂ ಸಂಹತಾಃ ಪ್ರಕೃತೇಃ ಬಲಾತ್ ॥ 18 ॥
ಸಪ್ತ ಏವ ಧಾತವಃ ಇತಿ ತತ್ರ ಅರ್ಥಾಃ ಪಂಚ ಖಾದಯಃ ।
ಜ್ಞಾನಂ ಆತ್ಮಾ ಉಭಯ ಆಧಾರಃ ತತಃ ದೇಹ ಇಂದ್ರಿಯ ಆಸವಃ ॥ 19 ॥
ಷಡ್ ಇತಿ ಅತ್ರ ಅಪಿ ಭೂತಾನಿ ಪಂಚ ಷಷ್ಠಃ ಪರಃ ಪುಮಾನ್ ।
ತೈಃ ಯುಕ್ತಃ ಆತ್ಮಸಂಭೂತೈಃ ಸೃಷ್ಟ್ವಾ ಇದಂ ಸಮುಪಾವಿಶತ್ ॥ 20 ॥
ಚತ್ವಾರಿ ಏವ ಇತಿ ತತ್ರ ಅಪಿ ತೇಜಃ ಆಪಃ ಅನ್ನಂ ಆತ್ಮನಃ ।
ಜಾತಾನಿ ತೈಃ ಇದಂ ಜಾತಂ ಜನ್ಮ ಅವಯವಿನಃ ಖಲು ॥ 21 ॥
ಸಂಖ್ಯಾನೇ ಸಪ್ತದಶಕೇ ಭೂತಮಾತ್ರ ಇಂದ್ರಿಯಾಣಿ ಚ ।
ಪಂಚಪಂಚ ಏಕ ಮನಸಾ ಆತ್ಮಾ ಸಪ್ತದಶಃ ಸ್ಮೃತಃ ॥ 22 ॥
ತದ್ವತ್ ಷೋಡಶಸಂಖ್ಯಾನೇ ಆತ್ಮಾ ಏವ ಮನಃ ಉಚ್ಯತೇ ।
ಭೂತೇಂದ್ರಿಯಾಣಿ ಪಂಚ ಏವ ಮನಃ ಆತ್ಮಾ ತ್ರಯೋದಶಃ ॥ 23 ॥
ಏಕಾದಶತ್ವಃ ಆತ್ಮಾ ಅಸೌ ಮಹಾಭೂತೇಂದ್ರಿಯಾಣಿ ಚ ।
ಅಷ್ಟೌ ಪ್ರಕೃತಯಃ ಚ ಏವ ಪುರುಷಃ ಚ ನವ ಇತಿ ಅಥ ॥ 24 ॥
ಇತಿ ನಾನಾ ಪ್ರಸಂಖ್ಯಾನಂ ತತ್ತ್ವಾನಾಂ ಋಷಿಭಿಃ ಕೃತಂ ।
ಸರ್ವಂ ನ್ಯಾಯ್ಯಂ ಯುಕ್ತಿಮತ್ವಾತ್ ವಿದುಷಾಂ ಕಿಂ ಅಶೋಭನಂ ॥ 25 ॥
ಉದ್ಧವಃ ಉವಾಚ ।
ಪ್ರಕೃತಿಃ ಪುರುಷಃ ಚ ಉಭೌ ಯದಿ ಅಪಿ ಆತ್ಮವಿಲಕ್ಷಣೌ ।
ಅನ್ಯೋನ್ಯ ಅಪಾಶ್ರಯಾತ್ ಕೃಷ್ಣ ದೃಶ್ಯತೇ ನ ಭಿದಾ ತಯೋಃ ।
ಪ್ರಕೃತೌ ಲಕ್ಷ್ಯತೇ ಹಿ ಆತ್ಮಾ ಪ್ರಕೃತಿಃ ಚ ತಥಾ ಆತ್ಮನಿ ॥ 26 ॥
ಏವಂ ಮೇ ಪುಂಡರೀಕಾಕ್ಷ ಮಹಾಂತಂ ಸಂಶಯಂ ಹೃದಿ ।
ಛೇತ್ತುಂ ಅರ್ಹಸಿ ಸರ್ವಜ್ಞ ವಚೋಭಿಃ ನಯನೈಪುಣೈಃ ॥ 27 ॥
ತ್ವತ್ತಃ ಜ್ಞಾನಂ ಹಿ ಜೀವಾನಾಂ ಪ್ರಮೋಷಃ ತೇ ಅತ್ರ ಶಕ್ತಿತಃ ।
ತ್ವಂ ಏವ ಹಿ ಆತ್ಮ ಮಾಯಾಯಾ ಗತಿಂ ವೇತ್ಥ ನ ಚ ಅಪರಃ ॥ 28 ॥
ಶ್ರೀಭಗವಾನ್ ಉವಾಚ ।
ಪ್ರಕೃತಿಃ ಪುರುಷಃ ಚ ಇತಿ ವಿಕಲ್ಪಃ ಪುರುಷರ್ಷಭ ।
ಏಷಃ ವೈಕಾರಿಕಃ ಸರ್ಗಃ ಗುಣವ್ಯತಿಕರಾತ್ಮಕಃ ॥ 29 ॥
ಮಮ ಅಂಗ ಮಾಯಾ ಗುಣಮಯೀ ಅನೇಕಧಾ
ವಿಕಲ್ಪಬುದ್ಧೀಃ ಚ ಗುಣೈಃ ವಿಧತ್ತೇ ।
ವೈಕಾರಿಕಃ ತ್ರಿವಿಧಃ ಅಧ್ಯಾತ್ಮಂ ಏಕಂ
ಅಥ ಅಧಿದೈವಂ ಅಧಿಭೂತಂ ಅನ್ಯತ್ ॥ 30 ॥
ದೃಕ್ ರೂಪಂ ಆರ್ಕಂ ವಪುಃ ಅತ್ರ ರಂಧ್ರೇ
ಪರಸ್ಪರಂ ಸಿಧ್ಯತಿ ಯಃ ಸ್ವತಃ ಖೇ ।
ಆತ್ಮಾ ಯತ್ ಏಷಂ ಅಪರಃ ಯಃ ಆದ್ಯಃ
ಸ್ವಯಾ ಅನುಭೂತ್ಯ ಅಖಿಲಸಿದ್ಧಸಿದ್ಧಿಃ ।
ಏವಂ ತ್ವಕ್ ಆದಿ ಶ್ರವಣಾದಿ ಚಕ್ಷುಃ
ಜಿಹ್ವ ಆದಿ ನಾಸ ಆದಿ ಚ ಚಿತ್ತಯುಕ್ತಂ ॥ 31 ॥
ಯಃ ಅಸೌ ಗುಣಕ್ಷೋಭಕೃತೌ ವಿಕಾರಃ
ಪ್ರಧಾನಮೂಲಾತ್ ಮಹತಃ ಪ್ರಸೂತಃ ।
ಅಹಂ ತ್ರಿವೃತ್ ಮೋಹವಿಕಲ್ಪಹೇತುಃ
ವೈಕಾರಿಕಃ ತಾಮಸಃ ಐಂದ್ರಿಯಃ ಚ ॥ 32 ॥
ಆತ್ಮಾಪರಿಜ್ಞಾನಮಯಃ ವಿವಾದಃ
ಹಿ ಅಸ್ತಿ ಇತಿ ನ ಅಸ್ತಿ ಇತಿ ಭಿದಾರ್ಥನಿಷ್ಠಃ ।
ವ್ಯರ್ಥಃ ಅಪಿ ನ ಏವ ಉಪರಮೇತ ಪುಂಸಾಂ
ಮತ್ತಃ ಪರಾವೃತ್ತಧಿಯಾಂ ಸ್ವಲೋಕಾತ್ ॥ 33 ॥
ಉದ್ಧವಃ ಉವಾಚ ।
ತ್ವತ್ತಃ ಪರಾವೃತ್ತಧಿಯಃ ಸ್ವಕೃತೈಃ ಕರ್ಮಭಿಃ ಪ್ರಭೋ ।
ಉಚ್ಚ ಅವಚಾನ್ ಯಥಾ ದೇಹಾನ್ ಗೃಹ್ಣಂತಿ ವಿಸೃಜಂತಿ ಚ ॥ 34 ॥
ತತ್ ಮಮ ಆಖ್ಯಾಹಿ ಗೋವಿಂದ ದುರ್ವಿಭಾವ್ಯಂ ಅನಾತ್ಮಭಿಃ ।
ನ ಹಿ ಏತತ್ ಪ್ರಾಯಶಃ ಲೋಕೇ ವಿದ್ವಾಂಸಃ ಸಂತಿ ವಂಚಿತಾಃ ॥ 35 ॥
ಶ್ರೀಭಗವಾನ್ ಉವಾಚ ।
ಮನಃ ಕರ್ಮಮಯಂ ನೃಣಾಂ ಇಂದ್ರಿಯೈಃ ಪಂಚಭಿಃ ಯುತಂ ।
ಲೋಕಾತ್ ಲೋಕಂ ಪ್ರಯಾತಿ ಅನ್ಯಃ ಆತ್ಮಾ ತತ್ ಅನುವರ್ತತೇ ॥ 36 ॥
ಧ್ಯಾಯನ್ ಮನಃ ಅನುವಿಷಯಾನ್ ದೃಷ್ಟಾನ್ ವಾ ಅನುಶ್ರುತಾನ್ ಅಥ ।
ಉದ್ಯತ್ ಸೀದತ್ ಕರ್ಮತಂತ್ರಂ ಸ್ಮೃತಿಃ ತತ್ ಅನುಶಾಮ್ಯತಿ ॥ 37 ॥
ವಿಷಯ ಅಭಿನಿವೇಶೇನ ನ ಆತ್ಮಾನಂ ಯತ್ ಸ್ಮರೇತ್ ಪುನಃ ।
ಜಂತೋಃ ವೈ ಕಸ್ಯಚಿತ್ ಹೇತೋಃ ಮೃತ್ಯುಃ ಅತ್ಯಂತವಿಸ್ಮೃತಿಃ ॥ 38 ॥
ಜನ್ಮ ತು ಆತ್ಮತಯಾ ಪುಂಸಃ ಸರ್ವಭಾವೇನ ಭೂರಿದ ।
ವಿಷಯ ಸ್ವೀಕೃತಿಂ ಪ್ರಾಹುಃ ಯಥಾ ಸ್ವಪ್ನಮನೋರಥಃ ॥ 39 ॥
ಸ್ವಪ್ನಂ ಮನೋರಥಂ ಚ ಇತ್ಥಂ ಪ್ರಾಕ್ತನಂ ನ ಸ್ಮರತಿ ಅಸೌ ।
ತತ್ರ ಪೂರ್ವಂ ಇವ ಆತ್ಮಾನಂ ಅಪೂರ್ವಂ ಚ ಅನುಪಶ್ಯತಿ ॥ 40 ॥
ಇಂದ್ರಿಯ ಆಯನ ಸೃಷ್ಟ್ಯಾ ಇದಂ ತ್ರೈವಿಧ್ಯಂ ಭಾತಿ ವಸ್ತುನಿ ।
ಬಹಿಃ ಅಂತಃ ಭಿದಾಹೇತುಃ ಜನಃ ಅಸತ್ ಜನಕೃತ್ ಯಥಾ ॥ 41 ॥
ನಿತ್ಯದಾ ಹಿ ಅಂಗಃ ಭೂತಾನಿ ಭವಂತಿ ನ ಭವಂತಿ ಚ ।
ಕಾಲೇನ ಅಲ್ಕ್ಷ್ಯವೇಗೇನ ಸೂಕ್ಷ್ಮತ್ವಾತ್ ತತ್ ನ ದೃಶ್ಯತೇ ॥ 42 ॥
ಯಥಾ ಅರ್ಚಿಷಾಂ ಸ್ರೋತಸಾಂ ಚ ಫಲಾನಾಂ ವಾ ವನಸ್ಪತೇಃ ।
ತಥಾ ಏವ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ವಯಃ ಅವಸ್ಥಾ ಆದಯಃ ಕೃತಾಃ ॥ 43 ॥
ಸಃ ಅಯಂ ದೀಪಃ ಅರ್ಚಿಷಾಂ ಯದ್ವತ್ ಸ್ರೋತಸಾಂ ತತ್ ಇದಂ ಜಲಂ ।
ಸಃ ಅಯಂ ಪುಮಾನ್ ಇತಿ ನೃಣಾಂ ಮೃಷಾಃ ಗೀಃ ಧೀಃ ಮೃಷಾ
ಆಯುಷಾಂ ॥ 44 ॥
ಮಾ ಸ್ವಸ್ಯ ಕರ್ಮಬೀಜೇನ ಜಾಯತೇ ಸಃ ಅಪಿ ಅಯಂ ಪುಮಾನ್ ।
ಮ್ರಿಯತೇ ವಾಮರಃ ಭ್ರಾಂತ್ಯಾ ಯಥಾ ಅಗ್ನಿಃ ದಾರು ಸಂಯುತಃ ॥ 45 ॥
ನಿಷೇಕಗರ್ಭಜನ್ಮಾನಿ ಬಾಲ್ಯಕೌಮಾರಯೌವನಂ ।
ವಯೋಮಧ್ಯಂ ಜರಾ ಮೃತ್ಯುಃ ಇತಿ ಅವಸ್ಥಾಃ ತನೋಃ ನವ ॥ 46 ॥
ಏತಾಃ ಮನೋರಥಮಯೀಃ ಹಿ ಅನ್ಯಸ್ಯ ಉಚ್ಚಾವಚಾಃ ತನೂಃ ।
ಗುಣಸಂಗಾತ್ ಉಪಾದತ್ತೇ ಕ್ವಚಿತ್ ಕಶ್ಚಿತ್ ಜಹಾತಿ ಚ ॥ 47 ॥
ಆತ್ಮನಃ ಪಿತೃಪುತ್ರಾಭ್ಯಾಂ ಅನುಮೇಯೌ ಭವಾಪ್ಯಯೌ ।
ನ ಭವಾಪ್ಯಯವಸ್ತೂನಾಂ ಅಭಿಜ್ಞಃ ದ್ವಯಲಕ್ಷಣಃ ॥ 48 ॥
ತರೋಃ ಬೀಜವಿಪಾಕಾಭ್ಯಾಂ ಯಃ ವಿದ್ವಾತ್ ಜನ್ಮಸಂಯಮೌ ।
ತರೋಃ ವಿಲಕ್ಷಣಃ ದ್ರಷ್ಟಾ ಏವಂ ದ್ರಷ್ಟಾ ತನೋಃ ಪೃಥಕ್ ॥ 49 ॥
ಪ್ರಕೃತೇಃ ಏವಂ ಆತ್ಮಾನಂ ಅವಿವಿಚ್ಯ ಅಬುಧಃ ಪುಮಾನ್ ।
ತತ್ತ್ವೇನ ಸ್ಪರ್ಶಸಂಮೂಢಃ ಸಂಸಾರಂ ಪ್ರತಿಪದ್ಯತೇ ॥ 50 ॥
ಸತ್ತ್ವಸಂಗಾತ್ ಋಷೀನ್ ದೇವಾನ್ ರಜಸಾ ಅಸುರಮಾನುಷಾನ್ ।
ತಮಸಾ ಭೂತತಿರ್ಯಕ್ತ್ವಂ ಭ್ರಾಮಿತಃ ಯಾತಿ ಕರ್ಮಭಿಃ ॥ 51 ॥
ನೃತ್ಯತಃ ಗಾಯತಃ ಪಶ್ಯನ್ ಯಥಾ ಏವ ಅನುಕರೋತಿ ತಾನ್ ।
ಏವಂ ಬುದ್ಧಿಗುಣಾನ್ ಪಶ್ಯನ್ ಅನೀಹಃ ಅಪಿ ಅನುಕಾರ್ಯತೇ ॥ 52 ॥
ಯಥಾ ಅಂಭಸಾ ಪ್ರಚಲತಾ ತರವಃ ಅಪಿ ಚಲಾಃ ಇವ ।
ಚಕ್ಷುಷಾ ಭ್ರಾಮ್ಯಮಾಣೇನ ದೃಶ್ಯತೇ ಭ್ರಮತಿ ಇವ ಭೂಃ ॥ 53 ॥
ಯಥಾ ಮನೋರಥಧಿಯಃ ವಿಷಯಾನುಭವಃ ಮೃಷಾ ।
ಸ್ವಪ್ನದೃಷ್ಟಾಃ ಚ ದಾಶಾರ್ಹ ತಥಾ ಸಂಸಾರಃ ಆತ್ಮನಃ ॥ 54 ॥
ಅರ್ಥೇ ಹಿ ಅವಿದ್ಯಮಾನೇ ಅಪಿ ಸಂಸೃತಿಃ ನ ನಿವರ್ತತೇ ।
ಧ್ಯಾಯತಃ ವಿಷಯಾನ್ ಅಸ್ಯ ಸ್ವಪ್ನೇ ಅನರ್ಥ ಆಗಮಃ ಯಥಾ ॥ 55 ॥
ತಸ್ಮಾತ್ ಉದ್ಧವ ಮಾ ಭುಂಕ್ಷ್ವ ವಿಷಯಾನ್ ಅಸತ್ ಇಂದ್ರಿಯೈಃ ।
ಆತ್ಮಾ ಅಗ್ರಹಣನಿರ್ಭಾತಂ ಪಶ್ಯ ವೈಕಲ್ಪಿಕಂ ಭ್ರಮಂ ॥ 56 ॥
ಕ್ಷಿಪ್ತಃ ಅವಮಾನಿತಃ ಅಸದ್ಭಿಃ ಪ್ರಲಬ್ಧಃ ಅಸೂಯಿತಃ ಅಥವಾ ।
ತಾಡಿತಃ ಸಂನಿಬದ್ಧಃ ವಾ ವೃತ್ತ್ಯಾ ವಾ ಪರಿಹಾಪಿತಃ ॥ 57 ॥
ನಿಷ್ಠಿತಃ ಮೂತ್ರಿತಃ ಬಹುಧಾ ಏವಂ ಪ್ರಕಂಪಿತಃ ।
ಶ್ರೇಯಸ್ಕಾಮಃ ಕೃಚ್ಛ್ರಗತಃ ಆತ್ಮನಾ ಆತ್ಮಾನಂ ಉದ್ಧರೇತ್ ॥ 58 ॥
ಉದ್ಧವಃ ಉವಾಚ ।
ಯಥಾ ಏವಂ ಅನುಬುದ್ಧ್ಯೇಯಂ ವದ ನಃ ವದತಾಂ ವರ ।
ಸುದುಃಸಹಂ ಇಮಂ ಮನ್ಯಃ ಆತ್ಮನಿ ಅಸತ್ ಅತಿಕ್ರಮಂ ॥ 59 ॥
ವಿದುಷಂ ಅಪಿ ವಿಶ್ವಾತ್ಮನ್ ಪ್ರಕೃತಿಃ ಹಿ ಬಲೀಯಸೀ ।
ಋತೇ ತ್ವತ್ ಧರ್ಮನಿರತಾನ್ ಶಾಂತಾಃ ತೇ ಚರಣಾಲಯಾನ್ ॥ 60 ॥
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಭಾಗವತೇ ಮಹಾಪುರಾಣೇ ಪಾರಮಹಂಸ್ಯಾಂ
ಸಂಹಿತಾಯಾಮೇಕಾದಶಸ್ಕಂಧೇ ಭಗವದುದ್ಧವಸಂವಾದೇ
ದ್ವಾವಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥ 22 ॥
ಅಥ ತ್ರಯೋವಿಂಶಃ ಅಧ್ಯಾಯಃ ।
ಬಾದರಾಯಣಿಃ ಉವಾಚ ।
ಸಃ ಏವಂ ಆಶಂಸಿತಃ ಉದ್ಧವೇನ
ಭಾಗವತಮುಖ್ಯೇನ ದಾಶಾರ್ಹಮುಖ್ಯಃ ।
ಸಭಾಜಯನ್ ಬೃತ್ಯವಚಃ ಮುಕುಂದಃ
ತಂ ಆಬಭಾಷೇ ಶ್ರವಣೀಯವೀರ್ಯಃ ॥ 1 ॥
ಶ್ರೀಭಗವಾನ್ ಉವಾಚ ।
ಬರ್ಹಸ್ಪತ್ಯ ಸಃ ವೈ ನ ಅತ್ರ ಸಾಧುಃ ವೈ ದುರ್ಜನ್ ಈರಿತೈಃ ।
ದುರುಕ್ತೈಃ ಭಿನ್ನಂ ಆತ್ಮಾನಂ ಯಃ ಸಮಾಧಾತುಂ ಈಶ್ವರಃ ॥ 2 ॥
ನ ತಥಾ ತಪ್ಯತೇ ವಿದ್ಧಃ ಪುಮಾನ್ ಬಾಣೈಃ ಸುಮರ್ಮಗೈಃ ।
ಯಥಾ ತುದಂತಿ ಮರ್ಮಸ್ಥಾಃ ಹಿ ಅಸತಾಂ ಪರುಷೇಷವಃ ॥ 3 ॥
ಕಥಯಂತಿ ಮಹತ್ಪುಣ್ಯಂ ಇತಿಹಾಸಂ ಇಹ ಉದ್ಧವ ।
ತಂ ಅಹಂ ವರ್ಣಯಿಷ್ಯಾಮಿ ನಿಬೋಧ ಸುಸಮಾಹಿತಃ ॥ 4 ॥
ಕೇನಚಿತ್ ಭಿಕ್ಷುಣಾ ಗೀತಂ ಪರಿಭೂತೇನ ದುರ್ಜನೈಃ ।
ಸ್ಮರತಾಃ ಧೃತಿಯುಕ್ತೇನ ವಿಪಾಕಂ ನಿಜಕರ್ಮಣಾಂ ॥ 5 ॥
ಅವನಿಷು ದ್ವಿಜಃ ಕಶ್ಚಿತ್ ಆಸೀತ್ ಆಢ್ಯತಮಃ ಶ್ರಿಯಾ ।
ವಾರ್ತಾವೃತ್ತಿಃ ಕದರ್ಯಃ ತು ಕಾಮೀ ಲುಬ್ಧಃ ಅತಿಕೋಪನಃ ॥ 6 ॥
ಜ್ಞಾತಯಃ ಅತಿಥಯಃ ತಸ್ಯ ವಾಙ್ಮಾತ್ರೇಣ ಅಪಿ ನ ಅರ್ಚಿತಾಃ ।
ಶೂನ್ಯ ಅವಸಥಃ ಆತ್ಮಾ ಅಪಿ ಕಾಲೇ ಕಾಮೈಃ ಅನರ್ಚಿತಃ ॥ 7 ॥
ದುಃಶೀಲಸ್ಯ ಕದರ್ಯಸ್ಯ ದ್ರುಹ್ಯಂತೇ ಪುತ್ರಬಾಂಧವಾಃ ।
ದಾರಾ ದುಹಿತರಃ ಭೃತ್ಯಾಃ ವಿಷಣ್ಣಾಃ ನ ಆಚರನ್ ಪ್ರಿಯಂ ॥ 8 ॥
ತಸ್ಯ ಏವಂ ಯಕ್ಷವಿತ್ತಸ್ಯ ಚ್ಯುತಸ್ಯ ಉಭಯಲೋಕತಃ ।
ಧರ್ಮಕಾಮವಿಹೀನಸ್ಯ ಚುಕ್ರುಧುಃ ಪಂಚಭಾಗಿನಃ ॥ 9 ॥
ತತ್ ಅವಧ್ಯಾನ ವಿಸ್ರಸ್ತ ಪುಣ್ಯ ಸ್ಕಂಧಸ್ಯ ಭೂರಿದ ।
ಅರ್ಥಃ ಅಪಿ ಅಗಚ್ಛನ್ ನಿಧನಂ ಬಹು ಆಯಾಸ ಪರಿಶ್ರಮಃ ॥ 10 ॥
ಜ್ಞಾತಯಃ ಜಗೃಹುಃ ಕಿಂಚಿತ್ ಕಿಂಚಿತ್ ಅಸ್ಯವಃ ಉದ್ಧವ ।
ದೈವತಃ ಕಾಲತಃ ಕಿಂಚಿತ್ ಬ್ರಹ್ಮಬಂಧೋಃ ನೃಪಾರ್ಥಿವಾತ್ ॥ 11 ॥
ಸಃ ಏವಂ ದ್ರವಿಣೇ ನಷ್ಟೇ ಧರ್ಮಕಾಮವಿವರ್ಜಿತಃ ।
ಉಪೇಕ್ಷಿತಃ ಚ ಸ್ವಜನೈಃ ಚಿಂತಾಂ ಆಪ ದುರತ್ಯಯಾಂ ॥ 12 ॥
ತಸ್ಯ ಏವಂ ಧ್ಯಾಯತಃ ದೀರ್ಘಂ ನಷ್ಟರಾಯಃ ತಪಸ್ವಿನಃ ।
ಖಿದ್ಯತಃ ಬಾಷ್ಪಕಂಠಸ್ಯ ನಿರ್ವೇದಃ ಸುಮಹಾನ್ ಅಭೂತ್ ॥ 13 ॥
ಸಃ ಚ ಆಹ ಇದಂ ಅಹೋ ಕಷ್ಟಂ ವೃಥಾ ಆತ್ಮಾ ಮೇ ಅನುತಾಪಿತಃ ।
ನ ಧರ್ಮಾಯ ನ ಕಾಮಾಯ ಯಸ್ಯ ಅರ್ಥ ಆಯಾಸಃ ಈದೃಶಃ ॥ 14 ॥
ಪ್ರಾಯೇಣ ಅರ್ಥಾಃ ಕದರ್ಯಾಣಾಂ ನ ಸುಖಾಯ ಕದಾಚನ ।
ಇಹ ಚ ಆತ್ಮೋಪತಾಪಾಯ ಮೃತಸ್ಯ ನರಕಾಯ ಚ ॥ 15 ॥
ಯಶಃ ಯಶಸ್ವಿನಾಂ ಶುದ್ಧಂ ಶ್ಲಾಘ್ಯಾಃ ಯೇ ಗುಣಿನಾಂ ಗುಣಾಃ ।
ಲೋಭಃ ಸ್ವಲ್ಪಃ ಅಪಿ ತಾನ್ ಹಂತಿ ಶ್ವಿತ್ರಃ ರೂಪಂ ಇವ ಇಪ್ಸಿತಂ ॥ 16 ॥
ಅರ್ಥಸ್ಯ ಸಾಧನೇ ಸಿದ್ಧಃ ಉತ್ಕರ್ಷೇ ರಕ್ಷಣೇ ವ್ಯಯೇ ।
ನಾಶ ಉಪಭೋಗಃ ಆಯಾಸಃ ತ್ರಾಸಃ ಚಿಂತಾ ಭ್ರಮಃ ನೃಣಾಂ ॥ 17 ॥
ಸ್ತೇಯಂ ಹಿಂಸಾ ಅನೃತಂ ದಂಭಃ ಕಾಮಃ ಕ್ರೋಧಃ ಸ್ಮಯಃ ಮದಃ ।
ಭೇದಃ ವೈರಂ ಅವಿಶ್ವಾಸಃ ಸಂಸ್ಪರ್ಧಾ ವ್ಯಸನಾನಿ ಚ ॥ 18 ॥
ಏತೇ ಪಂಚದಶಾನ್ ಅರ್ಥಾಃ ಹಿ ಅರ್ಥಮೂಲಾಃ ಮತಾಃ ನೃಣಾಂ ।
ತಸ್ಮಾತ್ ಅನರ್ಥಂ ಅರ್ಥಾಖ್ಯಂ ಶ್ರೇಯಃ ಅರ್ಥೀ ದೂರತಃ ತ್ಯಜೇತ್ ॥ 19 ॥
ಭಿದ್ಯಂತೇ ಭ್ರಾತರಃ ದಾರಾಃ ಪಿತರಃ ಸುಹೃದಃ ತಥಾ ।
ಏಕಾಸ್ನಿಗ್ಧಾಃ ಕಾಕಿಣಿನಾ ಸದ್ಯಃ ಸರ್ವೇ ಅರಯಃ ಕೃತಾಃ ॥ 20 ॥
ಅರ್ಥೇನ ಅಲ್ಪೀಯಸಾ ಹಿ ಏತೇ ಸಂರಬ್ಧಾ ದೀಪ್ತಂ ಅನ್ಯವಃ ।
ತ್ಯಜಂತಿ ಆಶು ಸ್ಪೃಧಃ ಘ್ನಂತಿ ಸಹಸಾ ಉತ್ಸೃಜ್ಯ ಸೌಹೃದಂ ॥
21 ॥
ಲಬ್ಧ್ವಾ ಜನ್ಮ ಅಮರಪ್ರಾರ್ಥ್ಯಂ ಮಾನುಷ್ಯಂ ತತ್ ದ್ವಿಜ ಅಗ್ರ್ಯತಾಂ ।
ತತ್ ಅನಾದೃತ್ಯ ಯೇ ಸ್ವಾರ್ಥಂ ಘ್ನಂತಿ ಯಾಂತಿ ಅಶುಭಾಂ ಗತಿಂ ॥
22 ॥
ಸ್ವರ್ಗ ಅಪವರ್ಗಯೋಃ ದ್ವಾರಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಲೋಕಂ ಇಮಂ ಪುಮಾನ್ ।
ದ್ರವಿಣೇ ಕಃ ಅನೂಷಜ್ಜೇತ ಮರ್ತ್ಯಃ ಅನರ್ಥಸ್ಯ ಧಾಮನಿ ॥ 23 ॥
ದೇವರ್ಷಿ ಪಿತೃ ಭೂತಾನಿ ಜ್ಞಾತೀನ್ ಬಂಧೂನ್ ಚ ಭಾಗಿನಃ ।
ಅಸಂವಿಭಜ್ಯ ಚ ಆತ್ಮಾನಂ ಯಕ್ಷವಿತ್ತಃ ಪತತಿ ಅಧಃ ॥ 24 ॥
ವ್ಯರ್ಥಯಾ ಅರ್ಥೇಹಯಾ ವಿತ್ತಂ ಪ್ರಮತ್ತಸ್ಯ ವಯಃ ಬಲಂ ।
ಕುಶಲಾಃ ಯೇನ ಸಿಧ್ಯಂತಿ ಜರಠಃ ಕಿಂ ನು ಸಾಧಯೇ ॥ 25 ॥
ಕಸ್ಮಾತ್ ಸಂಕ್ಲಿಶ್ಯತೇ ವಿದ್ವಾನ್ ವ್ಯರ್ಥಯಾ ಅರ್ಥೇಹಯಾ ಅಸಕೃತ್ ।
ಕಸ್ಯಚಿತ್ ಮಾಯಯಾ ನೂನಂ ಲೋಕಃ ಅಯಂ ಸುವಿಮೋಹಿತಃ ॥ 26 ॥
ಕಿಂ ಧನೈಃ ಧನದೈಃ ವಾ ಕಿಂ ಕಾಮೈಃ ವಾ ಕಾಮದೈಃ ಉತ ।
ಮೃತ್ಯುನಾ ಗ್ರಸ್ಯಮಾನಸ್ಯ ಕರ್ಮಭಿಃ ವಾ ಉತ ಜನ್ಮದೈಃ ॥ 27 ॥
ನೂನಂ ಮೇ ಭಗವಾನ್ ತುಷ್ಟಃ ಸರ್ವದೇವಮಯಃ ಹರಿಃ ।
ಯೇನ ನೀತಃ ದಶಾಂ ಏತಾಂ ನಿರ್ವೇದಃ ಚ ಆತ್ಮನಃ ಪ್ಲವಃ ॥ 28 ॥
ಸಃ ಅಹಂ ಕಲೌ ಅಶೇಷೇಣ ಶೋಷಯಿಹ್ಹ್ಯೇ ಅಂಗಂ ಆತ್ಮನಃ ।
ಅಪ್ರಮತ್ತಃ ಅಖಿಲಸ್ವಾರ್ಥೇ ಯದಿ ಸ್ಯಾತ್ ಸಿದ್ಧಃ ಆತ್ಮನಿ ॥ 29 ॥
ತತ್ರ ಮಾಂ ಅನುಮೋದೇರನ್ ದೇವಾಃ ತ್ರಿಭುವನೇಶ್ವರಾಃ ।
ಮುಹೂರ್ತೇನ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಂ ಖಟ್ವಾಂಗಃ ಸಮಸಾಧಯತ್ ॥ 30 ॥
ಶ್ರೀಭಗವಾನ್ ಉವಾಚ ।
ಇತಿ ಅಭಿಪ್ರೇತ್ಯ ಮನಸಾ ಹಿ ಆವಂತ್ಯಃ ದ್ವಿಜಸತ್ತಮಃ ।
ಉನ್ಮುಚ್ಯ ಹೃದಯಗ್ರಂಥೀನ್ ಶಾಂತಃ ಭಿಕ್ಷುಃ ಅಭೂತ್ ಮುನಿಃ ॥ 31 ॥
ಸಃ ಚಚಾರ ಮಹೀಂ ಏತಾಂ ಸಂಯತ ಆತ್ಮೇಂದ್ರಿಯ ಅನಿಲಃ ।
ಭಿಕ್ಷಾರ್ಥಂ ನಗರ ಗ್ರಾಮಾನ್ ಅಸಂಗಃ ಅಲಕ್ಷಿತಃ ಅವಿಶತ್ ॥ 32 ॥
ತಂ ವೈ ಪ್ರವಯಸಂ ಭಿಕ್ಷುಂ ಅವಧೂತಂ ಅಸಜ್ಜನಾಃ ।
ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಪರ್ಯಭವನ್ ಭದ್ರಃ ಬಹ್ವೀಭಿಃ ಪರಿಭೂತಿಭಿಃ ॥ 33 ॥
ಕೇಚಿತ್ ತ್ರಿವೇಣುಂ ಜಗೃಹುಃ ಏಕೇ ಪಾತ್ರಂ ಕಮಂಡಲುಂ ।
ಪೀಠಂ ಚ ಏಕೇ ಅಕ್ಷಸೂತ್ರಂ ಚ ಕಂಥಾಂ ಚೀರಾಣಿ ಕೇಚನ ॥ 34 ॥
ಪ್ರದಾಯ ಚ ಪುನಃ ತಾನಿ ದರ್ಶಿತಾನಿ ಆದದುಃ ಮುನೇಃ ।
ಅನ್ನಂ ಚ ಭೈಕ್ಷ್ಯಸಂಪನ್ನಂ ಭುಂಜಾನಸ್ಯ ಸರಿತ್ ತಟೇ ॥ 35 ॥
ಮೂತ್ರಯಂತಿ ಚ ಪಾಪಿಷ್ಠಾಃ ಷ್ಠೀವಂತಿ ಅಸ್ಯ ಚ ಮೂರ್ಧನಿ ।
ಯತವಾಚಂ ವಾಚಯಂತಿ ತಾಡಯಂತಿ ನ ವಕ್ತಿ ಚೇತ್ ॥ 36 ॥
ತರ್ಜಯಂತಿ ಅಪರೇ ವಾಗ್ಭಿಃ ಸ್ತೇನಃ ಅಯಂ ಇತಿ ವಾದಿನಃ ।
ಬಧ್ನಂತಿ ರಜ್ಜ್ವಾ ತಂ ಕೇಚಿತ್ ಬಧ್ಯತಾಂ ಬಧ್ಯತಾಂ ಇತಿ ॥ 37 ॥
ಕ್ಷಿಪಂತಿ ಏಕೇ ಅವಜಾನಂತಃ ಏಷಃ ಧರ್ಮಧ್ವಜಃ ಶಠಃ ।
ಕ್ಷೀಣವಿತ್ತಃ ಇಮಾಂ ವೃತ್ತಿಂ ಅಗ್ರಹೀತ್ ಸ್ವಜನ ಉಜ್ಝಿತಃ ॥ 38 ॥
ಅಹೋ ಏಷಃ ಮಹಾಸಾರಃ ಧೃತಿಮಾನ್ ಗಿರಿಃ ಆಡಿವ ।
ಮೌನೇನ ಸಾಧಯತಿ ಅರ್ಥಂ ಬಕವತ್ ದೃಢನಿಶ್ಚಯಃ ॥ 39 ॥
ಇತಿ ಏಕೇ ವಿಹಸಂತಿ ಏನಂ ಏಕೇ ದುರ್ವಾತಯಂತಿ ಚ ।
ತಂ ಬಬಂಧುಃ ನಿರುರುಧುಃ ಯಥಾ ಕ್ರೀಡನಕಂ ದ್ವಿಜಂ ॥ 40 ॥
ಏವಂ ಸಃ ಭೌತಿಕಂ ದುಃಖಂ ದೈವಿಕಂ ದೈಹಿಕಂ ಚ ಯತ್ ।
ಭೋಕ್ತವ್ಯಂ ಆತ್ಮನಃ ದಿಷ್ಟಂ ಪ್ರಾಪ್ತಂ ಪ್ರಾಪ್ತಂ ಅಬುಧ್ಯತ ॥ 41 ॥
ಪರಿಭೂತಃ ಇಮಾಂ ಗಾಥಾಂ ಅಗಾಯತ ನರಾಧಮೈಃ ।
ಪಾತಯದ್ಭಿಃ ಸ್ವಧರ್ಮಸ್ಥಃ ಧೃತಿಂ ಆಸ್ಥಾಯ ಸಾತ್ವಿಕೀಂ ॥ 42 ॥
ದ್ವಿಜಃ ಉವಾಚ ।
ನ ಅಯಂ ಜನಃ ಮೇ ಸುಖದುಃಖಹೇತುಃ
ನ ದೇವತಾತ್ಮಾ ಗ್ರಹಕರ್ಮಕಾಲಾಃ ।
ಮನಃ ಪರಂ ಕಾರಣಂ ಆಮನಂತಿ
ಸಂಸಾರಚಕ್ರಂ ಪರಿವರ್ತಯೇತ್ ಯತ್ ॥ 43 ॥
ಮನಃ ಗುಣಾನ್ ವೈ ಸೃಜತೇ ಬಲೀಯಃ
ತತಃ ಚ ಕರ್ಮಾಣಿ ವಿಲಕ್ಷಣಾನಿ ।
ಶುಕ್ಲಾನಿ ಕೃಷ್ಣಾನಿ ಅಥ ಲೋಹಿತಾನಿ
ತೇಭ್ಯಃ ಸವರ್ಣಾಃ ಸೃತಯಃ ಭವಂತಿ ॥ 44 ॥
ಅನೀಹಃ ಆತ್ಮಾ ಮನಸಾ ಸಮೀಹತಾ
ಹಿರಣ್ಮಯಃ ಮತ್ಸಖಃ ಉದ್ವಿಚಷ್ಟೇ ।
ಮನಃ ಸ್ವಲಿಂಗಂ ಪರಿಗೃಹ್ಯ ಕಾಮಾನ್
ಜುಷನ್ ನಿಬದ್ಧಃ ಗುಣಸಂಗತಃ ಅಸೌ ॥ 45 ॥
ದಾನಂ ಸ್ವಧರ್ಮಃ ನಿಯಮಃ ಯಮಃ ಚ
ಶ್ರುತಂ ಚ ಕರ್ಮಾಣಿ ಚ ಸದ್ವ್ರತಾನಿ ।
ಸರ್ವೇ ಮನೋನಿಗ್ರಹಲಕ್ಷಣಾಂತಾಃ
ಪರಃ ಹಿ ಯೋಗಃ ಮನಸಃ ಸಮಾಧಿ ॥ 46 ॥
ಸಮಾಹಿತಂ ಯಸ್ಯ ಮನಃ ಪ್ರಶಾಂತಂ
ದಾನಾದಿಭಿಃ ಕಿಂ ವದ ತಸ್ಯ ಕೃತ್ಯಂ ।
ಅಸಂಯತಂ ಯಸ್ಯ ಮನಃ ವಿನಶ್ಯತ್
ದಾನಾದಿಭಿಃ ಚೇತ್ ಅಪರಂ ಕಿಮೇಭಿಃ ॥ 47 ॥
ಮನೋವಶೇ ಅನ್ಯೇ ಹಿ ಅಭವನ್ ಸ್ಮ ದೇವಾಃ
ಮನಃ ಚ ನ ಅನ್ಯಸ್ಯ ವಶಂ ಸಮೇತಿ ।
ಭೀಷ್ಮಃ ಹಿ ದೇವಃ ಸಹಸಃ ಸಹೀಯಾನ್
ಯುಂಜ್ಯಾತ್ ವಶೇ ತಂ ಸಃ ಹಿ ದೇವದೇವಃ ॥ 48 ॥
ತಂ ದುರ್ಜಯಂ ಶತ್ರುಂ ಅಸಹ್ಯವೇಗಂ
ಮರುಂತುದಂ ತತ್ ನ ವಿಜಿತ್ಯ ಕೇಚಿತ್ ।
ಕುರ್ವಂತಿ ಅಸತ್ ವಿಗ್ರಹಂ ಅತ್ರ ಮರ್ತ್ಯೈಃ
ಮಿತ್ರಾಣಿ ಉದಾಸೀನ ರಿಪೂನ್ ವಿಮೂಢಾಃ ॥ 49 ॥
ದೇಹಂ ಮನೋಮಾತ್ರಂ ಇಮಂ ಗೃಹೀತ್ವಾ
ಮಮ ಅಹಂ ಇತಿ ಅಂಧ ಧಿಯಃ ಮನುಷ್ಯಾಃ ।
ಏಷಃ ಅಹಂ ಅನ್ಯಃ ಅಯಂ ಇತಿ ಭ್ರಮೇಣ
ದುರಂತಪಾರೇ ತಮಸಿ ಭ್ರಮಂತಿ ॥ 50 ॥
ಜನಃ ತು ಹೇತುಃ ಸುಖದುಃಖಯೋಃ ಚೇತ್
ಕಿಂ ಆತ್ಮನಃ ಚ ಅತ್ರ ಹ ಭೌಮಯೋಃ ತತ್ ।
ಜಿಹ್ವಾಂ ಕ್ವಚಿತ್ ಸಂದಶತಿ ಸ್ವದದ್ಭಿಃ
ತತ್ ವೇದನಾಯಾಂ ಕತಮಾಯ ಕುಪ್ಯೇತ್ ॥ 51 ॥
ದುಃಖಸ್ಯ ಹೇತುಃ ಯದಿ ದೇವತಾಃ ತು
ಕಿಂ ಆತ್ಮನಃ ತತ್ರ ವಿಕಾರಯೋಃ ತತ್ ।
ಯತ್ ಅಂಗಂ ಅಂಗೇನ ನಿಹನ್ಯತೇ ಕ್ವಚಿತ್
ಕ್ರುಧ್ಯೇತ ಕಸ್ಮೈ ಪುರುಷಃ ಸ್ವದೇಹೇ ॥ 52 ॥
ಆತ್ಮಾ ಯದಿ ಸ್ಯಾತ್ ಸುಖದುಃಖಹೇತುಃ
ಕಿಂ ಅನ್ಯತಃ ತತ್ರ ನಿಜಸ್ವಭಾವಃ ।
ನ ಹಿ ಆತ್ಮನಃ ಅನ್ಯತ್ ಯದಿ ತತ್ ಮೃಷಾ ಸ್ಯಾತ್
ಕ್ರುಧ್ಯೇತ ಕಸ್ಮಾತ್ ನ ಸುಖಂ ನ ದುಃಖಂ ॥ 53 ॥
ಗ್ರಹಾಃ ನಿಮಿತ್ತಂ ಸುಖದುಃಖಯೋಃ ಚೇತ್
ಕಿಂ ಆತ್ಮನಃ ಅಜಸ್ಯ ಜನಸ್ಯ ತೇ ವೈ ।
ಗ್ರಹೈಃ ಗ್ರಹಸ್ಯ ಏವ ವದಂತಿ ಪೀಡಾಂ
ಕ್ರುಧ್ಯೇತ ಕಸ್ಮೈ ಪುರುಷಃ ತತಃ ಅನ್ಯಃ ॥ 54 ॥
ಕರ್ಮಾಃ ತು ಹೇತುಃ ಸುಖದುಃಖಯೋಃ ಚೇತ್
ಕಿಂ ಆತ್ಮನಃ ತತ್ ಹಿ ಜಡಾಜಡತ್ವೇ ।
ದೇಹಃ ತು ಅಚಿತ್ಪುರುಷಃ ಅಯಂ ಸುಪರ್ಣಃ
ಕ್ರುಧ್ಯೇತ ಕಸ್ಮೈ ನ ಹಿ ಕರ್ಮಮೂಲಂ ॥ 55 ॥
ಕಾಲಃ ತು ಹೇತುಃ ಸುಖದುಃಖಯೋಃ ಚೇತ್
ಕಿಂ ಆತ್ಮನಃ ತತ್ರ ತತ್ ಆತ್ಮಕಃ ಅಸೌ ।
ನ ಅಗ್ನೇಃ ಹಿ ತಾಪಃ ನ ಹಿಮಸ್ಯ ತತ್ ಸ್ಯಾತ್
ಕ್ರುಧ್ಯೇತ ಕಸ್ಮೈ ನ ಪರಸ್ಯ ದ್ವಂದ್ವಂ ॥ 56 ॥
ನ ಕೇನಚಿತ್ ಕ್ವ ಅಪಿ ಕಥಂಚನ ಅಸ್ಯ
ದ್ವಂದ್ವ ಉಪರಾಗಃ ಪರತಃ ಪರಸ್ಯ ।
ಯಥಾಹಮಃ ಸಂಸೃತಿರೂಪಿಣಃ ಸ್ಯಾತ್
ಏವಂ ಪ್ರಬುದ್ಧಃ ನ ಬಿಭೇತಿ ಭೂತೈಃ ॥ 57 ॥
ಏತಾಂ ಸಃ ಆಸ್ಥಾಯ ಪರಾತ್ಮನಿಷ್ಠಾಂ
ಅಧ್ಯಾಸಿತಾಂ ಪೂರ್ವತಮೈಃ ಮಹರ್ಷಿಭಿಃ ।
ಅಹಂ ತರಿಷ್ಯಾಮಿ ದುರಂತಪಾರಂ
ತಮಃ ಮುಕುಂದ ಅಂಘ್ರಿನಿಷೇವಯಾ ಏವ ॥ 58 ॥
ಶ್ರೀಭಗವಾನ್ ಉವಾಚ ।
ನಿರ್ವಿದ್ಯ ನಷ್ಟದ್ರವಿಣಃ ಗತಕ್ಲಮಃ
ಪ್ರವ್ರಜ್ಯ ಗಾಂ ಪರ್ಯಟಮಾನಃ ಇತ್ಥಂ ।
ನಿರಾಕೃತಃ ಅಸದ್ಭಿಃ ಅಪಿ ಸ್ವಧರ್ಮಾತ್
ಅಕಂಪಿತಃ ಅಮುಂ ಮುನಿಃ ಆಹ ಗಾಥಾಂ ॥ 59 ॥
ಸುಖದುಃಖಪ್ರದಃ ನ ಅನ್ಯಃ ಪುರುಷಸ್ಯ ಆತ್ಮವಿಭ್ರಮಃ ।
ಮಿತ್ರ ಉದಾಸೀನರಿಪವಃ ಸಂಸಾರಃ ತಮಸಃ ಕೃತಃ ॥ 60 ॥
ತಸ್ಮಾತ್ ಸರ್ವಾತ್ಮನಾ ತಾತ ನಿಗೃಹಾಣ ಮನೋ ಧಿಯಾ ।
ಮಯಿ ಆವೇಶಿತಯಾ ಯುಕ್ತಃ ಏತಾವಾನ್ ಯೋಗಸಂಗ್ರಹಃ ॥ 61 ॥
ಯಃ ಏತಾಂ ಭಿಕ್ಷುಣಾ ಗೀತಾಂ ಬ್ರಹ್ಮನಿಷ್ಠಾಂ ಸಮಾಹಿತಃ ।
ಧಾರಯನ್ ಶ್ರಾವಯನ್ ಶ್ರುಣ್ವನ್ ದ್ವಂದ್ವೈಃ ನ ಏವ ಅಭಿಭೂಯತೇ ॥ 62 ॥
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಭಾಗವತೇ ಮಹಾಪುರಾಣೇ ಪಾರಮಹಂಸ್ಯಾಂ
ಸಂಹಿತಾಯಾಮೇಕಾದಶಸ್ಕಂಧೇ ಭಗವದುದ್ಧವಸಂವಾದೇ
ಬಿಕ್ಷುಗೀತನಿರೂಪಣಂ ನಾಮ ತ್ರಯೋವಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥ 23 ॥
ಅಥ ಚತುರ್ವಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಃ ।
ಶ್ರೀಭಗವಾನ್ ಉವಾಚ ।
ಅಥ ತೇ ಸಂಪ್ರವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ಸಾಂಖ್ಯಂ ಪೂರ್ವೈಃ ವಿನಿಶ್ಚಿತಂ ।
ಯತ್ ವಿಜ್ಞಾಯ ಪುಮಾನ್ ಸದ್ಯಃ ಜಹ್ಯಾತ್ ವೈಕಲ್ಪಿಕಂ ಭ್ರಮಂ ॥ 1 ॥
ಆಸೀತ್ ಜ್ಞಾನಂ ಅಥಃ ಹಿ ಅರ್ಥಃ ಏಕಂ ಏವ ಅವಿಕಲ್ಪಿತಂ ।
ಯದಾ ವಿವೇಕನಿಪುಣಾಃ ಆದೌ ಕೃತಯುಗೇ ಅಯುಗೇ ॥ 2 ॥
ತತ್ ಮಾಯಾಫಲರೂಪೇಣ ಕೇವಲಂ ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪಿತಂ ।
ವಾಙ್ಮನಃ ಅಗೋಚರಂ ಸತ್ಯಂ ದ್ವಿಧಾ ಸಮಭವತ್ ಬೃಹತ್ ॥ 3 ॥
ತಯೋಃ ಏಕತರಃ ಹಿ ಅರ್ಥಃ ಪ್ರಕೃತಿಃ ಸೋಭಯಾತ್ಮಿಕಾ ।
ಜ್ಞಾನಂ ತು ಅನ್ಯತರಃ ಭಾವಃ ಪುರುಷಃ ಸಃ ಅಭಿಧೀಯತೇ ॥ 4 ॥
ತಮಃ ರಜಃ ಸತ್ತ್ವಂ ಇತಿ ಪ್ರಕೃತೇಃ ಅಭವನ್ ಗುಣಾಃ ।
ಮಯಾ ಪ್ರಕ್ಷೋಭ್ಯಮಾಣಾಯಾಃ ಪುರುಷ ಅನುಮತೇನ ಚ ॥ 5 ॥
ತೇಭ್ಯಃ ಸಮಭವತ್ ಸೂತ್ರಂ ಮಹಾನ್ ಸೂತ್ರೇಣ ಸಂಯುತಃ ।
ತತಃ ವಿಕುರ್ವತಃ ಜಾತಃ ಯಃ ಅಹಂಕಾರಃ ವಿಮೋಹನಃ ॥ 6 ॥
ವೈಕಾರಿಕಃ ತೈಜಸಃ ಚ ತಾಮಸಃ ಚ ಇತಿ ಅಹಂ ತ್ರಿವೃತ್ ।
ತನ್ಮಾತ್ರ ಇಂದ್ರಿಯ ಮನಸಾಂ ಕಾರಣಂ ಚಿತ್ ಅಚಿತ್ ಮಯಃ ॥ 7 ॥
ಅರ್ಥಃ ತನ್ಮಾತ್ರಿಕಾತ್ ಜಜ್ಞೇ ತಾಮಸಾತ್ ಇಂದ್ರಿಯಾಣಿ ಚ ।
ತೈಜಸಾತ್ ದೇವತಾಃ ಆಸನ್ ಏಕಾದಶ ಚ ವೈಕೃತಾತ್ ॥ 8 ॥
ಮಯಾ ಸಂಚೋದಿತಾಃ ಭಾವಾಃ ಸರ್ವೇ ಸಂಹತಿ ಅಕಾರಿಣಃ ।
ಅಂಡಂ ಉತ್ಪಾದಯಾಮಾಸುಃ ಮಮ ಆಯತನಂ ಉತ್ತಮಂ ॥ 9 ॥
ತಸ್ಮಿನ್ ಅಹಂ ಸಮಭವಂ ಅಂಡೇ ಸಲಿಲಸಂಸ್ಥಿತೌ ।
ಮಮ ನಾಭ್ಯಾಂ ಅಭೂತ್ ಪದ್ಮಂ ವಿಶ್ವಾಖ್ಯಂ ತತ್ರ ಚ ಆತ್ಮಭೂಃ ॥
10 ॥
ಸಃ ಅಸೃಜತ್ ತಪಸಾ ಯುಕ್ತಃ ರಜಸಾ ಮತ್ ಅನುಗ್ರಹಾತ್ ।
ಲೋಕಾನ್ ಸಪಾಲಾನ್ ವಿಶ್ವಾತ್ಮಾ ಭೂಃ ಭುವಃ ಸ್ವಃ ಇತಿ ತ್ರಿಧಾ ॥ 11 ॥
ದೇವಾನಾಂ ಓಕಃ ಆಸೀತ್ ಸ್ವಃ ಭೂತಾನಾಂ ಚ ಭುವಃ ಪದಂ ।
ಮರ್ತ್ಯ ಆದೀನಾಂ ಚ ಭೂಃ ಲೋಕಃ ಸಿದ್ಧಾನಾಂ ತ್ರಿತಯಾತ್ ಪರಂ ॥
12 ॥
ಅಧಃ ಅಸುರಾಣಾಂ ನಾಗಾನಾಂ ಭೂಮೇಃ ಓಕಃ ಅಸೃಜತ್ ಪ್ರಭುಃ ।
ತ್ರಿಲೋಕ್ಯಾಂ ಗತಯಃ ಸರ್ವಾಃ ಕರ್ಮಣಾಂ ತ್ರಿಗುಣ ಆತ್ಮನಾಂ ॥ 13 ॥
ಯೋಗಸ್ಯ ತಪಸಃ ಚ ಏವ ನ್ಯಾಸಸ್ಯ ಗತಯಃ ಅಮಲಾಃ ।
ಮಹಃ ಜನಃ ತಪಃ ಸತ್ಯಂ ಭಕ್ತಿಯೋಗಸ್ಯ ಮದ್ಗತಿಃ ॥ 14 ॥
ಮಯಾ ಕಾಲಾತ್ಮನಾ ಧಾತ್ರಾ ಕರ್ಮಯುಕ್ತಂ ಇದಂ ಜಗತ್ ।
ಗುಣಪ್ರವಾಹಃ ಏತಸ್ಮಿನ್ ಉನ್ಮಜ್ಜತಿ ನಿಮಜ್ಜತಿ ॥ 15 ॥
ಅಣುಃ ಬೃಹತ್ ಕೃಶಃ ಸ್ಥೂಲಃ ಯಃ ಯಃ ಭಾವಃ ಪ್ರಸಿಧ್ಯತಿ ।
ಸರ್ವಃ ಅಪಿ ಉಭಯಸಂಯುಕ್ತಃ ಪ್ರಕೃತ್ಯಾ ಪುರುಷೇಣ ಚ ॥ 16 ॥
ಯಃ ತು ಯಸ್ಯ ಆದಿಃ ಅಂತಃ ಚ ಸಃ ವೈ ಮಧ್ಯಂ ಚ ತಸ್ಯ ಸನ್ ।
ವಿಕಾರಃ ವ್ಯವಹಾರಾರ್ಥಃ ಯಥಾ ತೈಜಸ ಪಾರ್ಥಿವಾಃ ॥ 17 ॥
ಯತ್ ಉಪಾದಾಯ ಪೂರ್ವಃ ತು ಭಾವಃ ವಿಕುರುತೇ ಅಪರಂ ।
ಆದಿಃ ಅಂತಃ ಯದಾ ಯಸ್ಯ ತತ್ ಸತ್ಯಂ ಅಭಿಧೀಯತೇ ॥ 18 ॥
ಪ್ರಕೃತಿಃ ಹಿ ಅಸ್ಯ ಉಪಾದಾನಂ ಆಧಾರಃ ಪುರುಷಃ ಪರಃ ।
ಸತಃ ಅಭಿವ್ಯಂಜಕಃ ಕಾಲಃ ಬ್ರಹ್ಮ ತತ್ ತ್ರಿತಯಂ ತು ಅಹಂ ॥ 19 ॥
ಸರ್ಗಃ ಪ್ರವರ್ತತೇ ತಾವತ್ ಪೌರ್ವ ಅಪರ್ಯೇಣ ನಿತ್ಯಶಃ ।
ಮಹಾನ್ ಗುಣವಿಸರ್ಗ ಅರ್ಥಃ ಸ್ಥಿತಿ ಅಂತಃ ಯಾವತ್ ಈಕ್ಷಣಂ ॥ 20 ॥
ವಿರಾಟ್ ಮಯಾ ಆಸಾದ್ಯಮಾನಃ ಲೋಕಕಲ್ಪವಿಕಲ್ಪಕಃ ।
ಪಂಚತ್ವಾಯ ವಿಶೇಷಾಯ ಕಲ್ಪತೇ ಭುವನೈಃ ಸಹ ॥ 21 ॥
ಅನ್ನೇ ಪ್ರಲೀಯತೇ ಮರ್ತ್ಯಂ ಅನ್ನಂ ಧಾನಾಸು ಲೀಯತೇ ।
ಧಾನಾಃ ಭೂಮೌ ಪ್ರಲೀಯಂತೇ ಭೂಮಿಃ ಗಂಧೇ ಪ್ರಲೀಯತೇ ॥ 22 ॥
ಅಪ್ಸು ಪ್ರಲೀಯಂತೇ ಗಂಧಃ ಆಪಃ ಚ ಸ್ವಗುಣೇ ರಸೇ ।
ಲೀಯತೇ ಜ್ಯೋತಿಷಿ ರಸಃ ಜ್ಯೋತೀ ರೂಪೇ ಪ್ರಲೀಯತೇ ॥ 23 ॥
ರೂಪಂ ವಾಯೌ ಸಃ ಚ ಸ್ಪರ್ಶೇ ಲೀಯತೇ ಸಃ ಅಪಿ ಚ ಅಂಬರೇ ।
ಅಂಬರಂ ಶಬ್ದತನ್ಮಾತ್ರಃ ಇಂದ್ರಿಯಾಣಿ ಸ್ವಯೋನಿಷು ॥ 24 ॥
ಯೋನಿಃ ವೈಕಾರಿಕೇ ಸೌಮ್ಯ ಲೀಯತೇ ಮನಸಿ ಈಶ್ವರೇ ।
ಶಬ್ದಃ ಭೂತಾದಿಂ ಅಪಿ ಏತಿ ಭೂತಾದಿಃ ಮಹತಿ ಪ್ರಭುಃ ॥ 25 ॥
ಸಃ ಲೀಯತೇ ಮಹಾನ್ ಸ್ವೇಷು ಗುಣೇಷು ಗುಣವತ್ತಮಃ ।
ತೇ ಅವ್ಯಕ್ತೇ ಸಂಪ್ರಲೀಯಂತೇ ತತ್ಕಲೇ ಲೀಯತೇ ಅವ್ಯಯೇ ॥ 26 ॥
ಕಾಲಃ ಮಾಯಾಮಯೇ ಜೀವೇ ಜೀವಃ ಆತ್ಮನಿ ಮಯಿ ಅಜೇ ।
ಆತ್ಮಾ ಕೇವಲಃ ಆತ್ಮಸ್ಥಃ ವಿಕಲ್ಪ ಅಪಾಯ ಲಕ್ಷಣಃ ॥ 27 ॥
ಏವಂ ಅನ್ವೀಕ್ಷಮಾಣಸ್ಯ ಕಥಂ ವೈಕಲ್ಪಿಕಃ ಭ್ರಮಃ ।
ಮನಸಃ ಹೃದಿ ತಿಷ್ಠೇತ ವ್ಯೋಮ್ನಿ ಇವ ಅರ್ಕ ಉದಯೇ ತಮಃ ॥ 28 ॥
ಏಷಃ ಸಾಂಖ್ಯವಿಧಿಃ ಪ್ರೋಕ್ತಃ ಸಂಶಯಗ್ರಂಥಿಭೇದನಃ ।
ಪ್ರತಿಲೋಮ ಅನುಲೋಮಾಭ್ಯಾಂ ಪರಾವರದೃಶಾ ಮಯಾ ॥ 29 ॥
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಭಾಗವತೇ ಮಹಾಪುರಾಣೇ ಪಾರಮಹಂಸ್ಯಾಂ
ಸಂಹಿತಾಯಾಮೇಕಾದಶಸ್ಕಂಧೇ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣೋದ್ಧವಸಂವಾದೇ
ಪ್ರಕೃತಿಪುರುಷಸಾಂಖ್ಯಯೋಗೋ ನಾಮ ಚತುರ್ವಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥ 24 ॥
ಅಥ ಪಂಚವಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ ।
ಶ್ರೀಭಗವಾನುವಾಚ ।
ಗುಣಾನಾಂ ಅಸಮಿಶ್ರಾಣಾಂ ಪುಮಾನ್ಯೇನ ಯಥಾ ಭವೇತ್ ।
ತನ್ಮೇ ಪುರುಷವರ್ಯ ಇಅದಂ ಉಪಧಾರಯ ಶಂಸತಃ ॥ 1 ॥
ಸಮಃ ದಮಃ ತಿತಿಕ್ಷಾ ಈಕ್ಷಾ ತಪಃ ಸತ್ಯಂ ದಯಾ ಸ್ಮೃತಿಃ ।
ತುಷ್ಟಿಃ ತ್ಯಾಗಃ ಅಸ್ಪೃಹಾ ಶ್ರದ್ಧಾ ಹ್ರೀಃ ದಯಾ ಆದಿಃ ಸ್ವನಿರ್ವೃತಿಃ
॥ 2 ॥
ಕಾಮಃ ಈಹಾ ಮದಃ ತೃಷ್ಣಾ ಸ್ತಂಭಃ ಆಶೀಃ ಭಿದಾ ಸುಖಂ ।
ಮದ ಉತ್ಸಾಹಃ ಯಶಃ ಪ್ರೀತಿಃ ಹಾಸ್ಯಂ ವೀರ್ಯಂ ಬಲ ಉದ್ಯಮಃ ॥ 3 ॥
ಕ್ರೋಧಃ ಲೋಭಃ ಅನೃತಂ ಹಿಂಸಾ ಯಾಂಚಾ ದಂಭಃ ಕ್ಲಮಃ ಕಲಿಃ ।
ಶೋಕಮೋಹೌ ವಿಷಾದಾರ್ತೀ ನಿದ್ರಾ ಆಶಾ ಭೀಃ ಅನುದ್ಯಮಃ ॥ 4 ॥
ಸತ್ತ್ವಸ್ಯ ರಜಸಃ ಚ ಏತಾಃ ತಮಸಃ ಚ ಅನುಮೂರ್ವಶಃ ।
ವೃತ್ತಯಃ ವರ್ಣಿತಪ್ರಾಯಾಃ ಸಂನಿಪಾತಂ ಅಥಃ ಶ್ರುಣು ॥ 5 ॥
ಸಂನಿಪಾತಃ ತು ಅಹಂ ಇತಿ ಮಮ ಇತಿ ಉದ್ಧವ ಯಾ ಮತಿಃ ।
ವ್ಯವಹಾರಃ ಸಂನಿಪಾತಃ ಮನೋಮಾತ್ರ ಇಂದ್ರಿಯಾಸುಭಿಃ ॥ 6 ॥
ಧರ್ಮೇ ಚ ಅರ್ಥೇ ಚ ಕಾಮೇ ಚ ಯದಾ ಅಸೌ ಪರಿನಿಷ್ಠಿತಃ ।
ಗುಣಾನಾಂ ಸಂನಿಕರ್ಷಃ ಅಯಂ ಶ್ರದ್ಧಾಃ ಅತಿಧನಾವಹಃ ॥ 7 ॥
ಪ್ರವೃತ್ತಿಲಕ್ಷಣೇ ನಿಷ್ಠಾ ಪುಮಾನ್ ಯಃ ಹಿ ಗೃಹಾಶ್ರಮೇ ।
ಸ್ವಧರ್ಮೇ ಚ ಅನುತಿಷ್ಠೇತ ಗುಣಾನಾಂ ಸಮಿತಿಃ ಹಿ ಸಾ ॥ 8 ॥
ಪುರುಷಂ ಸತ್ತ್ವಸಂಯುಕ್ತಂ ಅನುಮೀಯಾತ್ ಶಮ ಆದಿಭಿಃ ।
ಕಾಮಾದಿಭೀ ರಜೋಯುಕ್ತಂ ಕ್ರೋಧಾದ್ಯೈಃ ತಮಸಾ ಯುತಂ ॥ 9 ॥
ಯದಾ ಭಜತಿ ಮಾಂ ಭಕ್ತ್ಯಾ ನಿರಪೇಕ್ಷಃ ಸ್ವಕರ್ಮಭಿಃ ।
ತಂ ಸತ್ತ್ವಪ್ರಕೃತಿಂ ವಿದ್ಯಾತ್ ಪುರುಷಂ ಸ್ತ್ರಿಯಂ ಏವ ವಾ ॥ 10 ॥
ಯದಾ ಆಶಿಷಃ ಆಶಾಸ್ಯ ಮಾಂ ಭಜೇತ ಸ್ವಕರ್ಮಭಿಃ ।
ತಂ ರಜಃಪ್ರಕೃತಿಂ ವಿದ್ಯಾತ್ ಹಿಂಸಾಂ ಆಶಾಸ್ಯ ತಾಮಸಂ ॥ 11 ॥
ಸತ್ತ್ವಂ ರಜಃ ತಮಃ ಇತಿ ಗುಣಾಃ ಜೀವಸ್ಯ ನ ಏವ ಮೇ ।
ಚಿತ್ತಜಾ ಯೈಃ ತು ಭೂತಾನಾಂ ಸಜ್ಜಮಾನಃ ನಿಬಧ್ಯತೇ ॥ 12 ॥
ಯದೇತರೌ ಜಯೇತ್ ಸತ್ತ್ವಂ ಭಾಸ್ವರಂ ವಿಶದಂ ಶಿವಂ ।
ತದಾ ಸುಖೇನ ಯುಜ್ಯೇತ ಧರ್ಮಜ್ಞಾನ ಆದಿಭಿಃ ಪುಮಾನ್ ॥ 13 ॥
ಯದಾ ಜಯೇತ್ ತಮಃ ಸತ್ತ್ವಂ ರಜಃ ಸಂಗಂ ಭಿದಾ ಚಲಂ ।
ತದಾ ದುಃಖೇನ ಯುಜ್ಯೇತ ಕರ್ಮಣಾ ಯಶಸಾ ಶ್ರಿಯಾ ॥ 14 ॥
ಯದಾ ಜಯೇತ್ ರಜಃ ಸತ್ತ್ವಂ ತಮಃ ಮೂಢಃ ಲಯಂ ಜಡಂ ।
ಯುಜ್ಯೇತ ಶೋಕಮೋಹಾಭ್ಯಾಂ ನಿದ್ರಯಾ ಹಿಂಸಯಾ ಆಶಯಾ ॥ 15 ॥
ಯದಾ ಚಿತ್ತಂ ಪ್ರಸೀದೇತ ಇಂದ್ರಿಯಾಣಾಂ ಚ ನಿರ್ವೃತಿಃ ।
ದೇಹೇ ಅಭಯಂ ಮನೋಸಂಗಂ ತತ್ ಸತ್ತ್ವಂ ವಿದ್ಧಿ ಮತ್ಪದಂ ॥ 16 ॥
ವಿಕುರ್ವನ್ ಕ್ರಿಯಯಾ ಚ ಅಧೀರ ನಿರ್ವೃತಿಃ ಚ ಚೇತಸಾಂ ।
ಗಾತ್ರಾಸ್ವಾಸ್ಥ್ಯಂ ಮನಃ ಭ್ರಾಂತಂ ರಜಃ ಏತೈಃ ನಿಶಾಮಯ ॥ 17 ॥
ಸೀದತ್ ಚಿತ್ತಂ ವಿಲೀಯೇತ ಚೇತಸಃ ಗ್ರಹಣೇ ಅಕ್ಷಮಂ ।
ಮನಃ ನಷ್ಟಂ ತಮಃ ಗ್ಲಾನಿಃ ತಮಃ ತತ್ ಉಪಧಾರಯ ॥ 18 ॥
ಏಧಮಾನೇ ಗುಣೇ ಸತ್ತ್ವೇ ದೇವಾನಾಂ ಬಲಂ ಏಧತೇ ।
ಅಸುರಾಣಾಂ ಚ ರಜಸಿ ತಮಸಿ ಉದ್ಧವ ರಕ್ಷಸಾಂ ॥ 19 ॥
ಸತ್ತ್ವಾತ್ ಜಗರಣಂ ವಿದ್ಯಾತ್ ರಜಸಾ ಸ್ವಪ್ನಂ ಆದಿಶೇತ್ ।
ಪ್ರಸ್ವಾಪಂ ತಮಸಾ ಜಂತೋಃ ತುರೀಯಂ ತ್ರಿಷು ಸಂತತಂ ॥ 20 ॥
ಉಪರ್ಯುಪರಿ ಗಚ್ಛಂತಿ ಸತ್ತ್ವೇನ ಆಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಜನಾಃ ।
ತಮಸಾ ಅಧಃ ಅಧಃ ಆಮುಖ್ಯಾತ್ ರಜಸಾ ಅಂತರಚಾರಿಣಃ ॥ 21 ॥
ಸತ್ತ್ವೇ ಪ್ರಲೀನಾಃ ಸ್ವಃ ಯಾಂತಿ ನರಲೋಕಂ ರಜೋಲಯಾಃ ।
ತಮೋಲಯಾಃ ತು ನಿರಯಂ ಯಾಂತಿ ಮಾಂ ಏವ ನಿರ್ಗುಣಾಃ ॥ 22 ॥
ಮದರ್ಪಣಂ ನಿಷ್ಫಲಂ ವಾ ಸಾತ್ವಿಕಂ ನಿಜಕರ್ಮ ತತ್ ।
ರಾಜಸಂ ಫಲಸಂಕಲ್ಪಂ ಹಿಂಸಾಪ್ರಾಯಾದಿ ತಾಮಸಂ ॥ 23 ॥
ಕೈವಲ್ಯಂ ಸಾತ್ವಿಕಂ ಜ್ಞಾನಂ ರಜಃ ವೈಕಲ್ಪಿಕಂ ಚ ಯತ್ ।
ಪ್ರಾಕೃತಂ ತಾಮಸಂ ಜ್ಞಾನಂ ಮನ್ನಿಷ್ಠಂ ನಿರ್ಗುಣಂ ಸ್ಮೃತಂ
॥ 24 ॥
ವನಂ ತು ಸಾತ್ವಿಕಃ ವಾಸಃ ಗ್ರಾಮಃ ರಾಜಸಃ ಉಚ್ಯತೇ ।
ತಾಮಸಂ ದ್ಯೂತಸದನಂ ಮನ್ನಿಕೇತನಂ ತು ನಿರ್ಗುಣಂ ॥ 25 ॥
ಸಾತ್ವಿಕಃ ಕಾರಕಃ ಅಸಂಗೀ ರಾಗಾಂಧಃ ರಾಜಸಃ ಸ್ಮೃತಃ ।
ತಾಮಸಃ ಸ್ಮೃತಿವಿಭ್ರಷ್ಟಃ ನಿರ್ಗುಣಃ ಮದಪಾಶ್ರಯಃ ॥ 26 ॥
ಸಾತ್ತ್ವಿಕೀ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕೀ ಶ್ರದ್ಧಾ ಕರ್ಮಶ್ರದ್ಧಾ ತು ರಾಜಸೀ ।
ತಾಮಸ್ಯಧರ್ಮೇ ಯಾ ಶ್ರದ್ಧಾ ಮತ್ಸೇವಾಯಾಂ ತು ನಿರ್ಗುಣಾ ॥ 27 ॥
ಪಥ್ಯಂ ಪೂತಂ ಅನಾಯಃ ತಂ ಆಹಾರ್ಯಂ ಸಾತ್ತ್ವಿಕಂ ಸ್ಮೃತಂ ।
ರಾಜಸಂ ಚ ಇಂದ್ರಿಯಪ್ರೇಷ್ಠಂ ತಾಮಸಂ ಚ ಆರ್ತಿದ ಅಶುಚಿ ॥ 28 ॥
ಸಾತ್ತ್ವಿಕಂ ಸುಖಂ ಆತ್ಮೋತ್ಥಂ ವಿಷಯೋತ್ಥಂ ತು ರಾಜಸಂ ।
ತಾಮಸಂ ಮೋಹದೈನೋತ್ಥಂ ನಿರ್ಗುಣಂ ಮದಪಾಶ್ರಯಂ ॥ 29 ॥
ದ್ರವ್ಯಂ ದೇಶಃ ಫಲಂ ಕಾಲಃ ಜ್ಞಾನಂ ಕರ್ಮ ಚ ಕಾರಕಾಃ ।
ಶ್ರದ್ಧಾ ಅವಸ್ಥಾ ಆಕೃತಿಃ ನಿಷ್ಠಾ ತ್ರೈಗುಣ್ಯಃ ಸರ್ವಃ ಏವ ಹಿ ॥
30 ॥
ಸರ್ವೇ ಗುಣಮಯಾಃ ಭಾವಾಃ ಪುರುಷ ಅವ್ಯಕ್ತ ಧಿಷ್ಠಿತಾಃ ॥ 31 ॥
ಏತಾಃ ಸಂಸೃತಯಃ ಪುಂಸಃ ಗುಣಕರ್ಮನಿಬಂಧನಾಃ ।
ಯೇನ ಇಮೇ ನಿರ್ಜಿತಾಃ ಸೌಮ್ಯ ಗುಣಾಃ ಜೀವೇನ ಚಿತ್ತಜಾಃ ।
ಭಕ್ತಿಯೋಗೇನ ಮನ್ನಿಷ್ಠಃ ಮದ್ಭಾವಾಯ ಪ್ರಪದ್ಯತೇ ॥ 32 ॥
ತಸ್ಮಾತ್ ಅಹಂ ಇಮಂ ಲಬ್ಧ್ವಾ ಜ್ಞಾನವಿಜ್ಞಾನಸಂಭವಂ ।
ಗುಣಸಂಗಂ ವಿನಿರ್ಧೂಯ ಮಾಂ ಭಜಂತು ವಿಚಕ್ಷಣಾಃ ॥ 33 ॥
ನಿಃಸಂಗಃ ಮಾಂ ಭಜೇತ್ ವಿದ್ವಾನ್ ಅಪ್ರಮತ್ತಃ ಜಿತೇಂದ್ರಿಯಃ ।
ರಜಃ ತಮಃ ಚ ಅಭಿಜಯೇತ್ ಸತ್ತ್ವಸಂಸೇವಯಾ ಮುನಿಃ ॥ 34 ॥
ಸತ್ತ್ವಂ ಚ ಅಭಿಜಯೇತ್ ಯುಕ್ತಃ ನೈರಪೇಕ್ಷ್ಯೇಣ ಶಾಂತಧೀಃ ।
ಸಂಪದ್ಯತೇ ಗುಣೈಃ ಮುಕ್ತಃ ಜೀವಃ ಜೀವಂ ವಿಹಾಯ ಮಾಂ ॥ 35 ॥
ಜೀವಃ ಜೀವವಿನಿರ್ಮುಕ್ತಃ ಗುಣೈಃ ಚ ಆಶಯಸಂಭವೈಃ ।
ಮಯಾ ಏವ ಬ್ರಹ್ಮಣಾ ಪೂರ್ಣಃ ನ ಬಹಿಃ ನ ಅಂತರಃ ಚರೇತ್ ॥ 36 ॥
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಭಾಗವತೇ ಮಹಾಪುರಾಣೇ ಪಾರಮಹಂಸ್ಯಾಂ
ಸಂಹಿತಾಯಾಮೇಕಾದಶಸ್ಕಂಧೇ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣೋದ್ಧವಸಂವಾದೇ
ಗುಣನಿರ್ಗುಣನಿರೂಪಣಂ ನಾಮ ಪಂಚವಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥ 25 ॥
ಅಥ ಷಡ್ವಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ ।
ಶ್ರೀಭಗವಾನ್ ಉವಾಚ ।
ಮತ್ ಲಕ್ಷಣಂ ಇಮಂ ಕಾಯಂ ಲಬ್ಧ್ವಾ ಮದ್ಧರ್ಮಃ ಆಸ್ಥಿತಃ ।
ಆನಂದಂ ಪರಮಾತ್ಮಾನಂ ಆತ್ಮಸ್ಥಂ ಸಮುಪೈತಿ ಮಾಂ ॥1 ॥
ಗುಣಮಯ್ಯಾಃ ಜೀವಯೋನ್ಯಾಃ ವಿಮುಕ್ತಃ ಜ್ಞಾನನಿಷ್ಠಯಾ ।
ಗುಣೇಷು ಮಾಯಾಮಾತ್ರೇಷು ದೃಶ್ಯಮಾನೇಷು ಅವಸ್ತುತಃ ।
ವರ್ತಮಾನಃ ಅಪಿ ನ ಪುಮಾನ್ ಯುಜ್ಯತೇ ಅವಸ್ತುಭಿಃ ಗುಣೈಃ ॥ 2 ॥
ಸಂಗಂ ನ ಕುರ್ಯಾತ್ ಅಸತಾಂ ಶಿಶ್ನ ಉದರ ತೃಪಾಂ ಕ್ವಚಿತ್ ।
ತಸ್ಯ ಅನುಗತಃ ತಮಸಿ ಅಂಧೇ ಪತತಿ ಅಂಧ ಅನುಗಾಂಧವತ್ ॥ 3 ॥
ಐಲಃ ಸಮ್ರಾಟ್ ಇಮಾಂ ಗಾಥಾಂ ಅಗಾಯತ ಬೃಹಚ್ಛ್ರವಾಃ ।
ಉರ್ವಶೀ ವಿರಹಾತ್ ಮುಹ್ಯನ್ ನಿರ್ವಿಣ್ಣಃ ಶೋಕಸಂಯಮೇ ॥ 4 ॥
ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಆತ್ಮಾನಂ ವ್ರಜಂತೀಂ ತಾಂ ನಗ್ನಃ ಉನ್ಮತ್ತವತ್ ನೃಪಃ ।
ವಿಲಪನ್ ಅನ್ವಗಾತ್ ಜಾಯೇ ಘೋರೇ ತಿಷ್ಠ ಇತಿ ವಿಕ್ಲವಃ ॥ 5 ॥
ಕಾಮಾನ್ ಅತೃಪ್ತಃ ಅನುಜುಷನ್ ಕ್ಷುಲ್ಲಕಾನ್ ವರ್ಷಯಾಮಿನೀಃ ।
ನ ವೇದ ಯಾಂತೀಃ ನ ಅಯಾಂತೀಃ ಉರ್ವಶೀ ಆಕೃಷ್ಟಚೇಅತನಃ ॥ 6 ॥
ಐಲಃ ಉವಾಚ ।
ಅಹೋ ಮೇ ಮೋಹವಿಸ್ತಾರಃ ಕಾಮಕಷ್ಮಲಚೇತಸಃ ।
ದೇವ್ಯಾಃ ಗೃಹೀತಕಂಠಸ್ಯ ನ ಆಯುಃಖಂಡಾಃ ಇಮೇ ಸ್ಮೃತಾಃ ॥ 7 ॥
ನ ಅಹಂ ವೇದ ಅಭಿನಿರ್ಮುಕ್ತಃ ಸೂರ್ಯಃ ವಾ ಅಭ್ಯುದಿತಃ ಅಮುಯಾ ।
ಮುಷಿತಃ ವರ್ಷಪೂಗಾನಾಂ ಬತ ಅಹಾನಿ ಗತಾನಿ ಉತ ॥ 8 ॥
ಅಹೋ ಮೇ ಆತ್ಮಸಂಮೋಹಃ ಯೇನ ಆತ್ಮಾ ಯೋಷಿತಾಂ ಕೃತಃ ।
ಕ್ರೀಡಾಮೃಗಃ ಚಕ್ರವರ್ತೀ ನರದೇವಶಿಖಾಮಣಿಃ ॥ 9 ॥
ಸಪರಿಚ್ಛದಂ ಆತ್ಮಾನಂ ಹಿತ್ವಾ ತೃಣಂ ಇವ ಈಶ್ವರಂ ।
ಯಾಂತೀಂ ಸ್ತ್ರಿಯಂ ಚ ಅನ್ವಗಮಂ ನಗ್ನಃ ಉನ್ಮತ್ತವತ್ ರುದನ್ ॥ 10 ॥
ಕುತಃ ತಸ್ಯ ಅನುಭಾವಃ ಸ್ಯಾತ್ ತೇಜಃ ಈಶತ್ವಂ ಏವ ವಾ ।
ಯಃ ಅನ್ವಗಚ್ಛಂ ಸ್ತ್ರಿಯಂ ಯಾಂತೀಂ ಖರವತ್ ಪಾದತಾಡಿತಃ ॥ 11 ॥
ಕಿಂ ವಿದ್ಯಯಾ ಕಿಂ ತಪಸಾ ಕಿಂ ತ್ಯಾಗೇನ ಶ್ರುತೇನ ವಾ ।
ಕಿಂ ವಿವಿಕ್ತೇನ ಮೌನೇನ ಸ್ತ್ರೀಭಿಃ ಯಸ್ಯ ಮನಃ ಹೃತಂ ॥ 12 ॥
ಸ್ವಾರ್ಥಸ್ಯ ಅಕೋವಿದಂ ಧಿಙ್ ಮಾಂ ಮೂರ್ಖಂ ಪಂಡಿತ ಮಾನಿನಂ ।
ಯಃ ಅಹಂ ಈಶ್ವರತಾಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಸ್ತ್ರೀಭಿಃ ಗೋ ಖರವತ್ ಜಿತಃ ॥ 13 ॥
ಸೇವತಃ ವರ್ಷಪೂಗಾತ್ ಮೇ ಉರ್ವಶ್ಯಃ ಅಧರಾಸವಂ ।
ನ ತೃಪ್ಯತಿ ಆತ್ಮಭೂಃ ಕಾಮಃ ವಹ್ನಿಃ ಆಹುತಿಭಿಃ ಯಥಾ ॥ 14 ॥
ಪುಂಶ್ಚಲ್ಯಾ ಅಪಹೃತಂ ಚಿತ್ತಂ ಕೋನ್ವನ್ಯಃ ಮೋಚಿತುಂ ಪ್ರಭುಃ ।
ಆತ್ಮಾರಾಮೇಶ್ವರಂ ಋತೇ ಭಗವಂತಂ ಅಧೋಕ್ಷಜಂ ॥ 15 ॥
ಬೋಧಿತಸ್ಯ ಅಪಿ ದೇವ್ಯಾ ಮೇ ಸೂಕ್ತವಾಕ್ಯೇನ ದುರ್ಮತೇಃ ।
ಮನೋಗತಃ ಮಹಾಮೋಹಃ ನ ಅಪಯಾತಿ ಅಜಿತಾತ್ಮನಃ ॥ 16 ॥
ಕಿಂ ಏತಯಾ ನಃ ಅಪಕೃತಂ ರಜ್ಜ್ವಾ ವಾ ಸರ್ಪಚೇತಸಃ ।
ರಜ್ಜುಸ್ವರೂಪ ಅವಿದುಷಃ ಯಃ ಅಹಂ ಯತ್ ಅಜಿತೇಂದ್ರಿಯಃ ॥ 17 ॥
ಕ್ವ ಅಯಂ ಮಲೋಮಸಃ ಕಾಯಃ ದೌರ್ಗಂಧಿ ಆದಿ ಆತ್ಮಕಃ ಅಶುಚಿಃ ।
ಕ್ವ ಗುಣಾಃ ಸೌಮನಸ್ಯ ಆದ್ಯಾಃ ಹಿ ಅಧ್ಯಾಸಃ ಅವಿದ್ಯಯಾ ಕೃತಃ ॥ 18 ॥
ಪಿತ್ರೋಃ ಕಿಂ ಸ್ವಂ ನು ಭಾರ್ಯಾಯಾಃ ಸ್ವಾಮಿನಃ ಅಗ್ನೇಃ ಶ್ವಗೃಧ್ರಯೋಃ ।
ಕಿಂ ಆತ್ಮನಃ ಕಿಂ ಸುಹೃದಾಂ ಇತಿ ಯಃ ನ ಅವಸೀಯತೇ ॥ 19 ॥
ತಸ್ಮಿನ್ ಕಲೇವರೇ ಅಮೇಧ್ಯೇ ತುಚ್ಛನಿಷ್ಠೇ ವಿಷಜ್ಜತೇ ।
ಅಹೋ ಸುಭದ್ರಂ ಸುನಸಂ ಸುಸ್ಮಿತಂ ಚ ಮುಖಂ ಸ್ತ್ರಿಯಃ ॥ 20 ॥
ತ್ವಙ್ ಮಾಂಸ ರುಧಿರ ಸ್ನಾಯು ಮೇದೋ ಮಜ್ಜಾ ಅಸ್ಥಿ ಸಂಹತೌ ।
ವಿಣ್ಮೂತ್ರಪೂಯೇ ರಮತಾಂ ಕೃಮೀಣಾಂ ಕಿಯತ್ ಅಂತರಂ ॥ 21 ॥
ಅಥ ಅಪಿ ನ ಉಪಸಜ್ಜೇತ ಸ್ತ್ರೀಷು ಸ್ತ್ರೈಣೇಷು ಚ ಅರ್ಥವಿತ್ ।
ವಿಷಯ ಇಂದ್ರಿಯ ಸಂಯೋಗಾತ್ ಮನಃ ಕ್ಷುಭ್ಯತಿ ನ ಅನ್ಯಥಾ ॥ 22 ॥
ಅದೃಷ್ಟಾತ್ ಅಶ್ರುತಾತ್ ಭಾವಾತ್ ನ ಭಾವಃ ಉಪಜಾಯತೇ ।
ಅಸಂಪ್ರಯುಂಜತಃ ಪ್ರಾಣಾನ್ ಶಾಮ್ಯತಿ ಸ್ತಿಮಿತಂ ಮನಃ ॥ 23 ॥
ತಸ್ಮಾತ್ ಸಂಗಃ ನ ಕರ್ತವ್ಯಃ ಸ್ತ್ರೀಷು ಸ್ತ್ರೈಣೇಷು ಚ ಇಂದ್ರಿಯೈಃ ।
ವಿದುಷಾಂ ಚ ಅಪಿ ಅವಿಶ್ರಬ್ಧಃ ಷಡ್ವರ್ಗಃ ಕಿಮು ಮಾದೃಶಾಂ ॥
24 ॥
ಶ್ರೀಭಗವಾನ್ ಉವಾಚ ।
ಏವಂ ಪ್ರಗಾಯನ್ ನೃಪದೇವದೇವಃ
ಸಃ ಉರ್ವಶೀಲೋಕಂ ಅಥಃ ವಿಹಾಯ ।
ಆತ್ಮಾನಂ ಆತ್ಮನಿ ಅವಗಮ್ಯ ಮಾಂ ವೈ
ಉಪಾರಮತ್ ಜ್ಞಾನವಿಧೂತಮೋಹಃ ॥ 25 ॥
ತತಃ ದುಃಸಂಗಂ ಉತ್ಸೃಜ್ಯ ಸತ್ಸು ಸಜ್ಜೇತ ಬುದ್ಧಿಮಾನ್ ।
ಸಂತಃ ಏತಸ್ಯ ಛಿಂದಂತಿ ಮನೋವ್ಯಾಸಂಗಮುಕ್ತಿಭಿಃ ॥ 26 ॥
ಸಂತಃ ಅನಪೇಕ್ಷಾಃ ಮಚ್ಚಿತ್ತಾಃ ಪ್ರಶಾಂತಾಃ ಸಮದರ್ಶಿನಃ ।
ನಿರ್ಮಮಾಃ ನಿರಹಂಕಾರಾಃ ನಿರ್ದ್ವಂದ್ವಾಃ ನಿಷ್ಪರಿಗ್ರಹಾಃ ॥ 27 ॥
ತೇಷು ನಿತ್ಯಂ ಮಹಾಭಾಗಃ ಮಹಾಭಾಗೇಷು ಮತ್ಕಥಾಃ ।
ಸಂಭವಂತಿ ಹಿತಾ ನೄಣಾಂ ಜುಷತಾಂ ಪ್ರಪುನಂತಿ ಅಘಂ ॥ 28 ॥
ತಾಃ ಯೇ ಶ್ರುಣ್ವಂತಿ ಗಾಯಂತಿ ಹಿ ಅನುಮೋದಂತಿ ಚ ಅದೃತಾಃ ।
ಮತ್ಪರಾಃ ಶ್ರದ್ದಧಾನಾಃ ಚ ಭಕ್ತಿಂ ವಿಂದಂತಿ ತೇ ಮಯಿ ॥ 29 ॥
ಭಕ್ತಿಂ ಲಬ್ಧವತಃ ಸಾಧೋಃ ಕಿಂ ಅನ್ಯತ್ ಅವಶಿಷ್ಯತೇ ।
ಮಯಿ ಅನಂತಗುಣೇ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ಆನಂದ ಅನುಭವ ಆತ್ಮನಿ ॥ 30 ॥
ಯಥಾ ಉಪಶ್ರಯಮಾಣಸ್ಯ ಭಗವಂತಂ ವಿಭಾವಸುಂ ।
ಶೀತಂ ಭಯಂ ತಮಃ ಅಪಿ ಏತಿ ಸಾಧೂನ್ ಸಂಸೇವತಃ ತಥಾ ॥ 31 ॥
ನಿಮಜ್ಜ್ಯ ಉನ್ಮಜ್ಜ್ಯತಾಂ ಘೋರೇ ಭವಾಬ್ಧೌ ಪರಮ ಅಯನಂ ।
ಸಂತಃ ಬ್ರಹ್ಮವಿದಃ ಶಾಂತಾಃ ನೌಃ ದೃಢ ಇವ ಅಪ್ಸು ಮಜ್ಜತಾಂ ॥ 32 ॥
ಅನ್ನಂ ಹಿ ಪ್ರಾಣಿನಾಂ ಪ್ರಾಣಃ ಆರ್ತಾನಾಂ ಶರಣಂ ತು ಅಹಂ ।
ಧರ್ಮಃ ವಿತ್ತಂ ನೃಣಾಂ ಪ್ರೇತ್ಯ ಸಂತಃ ಅರ್ವಾಕ್ ಬಿಭ್ಯತಃ ಅರಣಂ ॥
33 ॥
ಸಂತಃ ದಿಶಂತಿ ಚಕ್ಷೂಂಷಿ ಬಹಿಃ ಅರ್ಕಃ ಸಮುತ್ಥಿತಃ ।
ದೇವತಾಃ ಬಾಂಧವಾಃ ಸಂತಃ ಸಂತಃ ಆತ್ಮಾ ಅಹಂ ಏವ ಚ ॥ 34 ॥
ವೈತಸೇನಃ ತತಃ ಅಪಿ ಏವಂ ಉರ್ವಶ್ಯಾ ಲೋಕನಿಃಸ್ಪೃಹಃ ।
ಮುಕ್ತಸಂಗಃ ಮಹೀಂ ಏತಾಂ ಆತ್ಮಾರಾಮಃ ಚಚಾರ ಹ ॥ 35 ॥
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಭಾಗವತೇ ಮಹಾಪುರಾಣೇ ಪಾರಮಹಂಸ್ಯಾಂ
ಸಂಹಿತಾಯಾಮೇಕಾದಶಸ್ಕಂಧೇ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣೋದ್ಧವಸಂವಾದೇ
ಐಲಗೀತಂ ನಾಮ ಷಡ್ವಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥ 26 ॥
ಅಥ ಸಪ್ತವಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ ।
ಉದ್ಧವಃ ಉವಾಚ ।
ಕ್ರಿಯಾಯೋಗಂ ಸಮಾಚಕ್ಷ್ವ ಭವತ್ ಆರಾಧನಂ ಪ್ರಭೋ ।
ಯಸ್ಮಾತ್ ತ್ವಾಂ ಯೇ ಯಥಾ ಅರ್ಚಂತಿ ಸಾತ್ವತಾಃ ಸಾತ್ವತರ್ಷಭ ॥ 1 ॥
ಏತತ್ ವದಂತಿ ಮುನಯಃ ಮುಹುಃ ನಿಃಶ್ರೇಯಸಂ ನೃಣಾಂ ।
ನಾರದಃ ಭಗವಾನ್ ವ್ಯಾಸಃ ಆಚಾರ್ಯಃ ಅಂಗಿರಸಃ ಸುತಃ ॥ 2 ॥
ನಿಃಸೃತಂ ತೇ ಮುಖಾಂಭೋಜಾದ್ಯತ್ ಆಹ ಭಗವಾನ್ ಅಜಃ ।
ಪುತ್ರೇಭ್ಯಃ ಭೃಗುಮುಖ್ಯೇಭ್ಯಃ ದೇವ್ಯೈ ಚ ಭಗವಾನ್ ಭವಃ ॥ 3 ॥
ಏತತ್ ವೈ ಸರ್ವವರ್ಣಾನಾಂ ಆಶ್ರಮಾಣಾಂ ಚ ಸಂಮತಂ ।
ಶ್ರೇಯಸಾಂ ಉತ್ತಮಂ ಮನ್ಯೇ ಸ್ತ್ರೀಶೂದ್ರಾಣಾಂ ಚ ಮಾನದ ॥ 4 ॥
ಏತತ್ ಕಮಲಪತ್ರಾಕ್ಷ ಕರ್ಮಬಂಧವಿಮೋಚನಂ ।
ಭಕ್ತಾಯ ಚ ಅನುರಕ್ತಾಯ ಬ್ರೂಹಿ ವಿಶ್ವೇಶ್ವರ ಈಶ್ವರ ॥ 5 ॥
ಶ್ರೀಭಗವಾನ್ ಉವಾಚ ।
ನಹಿ ಅಂತಃ ಅನಂತಪಾರಸ್ಯ ಕರ್ಮಕಾಂಡಸ್ಯ ಚ ಉದ್ಧವ ।
ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತಂ ವರ್ಣಯಿಷ್ಯಾಮಿ ಯಥಾವತ್ ಅನುಪೂರ್ವಶಃ ॥ 6 ॥
ವೈದಿಕಃ ತಾಂತ್ರಿಕಃ ಮಿಶ್ರಃ ಇತಿ ಮೇ ತ್ರಿವಿಧಃ ಮಖಃ ।
ತ್ರಯಾಣಾಂ ಈಪ್ಸಿತೇನ ಏವ ವಿಧಿನಾ ಮಾಂ ಸಮರ್ಚಯೇತ್ ॥ 7 ॥
ಯದಾ ಸ್ವನಿಗಮೇನ ಉಕ್ತಂ ದ್ವಿಜತ್ವಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಪೂರುಷಃ ।
ಯಥಾ ಯಜೇತ ಮಾಂ ಭಕ್ತ್ಯಾ ಶ್ರದ್ಧಯಾ ತತ್ ನಿಬೋಧ ಮೇ ॥ 8 ॥
ಅರ್ಚಾಯಾಂ ಸ್ಥಂಡಿಲೇ ಅಗ್ನೌ ವಾ ಸೂರ್ಯೇ ವಾ ಅಪ್ಸು ಹೃದಿ ದ್ವಿಜಃ ।
ದ್ರವ್ಯೇಣ ಭಕ್ತಿಯುಕ್ತಃ ಅರ್ಚೇತ್ ಸ್ವಗುರುಂ ಮಾಂ ಅಮಾಯಯಾ ॥ 9 ॥
ಪೂರ್ವಂ ಸ್ನಾನಂ ಪ್ರಕುರ್ವೀತ ಧೌತದಂತಃ ಅಂಗಶುದ್ಧಯೇ ।
ಉಭಯೈಃ ಅಪಿ ಚ ಸ್ನಾನಂ ಮಂತ್ರೈಃ ಮೃದ್ಗ್ರಹಣಾದಿನಾ ॥ 10 ॥
ಸಂಧ್ಯಾ ಉಪಾಸ್ತಿ ಆದಿ ಕರ್ಮಾಣಿ ವೇದೇನ ಅಚೋದಿತಾನಿ ಮೇ ।
ಪೂಜಾಂ ತೈಃ ಕಲ್ಪಯೇತ್ ಸಮ್ಯಕ್ ಸಂಕಲ್ಪಃ ಕರ್ಮಪಾವನೀಂ ॥ 11 ॥
ಶೈಲೀ ದಾರುಮಯೀ ಲೌಹೀ ಲೇಪ್ಯಾ ಲೇಖ್ಯಾ ಚ ಸೈಕತೀ ।
ಮನೋಮಯೀ ಮಣಿಮಯೀ ಪ್ರತಿಮಾ ಅಷ್ಟವಿಧಾ ಸ್ಮೃತಾ ॥ 12 ॥
ಚಲ ಅಚಲ ಇತಿ ದ್ವಿವಿಧಾ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾ ಜೀವಮಂದಿರಂ ।
ಉದ್ವಾಸ ಆವಾಹನೇ ನ ಸ್ತಃ ಸ್ಥಿರಾಯಾಂ ಉದ್ಧವ ಅರ್ಚನೇ ॥ 13 ॥
ಅಸ್ಥಿರಾಯಾಂ ವಿಕಲ್ಪಃ ಸ್ಯಾತ್ ಸ್ಥಂಡಿಲೇ ತು ಭವೇತ್ ದ್ವಯಂ ।
ಸ್ನಪನಂ ತು ಅವಿಲೇಪ್ಯಾಯಾಂ ಅನ್ಯತ್ರ ಪರಿಮಾರ್ಜನಂ ॥ 14 ॥
ದ್ರವ್ಯೈಃ ಪ್ರಸಿದ್ಧ್ಯೈಃ ಮತ್ ಯಾಗಃ ಪ್ರತಿಮಾದಿಷು ಅಮಾಯಿನಃ ।
ಭಕ್ತಸ್ಯ ಚ ಯಥಾಲಬ್ಧೈಃ ಹೃದಿ ಭಾವೇನ ಚ ಏವ ಹಿ ॥ 15 ॥
ಸ್ನಾನ ಅಲಂಕರಣಂ ಪ್ರೇಷ್ಠಂ ಅರ್ಚಾಯಾಂ ಏವ ತು ಉದ್ಧವ ।
ಸ್ಥಂಡಿಲೇ ತತ್ತ್ವವಿನ್ಯಾಸಃ ವಹ್ನೌ ಆಜ್ಯಪ್ಲುತಂ ಹವಿಃ ॥ 16 ॥
ಸೂರ್ಯೇ ಚ ಅಭ್ಯರ್ಹಣಂ ಪ್ರೇಷ್ಠಂ ಸಲಿಲೇ ಸಲಿಲ ಆದಿಭಿಃ ।
ಶ್ರದ್ಧಯಾ ಉಪಾಹೃತಂ ಪ್ರೇಷ್ಠಂ ಭಕ್ತೇನ ಮಮ ವಾರಿ ಅಪಿ ॥ 17 ॥
ಭೂರ್ಯಪಿ ಅಭಕ್ತ ಉಪಹೃತಂ ನ ಮೇ ತೋಷಾಯ ಕಲ್ಪತೇ ।
ಗಂಧಃ ಧೂಪಃ ಸುಮನಸಃ ದೀಪಃ ಅನ್ನ ಆದ್ಯ ಚ ಕಿಂ ಪುನಃ ॥ 18 ॥
ಶುಚಿಃ ಸಂಭೃತಸಂಭಾರಃ ಪ್ರಾಕ್ ದರ್ಭೈಃ ಕಲ್ಪಿತ ಆಸನಃ ।
ಆಸೀನಃ ಪ್ರಾಕ್ ಉದಕ್ ವಾ ಅರ್ಚೇತ್ ಅರ್ಚಾಯಾಂ ಅಥ ಸಂಮುಖಃ ॥ 19 ॥
ಕೃತನ್ಯಾಸಃ ಕೃತನ್ಯಾಸಾಂ ಮದರ್ಚಾಂ ಪಾಣಿನಾ ಮೃಜೇತ್ ।
ಕಲಶಂ ಪ್ರೋಕ್ಷಣೀಯಂ ಚ ಯಥಾವತ್ ಉಪಸಾಧಯೇತ್ ॥ 20 ॥
ತತ್ ಅದ್ಭಿಃ ದೇವಯಜನಂ ದ್ರವ್ಯಾಣಿ ಆತ್ಮಾನಂ ಏವ ಚ ।
ಪ್ರೋಕ್ಷ್ಯ ಪಾತ್ರಾಣಿ ತ್ರೀಣಿ ಅದ್ಭಿಃ ತೈಃ ತೈಃ ದ್ರವ್ಯೈಃ ಚ ಸಾಧಯೇತ್
॥ 21 ॥
ಪಾದ್ಯ ಅರ್ಘ ಆಚಮನೀಯಾರ್ಥಂ ತ್ರೀಣಿ ಪಾತ್ರಾಣಿ ದೈಶಿಕಃ ।
ಹೃದಾ ಶೀರ್ಷ್ಣಾ ಅಥ ಶಿಖಯಾ ಗಾಯತ್ರ್ಯಾ ಚ ಅಭಿಮಂತ್ರಯೇತ್ ॥
22 ॥
ಪಿಂಡೇ ವಾಯು ಅಗ್ನಿ ಸಂಶುದ್ಧೇ ಹೃತ್ಪದ್ಮಸ್ಥಾಂ ಪರಾಂ ಮಮ ।
ಅಣ್ವೀಂ ಜೀವಕಲಾಂ ಧ್ಯಾಯೇತ್ ನಾದ ಅಂತೇ ಸಿದ್ಧಭಾವಿತಾಂ ॥ 23 ॥
ತಯಾ ಆತ್ಮಭೂತಯಾ ಪಿಂಡೇ ವ್ಯಾಪ್ತೇ ಸಂಪೂಜ್ಯ ತನ್ಮಯಃ ।
ಆವಾಹ್ಯ ಅರ್ಚ ಆದಿಷು ಸ್ಥಾಪ್ಯ ನ್ಯಸ್ತ ಅಂಗಂ ಮಾಂ ಪ್ರಪೂಜಯೇತ್ ॥
24 ॥
ಪಾದ್ಯ ಉಪಸ್ಪರ್ಶ ಅರ್ಹಣ ಆದೀನ್ ಉಪಚಾರಾನ್ ಪ್ರಕಲ್ಪಯೇತ್ ।
ಧರ್ಮಾದಿಭಿಃ ಚ ನವಭಿಃ ಕಲ್ಪಯಿತ್ವಾ ಆಸನಂ ಮಮ ॥ 25 ॥
ಪದ್ಮಂ ಅಷ್ಟದಲಂ ತತ್ರ ಕರ್ಣಿಕಾಕೇಸರ ಉಜ್ಜ್ವಲಂ ।
ಉಭಾಭ್ಯಾಂ ವೇದತಂತ್ರಾಭ್ಯಾಂ ಮಹ್ಯಂ ತು ಉಭಯಸಿದ್ಧಯೇ ॥ 26 ॥
ಸುದರ್ಶನಂ ಪಾಂಚಜನ್ಯಂ ಗದಾಸೀಷುಧನುಃ ಹಲಾನ್ ।
ಮುಸಲಂ ಕೌಸ್ತುಭಂ ಮಾಲಾಂ ಶ್ರೀವತ್ಸಂ ಚ ಅನುಪೂಜಯೇತ್ ॥ 27 ॥
ನಂದಂ ಸುನಂದಂ ಗರುಡಂ ಪ್ರಚಂಡಂ ಚಂಡಂ ಏವ ಚ ।
ಮಹಾಬಲಂ ಬಲಂ ಚ ಏವ ಕುಮುದಂ ಕುಮುದೇಕ್ಷಣಂ ॥ 28 ॥
ದುರ್ಗಾಂ ವಿನಾಯಕಂ ವ್ಯಾಸಂ ವಿಷ್ವಕ್ಸೇನಂ ಗುರೂನ್ ಸುರಾನ್ ।
ಸ್ವೇ ಸ್ವೇ ಸ್ಥಾನೇ ತು ಅಭಿಮುಖಾನ್ ಪೂಜಯೇತ್ ಪ್ರೋಕ್ಷಣ ಆದಿಭಿಃ ॥ 29 ॥
ಚಂದನ ಉಶೀರ ಕರ್ಪೂರ ಕುಂಕುಮ ಅಗರು ವಾಸಿತೈಃ ।
ಸಲಿಲೈಃ ಸ್ನಾಪಯೇತ್ ಮಂತ್ರೈಃ ನಿತ್ಯದಾ ವಿಭವೇ ಸತಿ ॥ 30 ॥
ಸ್ವರ್ಣಘರ್ಮ ಅನುವಾಕೇನ ಮಹಾಪುರುಷವಿದ್ಯಯಾ ।
ಪೌರುಷೇಣ ಅಪಿ ಸೂಕ್ತೇನ ಸಾಮಭೀಃ ರಾಜನಾದಿಭಿಃ ॥ 31 ॥
ವಸ್ತ್ರ ಉಪವೀತ ಆಭರಣ ಪತ್ರ ಸ್ರಕ್ ಗಂಧ ಲೇಪನೈಃ ।
ಅಲಂಕುರ್ವೀತ ಸಪ್ರೇಮ ಮದ್ಭಕ್ತಃ ಮಾಂ ಯಥಾ ಉಚಿತಂ ॥ 32 ॥
ಪಾದ್ಯಂ ಆಚಮನೀಯಂ ಚ ಗಂಧಂ ಸುಮನಸಃ ಅಕ್ಷತಾನ್ ।
ಧೂಪ ದೀಪ ಉಪಹಾರ್ಯಾಣಿ ದದ್ಯಾತ್ ಮೇ ಶ್ರದ್ಧಯಾ ಅರ್ಚಕಃ ॥ 33 ॥
ಗುಡಪಾಯಸಸರ್ಪೀಂಷಿ ಶಷ್ಕುಲಿ ಆಪೂಪ ಮೋದಕಾನ್ ।
ಸಂಯಾವ ದಧಿ ಸೂಪಾಂ ಚ ನೈವೇದ್ಯಂ ಸತಿ ಕಲ್ಪಯೇತ್ ॥ 34 ॥
ಅಭ್ಯಂಗ ಉನ್ಮರ್ದನ ಆದರ್ಶ ದಂತಧೌ ಅಭಿಷೇಚನಂ ।
ಅನ್ನದ್ಯ ಗೀತ ನೃತ್ಯಾದಿ ಪರ್ವಣಿ ಸ್ಯುಃ ಉತಾನ್ವಹಂ ॥ 35 ॥
ವಿಧಿನಾ ವಿಹಿತೇ ಕುಂಡೇ ಮೇಖಲಾಗರ್ತವೇದಿಭಿಃ ।
ಅಗ್ನಿಂ ಆಧಾಯ ಪರಿತಃ ಸಮೂಹೇತ್ ಪಾಣಿನಾ ಉದಿತಂ ॥ 36 ॥
ಪರಿಸ್ತೀರ್ಯ ಅಥ ಪರ್ಯುಕ್ಷೇತ್ ಅನ್ವಾಧಾಯ ಯಥಾವಿಧಿ ।
ಪ್ರೋಕ್ಷಣ್ಯಾ ಆಸಾದ್ಯ ದ್ರವ್ಯಾಣಿ ಪ್ರೋಕ್ಷ್ಯಾಗ್ನೌ ಭಾವಯೇತ ಮಾಂ ॥ 37 ॥
ತಪ್ತಜಾಂಬೂನದಪ್ರಖ್ಯಂ ಶಂಖಚಕ್ರಗದಾಂಬುಜೈಃ ।
ಲಸತ್ ಚತುರ್ಭುಜಂ ಶಾಂತಂ ಪದ್ಮಕಿಂಜಲ್ಕವಾಸಸಂ ॥ 38 ॥
ಸ್ಫುರತ್ ಕಿರೀಟ ಕಟಕ ಕಟಿಸೂತ್ರವರ ಅಂಗದಂ ।
ಶ್ರೀವತ್ಸವಕ್ಷಸಂ ಭ್ರಾಜತ್ ಕೌಸ್ತುಭಂ ವನಮಾಲಿನಂ ॥ 39 ॥
ಧ್ಯಾಯನ್ ಅಭ್ಯರ್ಚ್ಯ ದಾರೂಣಿ ಹವಿಷಾ ಅಭಿಘೃತಾನಿ ಚ ।
ಪ್ರಾಸ್ಯ ಆಜ್ಯಭಾಗೌ ಆಘಾರೌ ದತ್ತ್ವಾ ಚ ಆಜ್ಯಪ್ಲುತಂ ಹವಿಃ ॥ 40 ॥
ಜುಹುಯಾತ್ ಮೂಲಮಂತ್ರೇಣ ಷೋಡಶರ್ಚ ಅವದಾನತಃ ।
ಧರ್ಮಾದಿಭ್ಯಃ ಯಥಾನ್ಯಾಯಂ ಮಂತ್ರೈಃ ಸ್ವಿಷ್ಟಿಕೃತಂ ಬುಧಃ ॥ 41 ॥
ಅಭ್ಯರ್ಚ್ಯ ಅಥ ನಮಸ್ಕೃತ್ಯ ಪಾರ್ಷದೇಭ್ಯಃ ಬಲಿಂ ಹರೇತ್ ।
ಮೂಲಮಂತ್ರಂ ಜಪೇತ್ ಬ್ರಹ್ಮ ಸ್ಮರನ್ ನಾರಾಯಣ ಆತ್ಮಕಂ ॥ 42 ॥
ದತ್ತ್ವಾ ಆಚಮನಂ ಉಚ್ಛೇಷಂ ವಿಷ್ವಕ್ಸೇನಾಯ ಕಲ್ಪಯೇತ್ ।
ಮುಖವಾಸಂ ಸುರಭಿಮತ್ ತಾಂಬೂಲಾದ್ಯಂ ಅಥ ಅರ್ಹಯೇತ್ ॥ 42 ॥
ಉಪಗಾಯನ್ ಗೃಣನ್ ನೃತ್ಯನ್ ಕರ್ಮಾಣಿ ಅಭಿನಯನ್ ಮಮ ।
ಮತ್ಕಥಾಃ ಶ್ರಾವಯನ್ ಶ್ರುಣ್ವನ್ ಮುಹೂರ್ತಂ ಕ್ಷಣಿಕಃ ಭವೇತ್ ॥ 44.
ಸ್ತವೈಃ ಉಚ್ಚಾವಚೈಃ ಸ್ತೋತ್ರೈಃ ಪೌರಾಣೈಃ ಪ್ರಕೃತೈಃ ಅಪಿ ।
ಸ್ತುತ್ವಾ ಪ್ರಸೀದ ಭಗವನ್ ಇತಿ ವಂದೇತ ದಂಡವತ್ ॥ 45 ॥
ಶಿರಃ ಮತ್ ಪಾದಯೋಃ ಕೃತ್ವಾ ಬಾಹುಭ್ಯಾಂ ಚ ಪರಸ್ಪರಂ ।
ಪ್ರಪನ್ನಂ ಪಾಹಿ ಮಾಂ ಈಶ ಭೀತಂ ಮೃತ್ಯುಗ್ರಹ ಅರ್ಣವಾತ್ ॥ 46 ॥
ಇತಿ ಶೇಷಾಂ ಮಯಾ ದತ್ತಾಂ ಶಿರಸಿ ಆಧಾಯ ಸಾದರಂ ।
ಉದ್ವಾಸಯೇತ್ ಚೇತ್ ಉದ್ವಾಸ್ಯಂ ಜ್ಯೋತಿಃ ಜ್ಯೋತಿಷಿ ತತ್ ಪುನಃ ॥ 47 ॥
ಅರ್ಚಾದಿಷು ಯದಾ ಯತ್ರ ಶ್ರದ್ಧಾ ಮಾಂ ತತ್ರ ಚ ಅರ್ಚಯೇತ್ ।
ಸರ್ವಭೂತೇಷು ಆತ್ಮನಿ ಚ ಸರ್ವ ಆತ್ಮಾ ಅಹಂ ಅವಸ್ಥಿತಃ ॥ 48 ॥
ಏವಂ ಕ್ರಿಯಾಯೋಗಪಥೈಃ ಪುಮಾನ್ ವೈದಿಕತಾಂತ್ರಿಕೈಃ ।
ಅರ್ಚನ್ ಉಭಯತಃ ಸಿದ್ಧಿಂ ಮತ್ತಃ ವಿಂದತಿ ಅಭೀಪ್ಸಿತಾಂ ॥ 49 ॥
ಮದರ್ಚಾಂ ಸಂಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪ್ಯ ಮಂದಿರಂ ಕಾರಯೇತ್ ದೃಢಂ ।
ಪುಷ್ಪ ಉದ್ಯಾನಾನಿ ರಮ್ಯಾಣಿ ಪೂಜಾ ಯಾತ್ರಾ ಉತ್ಸವ ಆಶ್ರಿತಾನ್ ॥ 50 ॥
ಪೂಜಾದೀನಾಂ ಪ್ರವಾಹಾರ್ಥಂ ಮಹಾಪರ್ವಸು ಅಥ ಅನ್ವಹಂ ।
ಕ್ಷೇತ್ರಾಪಣಪುರಗ್ರಾಮಾನ್ ದತ್ತ್ವಾ ಮತ್ ಸಾರ್ಷ್ಟಿತಾಂ ಇಯಾತ್ ॥ 51 ॥
ಪ್ರತಿಷ್ಠಯಾ ಸಾರ್ವಭೌಮಂಸದ್ಮನಾ ಭುವನತ್ರಯಂ ।
ಪೂಜಾದಿನಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಂ ತ್ರಿಭಿಃ ಮತ್ ಸಾಮ್ಯತಾಂ ಇಯಾತ್ ॥ 52 ॥
ಮಾಂ ಏವ ನೈರಪೇಕ್ಷ್ಯೇಣ ಭಕ್ತಿಯೋಗೇನ ವಿಂದತಿ ।
ಭಕ್ತಿಯೋಗಂ ಸಃ ಲಭತೇ ಏವಂ ಯಃ ಪೂಜಯೇತ ಮಾಂ ॥ 53 ॥
ಯಃ ಸ್ವದತ್ತಾಂ ಪರೈಃ ದತ್ತಂ ಹರೇತ ಸುರವಿಪ್ರಯೋಃ ।
ವೃತ್ತಿಂ ಸಃ ಜಾಯತೇ ವಿಡ್ಭುಕ್ ವರ್ಷಾಣಾಂ ಅಯುತಾಯುತಂ ॥ 54 ॥
ಕರ್ತುಃ ಚ ಸಾರಥೇಃ ಹೇತೋಃ ಅನುಮೋದಿತುಃ ಏವ ಚ ।
ಕರ್ಮಣಾಂ ಭಾಗಿನಃ ಪ್ರೇತ್ಯ ಭೂಯಃ ಭೂಯಸಿ ತತ್ಫಲಂ ॥ 55 ॥
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಭಾಗವತೇ ಮಹಾಪುರಾಣೇ ಪಾರಮಹಂಸ್ಯಾಂ
ಸಂಹಿತಾಯಾಮೇಕಾದಶಸ್ಕಂಧೇ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣೋದ್ಧವಸಂವಾದೇ
ಸಪ್ತವಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥ 27 ॥
ಅಥ ಅಷ್ಟವಿಂಶಃ ಅಧ್ಯಾಯಃ ।
ಶ್ರೀಭಗವಾನ್ ಉವಾಚ ।
ಪರಸ್ವಭಾವಕರ್ಮಾಣಿ ನ ಪ್ರಶಂಸೇತ್ ನ ಗರ್ಹಯೇತ್ ।
ವಿಶ್ವಂ ಏಕಾತ್ಮಕಂ ಪಶ್ಯನ್ ಪ್ರಕೃತ್ಯಾ ಪುರುಷೇಣ ಚ ॥ 1 ॥
ಪರಸ್ವಭಾವಕರ್ಮಾಣಿ ಯಃ ಪ್ರಶಂಸತಿ ನಿಂದತಿ ।
ಸಃ ಆಶು ಭ್ರಶ್ಯತೇ ಸ್ವಾರ್ಥಾತ್ ಅಸತ್ಯ ಅಭಿನಿವೇಶತಃ ॥ 2 ॥
ತೈಜಸೇ ನಿದ್ರಯಾ ಆಪನ್ನೇ ಪಿಂಡಸ್ಥಃ ನಷ್ಟಚೇತನಃ ।
ಮಾಯಾಂ ಪ್ರಾಪ್ನೋತಿ ಮೃತ್ಯುಂ ವಾ ತದ್ವತ್ ನಾನಾರ್ಥದೃಕ್ ಪುಮಾನ್ ॥ 3 ॥
ಕಿಂ ಭದ್ರಂ ಕಿಂ ಅಭದ್ರಂ ವಾ ದ್ವೈತಸ್ಯ ಅವಸ್ತುನಃ ಕಿಯತ್ ।
ವಾಚಾ ಉದಿತಂ ತತ್ ಅನೃತಂ ಮನಸಾ ಧ್ಯಾತಂ ಏವ ಚ ॥ 4 ॥
ಛಾಯಾಪ್ರತ್ಯಾಹ್ವಯಾಭಾಸಾ ಹಿ ಅಸಂತಃ ಅಪಿ ಅರ್ಥಕಾರಿಣಃ ।
ಏವಂ ದೇಹಾದಯಃ ಭಾವಾಃ ಯಚ್ಛಂತಿ ಆಮೃತ್ಯುತಃ ಭಯಂ ॥ 5 ॥
ಆತ್ಮಾ ಏವ ತತ್ ಇದಂ ವಿಶ್ವಂ ಸೃಜ್ಯತೇ ಸೃಜತಿ ಪ್ರಭುಃ ।
ತ್ರಾಯತೇ ತ್ರಾತಿ ವಿಶ್ವಾತ್ಮಾ ಹ್ರಿಯತೇ ಹರತಿ ಈಶ್ವರಃ ॥ 6 ॥
ತಸ್ಮಾತ್ ನಹಿ ಆತ್ಮನಃ ಅನ್ಯಸ್ಮಾತ್ ಅನ್ಯಃ ಭಾವಃ ನಿರೂಪಿತಃ ।
ನಿರೂಪಿತೇಯಂ ತ್ರಿವಿಧಾ ನಿರ್ಮೂಲಾ ಭಾತಿಃ ಆತ್ಮನಿ ।
ಇದಂ ಗುಣಮಯಂ ವಿದ್ಧಿ ತ್ರಿವಿಧಂ ಮಾಯಯಾ ಕೃತಂ ॥ 7 ॥
ಏತತ್ ವಿದ್ವಾನ್ ಮದುದಿತಂ ಜ್ಞಾನವಿಜ್ಞಾನನೈಪುಣಂ ।
ನ ನಿಂದತಿ ನ ಚ ಸ್ತೌತಿ ಲೋಕೇ ಚರತಿ ಸೂರ್ಯವತ್ ॥ 8 ॥
ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷೇಣ ಅನುಮಾನೇನ ನಿಗಮೇನ ಆತ್ಮಸಂವಿದಾ ।
ಆದಿ ಅಂತವತ್ ಅಸತ್ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ನಿಃಸಂಗಃ ವಿಚರೇತ್ ಇಹ ॥ 9 ॥
ಉದ್ಧವಃ ಉವಾಚ ।
ನ ಏವ ಆತ್ಮನಃ ನ ದೇಹಸ್ಯ ಸಂಸೃತಿಃ ದ್ರಷ್ಟೃದೃಶ್ಯಯೋಃ ।
ಅನಾತ್ಮಸ್ವದೃಶೋಃ ಈಶ ಕಸ್ಯ ಸ್ಯಾತ್ ಉಪಲಭ್ಯತೇ ॥ 10 ॥
ಆತ್ಮಾ ಅವ್ಯಯಃ ಅಗುಣಃ ಶುದ್ಧಃ ಸ್ವಯಂಜ್ಯೋತಿಃ ಅನಾವೃತಃ ।
ಅಗ್ನಿವತ್ ದಾರುವತ್ ದೇಹಃ ಕಸ್ಯ ಇಹ ಸಂಸೃತಿಃ ॥ 11 ॥
ಶ್ರೀಭಗವಾನ್ ಉವಾಚ ।
ಯಾವತ್ ದೇಹ ಇಂದ್ರಿಯ ಪ್ರಾಣೈಃ ಆತ್ಮನಃ ಸಂನಿಕರ್ಷಣಂ ।
ಸಂಸಾರಃ ಫಲವಾನ್ ತಾವತ್ ಅಪಾರ್ಥಃ ಅಪಿ ಅವಿವೇಕಿನಃ ॥ 12 ॥
ಅರ್ಥೇ ಹಿ ಅವಿದ್ಯಮಾನೇ ಅಪಿ ಸಂಸೃತಿಃ ನ ನಿವರ್ತತೇ ।
ಧ್ಯಾಯತಃ ವಿಷಯಾನ್ ಅಸ್ಯ ಸ್ವಪ್ನೇ ಅನರ್ಥ ಆಗಮಃ ಯಥಾ ॥ 13 ॥
ಯಥಾ ಹಿ ಅಪ್ರತಿಬುದ್ಧಸ್ಯ ಪ್ರಸ್ವಾಪಃ ಬಹು ಅನರ್ಥಭೃತ್ ।
ಸಃ ಏವ ಪ್ರತಿಬುದ್ಧಸ್ಯ ನ ವೈ ಮೋಹಾಯ ಕಲ್ಪತೇ ॥ 14 ॥
ಶೋಕ ಹರ್ಷ ಭಯ ಕ್ರೋಧ ಲೋಭ ಮೋಹ ಸ್ಪೃಹಾದಯಃ ।
ಅಹಂಕಾರಸ್ಯ ದೃಶ್ಯಂತೇ ಜನ್ಮ ಮೃತ್ಯುಃ ಚ ನ ಆತ್ಮನಃ ॥ 15 ॥
ದೇಹ ಇಂದ್ರಿಯ ಪ್ರಾಣ ಮನಃ ಅಭಿಮಾನಃ
ಜೀವಃ ಅಂತರಾತ್ಮಾ ಗುಣಕರ್ಮ ಮೂರ್ತಿಃ ।
ಸೂತ್ರಂ ಮಹಾನ್ ಇತಿ ಉರುಧಾ ಇವ ಗೀತಃ
ಸಂಸಾರಃ ಆಧಾವತಿ ಕಾಲತಂತ್ರಃ ॥ 16 ॥
ಅಮೂಲಂ ಏತತ್ ಬಹುರೂಪ ರೂಪಿತಂ
ಮನೋವಚಃಪ್ರಾಣಶರೀರಕರ್ಮ ।
ಜ್ಞಾನಾಸಿನಾ ಉಪಾಸನಯಾ ಶಿತೇನ
ಛಿತ್ತ್ವಾ ಮುನಿಃ ಗಾಂ ವಿಚರತಿ ಅತೃಷ್ಣಃ ॥ 17 ॥
ಜ್ಞಾನಂ ವಿವೇಕಃ ನಿಗಮಃ ತಪಃ ಚ
ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಂ ಐತಿಹ್ಯಂ ಅಥ ಅನುಮಾನಂ ।
ಆದಿ ಅಂತಯೋಃ ಅಸ್ಯ ಯತ್ ಏವ ಕೇವಲಂ
ಕಾಲಃ ಚ ಹೇತುಃ ಚ ತತ್ ಏವ ಮಧ್ಯೇ ॥ 18 ॥
ಯಥಾ ಹಿರಣ್ಯಂ ಸ್ವಕೃತಂ ಪುರಸ್ತಾತ್
ಪಶ್ಚಾತ್ ಚ ಸರ್ವಸ್ಯ ಹಿರಣ್ಮಯಸ್ಯ ।
ತತ್ ಏವ ಮಧ್ಯೇ ವ್ಯವಹಾರ್ಯಮಾಣಂ
ನಾನಾಪದೇಶೈಃ ಅಹಂ ಅಸ್ಯ ತದ್ವತ್ ॥ 19 ॥
ವಿಜ್ಞಾನಂ ಏತತ್ ತ್ರಿಯವಸ್ತಂ ಅಂಗ
ಗುಣತ್ರಯಂ ಕಾರಣ ಕಾರ್ಯ ಕರ್ತೃ ।
ಸಮನ್ವಯೇನ ವ್ಯತಿರೇಕತಃ ಚ
ಯೇನ ಏವ ತುರ್ಯೇಣ ತತ್ ಏವ ಸತ್ಯಂ ॥ 20 ॥
ನ ಯತ್ ಪುರಸ್ತಾತ್ ಉತ ಯತ್ ನ ಪಶ್ಚಾತ್
ಮಧ್ಯೇ ಚ ತತ್ ನ ವ್ಯಪದೇಶಮಾತ್ರಂ ।
ಭೂತಂ ಪ್ರಸಿದ್ಧಂ ಚ ಪರೇಣ ಯದ್ಯತ್
ತತ್ ಏವ ತತ್ ಸ್ಯಾತ್ ಇತಿ ಮೇ ಮನೀಷಾ ॥ 21 ॥
ಅವಿದ್ಯಮಾನಃ ಅಪಿ ಅವಭಾಸತೇ ಯಃ
ವೈಕಾರಿಕಃ ರಾಜಸಸರ್ಗಃ ಏಷಃ ।
ಬ್ರಹ್ಮ ಸ್ವಯಂಜ್ಯೋತಿಃ ಅತಃ ವಿಭಾತಿ
ಬ್ರಹ್ಮ ಇಂದ್ರಿಯ ಅರ್ಥ ಆತ್ಮ ವಿಕಾರ ಚಿತ್ರಂ ॥ 22 ॥
ಏವಂ ಸ್ಫುಟಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿವೇಕಹೇತುಭಿಃ
ಪರಾಪವಾದೇನ ವಿಶಾರದೇನ ।
ಛಿತ್ತ್ವಾ ಆತ್ಮಸಂದೇಹಂ ಉಪಾರಮೇತ
ಸ್ವಾನಂದತುಷ್ಟಃ ಅಖಿಲ ಕಾಮುಕೇಭ್ಯಃ ॥ 23 ॥
ನ ಆತ್ಮಾ ವಪುಃ ಪಾರ್ಥಿವಂ ಇಂದ್ರಿಯಾಣಿ
ದೇವಾಃ ಹಿ ಅಸುಃ ವಾಯುಜಲಂ ಹುತಾಶಃ ।
ಮನಃ ಅನ್ನಮಾತ್ರಂ ಧಿಷಣಾ ಚ ಸತ್ತ್ವಂ
ಅಹಂಕೃತಿಃ ಖಂ ಕ್ಷಿತಿಃ ಅರ್ಥಸಾಮ್ಯಂ ॥ 24 ॥
ಸಮಾಹಿತೈಃ ಕಃ ಕರಣೈಃ ಗುಣಾತ್ಮಭಿಃ
ಗುಣಃ ಭವೇತ್ ಮತ್ಸುವಿವಿಕ್ತಧಾಮ್ನಃ ।
ವಿಕ್ಷಿಪ್ಯಮಾಣೈಃ ಉತ ಕಿಂ ನ ದೂಷಣಂ
ಘನೈಃ ಉಪೇತೈಃ ವಿಗತೈಃ ರವೇಃ ಕಿಂ ॥ 25 ॥
ಯಥಾ ನಭಃ ವಾಯು ಅನಲ ಅಂಬು ಭೂ ಗುಣೈಃ
ಗತಾಗತೈಃ ವರ್ತುಗುಣೈಃ ನ ಸಜ್ಜತೇ ।
ತಥಾ ಅಕ್ಷರಂ ಸತ್ತ್ವ ರಜಃ ತಮಃ ಮಲೈಃ
ಅಹಂಮತೇಃ ಸಂಸೃತಿಹೇತುಭಿಃ ಪರಂ ॥ 26 ॥
ತಥಾಪಿ ಸಂಗಃ ಪರಿವರ್ಜನೀಯಃ
ಗುಣೇಷು ಮಾಯಾರಚಿತೇಷು ತಾವತ್ ।
ಮದ್ಭಕ್ತಿಯೋಗೇನ ದೃಢೇನ ಯಾವತ್
ರಜಃ ನಿರಸ್ಯೇತ ಮನಃಕಷಾಯಃ ॥ 27 ॥
ಯಥಾ ಆಮಯಃ ಅಸಾಧು ಚಿಕಿತ್ಸಿತಃ ನೃಣಾಂ
ಪುನಃ ಪುನಃ ಸಂತುದತಿ ಪ್ರರೋಹನ್ ।
ಏವಂ ಮನಃ ಅಪಕ್ವ ಕಷಯ ಕರ್ಮ
ಕುಯೋಗಿನಂ ವಿಧ್ಯತಿ ಸರ್ವಸಂಗಂ ॥ 28 ॥
ಕುಯೋಗಿನಃ ಯೇ ವಿಹಿತ ಅಂತರಾಯೈಃ
ಮನುಷ್ಯಭೂತೈಃ ತ್ರಿದಶ ಉಪಸೃಷ್ಟೈಃ ।
ತೇ ಪ್ರಾಕ್ತನ ಅಭ್ಯಾಸಬಲೇನ ಭೂಯಃ
ಯುಂಜಂತಿ ಯೋಗಂ ನ ತು ಕರ್ಮತಂತ್ರಂ ॥ 29 ॥
ಕರೋತಿ ಕರ್ಮ ಕ್ರಿಯತೇ ಚ ಜಂತುಃ
ಕೇನಾಪಿ ಅಸೌ ಚೋದಿತಃ ಆನಿಪಾತಾತ್ ।
ನ ತತ್ರ ವಿದ್ವಾನ್ಪ್ರಕೃತೌ ಸ್ಥಿತಃ ಅಪಿ
ನಿವೃತ್ತ ತೃಷ್ಣಃ ಸ್ವಸುಖ ಅನುಭೂತ್ಯಾ ॥ 30 ॥
ತಿಷ್ಠಂತಂ ಆಸೀನಂ ಉತ ವ್ರಜಂತಂ
ಶಯಾನಂ ಉಕ್ಷಂತಂ ಅದಂತಂ ಅನ್ನಂ ।
ಸ್ವಭಾವಂ ಅನ್ಯತ್ ಕಿಂ ಅಪಿ ಇಹಮಾನಂ
ಆತ್ಮಾನಂ ಆತ್ಮಸ್ಥಮತಿಃ ನ ವೇದ ॥ 31 ॥
ಯದಿ ಸ್ಮ ಪಶ್ಯತಿ ಅಸತ್ ಇಂದ್ರಿಯ ಅಥ
ನಾನಾ ಅನುಮಾನೇನ ವಿರುದ್ಧಂ ಅನ್ಯತ್ ।
ನ ಮನ್ಯತೇ ವಸ್ತುತಯಾ ಮನೀಷೀ
ಸ್ವಾಪ್ನಂ ಯಥಾ ಉತ್ಥಾಯ ತಿರೋದಧಾನಂ ॥ 32 ॥
ಪೂರ್ವಂ ಗೃಹೀತಂ ಗುಣಕರ್ಮಚಿತ್ರಂ
ಅಜ್ಞಾನಂ ಆತ್ಮನಿ ಅವಿವಿಕ್ತಂ ಅಂಗ ।
ನಿವರ್ತತೇ ತತ್ ಪುನಃ ಈಕ್ಷಯಾ ಏವ
ನ ಗೃಹ್ಯತೇ ನ ಅಪಿ ವಿಸೃಜ್ಯ ಆತ್ಮಾ ॥ 33 ॥
ಯಥಾ ಹಿ ಭಾನೋಃ ಉದಯಃ ನೃಚಕ್ಷುಷಾಂ
ತಮಃ ನಿಹನ್ಯಾತ್ ನ ತು ಸದ್ವಿಧತ್ತೇ ।
ಏವಂ ಸಮೀಕ್ಷಾ ನಿಪುಣಾ ಸತೀ ಮೇ
ಹನ್ಯಾತ್ ತಮಿಸ್ರಂ ಪುರುಷಸ್ಯ ಬುದ್ಧೇಃ ॥ 34 ॥
ಏಷಃ ಸ್ವಯಂಜ್ಯೋತಿಃ ಅಜಃ ಅಪ್ರಮೇಯಃ
ಮಹಾನುಭೂತಿಃ ಸಕಲಾನುಭೂತಿಃ ।
ಏಕಃ ಅದ್ವಿತೀಯಃ ವಚಸಾಂ ವಿರಾಮೇ
ಯೇನ ಈಶಿತಾ ವಾಕ್ ಅಸವಃ ಚರಂತಿ ॥ 35 ॥
ಏತಾವಾನ್ ಆತ್ಮಸಂಮೋಹಃ ಯತ್ ವಿಕಲ್ಪಃ ತು ಕೇವಲೇ ।
ಆತ್ಮನ್ ನೃತೇ ಸ್ವಮಾತ್ಮಾನಂ ಅವಲಂಬಃ ನ ಯಸ್ಯ ಹಿ ॥36 ॥
ಯತ್ ನಾಮ ಆಕೃತಿಭಿಃ ಗ್ರಾಹ್ಯಂ ಪಂಚವರ್ಣಂ ಅಬಾಧಿತಂ ।
ವ್ಯರ್ಥೇನ ಅಪಿ ಅರ್ಥವಾದಃ ಅಯಂ ದ್ವಯಂ ಪಂಡಿತಮಾನಿನಾಂ ॥ 37 ॥
ಯೋಗಿನಃ ಅಪಕ್ವಯೋಗಸ್ಯ ಯುಂಜತಃ ಕಾಯಃ ಉತ್ಥಿತೈಃ ।
ಉಪಸರ್ಗೈಃ ವಿಹನ್ಯೇತ ತತ್ರ ಅಯಂ ವಿಹಿತಃ ವಿಧಿಃ ॥ 38 ॥
ಯೋಗಧಾರಣಯಾ ಕಾಂಶ್ಚಿತ್ ಆಸನೈಃ ಧಾರಣ ಅನ್ವಿತೈಃ ।
ತಪೋಮಂತ್ರೌಷಧೈಃ ಕಾಂಶ್ಚಿತ್ ಉಪಸರ್ಗಾನ್ ವಿನಿರ್ದಹೇತ್ ॥ 39 ॥
ಕಾಂಶ್ಚಿತ್ ಮಮ ಅನುಧ್ಯಾನೇನ ನಾಮಸಂಕೀರ್ತನ ಆದಿಭಿಃ ।
ಯೋಗೇಶ್ವರ ಅನುವೃತ್ತ್ಯಾ ವಾ ಹನ್ಯಾತ್ ಅಶುಭದಾನ್ ಶನೈಃ ॥ 40 ॥
ಕೇಚಿತ್ ದೇಹಂ ಇಮಂ ಧೀರಾಃ ಸುಕಲ್ಪಂ ವಯಸಿ ಸ್ಥಿರಂ ।
ವಿಧಾಯ ವಿವಿಧ ಉಪಾಯೈಃ ಅಥ ಯುಂಜಂತಿ ಸಿದ್ಧಯೇ ॥ 41 ॥
ನ ಹಿ ತತ್ ಕುಶಲಾತ್ ದೃತ್ಯಂ ತತ್ ಆಯಾಸಃ ಹಿ ಅಪಾರ್ಥಕಃ ।
ಅಂತವತ್ತ್ವಾತ್ ಶರೀರಸ್ಯ ಫಲಸ್ಯ ಇವ ವನಸ್ಪತೇಃ ॥ 42 ॥
ಯೋಗಂ ನಿಷೇವತಃ ನಿತ್ಯಂ ಕಾಯಃ ಚೇತ್ ಕಲ್ಪತಾಂ ಇಯಾತ್ ।
ತತ್ ಶ್ರದ್ದಧ್ಯಾತ್ ನ ಮತಿಮಾನ್ ಯೋಗಂ ಉತ್ಸೃಜ್ಯ ಮತ್ಪರಃ ॥ 43 ॥
ಯೋಗಚರ್ಯಾಂ ಇಮಾಂ ಯೋಗೀ ವಿಚರನ್ ಮತ್ ವ್ಯಪಾಶ್ರಯಃ ।
ನ ಅಂತರಾಯೈಃ ವಿಹನ್ಯೇತ ನಿಃಸ್ಪೃಹಃ ಸ್ವಸುಖಾನುಭೂಃ ॥ 44 ॥
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಭಾಗವತೇ ಮಹಾಪುರಾಣೇ ಪಾರಮಹಂಸ್ಯಾಂ
ಸಂಹಿತಾಯಾಮೇಕಾದಶಸ್ಕಂಧೇ ಭಗವದುದ್ಧವಸಂವಾದೇ
ಪರಮಾರ್ಥನಿರ್ಣಯೋ ನಾಮ ಅಷ್ಟಾವಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥ 28 ॥
ಅಥ ಏಕೋನತ್ರಿಂಶಃ ಅಧ್ಯಾಯಃ ।
ಸುದುಸ್ತರಾಂ ಇಮಾಂ ಮನ್ಯೇ ಯೋಗಚರ್ಯಾಂ ಅನಾತ್ಮನಃ ।
ಯಥಾ ಅಂಜಸಾ ಪುಮಾನ್ ಸಿಹ್ಯೇತ್ ತತ್ ಮೇ ಬ್ರೂಹಿ ಅಂಜಸಾ ಅಚ್ಯುತ ॥ 1 ॥
ಪ್ರಾಯಶಃ ಪುಂಡರೀಕಾಕ್ಷ ಯುಂಜಂತಃ ಯೋಗಿನಃ ಮನಃ ।
ವಿಷೀದಂತಿ ಅಸಮಾಧಾನಾತ್ ಮನೋನಿಗ್ರಹಕರ್ಶಿತಾಃ ॥ 2 ॥
ಅಥ ಅತಃ ಆನಂದದುಘಂ ಪದಾಂಬುಜಂ
ಹಂಸಾಃ ಶ್ರಯೇರನ್ ಅರವಿಂದಲೋಚನ ।
ಸುಖಂ ನು ವಿಶ್ವೇಶ್ವರ ಯೋಗಕರ್ಮಭಿಃ
ತ್ವತ್ ಮಾಯಯಾ ಅಮೀ ವಿಹತಾಃ ನ ಮಾನಿನಃ ॥ 3 ॥
ಕಿಂ ಚಿತ್ರಂ ಅಚ್ಯುತ ತವ ಏತತ್ ಅಶೇಷಬಂಧಃ
ದಾಸೇಷು ಅನನ್ಯಶರಣೇಷು ಯತ್ ಆತ್ಮ ಸಾತ್ತ್ವಂ ।
ಯಃ ಅರೋಚಯತ್ಸಹ ಮೃಗೈಃ ಸ್ವಯಂ ಈಶ್ವರಾಣಾಂ
ಶ್ರೀಮತ್ ಕಿರೀಟ ತಟ ಪೀಡಿತ ಪಾದ ಪೀಠಃ ॥ 4 ॥
ತಂ ತ್ವಾ ಅಖಿಲ ಆತ್ಮದಯಿತ ಈಶ್ವರಂ ಆಶ್ರಿತಾನಾಂ
ಸರ್ವ ಅರ್ಥದಂ ಸ್ವಕೃತವಿತ್ ವಿಸೃಜೇತ ಕಃ ನು ।
ಕಃ ವಾ ಭಜೇತ್ ಕಿಂ ಅಪಿ ವಿಸ್ಮೃತಯೇ ಅನು ಭೂತ್ಯೈ
ಕಿಂ ವಾ ಭವೇತ್ ನ ತವ ಪಾದರಜೋಜುಷಾಂ ನಃ ॥ 5 ॥
ನ ಏವ ಉಪಯಂತಿ ಅಪಚಿತಿಂ ಕವಯಃ ತವ ಈಶ
ಬ್ರಹ್ಮಾಯುಷಾ ಅಪಿ ಕೃತಂ ಋಧಮುದಃ ಸ್ಮರಂತಃ ।
ಯಃ ಅಂತರ್ಬಹಿಃ ತನುಭೃತಾಂ ಅಶುಭಂ ವಿಧುನ್ವನ್
ಆಚಾರ್ಯಚೈತ್ಯವಪುಷಾ ಸ್ವಗತ್ಂ ವ್ಯನಕ್ತಿ ॥ 6 ॥
ಶ್ರೀಶುಕಃ ಉವಾಚ ।
ಇತಿ ಉದ್ಧವೇನ ಅತಿ ಅನುರಕ್ತ ಚೇತಸಾ
ಪೃಷ್ಟಃ ಜಗತ್ಕ್ರೀಡನಕಃ ಸ್ವಶಕ್ತಿಭಿಃ ।
ಗೃಹೀತ ಮೂರ್ತಿತ್ರಯಃ ಈಶ್ವರ ಈಶ್ವರಃ
ಜಗಾದ ಸಪ್ರೇಮ ಮನೋಹರಸ್ಮಿತಃ ॥ 7 ॥
ಶ್ರೀಭಗವಾನ್ ಉವಾಚ ।
ಹಂತ ತೇ ಕಥಯಿಷ್ಯಾಮಿ ಮಮ ಧರ್ಮಾನ್ ಸುಮಂಗಲಾಂ ।
ಯಾನ್ ಶ್ರದ್ಧಯಾ ಆಚರನ್ ಮರ್ತ್ಯಃ ಮೃತ್ಯುಂ ಜಯತಿ ದುರ್ಜಯಂ ॥ 8 ॥
ಕುರ್ಯಾತ್ ಸರ್ವಾಣಿ ಕರ್ಮಾಣಿ ಮದರ್ಥಂ ಶನಕೈಃ ಸ್ಮರನ್ ।
ಮಯಿ ಅರ್ಪಿತ ಮನಃ ಚಿತ್ತಃ ಮತ್ ಧರ್ಮ ಆತ್ಮಮನೋರತಿಃ ॥ 9 ॥
ದೇಶಾನ್ ಪುಣ್ಯಾನ್ ಆಶ್ರಯೇತ ಮದ್ಭಕ್ತೈಃ ಸಾಧುಭಿಃ ಶ್ರಿತಾನ್ ।
ದೇವ ಆಸುರ ಮನುಷ್ಯೇಷು ಮದ್ಭಕ್ತ ಆಚರಿತಾನಿ ಚ ॥ 10 ॥
ಪೃಥಕ್ ಸತ್ರೇಣ ವಾ ಮಹ್ಯಂ ಪರ್ವಯಾತ್ರಾ ಮಹೋತ್ಸವಾನ್ ।
ಕಾರಯೇತ್ ಗೀತನೃತ್ಯ ಆದ್ಯೈಃ ಮಹಾರಾಜ ವಿಭೂತಿಭಿಃ ॥ 11 ॥
ಮಾಂ ಏವ ಸರ್ವಭೂತೇಷು ಬಹಿಃ ಅಂತಃ ಅಪಾವೃತಂ ।
ಈಕ್ಷೇತ ಆತ್ಮನಿ ಚ ಆತ್ಮಾನಂ ಯಥಾ ಖಂ ಅಮಲ ಆಶಯಃ ॥ 12 ॥
ಇತಿ ಸರ್ವಾಣಿ ಭೂತಾನಿ ಮದ್ಭಾವೇನ ಮಹಾದ್ಯುತೇ ।
ಸಭಾಜಯನ್ ಮನ್ಯಮಾನಃ ಜ್ಞಾನಂ ಕೇವಲಂ ಆಶ್ರಿತಃ ॥ 13 ॥
ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ಪುಲ್ಕಸೇ ಸ್ತೇನೇ ಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯೇ ಅರ್ಕೇ ಸ್ಫುಲಿಂಗಕೇ ।
ಅಕ್ರೂರೇ ಕ್ರೂರಕೇ ಚ ಏವ ಸಮದೃಕ್ ಪಂಡಿತಃ ಮತಃ ॥ 14 ॥
ನರೇಷು ಅಭೀಕ್ಷ್ಣಂ ಮದ್ಭಾವಂ ಪುಂಸಃ ಭಾವಯತಃ ಅಚಿರಾತ್ ।
ಸ್ಪರ್ಧಾ ಅಸೂಯಾ ತಿರಸ್ಕಾರಾಃ ಸಾಹಂಕಾರಾಃ ವಿಯಂತಿ ಹಿ ॥ 15 ॥
ವಿಸೃಜ್ಯ ಸ್ಮಯಮಾನಾನ್ ಸ್ವಾನ್ ದೃಶಂ ವ್ರೀಡಾಂ ಚ ದೈಹಿಕೀಂ ।
ಪ್ರಣಮೇತ್ ದಂಡವತ್ ಭೂಮೌ ಆಶ್ವ ಚಾಂಡಾಲ ಗೋ ಖರಂ ॥ 16 ॥
ಯಾವತ್ ಸರ್ವೇಷು ಭೂತೇಷು ಮದ್ಭಾವಃ ನ ಉಪಜಾಯತೇ ।
ತಾವತ್ ಏವಂ ಉಪಾಸೀತ ವಾಙ್ ಮನ ಕಾಯ ವೃತ್ತಿಭಿಃ ॥ 17 ॥
ಸರ್ವಂ ಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮಕಂ ತಸ್ಯ ವಿದ್ಯಯಾ ಆತ್ಮ ಮನೀಷಯಾ ।
ಪರಿಪಶ್ಯನ್ ಉಪರಮೇತ್ ಸರ್ವತಃ ಮುಕ್ತ ಸಂಶಯಃ ॥ 18 ॥
ಅಯಂ ಹಿ ಸರ್ವಕಲ್ಪಾನಾಂ ಸಧ್ರೀಚೀನಃ ಮತಃ ಮಮ ।
ಮದ್ಭಾವಃ ಸರ್ವಭೂತೇಷು ಮನೋವಾಕ್ಕಾಯವೃತ್ತಿಭಿಃ ॥ 19 ॥
ನ ಹಿ ಅಂಗ ಉಪಕ್ರಮೇ ಧ್ವಂಸಃ ಮದ್ಧರ್ಮಸ್ಯ ಉದ್ಧವ ಅಣು ಅಪಿ ।
ಮಯಾ ವ್ಯವಸಿತಃ ಸಮ್ಯಕ್ ನಿರ್ಗುಣತ್ವಾತ್ ಅನಾಶಿಷಃ ॥ 20 ॥
ಯಃ ಯಃ ಮಯಿ ಪರೇ ಧರ್ಮಃ ಕಲ್ಪ್ಯತೇ ನಿಷ್ಫಲಾಯ ಚೇತ್ ।
ತತ್ ಆಯಾಸಃ ನಿರರ್ಥಃ ಸ್ಯಾತ್ ಭಯಾದೇಃ ಇವ ಸತ್ತ್ಮ ॥ 21 ॥
ಏಷಾ ಬುದ್ಧಿಮತಾಂ ಬುದ್ಧಿಃ ಮನೀಷಾ ಚ ಮನೀಷಿಣಾಂ ।
ಯತ್ ಸತ್ಯಂ ಅನೃತೇನ ಇಹ ಮರ್ತ್ಯೇನ ಆಪ್ನೋತಿ ಮಾ ಅಮೃತಂ ॥ 22 ॥
ಏಷ ತೇ ಅಭಿಹಿತಃ ಕೃತ್ಸ್ನಃ ಬ್ರಹ್ಮವಾದಸ್ಯ ಸಂಗ್ರಹಃ ।
ಸಮಾಸವ್ಯಾಸವಿಧಿನಾ ದೇವಾನಾಂ ಅಪಿ ದುರ್ಗಮಃ ॥ 23 ॥
ಅಭೀಕ್ಷ್ಣಶಃ ತೇ ಗದಿತಂ ಜ್ಞಾನಂ ವಿಸ್ಪಷ್ಟಯುಕ್ತಿಮತ್ ।
ಏತತ್ ವಿಜ್ಞಾಯ ಮುಚ್ಯೇತ ಪುರುಷಃ ನಷ್ಟಸಂಶಯಃ ॥ 24 ॥
ಸುವಿವಿಕ್ತಂ ತವ ಪ್ರಶ್ನಂ ಮಯಾ ಏತತ್ ಅಪಿ ಧಾರಯೇತ್ ।
ಸನಾತನಂ ಬ್ರಹ್ಮಗುಹ್ಯಂ ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಅಧಿಗಚ್ಛತಿ ॥ 25 ॥
ಯಃ ಏತತ್ ಮಮ ಭಕ್ತೇಷು ಸಂಪ್ರದದ್ಯಾತ್ ಸುಪುಷ್ಕಲಂ ।
ತಸ್ಯ ಅಹಂ ಬ್ರಹ್ಮದಾಯಸ್ಯ ದದಾಮಿ ಆತ್ಮಾನಂ ಆತ್ಮನಾ ॥ 26 ॥
ಯಃ ಏತತ್ ಸಮಧೀಯೀತ ಪವಿತ್ರಂ ಪರಮಂ ಶುಚಿ ।
ಸಃ ಪೂಯೇತ ಅಹಃ ಅಹಃ ಮಾಂ ಜ್ಞಾನದೀಪೇನ ದರ್ಶಯನ್ ॥ 27 ॥
ಯಃ ಏತತ್ ಶ್ರದ್ಧಯಾ ನಿತ್ಯಂ ಅವ್ಯಗ್ರಃ ಶ್ರುಣುಯಾತ್ ನರಃ ।
ಮಯಿ ಭಕ್ತಿಂ ಪರಾಂ ಕುರ್ವನ್ ಕರ್ಮಭಿಃ ನ ಸಃ ಬಧ್ಯತೇ ॥ 28 ॥
ಅಪಿ ಉದ್ಧವ ತ್ವಯಾ ಬ್ರಹ್ಮ ಸಖೇ ಸಮವಧಾರಿತಂ ।
ಅಪಿ ತೇ ವಿಗತಃ ಮೋಹಃ ಶೋಕಃ ಚ ಅಸೌ ಮನೋಭವಃ ॥ 29 ॥
ನ ಏತತ್ ತ್ವಯಾ ದಾಂಭಿಕಾಯ ನಾಸ್ತಿಕಾಯ ಶಠಾಯ ಚ ।
ಅಶುಶ್ರೂಷೋಃ ಅಭಕ್ತಾಯ ದುರ್ವಿನೀತಾಯ ದೀಯತಾಂ ॥ 30 ॥
ಏತೈಃ ದೋಷೈಃ ವಿಹೀನಾಯ ಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಾಯ ಪ್ರಿಯಾಯ ಚ ।
ಸಾಧವೇ ಶುಚಯೇ ಬ್ರೂಯಾತ್ ಭಕ್ತಿಃ ಸ್ಯಾತ್ ಶೂದ್ರ ಯೋಷಿತಾಂ ॥ 31 ॥
ನ ಏತತ್ ವಿಜ್ಞಾಯ ಜಿಜ್ಞಾಸೋಃ ಜ್ಞಾತವ್ಯಂ ಅವಶಿಷ್ಯತೇ ।
ಪೀತ್ವಾ ಪೀಯೂಷಂ ಅಮೃತಂ ಪಾತವ್ಯಂ ನ ಅವಶಿಷ್ಯತೇ ॥ 32 ॥
ಜ್ಞಾನೇ ಕರ್ಮಣಿ ಯೋಗೇ ಚ ವಾರ್ತಾಯಾಂ ದಂಡಧಾರಣೇ ।
ಯಾವಾನ್ ಅರ್ಥಃ ನೃಣಾಂ ತಾತ ತಾವಾನ್ ತೇ ಅಹಂ ಚತುರ್ವಿಧಃ ॥ 33 ॥
ಮರ್ತ್ಯಃ ಯದಾ ತ್ಯಕ್ತ ಸಮಸ್ತಕರ್ಮಾ
ನಿವೇದಿತಾತ್ಮಾ ವಿಚಿಕೀರ್ಷಿತಃ ಮೇ ।
ತದಾ ಅಮೃತತ್ವಂ ಪ್ರತಿಪದ್ಯಮಾನಃ
ಮಯಾ ಆತ್ಮಭೂಯಾಯ ಚ ಕಲ್ಪತೇ ವೈ ॥ 34 ॥
ಶ್ರೀಶುಕಃ ಉವಾಚ ।
ಸಃ ಏವಂ ಆದರ್ಶಿತ ಯೋಗಮಾರ್ಗಃ
ತದಾ ಉತ್ತಮ ಶ್ಲೋಕವಚಃ ನಿಶಮ್ಯ ।
ಬದ್ಧ ಅಂಜಲಿಃ ಪ್ರೀತಿ ಉಪರುದ್ಧ ಕಂಠಃ
ನ ಕಿಂಚಿತ್ ಊಚೇಃ ಅಶ್ರು ಪರಿಪ್ಲುತ ಅಕ್ಷಃ ॥ 35 ॥
ವಿಷ್ಟಭ್ಯ ಚಿತ್ತಂ ಪ್ರಣಯ ಅವಘೂರ್ಣಂ
ಧೈರ್ಯೇಣ ರಾಜನ್ ಬಹು ಮನ್ಯಮಾನಃ ।
ಕೃತಾಂಜಲಿಃ ಪ್ರಾಹ ಯದುಪ್ರವೀರಂ
ಶೀರ್ಷ್ಣಾ ಸ್ಪೃಶನ್ ತತ್ ಚರಣ ಅರವಿಂದಂ ॥ 36 ॥
ಉದ್ಧವಃ ಉವಾಚ ।
ವಿದ್ರಾವಿತಃ ಮೋಹ ಮಹಾ ಅಂಧಕಾರಃ
ಯಃ ಆಶ್ರಿತಃ ಮೇ ತವ ಸನ್ನಿಧಾನಾತ್ ।
ವಿಭಾವಸೋಃ ಕಿಂ ನು ಸಮೀಪಗಸ್ಯ
ಶೀತಂ ತಮಃ ಭೀಃ ಪ್ರಭವಂತಿ ಅಜ ಅದ್ಯ ॥ 37 ॥
ಪ್ರತ್ಯರ್ಪಿತಃ ಮೇ ಭವತಾ ಅನುಕಂಪಿನಾ
ಭೃತ್ಯಾಯ ವಿಜ್ಞಾನಮಯಃ ಪ್ರದೀಪಃ ।
ಹಿತ್ವಾ ಕೃತಜ್ಞಃ ತವ ಪಾದಮೂಲಂ
ಕಃ ಅನ್ಯತ್ ಸಮೀಯಾತ್ ಶರಣಂ ತ್ವದೀಯಂ ॥ 38 ॥
ವೃಕ್ಣಃ ಚ ಮೇ ಸುದೃಢಃ ಸ್ನೇಹಪಾಶಃ
ದಾಶಾರ್ಹ ವೃಷ್ಣಿ ಅಂಧಕ ಸಾತ್ವತೇಷು ।
ಪ್ರಸಾರಿತಃ ಸೃಷ್ಟಿವಿವೃದ್ಧಯೇ ತ್ವಯಾ
ಸ್ವಮಾಯಯಾ ಹಿ ಆತ್ಮ ಸುಬೋಧ ಹೇತಿನಾ ॥ 39 ॥
ನಮಃ ಅಸ್ತು ತೇ ಮಹಾಯೋಗಿನ್ ಪ್ರಪನ್ನಂ ಅನುಶಾಧಿ ಮಾಂ ।
ಯಥಾ ತ್ವತ್ ಚರಣ ಅಂಭೋಜೇ ರತಿಃ ಸ್ಯಾತ್ ಅನಪಾಯಿನೀ ॥ 40 ॥
ಶ್ರೀಭಗವಾನ್ ಉವಾಚ ।
ಗಚ್ಛ ಉದ್ಧವ ಮಯಾ ಆದಿಷ್ಟಃ ಬದರಿ ಆಖ್ಯಂ ಮಮ ಆಶ್ರಮಂ ।
ತತ್ರ ಮತ್ ಪಾದ ತೀರ್ಥೋದೇ ಸ್ನಾನ ಉಪಸ್ಪರ್ಶನೈಃ ಶುಚಿಃ ॥ 41 ॥
ಈಕ್ಷಯಾ ಅಲಕನಂದಾಯಾ ವಿಧೂತ ಅಶೇಷ ಕಲ್ಮಷಃ ।
ವಸಾನಃ ವಲ್ಕಲಾನಿ ಅಂಗ ವನ್ಯಭುಕ್ ಸುಖ ನಿಃಸ್ಪೃಹಃ ॥ 42 ॥
ತಿತಿಕ್ಷೌಃ ದ್ವಂದ್ವಮಾತ್ರಾಣಾಂ ಸುಶೀಲಃ ಸಂಯತೇಂದ್ರಿಯಃ ।
ಶಾಂತಃ ಸಮಾಹಿತಧಿಯಾ ಜ್ಞಾನವಿಜ್ಞಾನಸಂಯುತಃ ॥ 43 ॥
ಮತ್ತಃ ಅನುಶಿಕ್ಷಿತಂ ಯತ್ ತೇ ವಿವಿಕ್ತಮನುಭಾವಯನ್ ।
ಮಯಿ ಆವೇಶಿತ ವಾಕ್ ಚಿತ್ತಃ ಮದ್ಧರ್ಮ ನಿರತಃ ಭವ ।
ಅತಿವ್ರಜ್ಯ ಗತೀಃ ತಿಸ್ರಃ ಮಾಂ ಏಷ್ಯಸಿ ತತಃ ಪರಂ ॥ 44 ॥
ಶ್ರೀಶುಕಃ ಉವಾಚ ।
ಸಃ ಏವಂ ಉಕ್ತಃ ಹರಿಮೇಧಸಾ ಉದ್ಧವಃ
ಪ್ರದಕ್ಷಿಣಂ ತಂ ಪರಿಸೃತ್ಯ ಪಾದಯೋಃ ।
ಶಿರಃ ನಿಧಾಯ ಅಶ್ರುಕಲಾಭಿಃ ಆರ್ದ್ರಧೀಃ
ನ್ಯಷಿಂಚತ್ ಅದ್ವಂದ್ವಪರಃ ಅಪಿ ಉಪಕ್ರಮೇ ॥ 45 ॥
ಸುದುಸ್ತ್ಯಜ ಸ್ನೇಹ ವಿಯೋಗ ಕಾತರಃ
ನ ಶಕ್ನುವನ್ ತಂ ಪರಿಹಾತುಂ ಆತುರಃ ।
ಕೃಚ್ಛ್ರಂ ಯಯೌ ಮೂರ್ಧನಿ ಭರ್ತೃಪಾದುಕೇ
ಬಿಭ್ರನ್ ನಮಸ್ಕೃತ್ಯ ಯಯೌ ಪುನಃ ಪುನಃ ॥ 46 ॥
ತತಃ ತಂ ಅಂತರ್ಹೃದಿ ಸಂನಿವೇಶ್ಯ
ಗತಃ ಮಹಾಭಾಗವತಃ ವಿಶಾಲಾಂ ।
ಯಥಾ ಉಪದಿಷ್ಟಾಂ ಜಗತ್ ಏಕಬಂಧುನಾ
ತತಃ ಸಮಾಸ್ಥಾಯ ಹರೇಃ ಅಗಾತ್ ಗತಿಂ ॥ 47 ॥
ಯಃ ಏಅತತ್ ಆನಂದ ಸಮುದ್ರ ಸಂಭೃತಂ
ಜ್ಞಾನಾಮೃತಂ ಭಾಗವತಾಯ ಭಾಷಿತಂ ।
ಕೃಷ್ಣೇಣ ಯೋಗೇಶ್ವರ ಸೇವಿತಾಂಘ್ರಿಣಾ
ಸಚ್ಛ್ರದ್ಧಯಾ ಆಸೇವ್ಯ ಜಗತ್ ವಿಮುಚ್ಯತೇ ॥ 48 ॥
ಭವಭಯ ಅಪಹಂತುಂ ಜ್ಞಾನವಿಜ್ಞಾನಸಾರಂ
ನಿಗಮಕೃತ್ ಉಪಜಹೇ ಭೃಂಗವತ್ ವೇದಸಾರಂ ।
ಅಮೃತಂ ಉದಧಿತಃ ಚ ಅಪಾಯಯತ್ ಭೃತ್ಯವರ್ಗಾನ್
ಪುರುಷಂ ಋಷಭಂ ಆದ್ಯಂ ಕೃಷ್ಣಸಂಜ್ಞಂ ನತಃ ಅಸ್ಮಿ
॥ 49 ॥
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಭಾಗವತೇ ಮಹಾಪುರಾಣೇ ಪಾರಮಹಂಸ್ಯಾಂ
ಸಂಹಿತಾಯಾಮೇಕಾದಶಸ್ಕಂಧೇ ಭಗವದುದ್ಧವಸಂವಾದೇ
ಪರಮಾರ್ಥಪ್ರಾಪ್ತಿಸುಗಮೋಪಾಯಕಥನೋದ್ಧವಬದರಿಕಾಶ್ರಮಪ್ರವೇಶೋ
ನಾಮ ಏಕೋನತ್ರಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥ 29 ॥
ಅಥ ತ್ರಿಂಶಃ ಅಧ್ಯಾಯಃ ।
ರಾಜಾ ಉವಾಚ ।
ತತಃ ಮಹಾಭಾಗವತೇ ಉದ್ಧವೇ ನಿರ್ಗತೇ ವನಂ ।
ದ್ವಾರವತ್ಯಾಂ ಕಿಂ ಅಕರೋತ್ ಭಗವಾನ್ ಭೂತಭಾವನಃ ॥ 1 ॥
ಬ್ರಹ್ಮಶಾಪ ಉಪಸಂಸೃಷ್ಟೇ ಸ್ವಕುಲೇ ಯಾದವರ್ಷಭಃ ।
ಪ್ರೇಯಸೀಂ ಸರ್ವನೇತ್ರಾಣಾಂ ತನುಂ ಸಃ ಕಥಂ ಅತ್ಯಜತ್ ॥ 2 ॥
ಪ್ರತ್ಯಾಕ್ರಷ್ಟುಂ ನಯನಂ ಅಬಲಾ ಯತ್ರ ಲಗ್ನಂ ನ ಶೇಕುಃ
ಕರ್ಣಾವಿಷ್ಟಂ ನ ಸರತಿ ತತಃ ಯತ್ ಸತಾಂ ಆತ್ಮಲಗ್ನಂ ।
ಯತ್ ಶ್ರೀಃ ವಾಚಾಂ ಜನಯತಿ ರತಿಂ ಕಿಂ ನು ಮಾನಂ ಕವೀನಾಂ
ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಜಿಷ್ಣೋಃ ಯುಧಿ ರಥಗತಂ ಯತ್ ಚ ತತ್ ಸಾಮ್ಯಂ
ಈಯುಃ ॥ 3 ॥
ಋಷಿಃ ಉವಾಚ ।
ದಿವಿ ಭುವಿ ಅಂತರಿಕ್ಷೇ ಚ ಮಹೋತ್ಪಾತಾನ್ ಸಮುತ್ಥಿತಾನ್ ।
ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಆಸೀನಾನ್ ಸುಧರ್ಮಾಯಾಂ ಕೃಷ್ಣಃ ಪ್ರಾಹ ಯದೂನ್ ಇದಂ
॥ 4 ॥
ಶ್ರೀಭಗವಾನ್ ಉವಾಚ ।
ಏತೇ ಘೋರಾಃ ಮಹೋತ್ಪಾತಾಃ ದ್ವಾರ್ವತ್ಯಾಂ ಯಮಕೇತವಃ ।
ಮುಹೂರ್ತಂ ಅಪಿ ನ ಸ್ಥೇಯಂ ಅತ್ರ ನಃ ಯದುಪುಂಗವಾಃ ॥ 5 ॥
ಸ್ತ್ರಿಯಃ ಬಾಲಾಃ ಚ ವೃದ್ಧಾಃ ಚ ಶಂಖೋದ್ಧಾರಂ ವ್ರಜಂತ್ವಿತಃ ।
ವಯಂ ಪ್ರಭಾಸಂ ಯಾಸ್ಯಾಮಃ ಯತ್ರ ಪ್ರತ್ಯಕ್ ಸರಸ್ವತೀ ॥ 6 ॥
ತತ್ರ ಅಭಿಷಿಚ್ಯ ಶುಚಯ ಉಪೋಷ್ಯ ಸುಸಮಾಹಿತಾಃ ।
ದೇವತಾಃ ಪೂಜಯಿಷ್ಯಾಮಃ ಸ್ನಪನ ಆಲೇಪನ ಅರ್ಹಣೈಃ ॥7 ॥
ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನ್ ತು ಮಹಾಭಾಗಾನ್ ಕೃತಸ್ವಸ್ತ್ಯಯನಾ ವಯಂ ।
ಗೋ ಭೂ ಹಿರಣ್ಯ ವಾಸೋಭಿಃ ಗಜ ಅಶ್ವರಥ ವೇಶ್ಮಭಿಃ ॥ 8 ॥
ವಿಧಿಃ ಏಷಃ ಹಿ ಅರಿಷ್ಟಘ್ನಃ ಮಂಗಲ ಆಯನಂ ಉತ್ತಮಂ ।
ದೇವ ದ್ವಿಜ ಗವಾಂ ಪೂಜಾ ಭೂತೇಷು ಪರಮಃ ಭವಃ ॥ 9 ॥
ಇತಿ ಸರ್ವೇ ಸಮಾಕರ್ಣ್ಯ ಯದುವೃದ್ಧಾಃ ಮಧುದ್ವಿಷಃ ।
ತಥಾ ಇತಿ ನೌಭಿಃ ಉತ್ತೀರ್ಯ ಪ್ರಭಾಸಂ ಪ್ರಯಯೂ ರಥೈಃ ॥ 10 ॥
ತಸ್ಮಿನ್ ಭಗವತಾ ಆದಿಷ್ಟಂ ಯದುದೇವೇನ ಯಾದವಾ ।
ಚಕ್ರುಃ ಪರಭಯಾ ಭಕ್ತ್ಯಾ ಸರ್ವಶ್ರೇಯ ಉಪಬೃಂಹಿತಂ ॥ 11 ॥
ತತಃ ತಸ್ಮಿನ್ ಮಹಾಪಾನಂ ಪಪುಃ ಮೈರೇಯಕಂ ಮಧು ।
ದಿಷ್ಟ ವಿಭ್ರಂಶಿತ ಧಿಯಃ ಯತ್ ದ್ರವೈಃ ಭ್ರಶ್ಯತೇ ಮತಿಃ ॥ 12 ॥
ಮಹಾಪಾನ ಅಭಿಮತ್ತಾನಾಂ ವೀರಾಣಾಂ ದೃಪ್ತಚೇತಸಾಂ ।
ಕೃಷ್ಣಮಾಯಾ ವಿಮೂಢಾನಾಂ ಸಂಘರ್ಷಃ ಸುಮಹಾನ್ ಅಭೂತ್ ॥ 13 ॥
ಯುಯುಧುಃ ಕ್ರೋಧಸಂರಬ್ಧಾ ವೇಲಾಯಾಂ ಆತತಾಯಿನಃ ।
ಧನುಭಿಃ ಅಸಿಭಿಃ ಮಲ್ಲೈಃ ಗದಾಭಿಃ ತಾಂ ಅರರ್ಷ್ಟಿಭಿಃ ॥ 14 ॥
ಪತತ್ಪತಾಕೈ ರಥಕುಂಜರಾದಿಭಿಃ
ಖರ ಉಷ್ಟ್ರ ಗೋಭಿಃ ಮಹಿಷೈಃ ನರೈಃ ಅಪಿ ।
ಮಿಥಃ ಸಮೇತ್ಯ ಅಶ್ವತರೈಃ ಸುದುರ್ಮದಾ
ನ್ಯಹನ್ ಶರರ್ದದ್ಭಿಃ ಇವ ದ್ವಿಪಾ ವನೇ ॥ 15 ॥
ಪ್ರದ್ಯುಮ್ನ ಸಾಂಬೌ ಯುಧಿ ರೂಢಮತ್ಸರೌ
ಅಕ್ರೂರ ಭೋಜೌ ಅನಿರುದ್ಧ ಸಾತ್ಯಕೀ ।
ಸುಭದ್ರ ಸಂಗ್ರಾಮಜಿತೌ ಸುದಾರುಣೌ
ಗದೌ ಸುಮಿತ್ರಾ ಸುರಥೌ ಸಮೀಯತುಃ ॥ 16 ॥
ಅನ್ಯೇ ಚ ಯೇ ವೈ ನಿಶಠ ಉಲ್ಮುಕ ಆದಯಃ
ಸಹಸ್ರಜಿತ್ ಶತಜಿತ್ ಭಾನು ಮುಖ್ಯಾಃ ।
ಅನ್ಯೋನ್ಯಂ ಆಸಾದ್ಯ ಮದಾಂಧಕಾರಿತಾ
ಜಘ್ನುಃ ಮುಕುಂದೇನ ವಿಮೋಹಿತಾ ಭೃಶಂ ॥ 17 ॥
ದಾಶಾರ್ಹ ವೃಷ್ಣಿ ಅಂಧಕ ಭೋಜ ಸಾತ್ವತಾ
ಮಧು ಅರ್ಬುದಾ ಮಾಥುರಶೂರಸೇನಾಃ ।
ವಿಸರ್ಜನಾಃ ಕುಕುರಾಃ ಕುಂತಯಃ ಚ
ಮಿಥಃ ತತಃ ತೇ ಅಥ ವಿಸೃಜ್ಯ ಸೌಹೃದಂ ॥ 18 ॥
ಪುತ್ರಾಃ ಅಯುಧ್ಯನ್ ಪಿತೃಭಿಃ ಭ್ರಾತೃಭಿಃ ಚ
ಸ್ವಸ್ತ್ರೀಯ ದೌಹಿತ್ರ ಪಿತೃವ್ಯಮಾತುಲೈಃ ।
ಮಿತ್ರಾಣಿ ಮಿತ್ರೈಃ ಸುಹೃದಃ ಸುಹೃದ್ಭಿಃ
ಜ್ಞಾತೀಂಸ್ತ್ವಹನ್ ಜ್ಞಾತಯಃ ಏವ ಮೂಢಾಃ ॥ 19 ॥
ಶರೇಷು ಕ್ಷೀಯಮಾಣೇಷು ಭಜ್ಯಮಾನೇಷು ಧನ್ವಸು ।
ಶಸ್ತ್ರೇಷು ಕ್ಷೀಯಮಾಣೇಷು ಮುಷ್ಟಿಭಿಃ ಜಹ್ರುಃ ಏರಕಾಃ ॥ 20 ॥
ತಾಃ ವಜ್ರಕಲ್ಪಾಃ ಹಿ ಅಭವನ್ ಪರಿಘಾಃ ಮುಷ್ಟಿನಾಃ ಭೃತಾಃ ।
ಜಘ್ನುಃ ದ್ವಿಷಃ ತೈಃ ಕೃಷ್ಣೇನ ವಾರ್ಯಮಾಣಾಃ ತು ತಂ ಚ ತೇ ॥ 21 ॥
ಪ್ರತ್ಯನೀಕಂ ಮನ್ಯಮಾನಾಃ ಬಲಭದ್ರಂ ಚ ಮೋಹಿತಾಃ ।
ಹಂತುಂ ಕೃತಧಿಯಃ ರಾಜನ್ ಆಪನ್ನಾಃ ಆತತಾಯಿನಃ ॥ 22 ॥
ಅಥ ತೌ ಅಪಿ ಸಂಕ್ರುದ್ಧೌ ಉದ್ಯಮ್ಯ ಕುರುನಂದನ ।
ಏರಕಾ ಮುಷ್ಟಿ ಪರಿಘೌ ಜರಂತೌ ಜಘ್ನತುಃ ಯುಧಿ ॥ 23 ॥
ಬ್ರಹ್ಮಶಾಪ ಉಪಸೃಷ್ಟಾನಾಂ ಕೃಷ್ಣಮಾಯಾವೃತ ಆತ್ಮನಾಂ ।
ಸ್ಪರ್ಧಾಕ್ರೋಧಃ ಕ್ಷಯಂ ನಿನ್ಯೇ ವೈಣವಃ ಅಗ್ನಿಃ ಯಥಾ ವನಂ ॥ 24 ॥
ಏವಂ ನಷ್ಟೇಷು ಸರ್ವೇಷು ಕುಲೇಷು ಸ್ವೇಷು ಕೇಶವಃ ।
ಅವತಾರಿತಃ ಭುವಃ ಭಾರಃ ಇತಿ ಮೇನೇ ಅವಶೇಷಿತಃ ॥ 25 ॥
ರಾಮಃ ಸಮುದ್ರವೇಲಾಯಾಂ ಯೋಗಂ ಆಸ್ಥಾಯ ಪೌರುಷಂ ।
ತತ್ ತ್ಯಾಜ ಲೋಕಂ ಮಾನುಷ್ಯಂ ಸಂಯೋಜ್ಯ ಆತ್ಮಾನಂ ಆತ್ಮನಿ ॥ 26 ॥
ರಾಮನಿರ್ಯಾಣಂ ಆಲೋಕ್ಯ ಭಗವಾನ್ ದೇವಕೀಸುತಃ ।
ನಿಷಸಾದ ಧರೋಪಸ್ಥೇ ತೂಷ್ಣೀಂ ಆಸಾದ್ಯ ಪಿಪ್ಪಲಂ ॥ 27 ॥
ಬಿಭ್ರತ್ ಚತುರ್ಭುಜಂ ರೂಪಂ ಭ್ರಾಜಿಷ್ಣು ಪ್ರಭಯಾ ಸ್ವಯಾ ।
ದಿಶಃ ವಿತಿಮಾರಾಃ ಕುರ್ವನ್ ವಿಧೂಮಃ ಇವ ಪಾವಕಃ ॥ 28 ॥
ಶ್ರೀವತ್ಸಾಂಕಂ ಘನಶ್ಯಾಮಂ ತಪ್ತ ಹಾಟಕ ವರ್ಚಸಂ ।
ಕೌಶೇಯ ಅಂಬರ ಯುಗ್ಮೇನ ಪರಿವೀತಂ ಸುಮಂಗಲಂ ॥ 29 ॥
ಸುಂದರ ಸ್ಮಿತ ವಕ್ತ್ರ ಅಬ್ಜಂ ನೀಲ ಕುಂತಲ ಮಂಡಿತಂ ।
ಪುಂಡರೀಕ ಅಭಿರಾಮಾಕ್ಷಂ ಸ್ಫುರನ್ ಮಕರ ಕುಂಡಲಂ ॥ 30 ॥
ಕಟಿಸೂತ್ರ ಬ್ರಹ್ಮಸೂತ್ರ ಕಿರೀಟ ಕಟಕ ಅಂಗದೈಃ ।
ಹಾರ ನೂಪುರ ಮುದ್ರಾಭಿಃ ಕೌಸ್ತುಭೇನ ವಿರಾಜಿತಂ ॥ 31 ॥
ವನಮಾಲಾ ಪರೀತಾಂಗಂ ಮೂರ್ತಿಮದ್ಭಿಃ ನಿಜ ಆಯುಧೈಃ ।
ಕೃತ್ವಾ ಉರೌ ದಕ್ಷಿಣೇ ಪಾದಂ ಆಸೀನಂ ಪಂಕಜ ಅರುಣಂ ॥ 32 ॥
ಮುಸಲೌ ಅಶೇಷಾಯಃ ಖಂಡಕೃತೇಷುಃ ಲುಬ್ಧಕಃ ಜರಾಃ ।
ಮೃಗಾಸ್ಯ ಆಕಾರಂ ತತ್ ಚರಣಂ ವಿವ್ಯಾಧ ಮೃಗಶಂಕಯಾ ॥ 33 ॥
ಚತುರ್ಭುಜಂ ತಂ ಪುರುಷಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಸಃ ಕೃತ ಕಿಲ್ಬಿಷಃ ।
ಭೀತಃ ಪಪಾತ ಶಿರಸಾ ಪಾದಯೋಃ ಅಸುರದ್ವಿಷಃ ॥ 34 ॥
ಅಜಾನತಾ ಕೃತಂ ಇದಂ ಪಾಪೇನ ಮಧುಸೂದನ ।
ಕ್ಷಂತುಂ ಅರ್ಹಸಿ ಪಾಪಸ್ಯ ಉತ್ತಮಶ್ಲೋಕಃ ಮೇ ಅನಘ ॥ 35 ॥
ಯಸ್ಯ ಅನುಸ್ಮರಣಂ ನೄಣಾಂ ಅಜ್ಞಾನ ಧ್ವಾಂತ ನಾಶನಂ ।
ವದಂತಿ ತಸ್ಯ ತೇ ವಿಷ್ಣೋ ಮಯಾ ಅಸಾಧು ಕೃತಂ ಪ್ರಭೋ ॥ 36 ॥
ತತ್ ಮಾ ಆಶು ಜಹಿ ವೈಕುಂಠ ಪಾಪ್ಮಾನಂ ಮೃಗ ಲುಬ್ಧಕಂ ।
ಯಥಾ ಪುನಃ ಅಹಂ ತು ಏವಂ ನ ಕುರ್ಯಾಂ ಸತ್ ಅತಿಕ್ರಮಂ ॥ 37 ॥
ಯಸ್ಯ ಆತ್ಮ ಯೋಗ ರಚಿತಂ ನ ವಿದುಃ ವಿರಿಂಚಃ
ರುದ್ರ ಆದಯಃ ಅಸ್ಯ ತನಯಾಃ ಪತಯಃ ಗಿರಾಂ ಯೇ ।
ತ್ವತ್ ಮಾಯಯಾ ಪಿಹಿತ ದೃಷ್ಟಯಃ ಏತತ್ ಅಂಜಃ
ಕಿಂ ತಸ್ಯ ತೇ ವಯಂ ಅಸತ್ ಗತಯಃ ಗೃಣೀಮಃ ॥ 38 ॥
ಶ್ರೀಭಗವಾನ್ ಉವಾಚ ।
ಮಾ ಭೈಃ ಜರೇ ತ್ವಂ ಉತ್ತಿಷ್ಠ ಕಾಮಃ ಏಷಃ ಕೃತಃ ಹಿ ಮೇ ।
ಯಾಹಿ ತ್ವಂ ಮತ್ ಅನುಜ್ಞಾತಃ ಸ್ವರ್ಗಂ ಸುಕೃತಿನಾಂ ಪದಂ ॥ 39 ॥
ಇತಿ ಆದಿಷ್ಟಃ ಭಗವತಾ ಕೃಷ್ಣೇನ ಇಚ್ಛಾ ಶರೀರಿಣಾ ।
ತ್ರಿಃ ಪರಿಕ್ರಮ್ಯ ತಂ ನತ್ವಾ ವಿಮಾನೇನ ದಿವಂ ಯಯೌ ॥ 40 ॥
ದಾರುಕಃ ಕೃಷ್ಣಪದವೀಂ ಅನ್ವಿಚ್ಛನ್ ಅಧಿಗಮ್ಯತಾಂ ।
ವಾಯುಂ ತುಲಸಿಕಾಮೋದಂ ಆಘ್ರಾಯ ಅಭಿಮುಖಂ ಯಯೌ ॥ 41 ॥
ತಂ ತತ್ರ ತಿಗ್ಮದ್ಯುಭಿಃ ಆಯುಧೈಃ ವೃತಂ
ಹಿ ಅಶ್ವತ್ಥಮೂಲೇ ಕೃತಕೇತನಂ ಪತಿಂ ।
ಸ್ನೇಹಪ್ಲುತಾತ್ಮಾ ನಿಪಪಾತ ಪಾದಯೋ
ರಥಾತ್ ಅವಪ್ಲುತ್ಯ ಸಬಾಷ್ಪಲೋಚನಃ ॥ 42 ॥
ಅಪಶ್ಯತಃ ತ್ವತ್ ಚರಣ ಅಂಬುಜಂ ಪ್ರಭೋ
ದೃಷ್ಟಿಃ ಪ್ರಣಷ್ಟಾ ತಮಸಿ ಪ್ರವಿಷ್ಟಾ ।
ದಿಶಃ ನ ಜಾನೇ ನ ಲಭೇ ಚ ಶಾಂತಿಂ
ಯಥಾ ನಿಶಾಯಂ ಉಡುಪೇ ಪ್ರಣಷ್ಟೇ ॥ 43 ॥
ಇತಿ ಬ್ರುವತೇ ಸೂತೇ ವೈ ರಥಃ ಗರುಡಲಾಂಛನಃ ।
ಖಂ ಉತ್ಪಪಾತ ರಾಜೇಂದ್ರ ಸಾಶ್ವಧ್ವಜಃ ಉದೀಕ್ಷತಃ ॥ 44 ॥
ತಂ ಅನ್ವಗಚ್ಛನ್ ದಿವ್ಯಾನಿ ವಿಷ್ಣುಪ್ರಹರಣಾನಿ ಚ ।
ತೇನ ಅತಿ ವಿಸ್ಮಿತ ಆತ್ಮಾನಂ ಸೂತಂ ಆಹ ಜನಾರ್ದನಃ ॥ 45 ॥
ಗಚ್ಛ ದ್ವಾರವತೀಂ ಸೂತ ಜ್ಞಾತೀನಾಂ ನಿಧನಂ ಮಿಥಃ ।
ಸಂಕರ್ಷಣಸ್ಯ ನಿರ್ಯಾಣಂ ಬಂಧುಭ್ಯಃ ಬ್ರೂಹಿ ಮತ್ ದಶಾಂ ॥ 46 ॥
ದ್ವಾರಕಾಯಾಂ ಚ ನ ಸ್ಥೇಯಂ ಭವದ್ಭಿಃ ಚ ಸ್ವಬಂಧುಭಿಃ ।
ಮಯಾ ತ್ಯಕ್ತಾಂ ಯದುಪುರೀಂ ಸಮುದ್ರಃ ಪ್ಲಾವಯಿಷ್ಯತಿ ॥ 47 ॥
ಸ್ವಂ ಸ್ವಂ ಪರಿಗ್ರಹಂ ಸರ್ವೇ ಆದಾಯ ಪಿತರೌ ಚ ನಃ ।
ಅರ್ಜುನೇನ ಆವಿತಾಃ ಸರ್ವ ಇಂದ್ರಪ್ರಸ್ಥಂ ಗಮಿಷ್ಯಥ ॥ 48 ॥
ತ್ವಂ ತು ಮತ್ ಧರ್ಮಂ ಆಸ್ಥಾಯ ಜ್ಞಾನನಿಷ್ಠಃ ಉಪೇಕ್ಷಕಃ ।
ಮನ್ಮಾಯಾ ರಚನಾಂ ಏತಾಂ ವಿಜ್ಞಾಯ ಉಪಶಮಂ ವ್ರಜ ॥ 49 ॥
ಇತಿ ಉಕ್ತಃ ತಂ ಪರಿಕ್ರಮ್ಯ ನಮಸ್ಕೃತ್ಯ ಪುನಃ ಪುನಃ ।
ತತ್ ಪಾದೌ ಶೀರ್ಷ್ಣಿ ಉಪಾಧಾಯ ದುರ್ಮನಾಃ ಪ್ರಯಯೌ ಪುರೀಂ ॥ 50 ॥
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಭಾಗವತೇ ಮಹಾಪುರಾಣೇ ಪಾರಮಹಂಸ್ಯಾಂ
ಸಂಹಿತಾಯಾಮೇಕಾದಶಸ್ಕಂಧೇ ಯದುಕುಲಸಂಕ್ಷಯೋ ನಾಮ
ತ್ರಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥ 30 ॥
ಅಥ ಏಕತ್ರಿಂಶಃ ಅಧ್ಯಾಯಃ ।
ಶ್ರೀಶುಕಃ ಉವಾಚ ।
ಅಥ ತತ್ರ ಆಗಮತ್ ಬ್ರಹ್ಮಾ ಭವಾನ್ಯಾ ಚ ಸಮಂ ಭವಃ ।
ಮಹೇಂದ್ರಪ್ರಮುಖಾಃ ದೇವಾಃ ಮುನಯಃ ಸಪ್ರಜೇಶ್ವರಾಃ ॥ 1 ॥
ಪಿತರಃ ಸಿದ್ಧಗಂಧರ್ವಾಃ ವಿದ್ಯಾಧರ ಮಹೋರಗಾಃ ।
ಚಾರಣಾಃ ಯಕ್ಷರಕ್ಷಾಂಸಿ ಕಿಂನರ ಅಪ್ಸರಸಃ ದ್ವಿಜಾಃ ॥ 2 ॥
ದ್ರಷ್ಟುಕಾಮಾಃ ಭಗವತಃ ನಿರ್ವಾಣಂ ಪರಮ ಉತ್ಸುಕಾಃ ।
ಗಾಯಂತಃ ಚ ಗೃಣಂತಃ ಚ ಶೌರೇಃ ಕರ್ಮಾಣಿ ಜನ್ಮ ಚ ॥ 3 ॥
ವವರ್ಷುಃ ಪುಷ್ಪವರ್ಷಾಣಿ ವಿಮಾನ ಆವಲಿಭಿಃ ನಭಃ ।
ಕುರ್ವಂತಃ ಸಂಕುಲಂ ರಾಜನ್ ಭಕ್ತ್ಯಾ ಪರಮಯಾ ಯುತಾಃ ॥ 4 ॥
ಭಗವಾನ್ ಪಿತಾಮಹಂ ವೀಕ್ಷ್ಯ ವಿಭೂತಿಃ ಆತ್ಮನಃ ವಿಭುಃ ।
ಸಂಯೋಜ್ಯ ಆತ್ಮನಿ ಚ ಆತ್ಮಾನಂ ಪದ್ಮನೇತ್ರೇ ನ್ಯಮೀಲಯತ್ ॥ 5 ॥
ಲೋಕಾಭಿರಾಮಾಂ ಸ್ವತನುಂ ಧಾರಣಾ ಧ್ಯಾನ ಮಂಗಲಂ ।
ಯೋಗಧಾರಣಯಾ ಆಗ್ನೇಯ್ಯಾ ಅದಗ್ಧ್ವಾ ಧಾಮ ಆವಿಶತ್ ಸ್ವಕಂ ॥ 6 ॥
ದಿವಿ ದುಂದುಭಯಃ ನೇದುಃ ಪೇತುಃ ಸುಮನಃ ಚ ಖಾತ್ ।
ಸತ್ಯಂ ಧರ್ಮಃ ಧೃತಿಃ ಭೂಮೇಃ ಕೀರ್ತಿಃ ಶ್ರೀಃ ಚ ಅನು ತಂ ವಯುಃ
॥ 7 ॥
ದೇವ ಆದಯಃ ಬ್ರಹ್ಮಮುಖ್ಯಾಃ ನ ವಿಶಂತಂ ಸ್ವಧಾಮನಿ ।
ಅವಿಜ್ಞಾತಗತಿಂ ಕೃಷ್ಣಂ ದದೃಶುಃ ಚ ಅತಿವಿಸ್ಮಿತಾಃ ॥ 8 ॥
ಸೌದಾಮನ್ಯಾಃ ಯಥಾ ಆಕಾಶೇ ಯಾಂತ್ಯಾಃ ಹಿತ್ವಾ ಅಭ್ರಮಂಡಲಂ ।
ಗತಿಃ ನ ಲಕ್ಷ್ಯತೇ ಮರ್ತ್ಯೈಃ ತಥಾ ಕೃಷ್ಣಸ್ಯ ದೈವತೈಃ ॥ 9 ॥
ಬ್ರಹ್ಮ ರುದ್ರ ಆದಯಃ ತೇ ತು ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಯೋಗಗತಿಂ ಹರೇಃ ।
ವಿಸ್ಮಿತಾಃ ತಾಂ ಪ್ರಶಂಸಂತಃ ಸ್ವಂ ಸ್ವಂ ಲೋಕಂ ಯಯುಃ ತದಾ ॥ 10 ॥
ರಾಜನ್ ಪರಸ್ಯ ತನುಭೃತ್ ಜನನಾಪ್ಯಯೇಹಾ
ಮಾಯಾವಿಡಂಬನಂ ಅವೇಹಿ ಯಥಾ ನಟಸ್ಯ ।
ಸೃಷ್ಟ್ವಾ ಆತ್ಮನಾ ಇದಂ ಅನುವಿಶ್ಯ ವಿಹೃತ್ಯ ಚ ಅಂತೇ
ಸಂಹೃತ್ಯ ಚ ಆತ್ಮ ಮಹಿನಾ ಉಪರತಃ ಸಃ ಆಸ್ತೇ ॥ 11 ॥
ಮರ್ತ್ಯೇನ ಯಃ ಗುರುಸುತಂ ಯಮಲೋಕನೀತಂ
ತ್ವಾಂ ಚ ಆನಯತ್ ಶರಣದಃ ಪರಮ ಅಸ್ತ್ರ ದಗ್ಧಂ ।
ಜಿಗ್ಯೇ ಅಂತಕ ಅಂತಕಂ ಅಪಿ ಈಶಂ ಅಸೌ ಅವನೀಶಃ
ಕಿಂ ಸ್ವಾವನೇ ಸ್ವರನಯನ್ ಮೃಗಯುಂ ಸದೇಹಂ ॥ 12 ॥
ತಥಾ ಅಪಿ ಅಶೇಶಾ ಸ್ಥಿತಿ ಸಂಭವ ಅಪಿ
ಅಯೇಷು ಅನನ್ಯ ಹೇತುಃ ಯತ್ ಅಶೇಷ ಶಕ್ತಿಧೃಕ್ ।
ನ ಇಚ್ಛತ್ ಪ್ರಣೇತುಂ ವಪುಃ ಅತ್ರ ಶೇಷಿತಂ
ಮರ್ತ್ಯೇನ ಕಿಂ ಸ್ವಸ್ಥಗತಿಂ ಪ್ರದರ್ಶಯನ್ ॥ 13 ॥
ಯಃ ಏತಾಂ ಪ್ರಾತಃ ಉತ್ಥಾಯ ಕೃಷ್ಣಸ್ಯ ಪದವೀಂ ಪರಾಂ ।
ಪ್ರಯತಃ ಕೀರ್ತಯೇತ್ ಭಕ್ತ್ಯಾ ತಾಂ ಏವ ಆಪ್ನೋತಿ ಅನುತ್ತಮಾಂ ॥ 14 ॥
ದಾರುಕಃ ದ್ವಾರಕಾಂ ಏತ್ಯ ವಸುದೇವ ಉಗ್ರಸೇನಯೋಃ ।
ಪತಿತ್ವಾ ಚರಣಾವಸ್ರೈಃ ನ್ಯಷಿಂಚತ್ ಕೃಷ್ಣವಿಚ್ಯುತಃ ॥ 15 ॥
ಕಥಯಾಮಾಸ ನಿಧನಂ ವೃಷ್ಣೀನಾಂ ಕೃತ್ಸ್ನಶಃ ನೃಪ ।
ತತ್ ಶ್ರುತ್ವಾ ಉದ್ವಿಗ್ನ ಹೃದಯಾಃ ಜನಾಃ ಶೋಕ ವಿಮೂರ್ಚ್ಛಿತಾಃ ॥ 16 ॥
ತತ್ರ ಸ್ಮ ತ್ವರಿತಾ ಜಗ್ಮುಃ ಕೃಷ್ಣ ವಿಶ್ಲೇಷ ವಿಹ್ವಲಾಃ ।
ವ್ಯಸವಾಃ ಶೇರತೇ ಯತ್ರ ಜ್ಞಾತಯಃ ಘ್ನಂತಃ ಆನನಂ ॥ 17 ॥
ದೇವಕೀ ರೋಹಿಣೀ ಚ ಏವ ವಸುದೇವಃ ತಥಾ ಸುತೌ ।
ಕೃಷ್ಣ ರಾಮ ಅವಪಶ್ಯಂತಃ ಶೋಕ ಆರ್ತಾಃ ವಿಜಹುಃ ಸ್ಮೃತಿಂ ॥ 18 ॥
ಪ್ರಾಣಾನ್ ಚ ವಿಜಹುಃ ತತ್ರ ಭಗವತ್ ವಿರಹ ಆತುರಾಃ ।
ಉಪಗುಹ್ಯ ಪತೀನ್ ತಾತ ಚಿತಾಂ ಆರುರುಹುಃ ಸ್ತ್ರಿಯಃ ॥ 19 ॥
ರಾಮಪತ್ನ್ಯಃ ಚ ತತ್ ದೇಹಂ ಉಪಗುಹ್ಯ ಅಗ್ನಿಂ ಆವಿಶನ್ ।
ವಸುದೇವಪತ್ನ್ಯಃ ತತ್ ಗಾತ್ರಂ ಪ್ರದ್ಯುಮ್ನ ಆದೀನ್ ಹರೇಃ ಸ್ನುಷಾಃ ।
ಕೃಷ್ಣಪತ್ನ್ಯಃ ಆವಿಶನ್ ಅಗ್ನಿಂ ರುಕ್ಮಿಣಿ ಆದ್ಯಾಃ ತದಾತ್ಮಿಕಾಃ ॥ 20 ॥
ಅರ್ಜುನಃ ಪ್ರೇಯಸಃ ಸಖ್ಯುಃ ಕೃಷ್ಣಸ್ಯ ವಿರಹ ಆತುರಃ ।
ಆತ್ಮಾನಂ ಸಾಂತ್ವಯಾಮಾಸ ಕೃಷ್ಣಗೀತೈಃ ಸದುಕ್ತಿಭಿಃ ॥ 21 ॥
ಬಂಧೂನಾಂ ನಷ್ಟಗೋತ್ರಾಣಾಂ ಅರ್ಜುನಃ ಸಾಂಪರಾಯಿಕಂ ।
ಹತಾನಾಂ ಕಾರಯಾಮಾಸ ಯಥಾವತ್ ಅನುಪೂರ್ವಶಃ ॥ 22 ॥
ದ್ವಾರಕಾಂ ಹರಿಣಾ ತ್ಯಕ್ತಾ ಸಮುದ್ರಃ ಅಪ್ಲಾವಯತ್ ಕ್ಷಣಾತ್ ।
ವರ್ಜಯಿತ್ವಾ ಮಹಾರಾಜ ಶ್ರೀಮತ್ ಭಗವತ್ ಆಲಯಂ ॥ 23 ॥
ನಿತ್ಯಂ ಸಂನಿಹಿತಃ ತತ್ರ ಭಗವಾನ್ ಮಧುಸೂದನಃ ।
ಸ್ಮೃತ್ಯಾ ಅಶೇಷಾ ಅಶುಭಹರಂ ಸರ್ವ ಮಂಗಲಂ ಅಮಂಗಲಂ ॥ 24 ॥
ಸ್ತ್ರೀ ಬಾಲ ವೃದ್ಧಾನ್ ಆದಾಯ ಹತಶೇಷಾನ್ ಧನಂಜಯಃ ।
ಇಂದ್ರಪ್ರಸ್ಥಂ ಸಮಾವೇಶ್ಯ ವಜ್ರ ತತ್ರ ಅಭ್ಯಷೇಚಯತ್ ॥ 25 ॥
ಶ್ರುತ್ವಾ ಸುಹೃತ್ ವಧಂ ರಾಜನ್ ಅರ್ಜುನಾತ್ ತೇ ಪಿತಾಮಹಾಃ ।
ತ್ವಾಂ ತು ವಂಶಧರಂ ಕೃತ್ವಾ ಜಗ್ಮುಃ ಸರ್ವೇ ಮಹಾಪಥಂ ॥ 26 ॥
ಯಃ ಏತತ್ ದೇವದೇವಸ್ಯ ವಿಷ್ಣೋಃ ಕರ್ಮಾಣಿ ಜನ್ಮ ಚ ।
ಕೀರ್ತಯೇತ್ ಶ್ರದ್ಧಯಾ ಮರ್ತ್ಯಃ ಸರ್ವಪಾಪೈಃ ಪ್ರಮುಚ್ಯತೇ ॥ 27 ॥
ಇತ್ಥಂ ಹರೇಃ ಭಗವತಃ ರುಚಿರ ಅವತಾರ
ವೀರ್ಯಾಣಿ ಬಾಲಚರಿತಾನಿ ಚ ಶಂತಮಾನಿ ।
ಅನ್ಯತ್ರ ಚ ಇಹ ಚ ಶ್ರುತಾನಿ ಗೃಣನ್ ಮನುಷ್ಯಃ
ಭಕ್ತಿಂ ಪರಾಂ ಪರಮಹಂಸಗತೌ ಲಭೇತ ॥ 28 ॥
ಇತಿ ಶ್ರೀಮದ್ಭಾಗವತೇ ಮಹಾಪುರಾಣೇ ಪಾರಮಹಂಸ್ಯಾಂ
ಸಂಹಿತಾಯಾಮೇಕಾದಶಸ್ಕಂಧೇ ಮೌಸಲೋಪಾಖ್ಯಾನಂ ನಾಮ
ಏಕತ್ರಿಂಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ ॥ 31 ॥
॥ ಇತಿ ಉದ್ಧವಗೀತಾ ನಾಮ ಏಕಾದಶಸ್ಕಂಧಃ ಸಮಾಪ್ತಃ ॥
Also Read:
Uddhava Gita in Hindi | English | Bengali | Gujarati | Kannada | Malayalam | Oriya | Telugu | Tamil
